• გულის დამახასიათებელი თვისებები

       წინა პარაგრაფში მსჯელობის მიხედვით ნათელია, რომ სულიერ გულს ზუსტად ვერ განვმარტავთ, თუმცა შეიძლება ითქვას, გული იხსნება მადლისმიერი ღვაწლით და მასში თვით ღმერთი მეუფებს. ამ ადგილის (ანუ გულის) შეგრძნება შესაძლებელია იმისთვის, ვინც მართლმადიდებლური ტრადიციით ცხოვრობს.

       წმინდა მამები, რომლებმაც თავად განიცადეს ეს რეალობა, გამოყოფენ გულისმიერი ცხოვრების დამახასიათებელ ნიშნებს. ჩვენ შევჩერდებით ამ საკითხზე და ვნახავთ, რომ ნათლად გამოიკვეთება გულის როლი სულიერ ცხოვრებაში. გულში უფალი სუფევს "დამკჳდრებად ქრისტე სარწმუნოებითა გულთა შინა თქუენთა" (ეფ. 3.17) "რამეთუ სიყუარული ღმრთისაჲ განფენილ არს გულთა შინა ჩვენთა სულითა წმიდითა (რომ. 5.5). "ნაკვერცხალი ცეცხლს ანათებს, მის მსგავსად ნათლობის შემდეგ ჩვენს გულში მყოფი უფალი განწმენდილ და გონებით დაცულ გულში აღვივებს და ანათებს გონიერ ძალას ჭვრეტისას ისე, როგორც ცეცხლის ალი ეკიდება ცვილის სანთელს". გულში სუფევს უფალი და ამიტომ იქ არის დაფუძნებული ფარულად ყველა სიბრძნისა და ჭვრეტის საგანძური: "ყველაფერი გულში იხსნება თვით გულის სიწმინდის შესაბამისად, იმის მიხედვით, თუ როგორ იცავს (გული ე.დ.) მცნებებს". სულის სიღრმეში "უნდა აღვიბეჭდოთ და სინათლედ დავისახოთ იესო ქრისტე, რომელიც არის მამაღმერთის სიბრძნე და ძალა". გულში უწყვეტად უნდა ვეძებოთ ზეციური სასუფეველი "მარცვალი, მარგალიტი, და სხვა" გულში შეიძლება ღვთიურობის მოპოვება. "ამიტომ გვეუბნება უფალი იესო ქრისტე: "სასუფეველი ღმრთისაჲ შორის თქუენსა არს" (ლუკ. 17.21), და გულისხმობს გულის სიღრმეში შემოსულ ღვთაებრიობას".

       გულში შემოსული უფალი გვასწავლის დოგმებს და კანონებს და გვიწერს გულში. იქ აღიბეჭდება ღვთის მცნებები. პავლე მოციქული ამბობს: "გამოაჩინებენ საქმესა სჯულისასა, დაწერილსა გულითა შინა მათთა" (რომ. 2.15). გულიდან შეიცნობს ადამიანი საგანთა არსს და ჭვრეტს თვით უფალს". ასეთ გულში მყოფი უფალი "სული წმინდის მადლს მიჰფენს მას და ღირს ჰყოფს, დაწეროს თავისი მცნებები მასზე". აქედან გამომდინარე, წმინდანები რომელთა გულში ღმერთია, იძენენ ქრისტეს გონებას მოციქულის სიტყვების მიხედვით: "ჩუენ გონებაჲ ქრისტესი გუაქუს" (1 კორ. 2. 16). ქრისტესმიერ გონებას "ჩვენი საკუთარი გონების ხარჯზე კი არ ვიღებთ, ან ღვთიური უერთდება მას,... იგი თავისი განმანათლებელი ძალით ანათებს ჩვენს გონებას და თავისკენ მიმართავს [ჩვენი] გონების ქმედებას.

       ჩვენი გონების ძალა არ იკარგება, ქრისტესმიერი მოქმედებით ნათდება. მაქსიმე აღმსარებლის სიტყვებით, ქრისტესმიერი გონება აქვს მას, ვინც სული წმინდით აზროვნებს და ყველა აზრით უფალს უკავშირდება". ღვთის ნების თანახმად აზროვნებს ადამიანი, არ ივიწყებს უფლის სახელს. იგივე ეხება სურვილსაც - ადამიანს ის სურს, რაც ღმერთს უნდა. წმინდა პეტრე დამასკელს მოჰყავს ბასილი დიდის სიტყვები, რომ ღმერთი პოულობს ადამიანის გულს, რომელიც მიწიერი საგნებისგან გათავისუფლდა "და წერს თავის მცნებებს დაუწერელ ფიცარზე". ამგვარ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანზე შეიძლება ითქვას, რომ აქვს "დოგმატური შემეცნება". თავის გამოცდილებაზე დაყრდნობით ადამიანი შეიცნობს ეკლესიის დოგმატებს. უნდა ვიღვაწოთ მისთვის, რომ ქრისტე ჩასახლდეს ჩვენს გულში, რადგან ამ დროს ღმერთი თავად "გვასწავლის მისი ცნებების ურყევად დაცვას".

       გული ჯოჯოხეთია, რომელშიც უფალი სულის გამოსახსნელად ჩადის. ის "შთახდა ჯოჯოხეთში" მართალთა სულების გადასარჩენად და ახლაც იმ ჯოჯოხეთში ჩადის, გულის სიღრმე რომ ეწოდება. წმინდა მაკარი დიდი გვასწავლის, რომ მაცხოვრის ჩასვლა ჯოჯოხეთში ისე არ უნდა გავიაზროთ, თითქოს ეს უწინ და ჩვენგან შორს მოხდა. საფლავი გულია. "უფალი მიდის მისკენ მხმობელთა სულებთან ჯოჯოხეთში, სულებთან, რომლებიც უხმობენ მას", ანუ გულის სიღრმეში და სიკვდილთან საუბრის შემდეგ სულზე დაწოლილ მძიმე ლოდს გადასწევს, გახსნის სამარხს და ჭეშმარიტად აღმდგარი მკვდრეთით სულს სიბნელისგან გამოიხსნის".

       გული ნიადაგია, სადაც უფალი მდოგვის მარცვალს თესავს. მაქსიმე აღმსარებელს დავესესხები: "მდოგვის მარცვალი თავად უფალია, რომელიც ითესება მორწმუნეთა გულებში". გული ტაძარია და საკურთხეველი, წმინდა ადგილი, სადაც უფალს ადიდებენ. პეტრე მოციქული მოგვიწოდებს: "უფალი ღმერთი წმიდა ყავთ გულთა შინა თქუენთა" (1 პეტრ. 3. 15). მაკარი დიდის სიტყვებით ყველა ხილული საგანი დაფარულთა ჩრდილია. ხილული ტაძარი გულის ტაძრის სახეა. მღვდელი, რომელიც ევქარისიტიას ასრულებს, ქრისტეს მადლის ჭეშმარიტი მღვდელმსახურია". ხელახლა დაბადებული გულის სიღრმეში არსებულ ამ სულიერ და ჭეშმარიტ ტაძარში სრულდება უწყვეტი ღმრთისმსახურება, "ეტყოდეთ თავთა თჳსთა ფსალმუნითა და გალობითა და შესხმითა სულიერითა, უგალობდით და აქებდით გულითა თქუენითა უფალსა" (ეფ. 5. 19). სული წმინდით მოქმედი, მაცდუნებელი აზრების არმქონე გული, არის "ჭეშმარიტი მსახურება, ჯერ კიდევ მომავალ ცხოვრებამდე". იოანე სინელი გვასწავლის: "სხვა არს ხედვა ზედას - ზედა გულისა და სხვა არს ეპისკოპოსობა გულისა გონების მიერ მთავრისა" პირველ შემთხვევაში ადამიანი აკვირდება გულს, მეორეში კი ის ეპისკოპოსია და "და მღვდელთ-მოძღვარი შემწირველი სიტყვიერთა მათ მსხვერპლთა ქრისტესდა". გული ლამპარია, სადაც ცეცხლი ანთია. სწორედ ეს შეიგრძნეს მოწაფეებმა, როცა ქრისტე შეხვდა მათ ემმაუსკენ მიმავალ გზაზე და უთხრა: "ანუ არა გულნი ჩუენნი განჴურვებული იყვნეს ჩუენ შორის, ვითარ-იგი მეტყოდა ჩუენ გზასა ზედა" (ლუკ. 24. 32). გული "უფლის მისაღები დარბაზია".

       გული ზეთიანი ჭურჭელია, ანუ სავსე ღვთიური მადლით. მაკარი დიდის სიტყვებით "ხუთი მღვიძარე ქალწული, რომლებსაც მათთვის უცხო ლამპრები უჭირავთ გულის ჭურჭელში ჩასხმული ზეთით და ეს არის სული წმინდის მადლი. შევლენ სიძესთან ერთად "ქორწილსა მას".

       ამრიგად, გული ჭურჭელია, სადაც ბრძენი ადამიანი სული წმიდის მადლს ინახავს, რათა შევიდეს სიძესთან ერთად "ქორწილსა მას" (მათ. 25.10) და ხარობდეს, გული მინდორია, სადაც საგანძურია დამალული და მისი მპოვნელი ადამიანი ყველაფერს ყიდის მის შესაძენად.

       გული ახალი აღთქმის სახეა, უფრო სწორად, ახალი აღთქმა არის გულის სიწმინდე, გონების ყურადღება და დაცვა გარეგნული და გრძნობიერი სხეულებრივი ღვაწლი ძველი აღთქმისა, წმინდა სახარება - ახალი აღთქმა, გულის სიწმინდის ხატია".

       გული ზეცაა, სადაც "მორჩილება, ფხიზელი ხსოვნა უფლისა და მტრის წინააღმდეგ ხშირი ლოცვაა. იქ არის ღვთის ადგილი და გულის ზეცა". გულს ეძლევა "წინდი". "მომცა წინდი იგი სულისაჲ გულთა შინა ჩუენთა" (2 კორ. 1.22).

       გული ფიცრებია, რომლებზეც უფალი თავის ეპისტოლეს წერს: "არა წიგნ ჩუენდა თქუენ ხართა უფლისა მიერ, დაწერილი გულთა შინა ჩუენთა... დაწერილი არა მელნითა, არამედ სულითა ღმრთისა ცხოველისაჲთა, არა ფიცართა შინა შინა ქვისათა, არამედ ფიცართა შინა გულისა ჴორციელისათა" (2 კორ. 3. 2-3). გულში ანათებს ღვთიური სანთელი: "ღმერთმა გამოაბრწყინა გულთა შინა ჩუენთა, განსანათლებელად მეცნიერებისა დიდებისა ღმრთისა წინაშე პირსა იესუ ქრისტესსა (2 კორ. 4.6).

       გულში რწმუნდება ადამიანი, რომ იშვილეს და ესმის ღმერთის ხმა: "ხართ შვილნი, გამოავლინა ღმერთმან სული ძისა თჳსისაჲ გულთა შინა ჩუენთა, რომელ ვღაღადებთ: "აბბა, მამაო!" (გალ. 4.6). უფალი სუფევს გულში და მიმართავს ადამიანს იქ ნათლად ესმის ხმა ღმერთისა. განწმენდილ გულში არის თვალებიც, რითაც ღვთის საიდუმლო იხილვება. "რაჲთა ღმერთმან და მამამან უფლისა ჩუენისა იესო ქრისტესმან. ღმერთმან დიდებისამან, მოგცეს თქუენ სული სიბრძნისა... და განანათლეს თუალნი გულისა თქუენისანი, რაჲთა იცოდეთ თქუენ, რაჲ-იგი არს სასოებაჲ ჩინებისა მისითაჲ..." (ეფ. 1. 17-18)

       გულში მეუფებს უფლისმიერი მშვიდობა: "და მშვიდობაჲ იგი ღმერთისაჲ განმტკიცენით გულთა შინა თქუენთა" (კოლ. 3.15).

       გული კითარაა, რომლის სიმები გრძნობებია, კლავიატურა კი აზროვნებაა და უკრავს კლავიატურას, რაც ღვთის ხსოვნის ალეგორიაა, მისგან "გამოუთქმელი სიტკბოება ავსებს სულს და გონება განწმენდილი ღვთიური სინათლით ბრწყინდება".

       გული წყაროა, რომელიც მხურვალე ლოცვისას, მოედინება "ცხოველისმყოფელი სულის" წყალივით.

       გული ჩვენი შინაგანი ადამიანია.

       ამ და სხვა სახეებს წმინდა მამები მიმართავენ გულის არსის დასახასიათებლად. მოკლედ შევაჯამოთ: გული "ჩვენი შინაგანი ადამიანია", იგი იხსნება მადლიანი მოღვაწეობით, მასში ცხადდება ღმერთი და მეუფებს. სულიერ ტაძარში უწყვეტი ღმრთისმსახურება სრულდება, უწყვეტი დოქსოლოგია მიეძღვნება უფალს. გული ბევრისთვის უცნობი რამ არის, მაგრამ მას კარგად იცნობენ წმინდანები, ვინც აცოცხლებენ ადამიანს.

• გულის სნეულება

       ბიბლიურ წიგნთა და წმინდა მამათა ნაწერების მიხედვით ადამიანის გული თუ ღვთის ნების აღსრულებას წყვეტს და ეშმაკის ტყვეობაში ექცევა, მაშინ ის სნეულდება და კვდება. სნეულებაში იგულისხმება გულის გაქვავება, უწმინდურება და სულიერი სიკვდილი მისი. ამგვარი სნეულების ზოგიერთ ნიშანს წარმოგიდგენთ და განვიხილავთ.

       ეშმაკი შეაღწევს ადამიანის გულში და იმორჩილებს მას. "და ვითარცა სერობაჲ იგი იყო და ეშმაკი შესრულ იყო გულისა იუდაჲსსა, რაჲთა განსცეს იგი. (იოან. 13.2). ამ მოვლენას წინ უსწრებდა მრავალწლიანი ტყვეობა გონებისა. "ერთი შესასვლელში ვერ გავა ცეცხლი და წყალი, ასევე ცოდვა ვერ შეაღწევს გულში, თუ მანამდე არ დააკაკუნებს გულის კარზე ეშმაკეული წარმოსახვებით". წარმოსახვებს მიჰყავს გული ეშმაკისკენ. დაცემის შემდეგ ფიქრზე უფრო თხელი და აზროვნების სქელი ფანტაზია იქცა ბოროტების სათავედ, ამიტომ წმინდა მამები გვირჩევენ, რომ წარმოსახვა სუფთა გვქონდეს ან უკეთესია ფანტაზიის გარეშე ვიცხოვროთ. დიდი სინანულია და ცრემლით შეიძლება წარმოსახვა დაგმოს და მაშინ გახდეს ადამიანი ღმრთისმეტყველი. წმინდა მამები წერენ გულის დაკარგვის შესახებ. ეს იმას ნიშნავს, რომ გულში ქრისტეს მადლი აღარ მოქმედებს და იგი ზებუნებრივიდან ბუნებრივის საწინააღმდეგო ცენტრად იქცევა. გულის დაკარგვა - ხსნის დაკარგვაა.

       გულის ერთ-ერთი სნეულება უცოდინარობა და დავიწყებაა. ქრისტეს მადლს მოკლებული გული ღრუბელით არის დაფარული. ეს შეეხება იუდეველებს და მწვალებლებს, ვისთვისაც წმინდა წერილი (თუმცა კი კითხულობენ) გაუგებარია. რადგან მათი გული დაბურულია "რაჟამს აღმოიკითხვის მოსესთჳს, საბურველი გულისა მათსა ძეს" (2. კორ. 3. 15).

       ადამიანი ღმერთისგან დასტურს იღებს, უფალი გულში იხსნება, გულში განმარტავს თავის სიტყვას. თუ გული დახურულია, ადამიანი უკუნ სიბნელეში იმყოფება. უცოდინარი გული ჯოჯოხეთია. "ჯოჯოხეთი არის უცოდინარობა.უცოდინრობა სიბნელეა. დაღუპვა კი დავიწყებაა; რადგან ორივეში იკარგება რაღაც არსებული".

       გულის სნეულებაა გაუხეშება (სიფიცხე) და გაქვავება. ღვთის მადლს თუ არ იღებ, გული უხეშდება. "ქედფიცხელნი და წინადაუცუეთელნო გულითა და სასმენელითაო" (საქმ. 7. 51). ასე მიმართა სტეფანე პირველმოწამემ იუდეველებს. გულის "გაქვავება" წარმოშობს მრისხანებას, რის გამოც ადამიანი განისჯება, ხოლო სიფიცხლითა მაგით სენითა და შეუნანებელთა გულითა იუნჯებ თავისა შენისა რისხვასა დღეს მას რისხვისა და გამოჩინებისა და მართლმსაჯულობისა ღმრთისასა" (რომ. 2.5). ადამიანები განისჯებიან გულის "სიფიცხლისათვის", დაუნდობელი გული "ბჭეა რკინისა, რომელი შევიდოდა ქალაქად" (საქმ. 12-10). დახურული კარიბჭე ქალაქში შესვლას შეუშლის ხელს. "მწუხარე და ნეტარ ადამიანს თავისით გაეღება კარი, პეტრე მოციქულის მსგავსად". ჩვენი მოვალეობაა, რომ არ შევქმნათ ისეთი პირობები გულის გასაქვავებლად "ნუ განიფიცხებთ გულთა თქუენთა, ვითარცა-იგი განმწარებასა მას დღისა (ებრ. 3.8).

       გაუხეშებულ გულს გაქვავებული ეწოდება. უფალი ბევრჯერ შეხვდა ასეთ გაქვავებულ გულებს. ხუთი პურისა და ხუთი თევზის გამრავლების სასწაულის შემდეგ "იყვნეს გულნი მათნი დასულებული" (მარკ. 6. 52). სახარებაში სხვა ადგილას უფალი ამბობს: "დაბრმობილნი გულნი გქონან თქუენ? (მარკ. 8. 17). ქრისტე მრისხანებით უყურებდა ადამიანებს, რომლებიც ყურადღებას აქცევდნენ იმას, შაბათს კურნავდა თუ არა იგი ერს. "მიმოიხილა მათი რისხვით და მწუხარედ სიბრმისათჳს გულითა მათთაჲსა (მარკ. 3.5). და განუკურნა ერთ კაცს გამხმარი ხელი.

       გულის სნეულება უწმინდურობაა. ღვთის მადლის დაკარგვისას ეშმაკის ზემოქმედებით დაზიანებული გული უწმინდურია. ნიკიტა სტითატის სიტყვებით სულის უწმინდურობა არა მარტო ის არის, რომ ადამიანს ბილწი აზრები აქვს, არამედ ისიც, როცა კაცი გადამეტებულად იღვწის სათნოების მოსაპოვებლად და ბევრს ფიქრობს თავის სიბრძნეზე და ღვთიურ ცოდნაზე ანუ ამით ამაყობს და განიკითხავს ზარმაც და უსაქმურ მოძმეს. "ეს მეზვერისა და ფარისევლის მაგალითით ჩანს".

       გულში წარმოშობილი ყველა სურვილი,.მათ შორის გამოუვლენელიც კი უწმინდურება და ღალატია. უფალი ამბობს: "რომელ ხედვიდეს დედაკაცსა გულისთქუმად მას, მუნვე იმრუშა მის თანა გულსა შინა თჳსსა" (მათ. 5. 28). ყველა სხვა სურვილი ხორციელიც რომ არ იყოს (ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობით) და ღვთის ნებას ეწინააღმდეგებოდეს, გულის დაბინძურება ანუ სნეულებაა. ამ დროს გული სნეულია.

       უგულისხმო გულიც სნეულია. კერპთაყვანისმცემლები, რომლებიც კერპებს ეთაყვანებიან და არა შემოქმედს. "დაუბნელდა უგულისხმოჲ იგი გული მათი" (რომ. 1. 21).

       გული დაავადებულია მაშინ, როცა სიწრფელე არ არსებობს. ეშმაკის ნების აღსრულებისას გული უმართებულოა, რადგან ის ღვთის სამყოფელი არ არის. პეტრე მოციქული განიკითხავს სიმონ მოგვს, ვისაც ფულით სურდა ღვთის მადლის მოპოვება ჲგული შენი არ არის წრფელი წინაშე ღმრთისა" (საქმე. 8.21).

       უხეშობაც გულის უძლურებაა. ვნებები აუხეშებს მას და ვლინდება კიდეც. აი, რატომ არის საუბარი მართლმადიდებლურ ტრადიციაში არა მარტო გარეგნულ, არამედ შინაგან კეთილშობილებაზე. გული უბრალო უნდა იყოს, ნაზი. უბრალო გულის ადამიანი კეთილშობილია. არსებობს გარეგნული კეთილშობილება, რაც ეწინააღმდეგება შინაგან გულს უხეშობით. არის ნაზი გარეგნული სათნოება, შინაგანად მომღიმარე. არქიმანდრიტი სოფრონი ბერ სილუანზე წერს: "ყველაზე ფაქიზი ინტუიციის ადამიანიც მასთან საუბრისას სხვადასხვა სიტუაციაში ვერ შეიძლებდა შეენიშნა მისი გულის უხეში მოქმედება: ანტიპათია, უყურადღებობა, გულგრილობა, თვალთმაქცობა და სხვა. მართლა იყო ის კეთილშობილი კაცი, როგორიც შეიძლება იყოს მარტო ქრისტიანი". აშკარაა, რომ თვალთმაქცობა, ირონია, გულის სნეულებაზე მეტყველებენ და მისთვის უხეში ქმედებებია დამახასიათებელი. შინაგანი სიამოვნების მოყვარება გულის დაავადებად ითვლება. გულის სიამოვნება უფალს არ მიემართება და არ ხარობს მისით. ხორციელი საგნებით კმაყოფილება, იმით, რაც უფლისთვის არ არის მისაღები. სიამოვნების მიღება (φιληδονία) სულის საპყრობილეა, განსაკუთრებით მისი სხეულისგან განშორების დროს. მარკოზ მოღვაწის სიტყვების მიხედვით "სიამოვნების მოტრფიალე გული სულის განტევებისას სულის საპყრობილედ იქცევა".

       სანამ სხეული არსებობს, სულის ვნებები კმაყოფილებას იღებენ. სულის სხეულიდან განთავისუფლების შემდეგ ვნება ვეღარ კმაყოფილდება, რადგან ნივთიერი საგნები მისთვის აღარ არსებობენ. ვნებები სულის სიამოვნების მომგვრელნი არიან, და თუ ვერ რეალიზდებიან, სულს ახრჩობენ. სწორედ ამას ეწოდება საზვერე, რაზეც საუბარია წმინდა მამათა ქადაგებებში. აქედან გამომდინარე სიამოვნებისმოყვარული გული სულის ჯაჭვი ხდება, როცა იგი სხეულს ტოვებს.

       დასნეულებული და მკვდარი სული თავის სნეულებას გადასცემს ადამიანს ფსიქოსომატურ არსებას. ყველაფერი, რასაც ფიქრობს და რაც სურს ადამიანს, მკვდარია. ამბა დოროთე ამბობს, სანამ ჩვენ ვნებიანები ვართ, გულს არ უნდა დავუჯეროთ, რადგან სწორსაც გამრუდებულად დავინახავთ. მარკოზ მოღვაწე კი ასკვნის "ცოდვისგან გათავისუფლებამდე შენ გულს ნუ მოუსმენ".

       სნეული გული უნდა განიკურნოს. თუ ის არ გამოჯანმრთელდა, ადამიანის მთელი ორგანიზმი სნეული იქნება.

• გულის კურნება

       ადამიანის უმაღლესი მიზანია ღვთიური ცოდნის მოპოვება, რადგან მასში მდგომარეობს მისი გადარჩენა. ღვთიურ ცოდნაზე საუბრისას ვგულისხმობთ არა გონებრივ შემეცნებას, არამედ "ურთიერთობას არსებობაში (ἐν ὑπάρξει)". ანუ ღმერთის ცოდნა ნიშნავს ადამიანის ურთიერთობას უფალთან. ასეთი კონტაქტი თუ მიიღწევა, მაშინ ადამიანი გადარჩება. ურთიერთობა გულის სიღრმეში სრულდება. აქ ხვდება უფალი თავის ქმნილებას და ანიჭებს ცოდნას. გულში შეიგრძნობს ადამიანი ღმერთის არსებობას. ამგვარი ურთიერთობისათვის გულის განწმენდაა საჭირო. ამას ამბობს უფალი: "ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულთა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ" (მათ. 5.8). დასნეულებულ და მკვდარ გულს კურნება და განწმენდა სჭირდება. განწმენდილი გული შემეცნების, მართლმადიდებელი გნოსეოლოგიის ორგანოა.

       ახლა ვისაუბროთ იმაზე, თუ როგორ იკურნება გული. პირველი განმკურნებელი საშუალებაა სინანული. გულმა უნდა მოინანიოს და დაუბრუნდეს თავის ბუნებრივ მდგომარეობას. თუკი ცოდვამ დაკარგა გულის ეს მდგომარეობა, სინანული დაუბრუნებს მას. იოანე სინელი სინანულის ზუსტ განმარტებას იძლევა: `სინანული განმაახლებელ-არს ნათლისღებისა, სინანული აღთქმა-არს ღვთისა - მიმართ ახლისა ცხოვრებისა. სინანული ვაჭარი არს სიმდაბლისა მომსყიდველი. სინანული არს მოწყვეტა სრულიადი ხორციელთა ნუგეშინის ცემისა. სინანული არს თავისა თვისისა დამსჯელი: გულის - სიტყვა და უზრუნველობა ყოვლისაგან და ზრუნვა სულისა თვისისა... სინანული დაგება არის ღვთისა მიმართ ... სინანული განწმენდა არს სვინდისისა". წმინდა მამა ამბობს აგრეთვე, რომ ნათლობის შემდეგ კვლავ შებილწული ადამიანი "უნდა განიწმინდოს გულის ცეცხლით და ღვთის წყალობით".

       ღვთიური მოწყალება და გულის ცეცხლი სნეულებისგან კურნავს ადამიანს. რაც მეტია სინანული, უფრო მეტად იგლოვს და მდაბლდება გული. დავით მეფსალმუნე ამბობს: "მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი, გული შემუსვრილი და დამდაბლებული, ღმერთმან არა შეურაცხ-ყოს" (ფს. 1. 50. 19).

       შემუსვრილ გულში ივანებს უფალი. იმ ადამიანის გულში, ვინც შესთხოვს უფალს ცოდვების შენდობას. ღმერთს "შემუსვრილი" გულით უნდა ვევედროთ. ნიკიტა სტითატის სიტყვებით "ჭეშმარიტება არ ხასიათდება არც სახით, არც გარეგნობით და არც სიტყვებით და არც მათშია უფალი, ღმერთი სუფევს დამდაბლებულ გულებში, სულებში, რომლებიც ღვთიური ცოდნით არიან განათლებულნი". რას ნიშნავს გულის გლოვა, გულის "შემუსვრილება?" მარკოზ ასკეტი ამბობს, რომ "გულის დამდაბლების გარეშე შეუძლებელია ბოროტებისგან გათავისუფლება", გულს კი ამდაბლებს: "სამი რამ: თავშეკავება ძილისგან, საჭმელისგან და სხეულის განსვენებისგან".

       ადამიანი თუ სამივესგან იკავებს თავს, გულსაც ამდაბლებს. სხეულის განსვენება სიამოვნების ტრფიალებას განაგებს, რადგან მას მოჰყვება ცბიერი აზრები. გული,,შემუსვრილია" "განმარტოებისას და მდუმარებისას". მარკოზ მოღვაწე შენიშნავს, რომ "მღვიძარება, ლოცვა, მოთმინება (უსიამოვნების, უბედურების, მწუხარების) გულის დამამდაბლებელია. ეს ჭრილობებია, მაგრამ სასარგებლო გულის შემუსვრისათვის". სხეულის გადაღლა და აუცილებელ საგანთა (ნივთთა) მოკლება იწვევს გულის ტკივილს, რაც სასარგებლოა ადამიანის გადასარჩენად. ფილოთეოს სინელი აღნიშნავს, რომ ყოველგვარი ზრუნვა უნდა დავუტევოთ" და დავიმდაბლოთ გული და აღწერს თუ როგორ უნდა მივაღწიოთ ამას. გული მდაბლდება მაშინ, როცა ადამის დროინდელ (დაცემამდელ) სიცოცხლეს ვიხსენებთ, ვიხსენებთ ბავშვობიდან ჩადენილ ცოდვებს (სხეულის ცოდვების გარდა, რადგან მათი "გახსენება სახიფათოა"). ცოდვების ხსოვნა და ცრემლი წარმოშობს ჩვენს მადლიერებას ღვთისადმი, აგრეთვე სიკვდილის მარადიული ხსოვნა ღვთისადმი მიმართულ მწუხარებას ბადებს. სულს ამდაბლებს მაცხოვრის ვნებათა გახსენება და მისი (ღმერთი) უსაზღვრო მოწყალება ჩვენდამი". ღმერთისგან დაშორებული ადამიანი უხეშობით და დაუნდობელი გულით გამოირჩევა. ვნებებისგან თუ განთავისუფლდა, მგრძნობიარე და ლმობიერი ხდება.

       წმინდა მამები აღწერენ ისეთ შემთხვევებსაც, როცა დამდაბლება ზიანის მომტანია. მარკოზ ასკეტი ამბობს, რომ "არსებობს გულის დამდაბლება სწორი და სასარგებლო, მისი მოთვინიერებული და დამამშვიდებელი და არსებობის უწესო და საზიანო".

       სასარგებლო დამდაბლება ხოორციელდება სიმშვიდის და ლოცვის ატმოსფეროში, ანუ დამდაბლებული გული უწყვეტად ლოცულობს ღვთის წინაშე. ის სასოწარკვეთილი არ არის, იმედი აქვს ღვთის კაცთმოყვარეობისა და სიყვარულისა. ამ დამდაბლების ნიშანი სასოებაა. სვიმონ ახალმა ღმრთისმეტყველმა, გამოცდილმა სულიერმა მკურნალმა იცის, რომ "უსაზღვრო და უდროო დამდაბლება გულისა აბნელებს და აშფოთებს გონებას. სულიდან განდევნის სუფთა ლოცვას და სიმშვიდეს, და სიმძიმით ავსებს. აქედან გამომდინარე, წარმოიქმნება უსაზღვრო უგრძნობელობა და უხეშობა. ამგვარად ახორციელებს ბოროტი მიზანს და ბადებს სასოწარკვეთილებას". ასე რომ, ლოცვას და სიმშვიდეს თუ არ ახლავს გულის დამდაბლება, გული უფრო მეტად ბნელდება და ეშმაკი სასოწარკვეთილებით ეპატრონება. მას. ჭეშმარიტი სიმდაბლე ლოცვაა, უფლისათვის მინდობაა. გულის დამდაბლება ლოცვის დროს ხდება და ბევრი კეთილი შედეგი აქვს. ანონიმი ისიხასტი( დაყუდებული) ბერი ასე აღწერს ამ სულის მხსნელ ქმედებას: "დაიმდაბლე, მონაზონო, გული ლოცვით, რათა სატანის ძალა სამუდამოდ "შეიმუსროს" შენს გულში ... როგორც ადამიანს ეშინია გაცეცხლებული რკინის ხელით შეხება, ასევე ეშინია ეშმაკს დამდაბლებული გულისა, რადგან სიმდაბლე თავზე ამსხვრევს მის ცბიერებას. თუ დაუმდაბლებელ გულში ეშმაკისეული წარმოსახვა აღმოჩნდა, ის ღრმად ჩაიბეჭდება, მაგრამ დამდაბლებულ გულში ოცნებას ადგილი არა აქვს. დამდაბლებული გულიდან გარბის ყოველგვარი სატანური ცბიერება, იწვის ეშმაკეული ქმედება...

       დაიმდაბლე გული ლოცვით, რათა შეიმუსროს ცოდვა შენი გულიდან. ეშმაკმა დაინახა ლოცვით დამდაბლებული გული, მას გაახსენდა კაცობრიობის გამოსახსნელად ჯვარცმული ქრისტეს ჭრილობები და შეეშინდა. ეშმაკის შემმუსვრელი დამდაბლებული გულით, სიყვარულით აღსავსე გამარჯვებული შეხვალ უფლის სასუფეველში. დაიმდაბლე გული ლოცვით, რომ დაიკუწოს უთვალავ ნაწილებად შენი მაცდუნებელი სატანა".

       გულის დამდაბლების გასაგებად გულის ტკივილზე ვილაპარაკოთ. (ვგულისხმობთ, რა თქმა უნდა, სულიერი გულის ტკივილს). ტკივილს სწორედ სულიერი გული განიცდის. თუ ეს ღვთის მადლისგან მომდინარეობს, მას ტრაგიკული შედეგი ხორციელი გულისთვის არ ექნება, ეს ნიშნავს, რომ როცა სულიერი გული სინანულით მდაბლდება, იგლოვს, გახარებული სევდიანობს და ხორციელი გული მიჰყვება ამ ბუნებრივ პროცესს, მაშინ ამ უკანასკნელს საფრთხე არ ემუქრება. ასეთ შემთხვევებში კარდიოლოგები სნეულების ნიშანს ვერ პოულობენ, რადგანაც სულიერი გულის ტკივილი არ ასნეულებს ხორციელ გულს. გულის ტკივილი აუცილებელია, რადგან მის გარეშე "ყალბი და ამაო" იქნება უმკაცრესი ღვაწლიც". სულიერი ცხოვრებისთვის მარგებელი და საჭირო გულის ტკივილი არსებობს მაშინ, როცა ადამიანი ხორციელი საზრდოთი არ ნაყრდება. მარკოზ ასკეტი ამბობს; "ისე, როგორც მგელისა და ცხვრის შეჯვარებით ნაყოფი არ იბადება, ასევე ნაყროვანებისა და გულის ტკივილით არ ჩაისახება სათნოება". გულის ტკივილით ისახება ყველა სიკეთე. ქრისტიანული ცხოვრება კი ტკივილის გარეშე ყალბია.

       გულის ხსნისათვის გულის ტკივილია საჭირო. "უნდა ვიცოდეთ, რომ ღვაწლის უტყუარი მაჩვენებელი და მისი მიღწევის ნიშანი ტკივილია, მწუხარება. უფრო ზუსტად, საკუთარი ცოდვილიანობის შეგრძნება, როცა მწუხარებით და ცრემლით ვეცემით იესო ქრისტეს წინაშე, ცოდვილი ქალის მსგავსად სვიმონ კეთროვნის სახლში (ბეთანიაში) მაცხოვარს ფეხები რომ მოსწმინდა ცრემლით", უტკივილო გულს ნაყოფი არა აქვს, რადგანაც, როგორც ისააკ ასური ამბობს: "ლოცვა ტკივილის გარეშე მკვდარი ნაყოფია უფლისთვის". გულის გლოვა და სხეულის ღვაწლი გამოაჩენენ სული წმიდის მადლს, რომელიც ყველა მორწმუნეს ეძლევა წმინდა ნათლობისას და ჩვენი უგულისხმობით და ღვთის მცნებების უგულებელყოფით ვნებებში იფარება. უფლის უსაზღვრო მოწყალების გამო კი მონანიებებისას კვლავ აღდგება. ნუ შედრკები ღვაწლის წინაშე, რათა არ განისაჯო უნაყოფობის გამო და არ გითხრას უფალმა "მოუღეთ მაგას ქანქარი" (მათ. 25. 28). ნებისმიერი ღვაწლი სულიერი და ხორციელი, თუ მას არ ახლავს ტკივილი, უნაყოფოა: "სასუფეველი ცათა იიძულების; და რომელი აიძულებდენ, მათ მიიტაცონ იგი" (მათ. 11,.22). მრავალნი იღვწოდნენ დიდხანს, მაგრამ ტკივილის განცდის გარეშე არც წმინდა იყო და არც სული წმიდის მადლით მოსილი ამგვარი მოღვაწეობა. წინასწარმეტყველის სიტყვებით, თუკი ჩვენი თირკმელები არ შეიმუსრება, მძიმე მარხვის (შრომის) გამო, თუ ჩვენს გულში არ დაისადგურებს მწუხარება ცოდვების, ბილწი განცდების და აზრების გამო და მშობიარობის ტკივილის მსგავს ტკივილს არ შევიგრძნობთ, შეუძლებელია მხსნელი სულის დაბადება ჩვენს გულში, რადგან დაწერილია: "მრავალთა ჭირთა ჯერ არს ჩუენდა შესლვაჲ სასუფეველსა ღმრთისასა" (საქმ. 14.22).

       სულიერი გულის ტკივილს თუ განიცდის ხორციელი გული და მართლმადიდებლური ტრადიციის მიხედვით ვითარდება. ეს მდგომარეობა საჭიროა ჩვენი გადარჩენისთვის, რადგან გვეხმარება სულიერი ძალების მოკრებაში. ამ დროს გონება გულისკენ მიბრუნდება. სულიერი გულის ტკივილი გარკვეული თვალსაზრისით ტირილის გამომწვევი ჭრილობაა. წმინდა მამათა თხზულებებიდან ცნობილია, რომ ეს ჭრილობა მგრძნობიარე სხეულის ჭრილობაზე მეტია. გულის დამდაბლებისას ("შემუსვრისას") ადამიანი ფიზიკურ ტკივილზე ძლიერ ტკივილს განიცდის. სულიერი გულისტკივილი გამოუთქმელი ნეტარების მომნიჭებელიც არის.

       საგულისხმოა თეოფანე დაყუდებულის სიტყვები ამგვარ ჭრილობაზე, რაც ზებუნებრივ ტკივილს წარმოშობს; "იზრუნეთ იმაზე, რომ თავში კი არ გქონდეთ ყურადღება, არამედ გულში და დარჩით გულში არა მარტო ლოცვის დროს, არამედ ყოველთვის. ეცადეთ გულში რაღაც ჭრილობა გქონდეთ... მუდმივი ღვაწლი ამას გამოასწორებს. არა აქვს მნიშვნელობა რომ ჰქვია ჭრილობა, ის ტკივილია, მწუხარება, ეს ჭრილობა ბუნებრივი ტკივილი არ არის. ის არ ემუქრება სიცოცხლეს. გულისმიერი ტრფობით და მათრობელი სიყვარულით მონანიებული სული ესწრაფვის ღვთაებრივთან შერწყმას, "უძღები შვილის" მსგავსად. არის ტკივილი ნათელი, სიტკბოება, საიდუმლო ჭვრეტა გამოუთქმელი, უფლის ნებასთან განუყოფელი შერწყმა ამქვეყნიურ ცხოვრებაშივე და უფალთან სიყვარულით საუბარი. ეს ჭრილობა სულის ყველა ძალას კრებს და ღმერთი ხედავს რა მის მისწაფებას, თხოვნას უსრულებს, მაშინ გულში ცვლილებები ხდება და ღვთაებრივი წესრიგი მყარდება".

       იოანე სინელი საკუთარი გამოცდილების მიხედვით ამტკიცებს, რომ ზოგიერთები (ასკეტები) სულიერი გულის იმგვარ ტკივილს განიცდიდნენ, რომ ბაგეზე სისხლი სდიოდათ. "ვიხილე მე ვითმე თანა სრული იგი საზღვარი გლოვისა, რამეთუ ტკივილისგან გულისა მათისა, სისხლისა აღმოჰყრიდეს პირთა ცემითა მკერდისათა, და მომეხსენა სიტყვა იგი, რომელ იტყვის ვითარმედ: იგვემა ვითარცა თივა და განხმა გული ჩემი".

       ტკივილის გამოვლინება ცრემლთა დენაა. უფალი ეუბნება მტირალთ: "ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინისცემულ იქმნნენ" (მათ. 5,4).

       ამგვარად, უფლის წინაშე ცრემლთა დენა ქრისტეს მცნების მიხედვით ხდება. ცრემლი ცხოვრების წესია. თუკი ცხოვრების წესს ვუწოდებთ მონანიებას და გლოვას, იგივე შეიძლება ვთქვათ ცრემლზეც, რომელიც "შემუსვრილი გულიდან" მოედინება. აქვე შევნიშნავთ, რომ არსებობს გულის ცრემლი და ხორციელი ცრემლი. გულში ხშირად მოედინება ცრემლის ნაკადი. სულიერი ცხოვრებით მოღვაწე ასკეტი (მართლმადიდებლური ტრადიციის მიხედვით მცხოვრები) ხშირად "აიძულებს" გულს, რომ იტიროს. გულის ცრემლები ზოგჯერ ვლინდება, ბევრჯერ კი ფარულია. ვნახოთ რა მნიშვნელობა აქვს ცრემლს. წმინდანები ქრისტიანებს ტირილისკენ მოუწოდებენ, რადგან ამ დროს გული იწმინდება და მგრძნობიარე ხდება, თავისუფლდება უხეშობისაგან. წმინდა ისააკი ამბობს: "ღაწვები დაისველე ცრემლებით". "მარიამისა და მართასგან ვისწავლოთ "ცრემლის ხმა". წმინდა ნილოსი გვასწავლის, პირველ რიგში ვილოცოთ იმისთვის, რომ ცრემლი გვდიოდეს "უპირველეს ყოვლისა, ილოცე, რომ ცრემლთა დენა შეძლო", "ცრემლი საჭიროა ყველა ჩვენი თხოვნის შესასრულებლად".

       ცრემლს დიდი ღირსება აქვს. საყურადღებოა ცრემლის შესახებ წმინდა მამათა მოსაზრებები. მათ თავად გამოსცადეს ტირილიანი ღვაწლი.. ცრემლი ნათლობაა: "წყარონი ცრემლთანი უდიდეს ნათლისღებისა არიან, შემდგომად ნათლისღებისა; დაღაცათუ კადნიერ არს სიტყვა ესე".

       ცრემლი ადამიანის ხელახლა შობის ნიშანია. ამბა პიმენის სიტყვებით, "ცრემლი არის გზა, რომელიც წმინდა წერილით და წმინდა მამებისაგან გადმოგვეცა, ისინი ამბობდნენ: იტირეთ, სხვა გზა არ არსებობს". ეს გზა კი, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ცხოვრების წესია. საკუთარ თავს ვერ შევიცნობთ უცრემლოდ. თუკი ჩვენს ცოდვილიანობას შევიცნობთ, (რაც ჩვენში ღვთიური მადლის არსებობაზე მეტყველებს) თვითგანსჯის და თვითშემეცნების მადლს თუ ვეზიარებით, მაშინვე ცრემლი წამოგვივა. "რადგან ვერავინ ვერ დატოვებს თავის მიცვალებულს და სხვისას ვერ იტირებს".

       ცრემლი მაჩვენებელია იმისა, რომ ქრისტე შეეხო ადამიანის თვალებს და გონებრივად მომწიფდა". სულის თვალებს ახელს ცრემლი წმინდა. არსენის სწავლებით, ვინც აქ (ამქვეყნად) ტირის თვით ნებით, არ იტირებს იმქვეყნად" და პირიქით, ვინც აქ არ ტირის, `მარადიულად იტირებს იქ".

       სვიმეონ ახალი ღმრთისმეტყველი, რომელსაც ცრემლების ღმრთისმეტყველს უწოდებენ, ამბობს, რომ ცრემლი სიცოცხლის ნიშანია. დედის საშოდან გამოსული ჩვილი ტირის, რაც მის დაბადებას გვაუწყებს. იგივე ეხება სულიერ დაბადებას. ცრემლი ხელახლა შობის ნიშანია. თუ ჩვილი არ იტირებს, ე.ი ის მკვდარი დაიბადა. ტირილი ცრემლით თანსდევს ადამიანურ ბუნებას დაბადებიდან". სვიმონ ღმრთისმეტყველი ამ სიტყვებს ამბობს იმიტომ, რომ მის ეპოქაში არსებობდა ასეთი აზრი: ყველა ადამიანი განსხვავებულია და ყველას არ შეუძლია ტირილი, მაგრამ ეს ასე არ არის. თეოლოგი წერს: საჭმელი და სასმელი აუცილებელია სხეულისთვის, ასე სჭირდება ცრემლი სულს. ვინც არ ტირის ყოველდღე "შიმშილი ასუსტებს სულს". როცა ადამიანი მოიპოვებს სიბეჯითეს, მოთმინებას, მორჩილებასა და ღვთისადმი სიყვარულს, მაშინ "გაქვავებული სული ცრემლის ნაკადად გადაიქცევა". იქვე შენიშნავს ღმრთისმეტყველი, რომ ზრდასრულ ასაკში მონათლული ადამიანები ტიროდნენ არა "ტკივილისგან გამოწვეული ცრემლით, არამედ სული წმინდის ზემოქმედებით, თაფლზე უტკბესი ცრემლით, ასე უმტკივნეულოდ მოედინებოდა თვალებიდან ცრემლი". ყოველივე ზემოთქმულიდან ნათელია, რომ ცრემლი საჭიროა ჩვენი სულიერი ცხოვრებისთვის და ის არის სულის საზრდო. ცხადია ისიც, რომ არსებობს მრავალნაირი ცრემლი. ამ საკითხზე შევაჩერებ მკითხველის ყურადღებას.

       ნიკიტა სტითატი წერს: "მონანიებისას სხვა ცრემლი სდის ადამიანს, ღვთიური სიმშვიდის დროს კი - სხვა. პირველ შემთხვევაში ნაკადად მოედინება და რეცხავს ცოდვებს, მეორე ცრემლი კი მინდორზე მოსულ წვიმას ჰგავს და ბალახზე დადებულ თოვლს "რაც ბალახს ასაზრდოებს". წმინდა ღმრთისმეტყველი აგრძელებს, რომ ცრემლი ხან გულისტკივილს იწვევს, ხან კი სიხარულს. სინანულის ცრემლები ტკივილს წარმოშობენ, განწმენდილი გულის ცრემლი კი, როცა გული ვნებებისგან დაცულია, ნეტარების მომგვრელია. თითქმის იგივე შეიძლება ითქვას ღვთის შიშით და ღვთიური სიყვარულით (ἔρωτος) გადმოდენილ ცრემლზე.

       ცრემლს ბევრი შედეგი მოჰყვება. ისინი ადამიანის გულს ცოდვის სიბილწისგან განწმენდენ და შემდეგ გაანათლებენ მას. მამები გვასწავლიან, რომ ეშმაკი ადამიანის სულში აღბეჭდავს ცოდვის სახეებს, თვითონ კი უჩინარდება. ცოდვის ეს ხატი ნადგურდება ცრემლით. ცრემლი განბანს გულის საუნჯეს. ანუ ცრემლით განიბანება ცოდვა. ამბა პიმენი გვასწავლის, რომ "ცოდვისგან განთავისუფლების მსურველმა უნდა იტიროს". წმინდანი მოგვაგონებს "ვიტიროთ ღვთის წინაშე ტკივილით იქამდე, სანამ არ მოგვიძღვნის თავის წყალობას". ამიტომ, სადაც არსებობს ტირილი, იქ ავი სიტყვის ნაკვალევი არ არის". მართლაც, დამტკიცებულია ეკლესიის გამოცდილებით, რომ როგორც წყალი რეცხავს ნივთებს, ასე ცრემლს შეუძლია განწმინდოს ცოდვები". "ცრემლის წყალობით მოდის სული წმინდა და დაივანებს გულში, განგვწმენდს, ბოროტის სიბილწისგან გვათავისუფლებს". ცრემლი განწმენდს და ანათლებს სულს. სინანულით ღვთის მადლი აშუქებს ადამიანის გულს. უსაზღვრო წუხილს სასოება მოსდევს. ცრემლით მიიღწევა გულის უბიწოება, სუფთა გული კი გაბრწყინდება. "გაბრწყინება გამოუთქმელი ქმედებაა, გაუცნობიერებლად შესამეცნებელი და უხილავად სახილველი". ქრისტეს "ნეტარებათა" მიხედვით ტირილს მოაქვს ნუგეშისცემა. ნუგეშისცემა "არის სნეული სულის განსვენება... შეწევნა მწუხარე სულის განახლებაა, სულისა, რომელიც სასწაულებრივად გადააქცევს ტკივილის ცრემლებს სიხარულად.

       ნიკიტა სტითატი გვასწავლის, რომ ადამიანი თავისი შესაძლებლობით ვერ მიემსგავსება უფალს "თუ ის უწინ ცრემლთა ნაკადით არ განბანს ცოდვას და არ შეუდგება ღვთის მცნებათა აღსრულებას". ამგვარად ის თავისუფლდება "უსახურობისგან" (ἀμορφία) და შეუძლია ღვთიური დიდება იგემოს.

       წმინდა მამები მაცდუნებელ ცრემლზე წერენ. ზოგჯერ ცრემლი შეიძლება ეშმაკისგან მომდინარეობდეს. თუ ადამიანი ტირის და შემდეგ ამაყობს, ცდება. ამიტომ მამები გვასწავლიან, ნუ ვიამაყებთ თუ ჩვენს ლოცვას ცრემლები მოჰყვება. "ნუ ქედმაღლობ, ლოცვისას, თუ აგეტირება"არავინ არ უნდა ფიქრობდეს, რომ სხვებზე აღმატებულია. ცრემლი ვნებებისგან განმწმენდელია, ამ მიზანს თუ დავივიწყებთ, შეიძლება გავგიჟდეთ კიდეც. "მრავალნი ცოდვებზე ტირილის დროს ივიწყებდნენ ცრემლის მიზანს და ცდუნდებოდნენ (ჭკუიდან იშლებოდნენ ან გზას სცდებოდნენ)".

       მრავალნაირი ცრემლი არსებობს. თანაგრძნობის, ეგოისტური, სატანური, ღვთიური და ა.შ. ჩვენ უნდა ვიღვაწოთ მარტო იმისთვის მაინც, რომ თანაგრძნობის ცრემლი გვქონდეს. ეკლესიის მამები ცრემლთა დენას გვასწავლიან. თუნდაც ცრემლში ეგოიზმის ელემენტი იყოს, მან შეიძლება სახე იცვალოს და წვლილი შეიტანოს ცხონებაში. თვითგანსჯით, თუ ჩვენ ყურადღებას ჩვენივე თავისკენ მივმართავთ. ჩვენს ცოდვებზე ვიფიქრებთ, შევწყვეტთ საუბარს სხვებთან და დავიწყებთ ლაპარაკს ღმერთთან, შევიგრძნობთ საკუთარ უძლურებას.

       დარწმუნებული ვარ, ხშირ შემთხვევაში ადამიანთა მძიმე მდგომარეობა გამოწვეულია იმით, რომ არ შეუძლიათ ტირილი. ჩვენ არ ვტირით. ამიტომ, როცა სირთულეებით დატვირთული ვართ, დაძაბული გვაქვს ნერვები, შინაგანი სამყარო დაცლილი, მაშინ უნდა განვსაჯოთ საკუთარი თავი და ვიტიროთ. ამგვარი მცდელობისას უფალი მადლს მოგვიძღვნის. ასე რომ, ცრემლები ცხოვრების წესად გვექცევა და გული ვნებებისგან განიწმინდება. სინანული, ტირილი, "შემუსვრა" მჭიდროდ უკავშირდება ცეცხლს, რომელიც გულში იბადება. სინანული საგრძნობი ხდება, როცა სული წმინდა ცეცხლს ანთებს. ამ ცეცხლის შესახებ ამბობს უფალი: "ცეცხლისა მოვედ მიფენად ქუეყანასა ზედა და რაჲ მნებავს რაჲთა აწვე აღეგზნეს" (ლუკ. 12.49). გულთან ქრისტეს მიახლებით, შეხებით, ვნებათა არსებობის შემთხვევაშიც გული აენთება. ეს ის მწველი ცეცხლია, რაც ემმაოსკენ მიმავალმა მოწაფეებმა შეიგრძნეს: "არა გულნი ჩუენნი განჴურვებულ იყვნეს ჩუენ შორის, ვითარ-იგი მეტყოდა ჩუენ გზასა ზედა და ვითარ-იგი გამომითარგმნებდა ჩუენ წიგნთა?" (ლუკ. 24.32).

       ცეცხლი რომ გაანადგურებს გულის ვნებებს, სინათლედ იქცევა. პავლე მოციქული, რომელსაც ამგვარი გამოცდილება ჰქონდა, ამბობს: "განანათლოს დაფარული იგი ბნელისაჲ და განაცხადნენ ზრახვანი იგი გულთანი" (1 კორ. 4.5). ამავე გამოცდილებას პეტრე მოციქული გამოხატავს სიტყვებით: "ვიდრემდის დღე განათლდეს, და მნათობი აღმობრწყინდეს გულთა შინა თქუენთა" (2 პეტრ. 1.19).

       თავდაპირველად გული ღვთის მადლს ცეცხლივით იღებს, ეს ცეცხლი წვავს ცოდვას და ვნებებს. შემდეგ კი, როცა ვნებები დაიწვება, ღვთიური მადლი სინათლედ ინთება და ჩვენს სულს ანათებს.

       ეს სწავლება, რომ ჯერ ღვთის მადლი ცეცხლია და შემდეგ სინათლედ იქცევა, გვხვდება იოანე სინელის,,კლიმაქსში". "რომელთამე მორავიდეს ცეცხლი იგი წმიდა ზეცისა შესწვავს, ხოლო შესწვავს მათ ნაკლულევანებისათვის სიწმიდისა: და კვალად რომელთამე განანათლებს საზომისათვის სისრულისა, რამეთუ მასვე ცეცხლი შემწველცა, და ნათელგანმწმენდელცა ეწოდების, ამისთვისცა ვიეთნამე გამორავიდოდიან ლოცვისაგან, ვითარცა სახმილისაგან გამოვლენ განწმედილნნი ნივთისა მისგან ცოდვათასა; და სხვანი ვითარცა ნათლისაგან განათლებულნი და ზეციერთა სიმდაბლისათა და სიხარულითა შემოსილნი". ადამიანის გულთან ერთად ღვთიურ ცეცხლს, სხეულიც შეიგრძნობს. ისეთი გრძნობაა, თითქოს ჯოჯოხეთის ცეცხლში იწვის კაცი. ეს მხსნელი განცდაა, რადგან ასეთი სინანული სულს კურნავს. მონანიების ცეცხლი რაც ძლიერად იგრძნობა, მით მეტია შესაძლებლობა უქმნელი სინათლის ხილვისა. პავლე მოციქულის სიტყვებით: "ღმერთი ჩუენი ცეცხლი განმლეველი არს" (ებრ. 12.29).

       იოანე სინელი წერს: "ესე არს შრომა წინაშე ჩუენსა, რათა შემთვირდეს სიწმიდესა ჩუენსა ცეცხლი ღვთისა, რამეთუ მიერითგან არღარა არს ჩუენ შორის ბრძოლა ჩვეულებათა პირველთა, რამეთუ ღმერთი ჩუენი ცეცხლ-არს შემწველი ყოვლისა მხურვალებისა ბოროტისა და სიბნელისა და აღძვრისა ჩვეულებათა შინაგანთა და გარეგანთა, ხილულთა და უხილავთა". სინანული მადლის ქმედებაა, მაგრამ ჩვენც უნდა შევუწყოთ ხელი ჭეშმარიტი სინანულის გაჩენას, ანუ ღვთის ცეცხლის ანთებას გულში. მთელი ასკეტური მოღვაწეობა ღვთიური და ადამიანური ნების სინერგიაა. წმინდა მამები გვასწავლიან, რომ ვნებებისგან ვიწმინდებით "ნებაყოფლობითი შრომით ან არანებაყოფლობითი ტვირთით". ნებაყოფლობით შრომა ცრემლთა დენაა ღვთის წინაშე, ანუ სინანული, სინანულის ცეცხლის შეგრძნებაა. არანებაყოფლობითი ტვირთი კი განსაცდელები, რაც ჩვენს ცხოვრებაში გვხვდება. როცა ნებაყოფლობით საჭიროს აკეთებ, არანებაყოფლობითის ქმნა არ არის საჭირო". სწორედ ამიტომ უნდა ვიღვაწოთ, რათა სულში სინანული დაიბადოს, ღვთიური ცეცხლი აენთოს და განვთავისუფლდეთ არანებაყოფლობითი ტვირთისგან. სინანულის ცეცხლი და მისგან მომდინარე სითბო გულში უნდა შევინახოთ. ეშმაკს ისე ეშინია ცრემლით მცხოვრები მონაზვნისა, რომ არც კი უახლოვდება მას. წრფელი და ბრძენი მონაზონი არის "რომელმან მხურვალება თავისი დაიცვა დაუშრეტელად, ვიდრე დღემდე განსლვისა მისისა ხორცთაგან, და მარად დღე არა დასცხრა დართვად ცეცხლი ცეცხლისა ზედა, და სურვილი სურვილსა ზედა, მხურვალება მხურვალებასა ზედა, და მოსწრაფება მოსწრაფებასა ზედა". განწმენდილი ლოცვა იმ გულში იბადება, სადაც ცეცხლი ანთია. ჩვენი ლოცვით სათხოვარი უნდა იყოს ამ ცეცხლის აგზნება, ცეცხლისა, რომელიც ერთი მხრივ სწვავს ჩვენს ცოდვებს და ვნებებს და მეორე მხრივ გვასწავლის წრფელ ლოცვას". ეს კურთხეული ცეცხლი ჩვენს გულში რომ ენთება მადლის წყალობით, სინანულთან და ცრემლთან ერთად სულიერად აგვაღორძინებს. ამ ცეცხლის დახმარებით იცვლება მთელი შინაგანი მდგომარეობა და ფიზიკური ქმედებაც კი. თეოფანე დაყუდებული წერს: "როცა თქვენი გული ღვთიური სითბოთი თბება, მაშინ იწყება შინაგანი ცვლილება. ცეცხლი ყველაფერს გადაწვავს, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სულის ქმნას (πνεοματοποίησις) იწყებს. ცეცხლის მოსვლამდე სულისქმნადობა არ დაიწყება, რაც არ უნდა ვეცადოთ. ე.ი. მთავარია ცეცხლის მოპოვება. ამისკენ მიმართეთ თქვენი ძალისხმევა. იცოდეთ, ცეცხლი არ გამოჩნდება, სანამ ვნებებს ძალა აქვთ. ვნება იგივეა, რაც ნესტი შეშისთვის. ნესტიანი შეშა არ იწვის. საჭიროა გარშემო გამომშრალი ხის ნაჭრები მოვუწყოთ და ცეცხლი წავუკიდოთ. ისინი გამოაშრობენ ნესტიან შეშას და მასაც გადასდებენ ცეცხლს. ასე ნელ-ნელა მოედება ალი. შეშა ჩვენი სულის ძალებია და სხეულის ქმედებები. ადამიანი სანამ თავის თავს ყურადღებას არ აქცევს, ნესტია ანუ ვნებებით სავსეა, ვიდრე ვნებები არ დათრგუნულა და ეწინააღმდეგებან სულიერ ცეცხლს. ვნებები სულსა და სხეულში გაივლიან, მოატყუებენ სულს შემეცნებას და თავისუფლებას და მეუფებენ მთლიანად ადამიანზე. ვნებები ეშმაკისგან მომდინარეობს, ამიტომ მათი საშუალებით ეშმაკი ბატონობს ადამიანზე და ეს უკანასკნელი ცდება ამ დროს, ჰგონია, რომ თვით არის საკუთარი სულისა და სხეულის განმგებელი.

       ამ ბორკილებიდან თავდაპირველად ღვთიური მადლით თავისუფლდება ადამიანის სული. ღვთის მადლით აღსავსე სული ღვთის შიშით წყვეტს კავშირს ეშმაკთან და ვნებებთან და წარსულზე სინანულით მტკიცედ გადაწყვეტს შეიყვაროს მხოლოდ ღმერთი და იცხოვროს მხოლოდ მისთვის, მისი მცნებებით".

       წმინდა მამა ღვთიური ცეცხლის შესახებ წერს კიდევ: "ამბა ბარსანოფის სიტყვებით ცეცხლი ინთება უფლის მიწაზე მოსვლის დროიდან, და ამ ცეცხლში იწვის ადამიანური ბუნებისთვის დამახასიათებელი ვნებები. თუ ბევრი ხახუნით ძლიერ ცეცხლს ავანთებთ და შეშას წავუკიდებთ, ალი და კვამლი აუვა, დამწვარი შეშა კი მინავლებულ ცეცხლში იწვის, სასიამოვნო უკვამლო შუქი აქვს. მსგავსი რამ ხდება ადამიანის სულშიც. ცეცხლი ინთება და გადაიწვება შინაგანი სამყარო. ვისაც ეს განუცდია, იცის რანაირი კვამლი ახლავს ამგვარ წვას. ყველაფერი რომ გადაიწვება, რჩება მხოლოდ მკრთალი ნათელი. ეს სიწმინდის მდგომარეობაა. იქამდე გრძელი გზაა.

       ერთი რამ ცხადია, ვინც მიიღო ცეცხლი უფალთან საუბრისათვის, კი არ ისვენებდა, არამედ დიდი ღვაწლისა და შრომის ფასად მოიპოვა. მაგრამ ეს შრომა ტკბილია და ნაყოფიერი. ეს იმიტომ, რომ უფალი მრავალმოწყალეა და ყოვლადძლიერი; მანამდე კი შრომა მწარე, მცირე ნაყოფიანი და უნაყოფოც იყო". რაც უფრო მეტად სწვავს ცეცხლი ვნებებს, მით მეტად აღიქმება იგი სინათლედ, რომელიც გულს ანათებს. ისიხიოს პრესვიტერი გვასწავლის, რომ ისე "როგორც ადამიანს მზის ყურებისას უბრწყინავს სახე, ასევე ნათდება ისიც, ვინც გულში იყურება". გული თუ არ იღებს მაცდუნებელ წარმოსახვებს, ოცნებებს, წარმოშობს ნათელ აზრებს. ნახშირი ცეცხლს აჩენს "ნათლობის შემდეგ ჩვენს გულში დავანებული უფალი თუკი ხედავს ბოროტი ქარებისგან განთავისუფლებული გულის ჰაერს, რომელსაც გონება აკონტროლებს, მთელ ჩვენს აზროვნებას ჭვრეტისკენ მიმართავს". "წარმოსახვების მიმართ სრულად გაუცხოებული გული ღვთიურ და საიდუმლო აზრებს წარმოშობს". გული სული წმინდის იარაღად იქცევა და ღვთის ჭვრეტა შეუძლია. წარმოსახვებისგან და ვნებებისგან განთავისუფლებული ადამიანის ყველა ფიქრი და ქმედება ღმრთისმეტყველურია. მთლიანად ეს ადამიანი არის ღმრთისმეტყველება. თეოლოგიით არის სავსე მისი სიტყვა, მდუმარება, ქმედება. განწმენდილ გულში, "ღვთის ადგილას", "გულის ზეცაში"ბრწყინავს მზე სიმართლისა. უკვე ვისაუბრეთ გულში შემავალ ცეცხლზე, გულში, რომელიც "ღვთის საკურთხეველია". უფლის არსებობა გულსა და სხეულს ათბობს. ცეცხლის თვისება ხომ გათბობაა. დიადოხოს ფოტიკელი განმარტავს ამგვარ სითბოს. "როცა სული თავის თავს შეიცნობს, მაშინ თავად გამოსცემს ღვთივსაყვარელ სითბოს. ეს სითბო ადვილად სუსტდება, მაგრამ სული წმიდისგან მომდინარე სითბო მშვიდობიანია და უწყვეტი. ის არ განიბნევა გულიდან. ადამიანს უსაზღვრო სიყვარულით და სიხარულით ავსებს და ახარებს. პირველი სითბო ბუნებრივია, მეორე კი სულიერი". სწორედ ეს სითბო ახდენს გონების კონცენტრაციას და სუფთა ლოცვა აღესრულება. გონიერ ღვაწლს შემდგარმა ასკეტმა უნდა იცოდეს, რომ სულიერი სითბო მარჯვნიდან ან მარცხნიდან, ზემოდან ან ქვემოდან კი არ მოდის "გულში მოედინება წყაროსავით სული წმინდისგან. "ის ერთადერთი აღმოაჩინე და შეინარჩუნე, დაიცავი გონება წარმოსახვებისგან, და მაცდუნებელი აზრებისგან". ჩვენს გულში ამ სითბოს არსებობას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, რადგან მისი წყალობით სული იკრებს ძალას და უწყვეტ ლოცვას წარმოთქვამს. თეოფანე დაყუდებული ამბობს: "ეს ცეცხლი ღვთის მადლის ქმედებაა, მაგრამ არა გამონაკლისი, არამედ ყველასთვის საერთო. სითბოს იღებს ყველა ადამიანი სიწმინდის და ზნეობრიობის მიხედვით ლოცვისას. როცა აღეგზნება ეს ცეცხლი და გულში სითბო დაისადგურებს, მაშინ წარმოსახვები და მაცდუნებელი აზრები იფანტება, მაშინ სულს სისხლმდინარე ქალის მსგავსი რამ ემართება "...მეყსეულად დასცხრა წყაროჲ იგი სისხლისა" (ლუკ. 8. 44).

       ამგვარ მდგომარეობაში ლოცვა მეტ-ნაკლებად უწყვეტია. ამ დროს ითქმის იესოს ლოცვა. და არის საზღვარი, სადამდეც შეუძლია მიაღწიოს ადამიანმა თავისით წარმოთქმული ლოცვით. ვფიქრობ. აქამდე ყველაფერი გასაგები იყო მკითხველისთვის. შემდგომ ადამიანი სხვა მდგომარეობაში გადადის და "ღვთიური მადლით დადგენილ" და არა თავისით წარმოქმნილ ლოცვას წარმოთქვამს. სული წმინდა ივანებს გულის სიღრმეში და მართავს მას. ამ მდგომარეობაში სული ღვთიური ძალის მატარებელი ხდება, ეს ძალა მასშია და მასზე მეუფებს, რითაც სული ხარობს. ამგვარი ღვთიური ქმედების ორ საფეხურს ვიცნობ. პირველ ეტაპზე სული ხედავს ყველაფერს, შეიგრძნობს თავის თავს და მდგომარეობას, შეუძლია საუბარი და არსებული მდგომარეობიდან გამოსვლაც. მკითხველთათვის ესეც გასაგები უნდა იყოს. წმინდა მამები, განსაკუთრებით ისააკ ასური, მიუთითებენ ლოცვის სხვა საფეხურებზე. ამ ლოცვას ეწოდება ღვთიური ექსტაზი ანუ თვალით ჭვრეტა და ითვლება წინა ეტაპის ლოცვაზე აღმატებულად". დიადოხოსის ზემოთ მოყვანილი სიტყვების მიხედვით არსებობს ერთგვარი ბუნებრივი სითბო. ამრიგად, ორნაირი სითბო არსებობს: ბუნებრივი და ზებუნებრივი. ამ საკითხზეც მსჯელობს თეოფანე დაყუდებული: ნამდვილი სითბო ღვთის წყალობაა, მაგრამ არის "ბუნებრივი" სითბოც, ჩვენი ღვაწლისა და თავისუფალი მდგომარეობის ნაყოფი, ეს ორი სითბო ისეა დაშორებული ერთმანეთისგან, როგორც ცა და დედამიწა. თქვენ რომელი მათგანი გაქვთ, ჯერ არ ჩანს. მოგვიანებით გამოჩნდება. წერთ, რომ "დაიღალეთ თქვენი აზრებით და არ შეგიძლიათ უფალს მიაპყროთ ყურადღება." ეს ნიშნავს, რომ სითბო ღვთიური არ არის, თქვენი საკუთარია, ბუნებრივი. ღვთიური სითბოს პირველი ნაყოფი მშვიდობაა და აზრების მტკიცედ მიმართვა უფლისკენ. ამ დროს სისხლმდინარის მსგავსი რამ ხდება: მას სისხლისდენა შეუჩერდა, თქვენ ფიქრთა ნაკადი გიჩერდებათ. რა უნდა გააკეთოთ? ბუნებრივი სითბო გაქვთ, მას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ნუ მიანიჭებთ, ჩათვალეთ, რომ ეს ღვთიური სითბოს მიღების წინაპირობაა. შემდეგ დამწუხრდით ღვთიური ქმედების ნაკლებობის გამო და ევედრეთ უფალს: "შემიწყალე მე! ნუ მიმდრეკ მე სახისაგან შენისა! აღბეჭდე ჩემზე ნათელი პირისა შენისა!" ამავე დროს შეამცირე ხორციელი სურვილები, საკვები, ძილი და სხვ. ყველაფერი მიანდე უფალს".

       აქვე უნდა მივუთითოთ, რომ ეშმაკს შეუძლია ადამიანს გულში სითბო გაუღვივოს და მისი ყურადღება უფალს მოაშოროს. ასეთი სითბოთი ლოცვის სიწმინდე იკარგება და ადამიანი შეიძლება გაამაყდეს, სწორედ ეს არის ეშმაკეული სითბოს ნიშანი. ბრძენი და კეთილი ასკეტი არ არის აღტაცებული საკუთარი თავით, გონებას არ აძლევს უფლებას დაკარგოს ცოდვილიანობის შეგრძნება, სინანული, უფლის მარადი ხსოვნა და მორჩილება.

       ნებისმიერ შემთხვევაში ლოცვის სითბო გადაეცემა სხეულსაც. გრიგოლ პალამა ვარლაამის საწინააღმდეგოდ (რომელიც ამტკიცებს, რომ ლოცვაში არ მონაწილეობს სხეული და საკმარისია მხოლოდ სულის ვნებიანი ნაწილის დათრგუნვა). ამბობს, რომ მართლმადიდებლური ეკლესიის წმინდა მამათა სწავლება სხვანაირია. "მომავალი სიკეთის მიმღები არის არა მარტო სული, არამედ სხეულიც". სულის აღორძინებას მოსდევს სხეულის განახლებაც. გლოვობს არა მარტო სული, არამედ ის გადაეცემა სხეულს და სხეულებრივ გრძნობებსაც". სულის ღვთიური მადლი სხეულებზეც გადადის. წმინდა მამას მოჰყავს ბიბლიური მოსეს (რომლის სახეც გაბრწყინდა) და სტეფანეს (მისი სახე ანგელოზისას ჰგავდა) მაგალითები. იგივე შეიძლება ითქვას სითბოზეც; სულის სითბო სხეულსაც გადაეცემა. "დაძაბულ ლოცვაში, როცა გონების შუქურა ინთება და გონება სულიერი ჭვრეტის ცეცხლით აღეგზნება, მაშინ "სხეულიც საოცრად შემსუბუქდება და თბება ისე, რომ გრძნობათა ღუმელიდან გამოდინებული გეგონება". ამას გრძნობს ყველა, ვინც ამ ადამიანს შეხედავს. ჯერ კიდევ ქრისტეს ოფლი "მეტყველებს იმაზე, რომ ღვთისადმი დაძაბული ლოცვით სხეული თბება". ამგვარი სითბო საჭიროა სულიერი ცხოვრებისათვის, იოანე სინელი გვირჩევს: თუ დავკარგეთ ეს ნეტარი სითბო, მოვიძიოთ მიზეზი და მთელი ჩვენი შრომა ამისკენ მივმართოთ.

       ღვთის მადლის არსებობას გულში ე.წ. გულის შეხტომა ადასტურებს. ის სიჯანსაღის ნიშანია, გრიგოლ პალამას ბასილი დიდის და ათანასე დიდის მაგალითები მოჰყავს. წმინდა მამა ამბობს, რომ გულის შეხტომა ნიშნავს, როცა "გული ხტის სიკეთის სიყვარულით". გრიგოლ პალამა წერს ასევე: "როცა სული თრთის ღვთისადმი სიყვარულით, მაშინ მოძრაობს გულიც, წარმოაჩენს სულიერ ერთობას მადლთან და თითქოს სხეულით ღრუბლებზე ადის, ღმერთთან შეხვედრას ესწრაფვის".

       ამრიგად, გული ხტის უფალთან შესახვედრად, როცა ის (ღმერთი) ღრუბლებზე გამოჩნდება. ემზადება ზეციური მეუფესთან სანახავად. ამგვარად შეიძლება გულის განწმენდა და განკურნება ცოდვისაგან. ვნებები სახეს იცვლიან. ისინი ეშმაკს და ცოდვას კი არ მსახურებენ, არამედ უფალს. ადამიანის გული იწმინდება და ემზადება ღვთის სახილველად. ქვემოთ განვიხილავთ გულის განწმენდის პროცესს და მის შედეგებს. უფალი ამბობს: "ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულისა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ" (მათ. 5.8). იაკობ მოციქული მოგვიწოდებს: "უბიწო ყუენით გულნი ორგულნი (იაკ. 2.8) და პეტრე მოციქული გვირჩევს: "ურთიერთას იყუარებოდეთ განმარტებულად" (1. პეტრ. 1.22).

       განწმენდილი გული ხედავს ღმერთს "და საუნჯეთა მისთა", ხედავს ღმერთს, რომელიც არის "სათნოებითა უკიდურესი საზღვარი". გარეგნული, სხეულის ასკეზა ძველი აღთქმის სახეა, გულის განწმენდა ახალი აღთქმის, სახარების სახეა. მარხვა, თავშეკავება, უხეში სარეცელი, ფეხზე დგომა, მღვიძარება და სხვა სხეულებრივი ღვაწლი კარგია, რადგან სხეულის ვნებებს თრგუნავს და ეწინააღმდეგება ცოდვიან ქმედებას. ეს არის ჩვენი შინაგანი ადამიანისთვის სწავლება და ვნებიანი ქმედებისაგან დამცველი. ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი ღვაწლი გააზრებული ცოდვისაგანაც არის დამცველი. "გულის სიწმინდე, მღვიძარება და გონების დაცვა ... ამას ემსახურება ახალი აღთქმა. ყველა ვნებას და ბოროტებას გულიდან ამოძირკვავს და ანიჭებს მას (გულს) სიხარულს, სასოებას, დამდაბლებას, ცრემლს, თავის თავისა და ცოდვების შეცნობას, სიკვდილის ხსოვნას, ჭეშმარიტ მორჩილებას ღვთისადმი და ადამიანებისადმი უსაზღვრო სიყვარულს და ღვთიურ ტრფიალებას".

       წმინდა მამები ფიზიკურ ღვაწლთან ერთად განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ შინაგან სიწმინდეს, გულის სიწმინდეს. გარეგნული ღვაწლი ამზადებს ნიადაგს სულიერი ღვაწლისათვის. თუ ადამიანი გარეგნული ღვაწლიდან შინაგანზე არ გადადის, ის ძველი აღთქმის პერიოდში ცხოვრობს. გულის განწმენდის მცდელობა ნიშნავს გულიდან ცბიერების ღრუბლების გაფანტვას, რომ ვიხილოთ მზე სიმართლისა, ქრისტე და "განგვიბრწყინდეს გონება მისი (ღმერთის) დიდებულებით".

       როგორია განწმენდილი გული? ასეთ გულს ახასიათებს წმინდა სვიმონ ახალი ღმრთისმეტყველი. იგი წერს, რომ სუფთაა გული, რომელიც არ შფოთავს არანაირი ვნებისაგან და არ ფიქრობს ცბიერებაზე და ცხოვრებისეულზე. მასში მუდმივად ცოცხლობს ღმერთის ხსოვნა მის უსაზღვრო სიყვარულთან ერთად". განწმენდილი გული "წმინდანების მადლს და თვით მარადიულ სიკეთეს ხედავს, იმდენად, რამდენადაც ადამიანურ ბუნებას შეუძლია ეს". სხვა მამებიც წერენ გულის სიწმინდეზე. განწმენდილ გულში არანაირი ბუნებრივი ქმედება არ არის, იქ ღმერთი, როგორც ფიცარზე, ისე წერს თავის კანონს". განწმენდილი გული მაცდუნებელ აზრებს სულში შეღწევის უფლებას არ აძლევს. გულით განწმენდილია ის, ვისი გულიც არ განიკითხავს ღვთის მცნების დარღვევას, უყურადღებობას, მაცდუნებელ აზრებს".

       გულის სიწმინდე არსებობს მაშინ, როცა ადამიანი იღვწის იმისთვის კი არა, რომ განიკითხოს მეძავი, ცოდვილი ან უწესო, არამედ ყველას უყუროს განწმენდილი თვალებით. "არავინ არ დაამციროს, განსაჯოს, შეიძულოს და არ განარჩიოს ადამიანები". წმინდა მაკარი ეგვიპტელი გამოარჩევს გულის სიწმინდის ნიშანს: "თუ ცალთვალა ადამიანს დაინახავ, ნუ განსჯი მას შენს გულში, ჯანმრთელივით შეხედე; ხელმოკვეთილსაც ისე უყურე, თითქოს არ ჰქონდეს მოჭრილი ხელი, კოჭლსაც გამართულად მოსიარულესავით შეხედე, დამბლადაცემულს ჯანსაღივით". როგორ განიწმინდება გული? ეს რეალურად ვნებებისგან განწმენდაა! გრიგოლ პალამა როცა განიხილავს სწავლებას, რომლის მიხედვითაც სულის ენერგია აზრებშია, ხოლო არსება - ლოცვით. ამ დროს არ უნდა ვიფიქროთ, რომ სრულყოფილად განვიწმინდეთ. უნდა განიწმინდოს სულის ყველა ძალა და გონების არსება (გულში მყოფი). ვინც ასე არ ფიქრობს, ცდება. ადამიანი თავისი გულის განუწმენდაობას როცა ხედავს, ლოცვასთან ერთად სხვა საშუალებებსაც უნდა მიმართოს. საქმით იწმინდება ქმედების ნაწილი, ცოდნით შემეცნებითი ნაწილი, ლოცვით - ჭვრეტითი და ასე "გულში და გონებაში სრულყოფილი, ერთადერთი და ჭეშმარიტი სიწმინდე ივანებს". ამიტომ არის საჭირო ქმედება, მუდმივი დამდაბლება, ჭვრეტა და ჭვრეტითი ლოცვა". სვიმონ ახალი ღმრთისმეტყველის თანახმად გულის სიწმინდე მიიღწევა არა მხოლოდ ერთი, არამედ უფლის ყველა მცნების დაცვით, მაგრამ მაშინ არ განიწმინდება გული თუ მასში სული წმინდა არ ამოქმედდა. მჭედელი იყენებს სამუშაო იარაღებს და სჭირდება ცეცხლიც, რადგან ამის გარეშე ვერაფერს ვერ გააკეთებს, ასევე, "ადამიანი მოქმედებს, იარაღების ნაცვლად იყენებს სათნოებებს, სულიერი ცეცხლის გარეშე კი უმოქმედო და უსარგებლო ხდება, ვერ განწმენდს სულის ჭუჭყს".

       ამბა პიმენი ღვთის სიტყვის მოქმედებაზე ამახვილებს ყურადღებას. წყლის წვეთები ნელ-ნელა ხვრეტს ქვას, ასევე ღვთის სიტყვა რბილია, გული კი მყარი. "თუკი ადამიანი ხშირად ისმენს უფლის სიტყვას, მისი გული იხსნება ღმერთის შიშით".

       წმინდა მამები გამოარჩევენ ლოცვის ძალას, განსაკუთრებით ერთსიტყვიან ლოცვას. ადამიანი იწმინდება ლოცვით, სული წმინდის მოქმედებით. ისიხიოს პრესვიტერი ამბობს, რომ "გულს ვნებებიანი აზრებისგან ვერ განვიწმენდთ და ვერ განვაგდებთ გონების მტრებს მისგან, თუ ხშირად არ მოვუხმობთ იესო ქრისტეს სახელს".

       იესო ქრისტეს სახელის მოხმობით გულის ჰაერში სიხარული და სიმშვიდე ისადგურებს, მისი სრული განწმენდა კი ქრისტეს ძალით ხდება. "გულის სრულად განწმენდის მიზეზი იესო ქრისტეა. ძე ღმრთისა და უფალი, მიზეზი ყოვლისა კეთილისა და შემოქმედი". გულის განწმენდაში და ვნებებისგან გათავისუფლებაში ლოცვის მნიშვნელობაზე წერენ სხვა მამებიც.

       გრიგოლ სინელი ამბობს, რომ გონებითი ლოცვის და გულისა და გონების ერთობის ორი სახეობა არსებობს. უფრო სწორად, ორმხრივი შესასვლელი გულში, სადაც სული წმინდის ქმედებით აღსრულდება ლოცვა. ერთია, როცა იესოს სახელის მოხმობით და ხილული სითბოთი ხდება მოქმედება გულში და ვნებების დამორჩილება. მეორე კი - როცა "სული წმიდას გონება თავისკენ მიჰყავს, გულის სიღრმეში ათავსებს და მისთვის დამახასიათებელი გაფანტულობისაგან იცავს". ნებისმიერ შემთხვევაში ცხადია რომ, როცა გული განიწმინდება, მასში მუდმივად სრულდება საღმრთო ლიტურგია და გალობა აღევლინება უფლისადმი. აღესრულება ის, რაზეც საუბრობს პავლე მოციქული: "ეტყოდეთ თავთა თჳსთა ფსალმუნითა და გალობითა და შესხმითა სულიერითა, უგალობდეთ და აქებდეთ გულითა თქუენითა უფალსა" (ეფეს. 5. 19). ასეთი ლოცვა უფლისათვის სათნოა. ადამიანი არ უნდა გაამაყდეს მაშინაც, როცა გულს განიწმენდს. ვერც ერთი ქმნილება ვერ იქნება უსხეულო არსებებზე, ანუ ანგელოზებზე წმინდა; და მაინც ლუციფერი სიამაყის გამო ეშმაკი გახდა და "მისი აღმატებული გონიერება უფლისგან უწმინდურებად იქცა".

       ამრიგად, გულის სიწმინდე ფაქიზი რამ არის და დიდი ღვაწლითა და ძირითადად უფლის შეწევნით მიიღწევა. ამაყი აზრებისგან განუწმენდელი გულიც კი ბრმაა. წმინდა გულს მრავალი კეთილი ნაყოფი აქვს. შევჩერდებით რამდენიმეზე. ვინც იღვწის გულის სიწმინდისათვის, მისი "მოძღვარი თავად იესო ქრისტეა, გულის სჯულისმდებელი, რომელიც ფარულად ასწავლის ადამიანს თავის ნებას". განწმენდილი გული განიცდის ე.წ. გულის სიმშვიდეს, უფლისმიერი მშვიდობით ცხოვრებას. "და მშვიდობაჲ იგი ღმრთისაჲ განმტკიცენინ გულთა შინა თქუენთა" (კოლ. 3. 15). წმინდა გული იმარჯვებს შიშზე. "ვინც მოიპოვა გულის სიწმინდე, მან სძლია შიშს".

       განწმენდილ გულს არაფრის არ ეშინია, თვით სიკვდილისაც, რადგან სიკვდილის შიში - გულის განუწმენდელობის შედეგია. ის თავისუფალია "ეშმაკეული აზრების, სიტყვებისა და საქმეებისგან", მოიპოვებს შინაგან გულისმიერ მდუმარებას და სიმშვიდეს, სხვადასხვა აზრებისგან თავისუფლდება. მთელი გული სული წმიდით ივსება" და სარკესავით გამჭვირვალედ და სუფთად იხილვება უფალი". გული თავისუფლდება შფოთისგან, მიწიერი ზრუნვისაგან და იხსნება, ეს ნიშნავს ღმერთისადმი მინდობას. "გულის გაფართოება ღმერთის იმედია, მისი სივიწროვე კი ცხოვრებისეული ზრუნვა". განწმენდილი გულის ადამიანს სახეზე სიხარული აქვს აღბეჭდილი, კეთილხმოვანი ლოცვისას და საუბრისას მისი ენა ტკბილმოუბარია, "გულში სიკეთესა და უკვდავ მცენარეებს აღზრდის ადამიანი, მას სახე მომღიმარი აქვს, ლოცვისას კეთილხმოვანია და ყველასთან სასიამოვნოდ საუბრობს".

       წარმოსახვებისგან გათავისუფლებული, განწმენდილი გული არ სცოდავს. გულის განწმენდის ნაყოფი, რაზეც ვისაუბრეთ, მიუთითებს, რომ ის არის კურნება. სნეულება ანუ ვნებები იდევნება. გული გაჯანსაღდება. წმინდა მამები შენიშნავენ, რომ გულის განწმენდამდე და განწმენდის დროსაც ჩვენგან ყურადღება და სიფრთხილეა საჭირო. აუცილებელია მუდმივი მღვიძარება და გულის დაცვა. გულს ყურადღებით უნდა მოვექცეთ, რადგან მისმა ჭრილობამ შეიძლება მთელი სხეული გაახმოს, ისე, როგორც, როცა მცენარის გულს დავაზიანებთ, ის მთლიანად გახმება". ამბა ისაია მოგვიწოდებს, რომ ყოველდღე გამოვცადოთ გული და ყველანაირი ცდუნება განვდევნოთ: "ყოველდღიური გამოცდით, ძმაო, შეამოწმე შენი გული, ღვთის წინაშე და განდევნე, რაც კი მასში ვნებაა, რათა ცბიერი გადაწყვეტილება არ დაგეუფლოს. ყურადღება მიაქციე გულს, ძმაო, და ფხიზლად იყავი შენ მტრებთან, რომლებიც თავიანთი ბოროტებით ცბიერნი არიან".

       ამგვარი ყურადღება მაშინაც საჭიროა, როცა ადამიანი ძალიან ცოდვილია, რადგან ცოდვების მიტოვებისას და ღმერთისკენ მობრუნებისას "სინანული ხელახლა შობს ადამიანს და განაახლებს". "საღმრთო წერილში, ძველსა და ახალ აღთქმაში, ყველგან არის საუბარი გულის დაცვაზე". და ამბა ისაიაც ეყრდნობა ასეთ ადგილებს.

       ვინც თავის გულთან შინაურია, მისთვის უცხოა ცხოვრების მშვენიერება, სულით მოსიარულეს არ შეუძლია ხორციელი სურვილების ხილვა". გარდა იმისა, რომ გონების სიწმინდე დავიცვათ, წარმოსახვები განვაგდოთ, და გული სუფთა გვქონდეს, საჭიროა ენისა და კუჭის მოთოკვა. მრავალსიტყვაობა და გემოთმოყვარეობა აბინძურებენ გონებას და შემდეგ გულს, რადგან გონება გულის მასაზრდოებელია. ერთმა ბერმა ჰკითხა ამბა ტითოეს: "როგორ დავიცვა ჩემი გული? და მამამ უპასუხა; "როგორ დავიცავთ ჩვენს გულს, როცა ღია გვაქვს ენა და კუჭი?". იმედი მაქვს, ყოველივე ზემოთქმულიდან გამოჩნდა, რომ შეგნებული ქრისტიანული ცხოვრებისათვის და ცხონებისათვის გულის ადგილი უნდა ვიპოვოთ. ერთი ასკეტი ადამიანების სხვადასხვა შეკითხვებზე პასუხობდა: ჰკითხე შენს გულს. რას გეუბნება იგი? მოყვანილი მსჯელობიდან ნათელია, რომ გული მარტო გრძნობადი არ არის, ის არის ადგილი, რომელსაც ღვთიური, მადლიანი ღვაწლით აღმოვაჩენთ და რომელშიც ვიპოვით ღმერთს.

       უნდა შევძლოთ გულის შეგრძნება. ამისკენ არის მიმართული მთელი ქრისტესმიერი ღვაწლი და ასკეზა. თუკი გულს აღმოვაჩენთ, ყველანაირი ძალისხმევით უნდა ვეცადოთ მისი სულიერი სნეულებისგან განკურნება. ჩვენ ყველას გვტკივა გული და განკურნება გვჭირდება. გულის პოვნა და მისი კურნება ცხონების პოვნის ტოლფასია.

• ამოსაბეჭდი ვერსია •

← სარჩევი