ბაყდარს!

      გწერს შენი საპყარი

      როცა რუსეთის ჭაობები და ავადსახსენებელი მოგონებები თავს მოგაბეზრებენ, ბავშვობა გაიხსენე. გახსოვს, ჩვენს ბავშვობაში როგორ თოვდა ხოლმე, როგორ თეთრი იყო ყველაფერი. ჩვენი მაღალი მთებიც თეთრ, კეთილ დევებს ემსგავსებოდნენ და თავს დაგვყურებდნენ. სადღაც, თოვლიან მთის სიღრმეში ღამღამობით დაიყმუვლებდა მშიერი მგელი. ბერების მთის იქითიდან ნელ-ნელა ამოცურდებოდა მთვარე, მერე მეფურად გაცურდებოდა ვარსკვლავებით მოჭედილ ცაზე.

      მაშინ ხომ გვეშინოდა მგლის ყმუილის გაგონება. დედებიც გვაშინებდნენ, დაწექით, დაიძინეთ, თორემ მგელი მოდისო. ახლა ისე მენატრება ჩვენი ბავშვობა, იმ მგლების ყმუილიც ტკბილად მესმის შორეული ზამთრის ღამეებიდან.

      თოვდა და თოვდა.

      გვიხაროდა ზამთარი.

      მაგრამ, ეტყობა, ყველაფერსა აქვს თავისი დრო და თავისი ჟამი. ზამთარიც ნელ-ნელა მოსაბეზრებელი ხდებოდა. გაზაფხული გვენატრებოდა. ჩვენი სოფლის სასაფლაო მზის გულ გორაზე იყო და პირველად იქ მოდიოდა გაზაფხული. საოცარია, არა? გაზაფხული პირველად სასაფლაოზე მოდის, ეს ჩვენს სოფელში იყო ასე, სხვა სოფელში ალბათ სხვა ადგილას მოდის. ჩვენს სოფელში პირველად სასაფლაოზე იმიტომ მოდიოდა გაზაფხული, რომ მზის გული გორა იყო და თოვლი პირველად იქ დნებოდა. იებიც პირველად იქ ამოდიოდა. გახსოვს, როგორ გავრბოდით საფლავებისაკენ იების სანახავად. ჩვენი პაპა-ბებიების ლოდებქვეშ ბღუჯა-ბღუჯა ამოყრილ იებს დავუჩოქებდით და ვსუნთქავდით, აზრადაც არ მოგვდიოდა იმათი მოწყვეტა.

      ამ გაზაფხულზე ისე გავუბრაზდი ბალღებს, შიშით ლამის გულები დავუხეთქე. მოუკრეფიათ საფლავების იები, შეუკრავთ თაიგულები და მოდიან სოფლისაკენ.

   - სად მოკრიფეთ ეგ იები? - ხო ვიცი, სადაც მოკრიფეს.

   - საფლავებთან, ძია საპყარ.

   - მერე და რატომ მოკრიფეთ?

      დაიბნენ, ერთმანეთს გადახედეს, იმათ იციან, რომ ყვავილები უნდა მოკრიფო და თაიგულად შეკრა. შემეცოდნენ და დავუყვავე:

   - ეგ იები, შვილებო, თქვენი პაპა-ბებიების ძვლებია.

      უფრო დაიბნენ.

    - არა, განა მართლა ძვლებია, იმ ძვლებს რომ მიწაში ყოფნა მოსწყინდათ, იმათი სურვილია, გარეთ იებად ამოვიდა მათი სურვილი. ჩემს ბალღობაში, თქვენი ტოლები რომ ვიყავით, კი არ ვწყვეტდით, მივდიოდით, დავუჩოქებდით და ვყნოსავდით. ახლა ეგენი მალე დაგიჭკნებათ. პაპა-ბებიების სურვილის მალე ჩაჭკნობა ხო არც თქვენ გინდათ. ნუღარ მოსწყვეტთ, შვილებო, იცოცხლონ იქ, სადაც ამოვიდნენ, თქვენც მალე-მალე ახვალთ მათ სანახავად. თქვენი წინაპრების ძვლებსაც გაუხარდებთ მალ-მალე თქვენი დანახვა. ეგრე არ აჯობებს, ჩემო შვილებო?

   - კი, ძია საპყარ, კი! - ისეთი სიხარულით სავსე ნათელი თვალები შემომაფეთეს, მივხვდი, გაიგეს, რაც ვუთხარი; მარტო კი არ გაიგეს, სურვილი ჰქონდათ ამის გაგბისა და ეს სურვილი აისრულეს.

      რაც შეეხება აპარეკასნაირ არაკაცებს, მართლა ბატკანივით რო დაკლა ჩვენ თვალწინ თავისი პატარა ბიჭი, ეგეთებით, რა თქმა უდა, სავსეა ქვეყანა, მაგათ მხოლოდ საკუთარი მე უდევთ გულგონებაში: ცხენმა მაგათი პირველობისთვის უნდა ირბინოს, თუ გინდაც ორივე ფეხი მოტეხილი ჰქონდეს, შვილს თავისი კაცობა არ უნდა გააჩნდეს მაგათ გარეშე, კიდევ რამდენი, რამდენი ცოდვიანი დადის და მიკვირს, როგორღა ბრუნავს ეს დედამიწა.

      თანაც როგორ ზუსტადა ბრუნავს, დღეები როცა კლებულობს, წამებით კლებულობს, როცა მატულობს, წამებით მატულობს, წამს არ გადააცდენს, არც - იქით, არც - აქეთ, მძიმდება და მძიმდება დედამიწა ცოდვიანი კაცებით, ის მაინც კეთილად ბრუნავს.

      ღმერთის ხელი აბრუნებს და იმიტომ.

      ღვთის წყალობით, კარგი, კეთილი ხალხიც ხო ბევრია ქვეყანაზე. იმათ შორის კი ხანდახან ისეთებიც გამოერევიან ხოლმე, რომელთა ხორცის დატოვებაც კი ენანება ღმერთს ცოდვილ დედამიწაზე და სულიან-ხორციანად მიჰყავს ზეცაში. ესენი ღმერთის რჩეულები არიან.

      არხოტში ხომ ყოფილხარ?

      არსად ისეთი გულის საამო საცხოვრისი არ მეგულება დედამიწაზე, როგორც არხოტია.

      - ღმერთმა რო ქვეყანა გაანაწილა, ქარველებს დააგვიანდათ და მიწის გარეშე დარჩნენო. მივიდნენ ღმერთთან, სამშობლო მიწა გვინდაო. სად იყავით აქამდე სულ გავანაწილე მთელი დედამიწაო. ქართველებს უთქვამთ, შენს სადიდებლოს ვსვამდით და იმიტომ დაგვაგვიანდაო. ხოო, რაკი ეგრეა, ჩემთვის მქონდა მიწა შენახული და იმას მოგცემთო. აეგრე მიუღი ჩვენს წინაპრებს სამშობლოდ საქართველო - ეს ლეგენდა ხომ ყველამ ვიცით, იმ არხოტიონის ნაამბობში კი იცი, რა იყო საამაყოდ დამატებული ამ ლეგენდისთვის - საქართველოს მოგცემთ, მაგრამ იქ ერთი პატარა ადგილია, გარშემო მთებით შემოზღუდული, არხვატი ჰქვია. იმ ადგილს დავიტოვებ ჩემთვის, ხანდახან ქვეყნიერების დევნაში დაღლილმა, მუხლი რო მოვხარო და იქაური მთების სილამაზის ცქერით დავისვენოო.

      მართლა ისეთი ლამაზია არხოტი, კაცი აქეთ-იქით იყურები, ღმერთი ხომ არსად ზის, ან ყვავილებში ხომ არ დასეირნობსო.

      იქ ერთი ჭიუხია. სინდაურიძის მაღალს ეძახიან. თუკი რამ ღმერთს მოსწონდა არხოტში, ალბათ, ეს ჭიუხი უფრო მოსწონდა.

      არხოტში ცხოვრობდა ვაჟკაცი ხევსური, სინდაურიძე, სულ იმ ჭიუხის მწვერვალისაკენ მიურბოდ თვალი, იმანაც ხომ იცოდა წინაპართა ლეგენდა და ფიქრობდა: ალბათ ღმერთი იმ კლდის თავზე ზის და იქიდან გადმოჰყურებს არხოტსო. ისე კლავდა ღმერთის ნახვის სურვილი, გადაწყვიტა, იმ ფრიალო კლდის თავზე ასულიყო და ღმერთი ენახა. მანამდე იქ ფეხი კაციშვილს არ ჰქონდა დადგმული.

      შეუყვა კლდის ფრიალოს სინდაურიძე. ხელებიდან და ფეხისგულებიდან სისხლი სდის, ისეთი მჭრელია კლდის შვერილები. სინდაურიძე სისხლად იცლება, მაგრამ ისე სწყურია ღმერთის ნახვა, მაღლა და მაღლა მიიწევს.

      ავიდა.

      ააღწია.

      ერთი ფარდაგის გაშლა ადგილია კლდის მწვერვალი.

   - სად არის ღმერთი?!

   - როგორ დაეტევა აქ?! - ფიქრობს სინდაურიძე და სისხლი ისევ სდის, ღონე ეცლება. უკან ვეღარ დაბრუნდება, ღონე აღარ აქვს, ვერც შეძლებს უკან ჩამოსვლას, ასვლა ისე ძნელი არ არის ფრიალოზე, როგორც ჩამოსვლა.

      მიხვდა სინდაურიძე, რომ ქვეყანას მოსწყდა, იქ ვერასოდეს დაბრუნდება, ვერც ღმერთი იხილა, მაგრამ არ ინანა, ღმერთი რომ ვერ იხილა:

   - აბა, აქ როგორ დაეტეოდი, შე დალოცვილო მაღალო ღმერთო.

      არა უშავს, რომ ქვეყანაზე ვეღარ ჩავალ, აქ მოვკვდები და სული არ გამეყრება, მაშინ მაინც მომეცი შენი ნახვის უფლება! - შესთხოვა ღონეგამოლეულმა და ცივ კლდეზე წამოწვა.

      მზე ჩაიწურა კავკასიონის მწვერვალებზე.

      ნელ-ნელა ჩამობნელდა.

      თავისი რიგით დასხდნენ ვარსკვლავები ცაზე.

      შუაღამისას ზეციდან ზარების რეკვის ხმა მოესმა სინდაურიძეს.

      აიხედა.

      ციდან ნათელი სვეტი ეშვებოდა მისკენ და ამ სვეტს უფლის ანგელოზი მოჰყვებოდა.

      წამოიჩოქა სინდაურიძემ ანგელოზის ფეხებთან.

   - წამოდი, წამოდი, ღმერთის ნახვა გინდოდა და ღმერთიც გიბარებს! - უთხრა ანგელოზმა სინდაურიძეს, ჩაავლო ხელი ხელში და იმავე ციდან ჩამოშვებული ნათლის სვეტით ამაღლდნენ ღმერთთან.

      ასე წაიყვანა ღმერთმა ხორციელად სინდაურიძე.

      არხოტიონები ფიქრობდნენ, კლდის თავზე გდია მკვდარიო, მაგრამ ვინ იყო იქ ამსვლელი!

      პირველად ის ფრანგი მთასვლელები ავიდნენ იმ მწვერვალზე, მაგრამ არათუ ჩონჩხი, კაცის ძვლის ნასახიც არაფერი უნახავთ იქ.

      ან რა იყო დაუჯერებელი. ღმერთი თუ გიყვარს, მაშინ ასეთ ამბავსაც ისევე მიიღებ, როგორც ღმერთის სიყვარულს. ურწმუნოებს იმიტომ ვერ დააჯერებ, რომ ნაკლებად უყვართ და უფრო ნაკლებად სწამთ ღმერთისა.

      დაილოცოს იმის დიდება!

      ამ ერთი კვირის წინ სიზმარი ვნახე: ვითომ ზეცაში ვარ, იქ რაღაც ეკლესიის მაგვარი შენობა დგას. დიდი მიმოსვლა არის, დიდი სამზადისი.

      შევიხედე.

      ერთ კაცს რაღაც მხეცივით შესამოსელს აცმევენ და რაღაცისათვის ამზადებენ.

  - ვინ არის ეგ კაცი? - ვკითხე ანგელოზს, რომელიც კართან იდგა.
  - ეგ მეშვიდე მხეცია, - მითხრა ანგელოზმა.
  - კაცი როა?! - გამიკვირდა ანგელოზის პასუხი.
  - კაცია, მაგრამ მხეცია, მეშვიდე მხეცი.
  - დანარჩენი ექვსი სადღა არიან?
  - ექვსი უკვე იყო, მეექვსე ახლაც დედამიწაზეა, ეს კი მეშვიდეა და ჯერ აქ არის, ამზადებენ.
  - რისთვის ამზადებენ?
  - დედამიწაზე გადმოსაგდებად. ეს იქ ისეთ ამბებს დაატრიალებს, ისე დალეწავს ადამიანთა მოდგმას, ექვის მხეცის ნალეწი მონაგონი იქნება.
  - და როდის იქნება, როდის გამოაგდებენ?
  - უფლის დედამიწაზე ჩამობრძანების წინ. მანამდე ამ მხეცმა უნდა გალეწოს დედამიწა.

      შევხედე მეშვიდე მხეცს და ელდა მეცა.

      მართლა საშინელი შესახედი იყო მისი სახე.

      შეშინებულს გამომეღვიძა და ცივი ოფლი მასხამდა. წამოვხტი და ბალღებს დავხედე. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ იმათ მომავალზე შემეშინდა, მეორეც ალბათ იმიტომ, რომ ბავშვებს რომ ვუყურებ, საოცრად ვმშვიდდები ხოლმე. ისინი ისეთი სუფთანი არიან, ალბათ თვითონ კაცთა მოდგმაზე განრისხებულ ღმერთსაც კი დაამშვიდებენ და არა მგონია, მეშვიდე მხეცს ისე გაალეწინოს კაცთა მოდგმა, რომ ოდესმე დრო დადგეს და არც ერთ ბავშვს ტკბილი ძილით არ ეძინოს თავის ლოგინში.

      სიზმარი სიზმარია და ცხადი - ცხადი, მაგრამ ხანდახან ისე მოსდევს ცხადი სიზმარს, როგორც დღე - ღამეს.

      ვინ იცის, წინ კიდევ რა ელოდება კაცთა მოდგმას, ჩემო ბაყდარ. წერილის დასაწყისში ხომ გითხარი: როცა ომი, ჭაობი და ცოდვიანი მოგონებები დაგღლიან, ბავშვობაზე იფიქრე.

      ხომ გახსოვს, როგორ ლაღად დავრბოდით ჩვენს ბავშვობაში

საპყარი
სოფელი
1944 წ.

"ღმერთის შვილები", გოდერძი ჩოხელი