ძიების შედეგები - სიცოცხლის
- თემა: სულნი სალხინებლისანი (დასასრული)
- ომ სუნთქვა შეკრული ჰქონდა და სიტყვის წარმოთქმა უძნელდებოდა. დონ გარსია მიხვდა, რომ მას რაღაც საშინელი ამბავი შემთხვეოდა. აცალა, სანამ დონ ჟუანი სულს მოითქვამდა და ამბავი გამოჰკითხა; დონ ჟუანმა ორიოდე სიტყვით უამბო ყოველივე. დონ გარსია იშვიათად ჰკარგავდა თავის ჩვეულებრივ სულიერ სიმშვიდეს და წარბის შეუხრელად მოისმინა მეგობრის მიერ ნაწყვეტ-ნაწყვეტად გადმოცემული ამბავი. შემდეგ ჭიქა აავსო და შესთავაზა: – დალიე, მოგიხდება. ეს ცუდი ამბავია, - დაუმატა მან და თვითონაც გადაჰკრა, - მიჯნურის მამის მოკვლა ხუმრობა როდია... მართალია, ამის მაგალითები ბევრი ვიცით, თუნდ სიდის ისტორიიდან რომ დავიწყოთ. კიდევ უარესია ის, რომ თქვენ არ გყავთ ხუთასი ბიძაშვილი, თეთრ ტანსაცმელში გამოწყობილი, რომელნიც განსვენებულის ნათესავებსა და სალამანკას მოისართაგან დაგიცავენ... ჯერ უფრო საჩქარო საქმე მოვაგვაროთ. მან ორჯერ თუ სამჯერ ნაბიჯით გაზომა ოთახი, თითქოს აზრებს იკრეფდა. – სალამანკაში დარჩენა ასეთი განსაცდელის შემდეგ სიგიჟე იქნებოდა, - თქვა მან. - დონ ალონზო დე ოხედა უბრალო აზნაური არ არის, ამას გარდა, მსახურებმა თქვენ ალბათ გიცნეს. მაგრამ წარმოვიდგინოთ ერთი წუთით, რომ არ უცვნიხართ; თქვენ უნივერსიტეტში უკვე ისეთი ბრწყინვალე სახელი გაქვთ მოპოვებული, რომ დაუყოვნებლივ მოგაწერენ ყოველ საეგებისო ბოროტმოქმედებას. დამიჯერეთ, რომ უნდა გაიქცეთ და რაც ადრე გაიქცევით, მით უკეთესია. თქვენ აქ სამჯერ უფრო დიდი მეცნიერი გახდით, ვიდრე კეთილშობილი ოჯახის შვილს შეფერება. თავი დაანებეთ სიბრძნის ღმერთქალ მინევრას და ცოტათი ბედი სცადეთ ომის ღმერთ მარსთან; იქ მეტს მიაღწევთ, იმიტომ რომ ნიჭი შეგწევთ. ფლანდრიაში ომია, წავიდეთ და ერეტიკოსები დავხოცოთ; ამ ქვეყანაში ეს საუკეთესო საშუალებაა ცოდვების გამოსასყიდად. ამინ! მე ვათავებ ქადაგებას. ფლანდრიის გახსენებამ თილისმასავით იმოქმედა დონ ჟუანზე. მას ეგონა, თუ ესპანეთს დასტოვებდა, თავის თავსაც გაექცეოდა, ომის მიერ გამოწვეულ დაღლილობასა და ხიფათში თითქო დრო არ დარჩენოდა სინდისის ქენჯნისთვის! – ფლანდრიისაკენ, ფლანდრიისაკენ! - წამოიძახა მან: - წავიდეთ და მტერს თავი შევაკლათ ფლანდრიაში. – სალამანკიდან ბრიუსელამდე დიდი მანძილია, - დაიწყო ხელახლა სერიოზულად დონ გარსიამ: - თქვენს მდგომარეობაში კი ძნელია ნაჩქარევად გამგზავრება. იცოდეთ, თუ ქალაქის მოურავმა შეგიპყროთ, ვერსად ვეღარ იბრძოლებთ, თუ არა მისი უდიდებულესობის კატარღაზე. რამდენიმე წუთის თათბირის შემდეგ დონ ჟუანმა საჩქაროდ გაიხადა სტუდენტური ტანსაცმელი, ჩაიცვა ამოქარგული ტყავის კურტაკი, რომელსაც მაშინ მხედრები ატარებდნენ, დაიხურა ფართო ჩამოფხატული ქუდი, ხოლო სარტყელში იმდენი ოქრო ჩაიკერა, რამდენის მიცემაც შეეძლო დონ გარსიას. მთელი ეს სამზადისი მხოლოდ რამდენიმე წუთს გაგრძელდა. იგი გზას გაუდგა ქვეითად; ქალაქიდან გავიდა ისე, რომ არავის უცვნია. იარა მთელი ღამე და მეორე დღის შუადღემდე, სანამ მზის სიცხემ არ შეაჩერა. პირველივე ქალაქში ცხენი იყიდა, შემდეგ მოგზაურების ქარავანს შეუერთდა და უხიფათოდ მიაღწია სარაგოსას. იქ რამდენიმე დღეს კარასკოს სახელით. დონ გარსია მეორე დღეს გავიდა სალამანკიდან და სხვა გზით დაეწია სარაგოსაში. იქ დიდხანს არ დარჩენილან. საჩქაროდ ილოცეს სვეტის ღვთისმშობლის ეკლესიაში, სადაც თვალი გადაავლეს არაგონელ კეკლუცებს, შემდეგ თითო-თითო მსახური დაიქირავეს და ბარსელონაში მივიდნენ; იქ ჩასხდნენ ხომალდში, რომელიც ჩივიტა-ვეკიაში მიდიოდა. დაღლილობამ, ზღვის ავადმყოფობამ, ახალი ქვეყნების ნახვამ და თანდაყოლილმა თავქარიანობამ ერთად ხელი შეუწყო დონ ჟუანს, რომ ჩქარა დაევიწყებინა საშინელი თავგადასავალი. რამდენიმე თვის განმავლობაში იმ სიამოვნებამ, რაიცა ორივე მეგობარმა იტალიაში ჰპოვა, ააცდინა ისინი მოგზაურობის უმთავრეს მიზანს; მაგრამ რადგან ფული შემოაკლდათ, შეუერთდნენ თავიანთ თანამემამულეებს, რომელნიც მათსავით მამაცები და უფულონი იყვნენ, და გზას გაუდგნენ გერმანიისაკენ. ბრიუსელში მისვლისთანავე თითოეული მხედარი ეწერებოდა იმ მეთაურის რაზმში, რომელიც მას მოსწონდა. ორივე მეგობარს უნდოდა საომარი გაწვრთნა მიეღო კაპიტან დონ მანუელ გომარეს ხელმძღვანელობით, ერთი იმიტომ, რომ იგი ანდალუზიელი იყო, მეორეც კიდევ იმიტომ, რომ ჯარისკაცებისაგან არაფერს მოითხოვდა გარდა სიმამაცისა და თოფის მოვლისა; სხვაფრივ დისციპლინას დიდ ყურადღებას არ აქცევდა. კაპიტანს მეტად მოეწონა მათი ვაჟკაცური გარეგნობა და გამოიყენა ისინი გემოვნების მიხედვით, ე.ი. ყველაზე სახიფათო ადგილებში აგზავნიდა. ბედმა მეგობრებს გაუღიმა და იქ, სადაც მრავალმა მათმა ამხანაგმა სიკვდილი ჰპოვა, ისინი არც კი დაჭრილან, ხოლო მათი ვაჟკაცობა შემჩნეულ იქნა გენერლების მიერ, ორივემ წარმატების ნიშანი მიიღო ერთსა და იმავე დღეს. ისინი დარწმუნდნენ, რომ უფროსების პატივისცემა და მეგობრობა არ მოაკლდებოდათ, აღიარეს თავიანთი ნამდვილი სახელი და გვარი და ჩვეულებრივი ცხოვრება დაიწყეს, ე.ი. დღისით თამაშობდნენ ან სვამდნენ, ხოლო ღამით სერენადებს უმღეროდნენ იმ ქალაქის ულამაზეს ქალებს, სადაც ზამთარში იყვნენ დაბანაკებულნი. მშობლებისაგან პატიება მიიღეს, რამაც ისინი ნაკლებ ააღელვა, აგრეთვე ფულის ჩეკები ანტვერპენის ბანკირების სახელზე, რაც უფრო სასიამოვნოდ ეჩვენათ; კარგადაც გამოიყენეს. ახალგაზრდობის, სიმდიდრის, ვაჟკაცობისა და გამბედაობის წყალობით მრავალი გამარჯვება მოიპოვეს. აღარ შევჩერდები ამის ჩამოთვლაზე; მკითხველისათვის საკმაოა იცოდეს, რომ როცა ლამაზ ქალს ამჩნევდნენ, არაფერს ერიდებოდნენ მის მოსანადირებლად. აღთქმა, ფიცი სრულიად არაფრად უღირდათ ამ უღირს მოაშიკეებს, ხოლო თუ ძმები ან ქმრები თავს გამოიდებდნენ, საპასუხოდ მზად ჰქონდათ გალესილი მახვილი და ულმობელი გული. გაზაფხულზე ომი განახლდა. ერთ შეჯახებაში, რომელიც ესპანელების მარცხით დამთავრდა, კაპიტანი გომარე სასიკვდილოდ დაიჭრა. დონ ჟუანმა დაინახა, რომ იგი წაიქცა, მიეშველა და ჯარისკაცებს დაუძახა, რათა ბრძოლის ველიდან გაეტანათ, მაგრამ მხნე კაპიტანმა უკანასკნელი ძალ-ღონე მოიკრიბა და უთხრა: – მაცალეთ აქ სიკვდილი, მე ვგრძნობ, რომ ჩემი აღსასრული მოახლოებულია. რა განსხვავებაა აქ მოვკვდები, თუ ნახევარი ლიეს მანძილზე აქედან? მოუარეთ თქვენს ჯარისკაცებს, მათ ბევრი საქმე აქვთ გასაკეთებელი. როგორც ვხედავ, ჰოლანდიელები დიდი ძალებით გვიტევენ. ბიჭებო, - მიმართა მან ჯარისკაცებს, რომელნიც გარს შემორტყმოდნენ, - შემჭიდროვდით თქვენი დროშების გარშემო და ჩემთვის ნუღარ სწუხართ. ამ დროს დონ გარსიაც მოვიდა და შეეკითხა, ხომ არაფერს დაგვავალებთ სიკვდილის შემდეგ შესასრულებლადო. – რა ეშმაკი უნდა დაგავალოთ ასეთ წუთში?.. - იგი ჩაფიქრდა. - მე არასოდეს ბევრი არ მიფიქრია სიკვდილზე, არც მეგონა, რომ ასე ახლო იყო.. კარგი იქნებოდა, გვერდით მღვდელი მყოლოდა.. მაგრამ ჩვენი ბერები უკან არიან, საალაფო ურემთან... მძიმე კია სიკვდილი აღსარების უთქმელად. – აი ჩემი ლოცვანი, - უთხრა დონ გარსიამ და მათარით ღვინო მიაწოდა. - შესვით და გამხნევდით. მოხუცი მხედრის თვალები ნელ-ნელა იმღვრეოდა. მან ვერ გაიგონა დონ გარსიას ხუმრობა, მაგრამ ხნიერი ჯარისკაცები, რომელნიც იქ იდგნენ, აღშფოთდნენ. – შვილო დონ ჟუან, - თქვა მომაკვდავმა, - მომიახლოვდით. ჩემს მემკვიდრედ გნიშნავთ. გამომართვით ეს ქისა, შიგ მთელი ჩემი ქონებაა; უმჯობესია თქვენ დაგრჩეთ, ვიდრე ჰოლანდიელ ერეტიკოსებს. ჩემი ერთადერთი თხოვნაა, რამდენჯერმე აწირვინო ჩემი სულის განსასვენებლად. იმ დროს, როცა დონ ჟუანი მომაკვდავს ხელს ართმევდა აღთქმის ნიშნად, დონ გარსია თავის მეგობარს უხსნიდა, რა განსხვავებაა ადამიანის აზრებში სიკვდილის წინ და გაწყობილ სუფრასთან ჯდომის დროს. მაგრამ ტყვიამ გაიზუზუნა და ჰოლანდიელების მოახლოება აუწყა. ჯარისკაცები დაირაზმნენ. ყველანი საჩქაროდ გამოეთხოვნენ კაპიტან გომარეს და მთელი გულისყური წესიერად უკან დახევის საქმეს მიაპყრეს. ეს საკმაოდ ძნელი იყო მტრის სიმრავლის, ტალახიანი გზებისა და ჯარისკაცების დაღლილობის გამო. მაგრამ ჰოლანდიელებმა მაინც ვერ შეძლეს მათი მომწყვდევა და საღამოს შეაჩერეს დევნა, ისე რომ არც ერთი დროშა არ ჩავარდნიათ ხელში და არც ერთი ჯარისკაცი არ დაუტყვევებიათ, რომელიც დაჭრილი არ ყოფილიყოს. საღამოს ორივე მეგობარი ამხანაგებთან ერთად კარავში ისხდნენ და დღისით მომხდარი შეტაკების შესახებ საუბრობდნენ, საყოველთაოდ დაგმობილ იქნა სარდლის განკარგულებანი და მიღებულ იქნა სწორი გადაწყვეტილებანი უკვე მომხდარი მარცხის შემდეგ. შემდეგ მიცვალებულებსა და დაჭრილებზე ჩამოვარდა ლაპარაკი. – რაც შეეხება კაპიტან გომარეს, - თქვა დონ ჟუანმა, - მე დიდხანს ვინანებ მის დაკარგვას. იგი მამაცი მეთაური და კარგი მეგობარი იყო და ნამდვილ მამობას უწევდა თავის ჯარისკაცებს. – მართალია, - თქვა დონ გარსიამ: - მაგრამ უნდა გამოვტყდე, რომ არასოდეს არაფერს ისე არ გავუკვირვებივარ, როგორც მის შეწუხებას რომ მახლობლად შავანაფორიანი ვინმე არ აღმოჩნდა. ეს მხოლოდ ამტკიცებს, რომ უფრო ადვილია ვაჟკაცობის გამოჩენა სიტყვით, ვიდრე მოქმედებით. ზოგიერთი დასცინის შორეულ ხიფათს და თრთის, როცა იგი მოახლოვდებოდა. მართლა, დონ ჟუან, თქვენ ხომ მისი მემკვიდრე ხართ, გვითხარით, რა აღმოჩნდა მის ქისაში? დონ ჟუანმა ქისა მაშინ პირველად გახსნა და დაინახა, რომ იქ დაახლოებით სამოცი ეკიუ იყო. – რაკი თანხა გვქონია, - თქვა დონ გარსიამ, რომელიც შეჩვეული იყო მეგობრის ქისა თავის საკუთრად მიეჩნია, - განა უმჯობესი არ იქნება ფარაონის პარტია ვითამაშოთ, ვიდრე ცრემლები ვაფრქვიოთ მიცვალებულ მეგობრებზე? წინადადება ყველას ჭკუაში დაუჯდა; მოიტანეს რამდენიმე დოლი და წამოსასხამი გადააფარეს. ეს იყო სათამაშო მაგიდა. დონ გარსიას რჩევით, პირველად დონ ჟუანმა ითამაშა; მაგრამ დაწყებამდე ათი ეკიუ ამოიღო, ცხვირსახოცში გაახვია და ჯიბეში ჩაიდო. – რა ეშმაკს უნახავ ამ ფულს? - წამოიძახა დონ გარსიამ, - ვის გაუგონია ჯარისკაცის მოლარეობა! და ისიც ბრძოლის წინა დღით! – თქვენ იცით, დონ გარსია, რომ ეს ფული მთლად ჩემი არ არის: დონ მანუელმა იგი პირობით მიანდერძა. – ჭირმა გაწყვიტოს სულელი ხალხი! - წამოიძახა დონ გარსიამ. - ეშმაკის კერძი ვიყო, თუ ამ ყმაწვილს განზრახული არ ჰქონდეს ამ ათი ეკიუს მიცემა რომელიმე ვიგინდარა ხუცესისათვის. – რატომაც არა? მე ხომ პირობა დავდე. – ხმა გაკმინდეთ, ვფიცავ მაჰმადის წვერს, რომ თქვენი საქციელის მრცხვენია და ვეღარც გცნობთ! თამაში დაიწყო: პირველად ბედი ცვალებადი იყო; მაგრამ ჩქარა მან ზურგი იბრუნა დონ ჟუანის წინააღმდეგ. დონ გარსია ამაოდ შეეცვალა თავის მეგობარს; ერთი საათის განმავლობაში მთელი მათი ფული და კაპიტან გომარეს ორმოცდაათი ეკიუ ქაღალდის დამრიგებლის ხელში გადავიდა. დონ ჟუანს უნდოდა დასაძინებლად წასულიყო; მაგრამ დონ გარსია შეხურებული იყო და წაგებულის უკან დაბრუნებას ფიქრობდა. – ჰეი, თქვენ კეთილგონიერო ვაჟბატონო, - თქვა მან, - ამოიღეთ უკანასკნელი ფული, რომელიც ასეთი მზრუნველობით შეინახეთ. დარწმუნებული ვარ, ბედნიერებას მოგვიტანს. – გაიხსენეთ, დონ გარსია, ჩემი აღთქმა! – კარგი, კარგი; ბავშვი ნუ ხართ! რა დროს წირვა-ლოცვაა. ახ, კაპიტანი რომ აქ ყოფილიყო, ეკლესიას გაძარცვავდა და ქაღალდს კი ხელიდან არ გაუშვებდა. – აი ხუთი ეკიუ, - თქვა დონ ჟუანმა, - ერთად ნუ დასვამ. – შორს სისუსტე! - თქვა დონ გარსიამ და ხუთი ოქრო დასვა მეფეზე. მოიგო, თანხა გააორკეცა, მაგრამ მეორე ხელზე წააგო. – მოიტა უკანასკნელი ხუთიც! - წამოიძახა ფერწასულმა სიბრაზით. დონ ჟუანი შეეცადა წინააღმდეგობა გაეწია, მაგრამ ჩქარა დასთმო: ოთხი ეკიუ მისცა, იმასაც იგივე ბედი ეწია. დონ გარსიამ ქაღალდი ცხვირ-პირში შეაყარა დამრიგებელს და ზეზე წამოხტა გაცოფებული. – თქვენ ყოველთვის ბედი გწყალობდათ თამაშობაში, - უთხრა მან დონ ჟუანს, - და მე გამიგონია უკანასკნელ ეკიუს დიდი ძალა აქვს ბედის მოსაბრუნებლად. დონ ჟუანიც არანაკლებ გააფთრებული იყო, ვიდრე მისი მეგობარი. იგი აღარც წირვაზე ფიქრობდა და აღარც აღთქმაზე. მან კიკოზე დასვა უკანასკნელი ოქრო და მაშინვე წააგო. – ეშმაკსაც წაუღია კაპიტან გომარეს სული! წამოიძახა მან. - მე მგონია, მისი ფული მოჯადოებული იყო. დამრიგებელმა ჰკითხა, ხომ არ გსურთ თამაშობის განგრძობა; მაგრამ რადგან მათ ფული აღარ ჰქონდათ, ხოლო იმ ადამიანებს, რომელთაც ყოველდღე სიკვდილი მოელის, დიდი ნდობა არ აქვთ, იძულებული გახდნენ თამაშებისათვის თავი დაენებებინათ და ნუგეში ეძებნათ ღვინის მსმელ ამფსონებთან. საბრალო კაპიტნის სული კი სრულს დავიწყებას მიეცა. რამდენიმე დღის შემდეგ ესპანელებმა დამხმარე ძალა მიიღეს, შეტევა დაიწყეს და წინ წაიწიეს. მათ გაიარეს იგივე ადგილები, სადაც წინა დღეებში ბრძოლა ჰქონდათ. მიცვალებულნი კიდევ არ იყვნენ დასაფლავებულნი. დონ გარსია და დონ ჟუანი ცხენებს მიაჩქარებდნენ, რათა გასცლოდნენ ამ ცხედრებს, რომლებიც ერთსა და იმავე დროს მათ მხედველობასა და ყნოსვას შეურაცხყოფდნენ. უცებ წინ მიმავალმა ჯარისკაცმა ხმამაღლა წამოიყვირა ერთი გვამის დანახვაზე. რომელიც თხრილში ეგდო. მიახლოვებისთანავე კაპიტანი გომარე იცნეს. მაგრამ იგი თითქოს სრულიად შეცვლილი იყო, მისი დამახინჯებული, მოკრუნჩხული სახე მოწმობდა, რომ უკანასკნელ წუთებში საშინელი ტანჯვა განეცადა. თუმცა დონ ჟუანი შეჩვეული იყო ასეთ სანახაობას, მაგრამ მას მაინც ჟრუანტელმა დაუარა ამ გვამის დანახვაზე; კაპიტანის მიმქრალი, ჩასისხლიანებული თვალები თითქოს მისკენ იყვნენ მიმართული მუქარის გამომეტყველებით. დონ ჟუანს გაახსენდა საბრალო გომარეს უკანასკნელი სურვილი, რომელიც არ შეუსრულა. მაგრამ ამ გულცივობამ, რომელიც მან განგებ ჩაინერგა და ასაზრდოვა თავის სულში, ხელი შეუწყო განთავისუფლებულიყო სინდისის ქენჯნისაგან; საჩქაროდ გააჭრევინა საფლავი კაპიტნის დასამარხავად. შემთხვევით იქ ერთი კაპუჩინელი ბერი აღმოჩნდა, რომელმაც საჩქაროდ წაიკითხა ლოცვა. ცხედარს აიაზმა აპკურეს, ქვები და მიწა მიაყარეს, ხოლო ჯარისკაცები გზას გაუდგნენ ჩვეულებრივზე უფრო მდუმარენი. მაგრამ დონ ჟუანმა შეამჩნია, რომ ერთმა ბებერმა მოისარმა, რაღაც დიდხანს ეძება ჯიბეებში, ბოლოს იქ ერთი ეკიუ იპოვა, კაპუჩინელს მისცა და უთხრა: - აი, კაპიტან გომარეს საწირავი. იმ დღეს დონ ჟუანმა არაჩვეულებრივი ვაჟკაცობა გამოიჩინა; ისეთი თავგანწირულებით იჭრებოდა მტრის რაზმებში, რომ კაცს ეგონებოდა სიკვდილს ეძებსო. - ძალაუნებურად მამაცი იქნები, როცა ჯიბეში გახვრეტილი გროში არა გაქვსო, - ამბობდნენ მისი ამხანაგები. დიდხანს არ გაუვლია კაპიტან გომარეს სიკვდილის დღიდან, როცა იმ რაზმში, რომელშიც დონ ჟუანი და დონ გარსია მსახურობდნენ, ახალგაზრდა ჯარისკაცი ჩაეწერა; ეტყობოდა დიდად გამბედავი და შეუპოვარი იყო, მაგრამ აგრეთვე გულჩათხრობილი და ძნელად გამოსაცნობი. არავის უნახავს, რომ ოდესმე ამხანაგებთან ესვას ან ეთამაშოს; ხშირად მთელი დღის განმავლობაში საგუშაგოდ იჯდა და ბუზების გაფრენას უცქეროდა ან თოფის ჩახმახს აცოდვილებდა. ჯარისკაცები დასცინოდნენ მის თავდაჭერილობას; მეტსახელად მოდესტო დაარქვეს. ამ სახელით იგი ცნობილი იყო მთელს ნაწილში, და თვით უფროსებიც მხოლოდ ამ სახელს უწოდებდნენ. გაზაფხულის კამპანია დამთავრდა ბერგ ოპზოომის ციხესიმაგრის გარემოცვით, რომელიც, როგორც ცნობილია, ყველაზე სისხლისმღვრელი ოპერაცია იყო ამ ომში, იმიტომ, რომ ალყაშემორტყმულნი უკიდურესი გაშმაგებით იცავდნენ თავს. ერთხელ ღამით ორივე მეგობარი ერთად დარაჯობდა სანგარში, რომელიც იმდენად დაახლოებული იყო ციხის გალავანს, რომ მათ დიდი ხიფათს უქადდა. მეციხოვნე ჯარი შეუჩერებლივ გამოდიოდა სათარეშოდ, მტრის ტყვია ხშირიც იყო და მარჯვედაც ხვდებოდა ნიშანს. ღამის პირველმა ნახევარმა შეუწყვეტლივ მღელვარებაში განვლო; შემდეგ როგორც მეციხოვნე, ისე საალყო ჯარი თითქოს დაღლილობამ მოიცვა. ორივე მხრიდან მხოლოდ სროლა შეწყდა და ველზე ღრმა დუმილი დამყარდა; მხოლოდ კანტიკუნტად გაისმოდა თოფის ხმა, რომლის მიზანი იყო დაემტკიცებინა, რომ თუ ბრძოლა შეწყდა, დარაჯები ყოველ შემთხვევაში ფხიზლობენო. დაახლოებით დილის ოთხი საათი იქნებოდა; ეს ის დროა, როცა ღამენათევი ადამიანი განსაკუთრებით მგრძნობიარედ განიცდის სიცივეს, რასაც ზედ ერთვის დაღლილობისა და უძილობისაგან გამოწვეული სულიერი შეშფოთება. ყოველი გულწრფელი ადამიანი გამოტყდება, რომ ასეთი სულიერ და ფიზიკურ მდგომარეობაში მას ისეთი სისუსტე გამოუჩენია, რასაც სირცხვილით გაუწითლებია მზის ამოსვლის შემდეგ. – ეშმაკმა დალახვროს! - წამოიძახა დონ გარსიამ ფეხების ბაკუნით და მაგრად გაეხვია თავის წამოსასხამში: - ვგრძნობ, თითქოს ტვინი მეყინება ძვლებში: მგონია, პატარა ჰოლანდიელი ბავშვიც კი მაჯობებს. ჩემს თავს ვეღარ ვცნობ. ყოველი თოფის ხმაზე ჟრუანტელი მივლის. მორწმუნე რომ ვყოფილიყავი, ამ ჩემს უცნაურ მდგომარეობას ზეცის გაფრთხილებად მივიღებდი. ყველა თანდამსწრე, განსაკუთრებით დონ ჟუანი, გაოცებული იყო, რომ მას ზეცა გაახსენდა, რომლისთვისაც არასოდეს არ იწუხებდა თავს; ან თუ გაიხსენებდა, ისიც დაცინვით. შეამჩნია, რომ ზოგიერთს გაეცინა მის სიტყვებზე და მედიდურად წამოიძახა: – დაე ნურავინ იფიქრებს, რომ ან ჰოლანდიელების მეშინოდეს ან ღმერთის, ან ეშმაკის! – ჰოლანდიელებისა არა, მაგრამ ღმერთისა და ეშმაკისა რა მოგახსენო, - თქვა ხანში შესულმა, ჭაღარა ულვაშებიანმა კაპიტანმა, რომელსაც მახვილთან ერთად გვერდზე კრიალოსანი ეკიდა. – მართლა და რა უნდა დამაკლონ? - იკითხა დონ გარსიამ: - მეხი ხომ ისე მარჯვედ არ ხვდება ნიშანში, როგორც პროტესტანტების ტყვია. – თქვენს სულზე რას ფიქრობთ? - უპასუხა მოხუცმა კაპიტანმა და პირჯვარი გამოისახა ამ მკრეხელობის გაგონებაზე. – ეჰ, ჩემი სული... ჯერ უნდა მწამდეს, რომ სული მაქვს, ვინ ამტკიცებს ჩემი სულის არსებობას? ხუცები? სულის გამოგონება მათ ისეთს კარგს შემოსავალს აძლევს, რომ უეჭველია, თვითონვე აცხობენ მას, ისე როგორც მეშაქარლამეები ტკბილ ნამცხვარს, რათა შემდეგ მოგებით გაასაღონ. – დონ გარსია, თქვენ ცუდი ბოლო მოგელით, - თქვა ხნიერმა კაპიტანმა, - ასეთი სიტყვები შეუფერებელია სანგრებში. – სანგრებში ვარ თუ სხვაგან, მე იმას ვამბობ, რასაც ვფიქრობ. მაგრამ დავდუმდები, იმიტომ, რომ სადაცაა ჩემს მეგობარ დონ ჟუანს ქუდი გადმოუვარდება, მისი თმა ყალყზე დამდგარა, მას არა თუ სულის არსებობა, თვით სულთა სალხინებლის არსებობაც კი სწამს. – მე სრულიადაც ძლიერი სულის ადამიანი არა ვარ, - თქვა დონ ჟუანმა სიცილით, - ხშირად კიდეც მშურს ის საუცხოო გულგრილობა, რომელსაც თქვენ საიქიოსადმი იჩენთ; და თუნდაც დამცინით, უნდა გამოგიტყდეთ, რომ არის წუთები, როცა ის, რასაც ცოდვილთა შესახებ გვიამბობენ, ჩემში უსიამოვნო აზრებს იწვევს! – ეშმაკის უძლურების საუკეთესო დამამტკიცებელი საბუთი ისაა, რომ თქვენ დღეს ამ სანგარში ცოცხალი იმყოფებით. გეფიცებით, ბატონებო, - დაუმატა დონ გარსიამ და მხარზე ხელი დაარტყა დონ ჟუანს, - ქვეყანაზე ეშმაკი რომ ყოფილიყო, ამდენ ხანს თან წაიყვანდა ამ ყმაწვილს. თუმცა იგი სრულიად ახალგაზრდაა, მაგრამ ნამდვილად შეჩვენებული. მას მეტი ქალი დაუღუპავს და მეტი მამაკაცი ჩაუწვენია კუბოში, ვიდრე ეს ორ ბერს ან ორ ვალენსიელ ძმაბიჭს შეეძლო. მას ლაპარაკი გათავებული არ ჰქონდა, როცა თოფი გავარდა ესპანელების ბანაკის მხრიდან. დონ გარსიამ ხელი იტაცა მკერდზე და წამოიძახა: - მე დაჭრილი ვარ! შემდეგ შეტორტმანდა და მოწყვეტილივით დაეცა. ამავე წუთში თვალი მოჰკრეს მამაკაცს, რომელიც გაიქცა და მდევარს ჩქარა დაემალა წყვდიადში. დონ გარსიას ჭრილობა სასიკვდილო აღმოჩნდა, მაგრამ ამ გამოუსწორებელი ურწმუნოს ჯიუტობა ერთი წუთითაც არ შერყეულა. მან გარეკა ყველანი ვინც კი აღსარებაზე ჩამოუგდო სიტყვა. დონ ჟუანს ჰკითხა: – ერთადერთი რამ მაწუხებს სიკვდილის ჟამს: კაპუჩინელები თქვენ დაგარწმუნებენ, რომ ჩემი სიკვდილი ღვთის განგებით იყო გამოწვეული. დამეთანხმეთ, რომ არაფერია ისეთი ბუნებრივი, როგორიც ჯარისკაცის სიკვდილი შაშხანის ტყვიისაგან: ცხადია, ჩემი თავი ვინმე გაბოროტებულმა და ეჭვიანმა კაცმა მოაკვლევინა. მკვლელი ჩამოახრჩობინეთ, თუ დაიჭიროთ. ყური დამიგდეთ, დონ ჟუან, ორი საყვარელი ანტვერპენში მყავს, სამი ბრიუსელში, სხვაგან კიდევ არ მახსოვს რამდენი... ჩემი მახსოვრობა ბნელდება ... ყველას გიანდერძებ... რადგან სხვა არაფერი გამაჩნია... შენ გქონდეს ჩემი მახვილი.. ნუ დაივიწყებ მე რომ ხერხი გასწავლე... მშვიდობით... ხოლო წირვის მაგივრად დაე ჩემი ამხანაგები შეიკრიბონ და დიდებული ქეიფი გამართონ. დაახლოებით ასეთი იყო მისი უკანასკნელი სიტყვები. ღმერთი და საიქიო მას არ გახსენებია, როგორც არ ახსენდებოდა ხოლმე იმ დროს, როცა სიცოცხლით და ძალ-ღონით იყო სავსე. გარდაიცვალა და ღიმილი უთამაშებდა ტუჩებზე. მედიდურობამ იმდენი ძალა მისცა, რომ ბოლომდე შეასრულა უხამსი როლი, რომელსაც სიცოცხლეში თამაშობდა. მოდესტო უკვალოდ დაიკარგა, მთელი ჯარი დარწმუნებული იყო, სწორედ იგია დონ გარსიას მკვლელიო, მაგრამ ამაოდ იკვლევდნენ მიზეზეს, რამაც ეს მკვლელობა ჩაადენინა. დონ ჟუანს ძმაზე უფრო დაენანა დონ გარსია. უგუნურს ასე ეგონა, რომ ცხოვრების გამოცდილება მისი წყალობით ჰქონდა შეძენილი; მან აუხილა თვალები, მან ჩაახედა ცხოვრების საიდუმლოებაში. რა ვიყავი, სანამ მას გავიცნობდი? ჰკითხავდა იგი თავის თავს, და თავმოყვარეობა ეუბნებოდა, რომ იგი თითქოს ამაღლდა თავის მეგობრის წყალობით. მთელი ბოროტება, რომელიც ამ ათეისტის გაცნობამ მიაყენა, მის თვალში სიკეთედ იქცა, და იგი იმავე მადლობის გრძნობას განიცდიდა, რაიცა შეგირდს უნდა ჰქონდეს ოსტატის მიმართ. ამ ანაზდეული სიკვდილის სევდიანი მოგონება დიდხანს დარჩა დონ ჟუანის სულში და იგი იძულებული გახდა რამდენიმე თვის განმავლობაში შეეცვალა თავისი ყოფაქცევა. მაგრამ თანდათან თავის ძველს ჩვეულებებს დაუბრუნდა, რომელიც იმდენად ფესვგადგმული იყო მის ბუნებაში, რომ ასეთი შემთხვევა ვერ აღმოფხვრიდა. დაუბრუნდა თამაშობას, სმას, ქალების დევნას, ქმრებთან ბრძოლას. ყოველდღე ახალი უცნაური თავგადასავალი ელოდა. დღეს კედლის ხვრელში მიძვრებოდა, ხვალ აივანზე აცოცდებოდა; დილით ხმალში იწვევდა ამა თუ იმ სატრფოს ქმარს, საღამოთი სვამდა საყვარლებთან. ამ ღრეობაში ყოფნის დროს მას აცნობეს, მამაშენი გარდაიცვალაო; ორი დღის შემდეგ დედაც თან გადაჰყოლოდა, და ამრიგად ორი ამბავი ერთად მიიღო. საქმიანი ხალხი ურჩევდა ესპანეთში დაბრუნებულიყო და მიეღო ის დიდი სამკვიდრო და სიმდიდრე, რაც მშობლებმა უანდერძეს, ეს რჩევა მის სურვილსაც ეთანხმებოდა. უკვე კარგა ხნის წინათ მას აპატიეს დონა ფაუსტას მამის - დონ ალონზე დე ოხედას მკვლელობა; ეს საქმე სავსებით დასრულებულად მიაჩნდა. ამას გარდა სწყუროდა უფრო დიდ ასპარეზზე მოქმედება. იგი ოცნებობდა სევილიაში მოსალოდნელ დროსტარებაზე, მრავალ იქაურ კეკლუც ქალზე, რომელნიც უეჭველად მის დაბრუნებას ელოდნენ, რათა დაუყონებლივ დანებებოდნენ. ერთი სიტყვით, დონ ჟუანმა ჯავშანი გაიხადა და ესპანეთისკენ გაემგზავრა. რამდენიმე ხანი მადრიდში დაჰყო, იქ ყურადღება მიიპყრო ხარების ბრძოლაში თავისი მდიდრული ტანისამოსით და შუბის მარჯვე დატაკებით; რამდენიმე ქალის გულსაც დაეუფლა, მაგრამ დიდხანს მაინც არ დაუყოვნებია. სევილიაში მან დიდი და პატარა გააკვირვა თავისი მედიდურობითა და ბრწყინვალებით. ყოველდღე ლხინს მართავდა, სადაც ანდალუზიის ულამაზეს ქალებს პატიჟებდა. მის დიდებულ პალატაში ყოველდღე ახალი თავის შექცევა, ახალი ღრეობა იმართებოდა. იგი გადაიქცა იმ გალაღებული ყმაწვილების ერთი გუნდის მეთაურად, რომელნიც საშინლად თავაშვებულნი და უწესონი იყვნენ, მაგრამ მის წინაშე გასაოცარ მორჩილებას იჩენდნენ, რაც ხშირია უზნეო ადამიანების წრეში. ერთი სიტყვით, არ არსებობდა ისეთი გარყვნილება, რომელიც მას არ ეგემოს და, რადგან მდიდარი მოქეიფე საშიშია არა მარტო თავისთვის, არამედ სხვებისთვისაც, მისი მაგალითი რყვნიდა ანდალუზიის ახალგაზრდობას, რომელიც მას აღმერთებდა და წასაბაძ ნიმუშად ისახავდა. უცილობელია, რომ თუ განგებას მისი უზნეობა კიდევ დიდხანს მოეთმინა, საჭირო გახდებოდა ცეცხლის წვიმა სევილიაში ჩადენილი უწესობისა და ბოროტმოქმედების დასასჯელად. თუმცა ავადმყოფობამ დონ ჟუანი რამდენიმე დღით ლოგინად ჩააგდო, მაგრამ მისი გამოსწორება ვერ შეძლო; პირიქით, იგი სთხოვდა ექიმს საჩქაროდ ეშველა, რათა ხელახლა თავი მიეცა დროსტარებისათვის. გამომრთელების დროს, თავის შესაქცევად მან შეადგინა მის მიერ შეცდენილი ქალებისა და მოტყუებული ქმრების სია. ეს სია ორ სვეტად იყო გაყოფილი. ერთ მხარეზე ქალების სახელები და მათი მოკლე აღწერა იყო მოთავსებული, მეორე მხარეზე ქმრების გვარები და თანამდებობა ან საზოგადოებრივი მდგომარეობა. მას ძლიერ გაუჭირდა ყველა ამ უბედურთა სახელი და გვარი გაეხსენებინა და საფიქრებელია, რომ ეს ნუსხა არ იყო სრული. ერთხელ იგი ერთს თავის მეგობარს აჩვენა, რომელიც სადარბაზოდ ეწვია. იტალიაში ყოფნის დროს დონ ჟუანმა ერთი ქალი ჩაიგდო ხელში, ეს ქალი კი ბედავდა დაეკვეხნა, პაპის საყვარელი ვარო; ამიტომ სიაც მისი სახელით იწყებოდა, ხოლო პაპი ქმრების სვეტს მეთაურობდა, შემდეგ მოდიოდა, რომელიღაც მთავარი, შემდეგ გრანდუკები, მარკიზები და სხვები, სულ ბოლოს ხელოსნები. – შეხედეთ, მეგობარო, - უთხრა დონ ჟუანმა სტუმარს: - ხომ ხედავ, ვერავინ გამექცა პაპიდან დაწყებული უბრალო მეწაღემდე; არ დარჩენილა წოდება, რომელსაც ჩემთვის ხარკი არ გადაეხადოს. მისმა მეგობარმა, დონ ტორიბიომ, თვალი გადაავლო ამ ნუსხას, უკან დაუბრუნა და გამარჯვებული სახით უთხრა: – იგი არაა სრული! – როგორ თუ სრული არ არის? ვინღა აკლია ქმრების სიას? – ღმერთი, - უპასუხა დონ ტორიბიომ. – ღმერთი? ეს მართალია, მონაზონი აკლია, გმადლობ გახსენებისათვის. ძლიან კარგი. გაძლევ კეთილშობილი კაცის სიტყვას, რომ სანამ ერთი თვე გაივლიდეს, ღმერთი ჩემს სიაში მოხვდება მისი უწმინდესობის პაპის წინ, ხოლო შენ ჩემსას გავახშმებ მონაზონთან ერთად, რომელ მონასტერშია აქ ლამაზი მონაზვნები? რამდენიმე დღის შემდეგ დონ ჟუანი უკვე საქმეს შეუდგა. მან დაიწყო დედათა მონასტრების ეკლესიებში სიარული და მუხლის მოდრეკა იმ მოაჯირთან, რომელიც მაცხოვრის სასძლოებს ჰყოფს დანარჩენი მორწმუნეებისაგან. იქიდან ურცხვად უცქეროდა იმ უბიწო ქალწულებს და, როგორც ფარეხში შევარდნილი მგელი, საუკეთესო კრავს ეძებდა პირველ მსხვერპლად. ჩქარა მან „კრიალოსნიანი ღვთისმშობლის ეკლესიაში“ შეამჩნია ერთი გასაოცრად ლამაზი ახალგაზრდა მონაზონი, რომელსაც კიდევ უფრო ამშვენებდა სევდიანი სახის გამომეტყველება. იგი მუდამ თავდახრილი იდგა, არც მარჯვნივ იხედებოდა, არც მარცხნივ; ეტყობოდა სრულიად გამსჭვალულიყო იმ უწმინდესი საიდუმლოების შეგნებით, რომელსაც მისი თანდასწრებით ასრულებდნენ. მისი ტუჩები წყნარად მოძრაობდა და ცხადად ჩანდა, რომ იგი უფრო გულმხურვალედ და სასოებით ლოცულობდა, ვიდრე მისი ამხანაგები. მისმა სახემ დონ ჟუანში ძველი მოგონებანი გააღვიძა. მას მოეჩვენა, რომ სადღაც სხვაგან ენახა ეს ქალი, მაგრამ ვერ მოიგონა სად და როდის, მის მახსოვრობაში იმდენი სურათი იყო აღბეჭდილი, რომ უძნელდებოდა მათი გარჩევა. ზედიზედ, ორი თუ სამი დღის განმავლობაში, დონ ჟუანი მოაჯირთან მიდიოდა დასაჩოქებლად, მაგრამ ვერ მოახერხა აღათის ყურადღება მიეპყრო: გაიგო, რომ ქალს ეს სახელი ერქვა. ასეთი თავდაცული და მორცხვი ქალის დაპყრობის სიძნელემ კიდევ უფრო გააღიზიანა დონ ჟუანის სურვილები. მას ეგონა, უმნიშვნელოვანესი და ამასთანავე უძნელეს საქმეს მივაღწევ, თუ ქალმა ერთხელ მაინც შემამჩნიაო. თავმოყვარეობის გამო სწამდა, თუ როგორმე აღათის ყურადღება მივიპყრო, გამარჯვება სანახევროდ მიღწეულიაო. და აი რა ოინს მიმართა ამ მშვენიერი ქალის ყურადღების მისაქცევად. იგი მას მიუახლოვდა რამდენადაც შესაძლებელი იყო, ისარგებლა წმინდა ნაწილების გამოტანით, როცა ყველანი იჩოქებდნენ, ხელი გაჰყო მოაჯირის რკინებს შუა და აღათის ცხვირწინ მთელი შუშა სურნელი დაღვარა. მძაფრმა სუნმა აიძულა ახალგაზრდა მონაზონი თავი აეწია; და რადგან დონ ჟუანი სწორედ მის პირდაპირ იდგა, არ შეეძლო იგი არ შეემჩნია. თავდაპირველად სახეზე გაოცება გამოესახა, შემდეგ მკვდრის ფერი დაედო; სუსტი ხმით შეჰყვირა და გულწასული დაეცა ფილაქანზე. მონაზვნები მიცვივდნენ და სენაკში წაიყვანეს. დონ ჟუანი მეტად კმაყოფილი დარჩა, თავის თავისა და გაიფიქრა: „ეს მონაზონი სწორედ რომ მომხიბლავია, მაგრამ რაც უფრო ვაკვირდები, მით უფრო ვრწმუნდები, რომ ერთხელ უნდა ყოფილიყოს ჩემს სიაში“. მეორე დღეს თავის დროზე მივიდა მოაჯირთან წირვის დაწყებისთანავე. აღათი ჩვეულებრივ ადგილზე აღარ იყო მონაზვნების პირველ რიგში; პირიქით, იგი თითქოს დამალულიყო თავის ამხანაგების უკან. მაგრამ დონ ჟუანმა შეამჩნია, რომ ქალი მალულად იცქირებოდა. ეს მან კარგ ნიშნად ჩათვალა. - ამ გოგონას ჩემი ეშინია, - გაიფიქრა მან, - მაგრამ ჩქარა მოვიშინაურებ. წირვის გათავების შემდეგ დონ ჟუანმა შეამჩნია, რომ მონაზონი სააღსარებოსკენ წავიდა; მოაჯირთან მიახლოებისთანავე ანაზდეულად ხელიდან კრიალოსანი გაუვარდა. დონ ჟუანი იმდენად გამოცდილი იყო, რომ მაშინვე მიხვდა, - ეს გონებადაკარგულობა არ არის, არამედ თვალთმაქცობააო, პირველად იფიქრა, კარგი იქნება ამ კრიალოსანს დავეპატრონო, მაგრამ იგი მოაჯირის მეორე მხარეზე იყო და გრძნობდა, რომ მის ასაღებად დაცდა იყო საჭირო, სანამ ეკლესიიდან მთელი ხალხი გავიდოდა. ამ წუთის მოლოდინში სვეტს მიეყრდნო, ღრმად ჩაფიქრებული ადამიანის გამომეტყველებით; თვალებზე ხელი ჰქონდა მიფარებული, მაგრამ თითები ოდნავ გახსნილი იყო, ასე რომ ქალის ყოველ მოძრაობას ამჩნევდა. ვისაც უნდა დაენახა ამ მდგომარეობაში, კეთილმორწმუნე ქრისტიანად მიიღებდა, რომელიც წასულია სათნოებით აღსავსე ოცნებაში. მონაზონი სააღსარებოდ გამოვიდა და რამდენიმე ნაბიჯი გადასდგა მონასტრისაკენ; მაგრამ უცებ შეამჩნია ან, უკეთ ვთქვათ, თითქოს შეამჩნია თავისი კრიალოსნის დაკარგა. გარშემო მიმოიხედა და დაინახა რომ მოაჯირის მახლობლად ეგდო. დაბრუნდა და დაიხარა ასაღებად. ამავე წუთში დონ ჟუანმა მოაჯირის ქვეშ თვალი მოჰკრა რაღაცა თეთრს. ეს იყო ქაღალდის ნაფლეთი, ოთხად გადაკეცილი. მონაზონი საჩქაროდ წავიდა. დონ ჟუანი გაოცებული იყო ესოდენ მოულოდნელი გამარჯვებით და კიდეც ნანობდა, რომ მეტი წინააღმდეგობის დაძლევა არ დასჭირდა. თითქმის ამგვარივე სინანულს განიცდის მონადირე, რომელიც ირემს მისდევდა და ხანგრძლივი და სამძიმო დევნისათვის ემზადება: უცებ ნადირი ეცემა და მონადირეს ართმევს სიამოვნებას, რაც მან თავს აღუთქვა. დონ ჟუანმა მაინც მაშინვე აიღო ეს ქაღალდი და ეკლესიიდან გავიდა, რათა თავისუფლად წაეკითხა. აი მისი შინაარსი: „ეს თქვენ ხართ, დონ ჟუან? ნუთუ კიდევ გახსოვართ? მე დიდად უბედური ვიყავი, მაგრამ უკვე ვეჩვეოდი ჩემს ბედს. ახლა ასჯერ უფრო უბედური გავხდები. მე თქვენ უნდა მძულდეთ... თქვენ მამაჩემის სისხლი დავღვარეთ... მაგრამ არ ძალმიძს არც თქვენი სიძულვილი, არც თქვენი დავიწყება. იქონიეთ სიბრალული, ნუღარ მოხვალთ ამ ეკლესიაში, მეტისმეტად დამტანჯეთ. მშვიდობით, მშვიდობით, მე მკვდარი ვარ ამ ქვეყნისათვის. - ტერესა“ – აჰ, ეს პატარა ტერესა ყოფილა! - გაიფიქრა დონ ჟუანმა. - მე დარწმუნებული ვიყავი სადღაც მინახავს-მეთქი. შემდეგ ხელახლა გადაიკითხა წერილი. - „მე თქვენ უნდა მძულდეთ“. - ეს ნიშნავს: მე თქვენ გაღმერთებთ. „თქვენ მამაჩემის სისხლი დაღვარეთ... ნუღარ მოხვალთ ამ ეკლესიაში...ეს ნიშნავს ხვალვე გელით... ძლიან კარგი. ამის შემდეგ სადილის საჭმელად წავიდა. მეორე დღეს ერთი წუთით არ დაუგვიანია წირვაზე მისვლა და ჯიბეშიც გამზადებული წერილი ედო; მაგრამ მის გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა, როცა დაინახა, რომ აღათა იქ არ იყო. არასოდეს წირვა ისე გრძლად არ სჩვენებია. საშინლად გულმოსული იყო, ასჯერ დასწყევლა ტერესას კდემამოსილება. ეკლესიიდან გამოვარდა და გვადალკვივირის ნაპირას დაიწყო სიარული, რათა რაიმე ოინი მოეფიქრებინა. ბოლოს აი რაზე შეჩერდა. „კრიალოსნიანი ღვთისმშობლის მონასტერი“ სევილიაში სახელგანთქმული იყო საუცხოო მურაბებით, რომელსაც იქ მონაზვნები ამზადებდნენ. დონ ჟუანი მისაღებ დარბაზში შევიდა, მეკარე ქალს დაუძახა და გასაყიდი მურაბების სია მოსთხოვა. – თქვენ არა გაქვთ მარანიას ლიმონის მურაბა? - ჰკითხა მან სრულიად ბუნებრივი ტონით. – მარანიას ლიმონი, ბატონო რაინდო? მე პირველად მესმის ასეთი მურაბის სახელი. – იგი დღეს დიდ მოდაშია, და მე მიკვირს, რომ ასეთ ადგილას, როგორიც თქვენი სახლია, მას უხვად არ ამზადებენ. – მარანიას ლიმონი? – დიახ, მარანიასი, - გაიმეორა დონ ჟუანმა, თითოეული მარცვლის გამოკვეთით. - შეუძლებელია, რომელიმე თქვენმა მონაზონმა არ იცოდეს მისი მომზადება. გთხოვთ შეეკითხო პატივცემულ დებს, იციან თუ არა ეს მურაბა, ხვალ შემოვივლი. რამდენიმე წუთის შემდეგ მთელს მონასტერში მხოლოდ მარანიას ლიმონზე იყო ლაპარაკი. საუკეთესო მემურაბეებს არასოდეს გაეგონათ მისი სახელი. მხოლოდ და აღათიმ იცოდა ეს საიდუმლოება: უნდა აეღოთ ჩვეულებრივი ლიმონი, მიუმატოთ ვარდის წყალი, ია და სხვა.. ბოლოს იკისრა კიდეც მისი მომზადება. როცა დონ ჟუანმა ხელმეორედ შემოიარა, დაახვედრეს მარანიას ლიმონის მურაბის ერთი ქილა; კაცმა, რომ მართალი თქვას, ყოვლად შეუძლებელი იყო მისი ჭამა; მაგრამ ქილა გახვეული იყო ქაღალდში, სადაც ტერესას ხელით დაწერილი ბარათიც იყო დამალული, იგი ხელახლა ემუდარებოდა დონ ჟუანს, თავი დამანებე და დამივიწყეო. საბრალო ქალი თავისივე თავის მოტყუებას ცდილობდა. სარწმუნოება, მშობლის ხსოვნა და სიყვარული ერთიმეორეს ებრძოდა ამ საბრალო ქალის გულშივე; მაგრამ ძნელი არ იყო იმის დანახვა, რომ სიყვარული აქ უძლიერესი გრძნობა იყო. მეორე დღეს დონ ჟუანმა მონასტერში გაგზავნა ერთი თავისი დარბაზის ყრმა და ერთი ყუთი ლიმონი გაატანა; მურაბა მოამზადებინეთ იმავე მონაზონს. ყუთში ტერესას წერილების პასუხი იყო დამალული. ვაჟი ქალს სწერდა: „მე დიდად უბედური ვიყავი. ჩემი დანაშაული ბედისწერამ ჩამადენინა. იმ უკუღმართი ღამის შემდეგ არ შემიწყვეტია შენზე ფიქრი. იმედი არ მქონდა, რომ შენ არ შემიძულებდი. ბოლოს ხელახლა გიპოვე. ნუღარ მელაპარაკები შენ მიერ დადებულ აღთქმაზე. შენ მე მეკუთვნოდი, სანამ თავს საკურთხეველს შესწირავდი.. მე მოვედი იმ განძის მოსათხოვად, რაც სიცოცხლეს მირჩევნია. ან დავიღუპები, ან შენ თავს დავიბრუნებ. ხვალ მოვალ და მონასტრის მისაღებ დარბაზში გამოგიწვევ. მე ვერ გავბედე იქ მოსვლა შენს გაუფრთხილებლად. მეშინოდა შენს შეკრთომას არ გავემჟღავნებინეთ. აღიჭურვე გამბედაობით. შემატყობინე, შეიძლება თუ არა მეკარე ქალის მოსყიდვა“. ორი წვეთი წყალი, ოსტატურად დაღვრილი ბარათზე, თითქოს წერის დროს გადმოვარდნილ ცრემლს წარმოადგენდა. ორიოდე საათის შემდეგ მონასტრის მებაღემ პასუხი მოუტანა და დახმარებას შეჰპირდა. მეკარე ქალი მოუსყიდავი იყო; აღათი თანახმა იყო მისაღებ დარბაზში ჩამოსულიყო, მაგრამ იმ პირობით, რომ ისინი საუკუნოდ გამოემშვიდობებოდნენ ერთმანეთს. უბედური ტერესა უფრო მკვდარი იყო, ვიდრე ცოცხალი, როცა მისაღებ დარბაზში შემოვიდა. იგი იძულებული იყო ორივე ხელით ჩასჭიდებოდა ბოძს. რათა არ წაქცეულიყო. დონ ჟუანი წყნარად და შეუშფოთებლად სტკბებოდა იმ მღელვარებით, რომელსაც ქალი განიცდიდა. პირველად, მეკარე ქალის თვალის ასახვევად, მან ძალდატანებული ტონით ლაპარაკი ჩამოუგდო ტერესას მიერ სალამანკაში დატოვებულ მეგობრებზე, რომელთაც მას ვითომ დაავალეს მოკითხვა გადაეცა ტერესასათვის. შემდეგ ისარგებლა იმ წუთით, როცა მეკარე ქალი მოშორებით იყო და დაბალი ხმით უთხრა: – მე გადაწყვეტილი მაქვს არაფერი დავიშურო შენს გასატაცებლად, უკან არ დავიხევ, თუნდ მონასტრის დაწვაც გახდეს საჭირო. არაფრის გაგონება არ მინდა. შენ მე მეკუთვნი. რამდენიმე დღეში ჩემი იქნები, ან მე დავიღუპები; მაგრამ ჩემთან ერთად სხვებიც დაიღუპებიან. მეკარე ქალი ხელახლა მოახლოვდა. დონა ტერესას სული ეხუთებოდა და სიტყვა ვერ წარმოეთქვა. დონ ჟუანმა გულგრილი ტონით ლაპარაკი გაუბა მურაბაზე, მონაზვნების ნაქარგზე, მეკარე ქალს აღუთქვა პაპის მიერ ნაკურთხ კრიალოსანს გამოგიგზავნიო, ხოლო მონასტერს ფარჩის სამოსელს შევწირავ მისი წმინდა პატრონის, ღვთისმშობლის ხატის შესამკობადო. ნახევარი საათის შემდეგ მოკრძალებით და თავმდაბლად გამოემშვიდობა ტერესას და აუწერელ მღელვარებასა და სასოწარკვეთილებაში დასტოვა; ქალი თავის სენაკში გაიქცა და, რადგან ხელს უფრო იმორჩილებდა, ვიდრე ენას, გრძელი წერილი დაწერა, აღსავსე საყვედურით, მდუმარებითა და გოდებით. მან ვერ შეძლო სატრფოსათვის დაემალა თავისი სიყვარული, მხოლოდ თავისივე თავის წინაშე თავს იმით იმართლებდა, რომ შეცოდება გამოსყიდულია, რაკი მას მუდარა არ დავუთმეო. მებაღემ, რომელმაც თავს იდო ამ დასაძრახისი მიწერ-მოწერის შუამავლობა, პასუხი ჩქარა მოიტანა. დონ ჟუანი წინანდებურად უკიდურეს ღონისძიების მიღებას იმუქრებოდა. ასი თავზე ხელაღებული ყმაწვილი მყავსო, იწერებოდა, მკრეხელობა არ მაშინებს, სიკვდილი ჩემთვის ბედნიერება იქნება, ოღონდ ერთხელ კიდევ მიგიკრა მკერდზეო. რა უნდა ექნა ამ სუსტ ბავშვს, რომელიც შეჩვეული იყო ყველაფერი დაეთმო საყვარელი ადამიანისათვის? მთელ ღამეებს ტირილით ატარებდა, ხოლო დღისით ვეღარ ლოცულობდა, იმიტომ რომ ყველგან დონ ჟუანის სახე ედგა თვალწინ; თვით მაშინაც კი, როცა თავის ამხანაგებს ახლდა მღვდელმსახურების დროს. მისი სხეული მანქანასავით აკეთებდა მლოცველი ადამიანის მოძრაობას, მაგრამ გული სავსებით საბედისწერო ვნებით ჰქონდა გამსჭვალული. რამდენიმე დღის შემდეგ ქალს ძალა აღარ შესწევდა წინააღმდეგობისათვის. დონ ჟუანს შეატყობინა, მზად ვარ ყველაფრისთვისო. ხედავდა, სულ ერთია ვიღუპებიო, და ფიქრობდა, რადგან სიკვდილი აუცილებელია, სჯობს ერთი წუთით მაინც განვიცადო ბედნიერებაო. დონ ჟუანის სიხარულს საზღვარი აღარ ჰქონდა, მან ყოველივე მოამზადა ქალის მოსატაცებლად, უმთვარო ღამე აირჩია. მებაღემ ტერესას აბრეშუმის კაბა მიუტანა, რომელიც კედელზე გადასასვლელად უნდა ეხმარა. სამოქალაქო ტანისამოსი ბაღის ერთ კუთხეში იყო დამალული: მონაზონის ტანისამოსით შეუძლებელი იყო ქუჩაში გამოჩენა. დონ ჟუანი გალავანთან დაუცდიდა. ცოტა მოშორებით ჯორ-ცხენებიანი ეტლი იდგებოდა, რათა ქალ-ვაჟი საჩქაროდ გაექანებინა მახლობელ სოფლისაკენ, სადაც დონ-ჟუანს ციხე-დარბაზი ჰქონდა. იქ სამშვიდობოზე იქნებოდნენ. იქ ტერესა ბედნიერად და მშვიდობიანად იცხოვრებდა თავის სატრფოსთან. ასეთი იყო თვით დონ ჟუანის გეგმა. მან შეაკერინა შესაფერისი ტანსაცმელი, გასინჯა აბრეშუმის თოკის კიბე, თან აცნობა როგორ გამოეყენებინა, ერთი სიტყვით, არც ერთი წვრილმანი არ დავიწყებია, რაც საჭირო იყო საქმის მოსაგვარებლად. მებაღე სანდო იყო, მას ერთგულებისათვის დიდი ჯილდო ჰქონდა აღთქმული, ასე რომ მისი მხრით არავითარი საფრთხე არ იყო მოსალოდნელი. ამას გარდა ყველაფერი იყო მოსაზრებული, რათა მებაღე გატაცების მეორე დღესვე მოეკლათ. ერთი სიტყვით, გეგმა ისე კარგად იყო მოფიქრებული, რომ თითქოს მისი ჩაშლა არ შეიძლებოდა. ეჭვის თავიდან ასაცილებლად დონ ჟუანი გაემგზავრა მარანიათა ციხე-დარბაზში ორი დღით ადრე მოტაცებამდე. იქ გაატარა მან თავის ბავშვობის დიდი ნაწილი, მაგრამ სევილიაში დაბრუნების შემდეგ იქ არასოდეს არ ყოფილა. დაღამებისას მივიდა და, უწინარეს ყოვლისა, კარგად ივახშმა. შემდეგ ტანთ გაიხადა და ლოგინში ჩაწვა. ოთახში ორი დიდი სანთელი ენთო, მაგიდაზე დარდიმანდული მოთხრობების წიგნი იდო. რამდენიმე გვერდის წაკითხვის შემდეგ ძილის მოახლოება იგრძნო, წიგნი დახურა და ერთი სანთელი ჩააქრო. სანამ მეორესაც ჩააქრობდა, მთელს ოთახს თვალი მოავლო და უცებ ნიშში ის სურათი დაინახა, რომელიც სალხინებლის ტანჯვას წარმოადგენდა და რომლისთვისაც მას ხშირად უცქერია ბავშვობის დროს. ძალაუნებურად მისი თვალები შეჩერდა მამაკაცზე, რომლის გულ-ღვიძლს გველი გესლავდა. თუმცა ამ სურათმა იგი ახლა კიდევ უფრო შეაძრწუნა, ვიდრე წინათ, თვალი მაინც ვერ მოაშორა. იმავე დროს გაახსენდა კაპიტან გომარეს სახე და საშინელი ნიღაბი, რაც სიკვდილს აეფარებინა მისთვის. ამ აზრმა ჟრუანტელი მოჰგვარა და თმა აებურძგნა. მაგრამ გული გაიმაგრა და მეორე სანთელიც ჩააქრო იმ იმედით, რომ სიბნელე გაათავისუფლებდა საზარელი მოჩვენებისაგან. წყვდიადი კიდევ უფრო შემაძრწუნებელი აღმოჩნდა. მისი თვალები წინანდებურად მიპყრობილი იყო სურათისაკენ, რომელიც აღარ ჩანდა, მაგრამ მეხსიერებაში ისე კარგად ჰქონდა აღბეჭდილი, რომ სრულიად ნათლად შეეძლო წარმოედგინა. ხანდახან ეჩვენებოდა, თითქოს სახეები ნათდებოდნენ და სხივოსანნი ხდებოდნენ, თითქოს ჯოჯოხეთის ალი, რომელიც მხატვარს დაეხატა, მართლაც ნამდვილი ცეცხლი ყოფილიყოს. ბოლოს მისმა აღელვებამ ისეთ საფეხურს მიაღწია, რომ ვეღარ მოითმინა და მსახურებს დაუძახა: უნდოდა სურათი გაეტანინებინა. როცა ისინი შემოვიდნენ შერცხვა თავისი სულმოკლეობისა. იფიქრა ამ ხალხის სასაცილო გავხდები, თუ გაიგეს, რომ სურათის მეშინიაო რამდენადაც შეეძლო, ბუნებრივი ხმა მიიღო და მსახურებს უბრძანა, სანთლები აანთეთ და მარტო დამტოვეთო. შემდეგ ხელახლა წიგნის კითხვა დაიწყო; მაგრამ, თუმცა წიგნში იცქირებოდა, მისი გონება სურათისაკენ იყო მიპყრობილი, მთელი ღამე უძილოდ გაატარა წარმოუთქმელს მღელვარებაში. ალიონზე საჩქაროდ ადგა და სანადიროდ წავიდა. სიარულმა და დილის სუფთა ჰაერმა თანდათან დაამშვიდა და სურათის მიერ გამოწვეული შთაბეჭდილებანი გაქრნენ ციხე-დარბაზში დაბრუნების დროისთვის. სუფრას მიუჯდა და ბევრი დალია. ცოტათი გაბრუებული იყო, როცა დასაძინებლად წავიდა. მისი განკარგულებით საწოლი მეორე ოთახში მოემზადებინათ, და ადვილად მიხვდებით, იქ სურათს აღარ შეატანინებდა; მაგრამ წინა ღამის განცდა იმდენად ძლიერი იყო, რომ დიდხანს არ დაუძინია. ისიც უნდა ითქვას, რომ შიშის ძრწოლას მისთვის არ შთაუგონებია სინანული წარსული ცხოვრების გამო. იგი ქალის მოტაცების ფიქრით იყო შეპყრობილი; მსახურებს სათანადო განკარგულებანი მისცა და შუადღის სიცხეში მარტოდმარტო გაემგზავრა სევილიაში, რათა იქ ღამით მისულიყო. მართლაც უკვე ბნელი ღამე იყო, როცა საგოდებელის კოშკთან მივიდა, სადაც ერთი მსახური ელოდა. ცხენი გადასცა და იკითხა, მზადაა თუ არა ტახტრევანი და ჯორებიო. მისი ბრძანების თანახმად ჩასაჯდომი მონასტრის მახლობლად ქუჩაში უნდა გაეჩერებინათ, რათა მას შეძლებოდა ტერესასთან ერთად იქ ჩქარა მისულიყო, მაგრამ ამასთანავე მონასტრის კარებთან არც ისე ახლო უნდა მიეტანათ, რომ ღამის გუშაგებს რაიმე ეჭვი დაბადებოდათ. ყოველივე მზად იყო, მისი განკარგულებანი ზედმიწევნით შეესრულებინათ. კიდევ ერთი საათი დარჩენოდა იმ წუთამდე, როცა შეთანხმების მიხედვით ნიშანი უნდა მიეცა ტერესასთვის. მსახურმა მხრებზე მუქი წამოსასხამი წამოისხა და იგი მარტო შევიდა სევილიაში ტრიანას კარის გზით ისე, რომ სახე დაფარული ჰქონდა, რათა მისი ცნობა შეუძლებელი ყოფილიყო. სიცხემ და დაღლილობამ აიძულა ლოდზე ჩამომჯდარიყო მიყრუებულ ქუჩაში. დაიწყო ნელი ხმით სტვენა და ღიღინი. დროგამოშვებით საათს უცქეროდა და გული მოსდიოდა, რომ ისარი ანგარიშს არ უწევდა მის მოუთმენლობას. მოულოდნელად მისი სმენა მჭმუნვარე და დღესასწაულებრივმა მუსიკამ შეაშფოთა. ადვილად იცნო გალობა, რომელსაც ეკლესია ადამიანის დასაფლავების დროს ასრულებს. იმწუთშივე ქუჩის კუთხეში პროცესია გამოჩნდა, რომელიც მისკენ მოემართებოდა. ორი დიდი გუნდი მომნანიებელთა ორდენის ბერებისა ანთებული კელაპტრებით, წინ მოუძღოდა შავ ხავერდგადაფარებულ კუბოს, რომელიც ძველებურ ტანისამოსში გამოწყობილ, თეთრწვერიან და მახვილით შეჭურვილ მოხუცებს მოჰქონდათ. პროცესიას უკან მოჰყვებოდა მომნანიებელთა ორი გუნდი, მათაც, ისევე როგორც მოწინავეებს, კელაპტრები ეჭირათ ხელში, მხოლოდ ძაძა ეცვათ. მთელი ეს კრებული აუჩქარებელი და მძიმე ნაბიჯით მოდიოდა. ფეხის ხმა არ ისმოდა და კაცს ეგონებოდა, ეს ადამიანები უფრო მოსრიალებენ, ვიდრე მოდიანო. ანაფორებისა და წამოსასხამების გრძელი და პირდაპირი ნაოჭები არ მოძრაობდა, თითქოს მარმარილოს ქანდაკებათა ტანისამოსი ყოფილიყოს. ამ სურათის დანახვაზე დონ ჟუანმა თავდაპირველად ერთგვარი ზიზღი იგრძნო, რასაც სიკვდილის წარმოდგენა იწვევს ყოველ ეპიკურეელში. წარმოდგა და უნდოდა წასულიყო, მაგრამ მომნანიებელთა სიმრავლე და პროცესიის მედიდურობამ გააოცა და ცნობისმოყვარეობა გაუღიზიანა. პროცესიამ მახლობელი ეკლესიისაკენ მოუხვია, და საყდრის კარები დიდის ხმაურობით გაიღო; დონ ჟუანმა ხელი შეახო ერთ კელაპტრიან ბერს და თავაზიანად ჰკითხა, ვინ არის ეს პირი, რომელსაც მარხავთო. მომნანიებელმა თავი ასწია; მისი სახე გაფითრებული და გამშრალი იყო, როგორც ხანგრძლივი და მძიმე ავადმყოფობა გამოვლილი ადამიანისა. მან თითქოს საიქიოდან უპასუხა: – ესაა გრაფი დონ ჟუანი დე მარანია. ამ უცნაურმა პასუხმა დონ ჟუანს თმა ყალყზე დაუყენა, მაგრამ იმწუთშივე გული გაიმაგრა და გაიცინა. „ალბათ მომესმა ან ეს მოხუცი შეცდა“, - გაიფიქრა მან. იგი ეკლესიაში შევიდა პროცესიასთან ერთად. სამგლოვიარო გალობა განახლდა, მას ორღანის გუგუნი დაერთო, შავად შემოსილმა მღვდლებმა სულთათანა დაიწყეს, დონ ჟუანი ცდილობდა შიში დაეძლია, მაგრამ გრძნობდა, რომ ძარღვებში სისხლი ეყინებოდა; მეორე მომნანიებელს მიუახლოვდა და ჰკითხა: – ვინ არის ეს მიცვალებული, აქ რომ მარხავთ? – გრაფი დონ ჟუანი დე მარანია, - უპასუხა ბერმა ყრუ და შემაძრწუნებელი ხმით. დონ ჟუანი სვეტს მიეყრდნო, რათა არ წაქცეულიყო. იგრძნო, რომ ძალამ უმტყუნა და მთელი მისი მხნეობა გაჰქრა. მღვდელმსახურება გრძელდებოდა, ხოლო ეკლესიის თაღები კიდევ უფრო აძლიერებდნენ ორღანის გუგუნს და ხმებს, რომელნიც საშინელ „მეორედ მოსვლის“ ჰიმნს გალობდნენ. დონ ჟუანს ეჩვენებოდა, თითქოს ანგელოზების ხოროს ისმენდა განკითხვის დღეს. ბოლოს თავს ძალა დაატანა, ხელში ხელი ჩასჭიდა ერთ მღვდელს, რომელმაც გვერდით ჩაუარა. ეს ხელი ცივი იყო მარმარილოსავით. – მამაო, მითხარი ღვთის გულისათვის, - წამოიძახა მან, - ვისთვის ლოცულობთ აქ და თვით თქვენ ვინა ხართ? – ჩვენ ვლოცულობთ გრაფ დონ ჟუან დე მარანიასათვის,- უპასუხა მღვდელმა და თვალებში ჩააშტერდა მწუხარებით აღსავსე გამომეტყველებით: - ჩვენ ვლოცულობთ მისი სულისთვის, რომელიც მომაკვდინებელმა ცოდვამ მოიცვა, ხოლო თვით ჩვენ სულები ვართ, რომელნიც მისი დედის წირვა-ლოცვამ დაგვიხსნა განსაწმენდელი ჯოჯოხეთის ცეცხლისაგან. ჩვენ შვილს ვუხდით დედის ვალს; მაგრამ ეს ლოცვა უკანასკნელია და ამის შემდეგ აღკვეთილი გვაქვს გრაფ დონ ჟუან დე მარანიას სულის სახსენებლად ვილოცოთ. ამ დროს ეკლესიის საათმა ერთხელ ჩამოჰკრა: ეს იყო საათი დანიშნული ტერესას გატაცებისათვის. – ჟამი დადგა! - წამოიძახა ხმამ ეკლესიის ბნელ კუთხიდან: - ჟამი დადგა! ჩვენია თუ არა იგი? დონ ჟუანმა უკან მოიხედა და შემაძრწუნებელი მოჩვენება დაინახა. ფერმიხდილი და გასისხლიანებული დონ გარსია მისკენ მოაბიჯებდა კაპიტან გომარესთან ერთად, რომლის სახე საშინლად დაღმეჭილი იყო, ორივენი კუბოსთან შეჩერდნენ, დონ გარსიამ სახურავი ძირს დაანარცხა და გაიმეორე: - ჩვენია თუ არა იგი? იმავე წუთში უზარმაზარი გველი აღიმართა მის უკან და რამდენიმე წუთის მანძილზე თავი გააგრძელა, თითქოს კუბოში უნდა ჩასწვდესო. – .. იესო მაცხოვარო, - დაიყვირა დონ ჟუანმა და ლოდზე დაემხო გულწასული. * განთიადი უკვე მოახლოებული იყო, როცა ღამის გუშაგებმა უმოძრაოდ პირდამხობილი ადამიანი შეამჩნიეს ეკლესიის კარიბჭესთან. მოისარნი მიუახლოვდნენ, ეგონათ, მოკლული კაცის გვამიაო. მაშინვე იცნეს გრაფი დე მარანია და შეეცადნენ ცივი წყლით მოესულიერებინათ, მაგრამ რადგან გონზე არ მოდიოდა, მის საკუთარ სახლში წაიღეს. ზოგი ამბობდა, მთვრალიაო, ზოგს ეგონა სასტიკად ნაცემიაო რომელიმე ეჭვიანი ქმრისაგანო. სევილიაში, განსაკუთრებით რიგიან საზოგადოებაში, არ ყოფილა ადამიანი, რომელსაც იგი ჰყვარებოდა, ყველამ კარგად შეუკურთხა. ზოგი ლოცავდა ჯოხს, რომელსაც იგი ასე კარგად დაერეტიანებინა, ზოგი კითხულობდა, რამდენი ბოთლი ღვინო ექნება ჩასხმული ამ უძრავ რუმბშიო. დონ ჟუანის მსახურებმა მოისრეებს თავიანთი პატრონი ჩამოართვეს და მაშინვე კაცი გაგზავნეს დასტაქარის საძებნელად. უხვად სისხლი გამოუშვეს, და იგი ჩქარა გონზე მოვიდა. პირველად მხოლოდ უშინაარსო სიტყვებს ამბობდა, რაღაც შეუსაბამოს გაიძახოდა, ქვითინებდა და ოხრავდა. შემდეგ თითქოს ყურადღებით მიმოიხედა ირგვლივ, იკითხა სად ვარო, რა მოუვიდა კაპიტან გომარეს, დონ გარსიას და პროცესიას. მოსამსახურეებს ეგონათ, გაგიჟებულიაო. მაგრამ წამლების მიღების შემდეგ, ჯვარცმა მოატანინა და რამდენჯერმე ეამბორა ცრემლთა ფრქვევით, შემდეგ ბრძანა მოძღვარი მომიყვანეთო. ამ ამბავმა გაოცება გამოიწვია, იმდენად ცნობილი იყო მისი ურჯულოება. მსახურთა მიერ მოწვეულმა მღვდელმა უარი თქვა წამოსვლაზე, რადგან დარწმუნებულნი იყვნენ დონ ჟუანი ალბათ რაღაც უკუღმართ ხუმრობას გვიმზადებსო. ბოლოს ერთმა დომინიკელმა ბერმა თანხმობა განაცხადა მასთან მისვლაზე. ისინი მარტო დატოვეს. დონ ჟუანი მუხლებზე დაემხო ბერის წინაშე და მოჩვენების ამბავი მოუყვა, შემდეგ აღსარება უთხრა. თავისი ცოდვები ჩამოთვალა და ჰკითხა, შეიძლება თუ არა ასეთმა ცოდვილმა ადამიანმა ოდესმე პატიება მიიღოს ზეცისაგანო. ბერმა უპასუხა, ღვთის მოწყალება დაუსრულებელიაო; შემდეგ ჩააგონა, მტკიცედ ყოფილიყო ცოდვის მონანიებაში, ნუგეშის სცა, აღუთქვა საღამოთი კიდევ გინახულებო და წავიდა. დონ ჟუანმა მთელი ღამე ლოცვაში გაატარა, როცა დომენიკელი მობრუნდა, მან განუცხადა, გადაწყვეტილი მაქვს დავტოვო ეს სოფელი, სადაც ამდენი ბოროტება და უკუღმართობა ჩავიდინე, და მონანიებით, გამოვიყიდო ჩემი შეცოდებანიო. ბერს გული აუჩუყა მისმა ცრემლებმა, მან ნუგეშის ცემით გაამხნევა იგი, ხოლო სიმტკიცის გამოსაცდელად მკაცრი სამონასტრო ცხოვრების შემზარავი სურათი დაუხატა. მაგრამ სხეულის დათრგუნვის აღწერაზე დონ ჟუანმა შესძახა: ეს არაფერია, მე კიდევ უფრო სასტიკი ხვედრის ღირსი ვარო. მეორე დღეს თავისი ქონების ნახევარი ღარიბ ნათესავებს მისცა, მეორე ნახევარი საავადმყოფოსა და სამლოცველოს ასაგებად შესწირა; დიდძალი ფული დაურიგა გლახაკებს და მრავალი წირვა შეუკვეთა სალხინებლის სულთათვის, რომელნიც შემოაკვდნენ. ბოლოს თავის მეგობრები მოიპატიჟა და მათ წინაშე სინანული გამოთქვა, რომ ამდენ ხანს ასეთს ცუდ მაგალითს გაძლევდითო; დიდი სულიერი მღელვარებით დახატა სინდისის ქენჯნა, რასაც მასში წარსული ყოფაქცევა იწვევდა, და მომავლის იმედი გამოთქვა. მრავალ დარდიმანდს გული აუჩუყდა და ყოფაქცევა შეაცვლევინა ამ ამბავმა; ხოლო სხვებმა, რომელნიც გამოუსწორებელნი იყვნენ, იგი დაცინვით მიატოვეს. სანამ მონასტერში შევიდოდა, დონ ჟუანმა წერილი მისწერა დონა ტერესას. გამოტყდა, თუ რა სამარცხვინო განზრახვებით აპირებდა მის მოტაცებას, მოუყვა თავისი ცხოვრების და მონანიების ამბავს და მოუწოდა, მის მაგალითს გაჰყოლოდა და ხსნის გზა სინანულში ეძებნა. ამ წერილის შინაარსი დომენიკეს გააცნო და მასვე მიანდო გადასაცემად. საბრალო ტერესას მონასტრის ბაღში დიდხანს ეცადნა შეპირებული ნიშნისთვის; რამდენიმე საათი ენით გამოუთქმელ მღელვარებაში გაეტარებინა და როცა დაენახა განთიადი ახლოვდებოდა, სენაკში დაბრუნებულიყო უმძაფრესი გულისტკივილით შეპყრობილი. იგი დონ ჟუანის მოუსვლელობას ათასი მიზეზით ხსნიდა, არც ერთი იმ მიზეზთაგანი არ შეეფერებოდა სინამდვილეს. რამდენიმე დღემ განვლო ისე, რომ მისგან არაფერი ამბავი არ მიუღია და არავითარ ცნობას არ შეუმსუბუქებია მისი სასოწარკვეთილება. ბოლოს ბერმა დედათა წინამძღვართან წინასწარი მოლაპარაკების შემდეგ, ნებართვა მიიღო ტერესა ენახა და მისი შემაცდენელის წერილი გადასცა. კითხვის დროს ქალს ცივმა ოფლმა დაასხა; ხან ცეცხლის ალმური ასდიოდა, ხან სიკვდილივით გაფითრებული იყო, მაგრამ იმდენი მხნეობა გამოიჩინა, რომ წერილი ბოლომდე წაიკითხა. მაშინ დომენიკელი შეეცადა დონ ჟუანის სინდისი ქენჯნა დაეხატა და მიულოცა, რომ მათ თავი დააღწიეს საშინელ საფრთხეს, რაც ორივეს მოელოდა, თუ მათი განზრახვა ძირშივე არ აღეკვეთა განგების უხილავ ხელს. მაგრამ ამ შეგონებათა საპასუხოდ დონა ტერესა მხოლოდ გაიძახოდა: „მე იმას არასოდეს ვყვარებივარ!“ ამ უბედურს ცხელება დააწყებინა; ამაოდ გაუწია უხვი დახმარება სამკურნალო ხელოვნებამაც და სარწმუნოებამაც; მან უკუაგდო პირველი, ხოლო მეორეს თითქმის უგრძნობლად შეხედა. რამდენიმე დღის შემდეგ სული განუტევა, სიკვდილის წინ იმავე სიტყვებს იმეორებდა: „მე იმას არასოდეს ვყვარებივარო!“ დონ ჟუანმა მორჩილის ტანისამოსი ჩაიცვა და ცხადყო, რომ მისი ქცევა გულწრფელი იყო. არ არსებობს ისეთი დათრგუნვა სხეულისა ან სასჯელი, რომელიც მას მეტად მსუბუქად არ ჩვენებოდეს; მონასტრის წინამძღვარი ხშირად უხსნიდა, ამრიგად სიცოცხლეს იმოკლებო, ნამდვილად კი უფრო დიდი ღვაწლი ხანგრძლივი და ზომიერი ტანჯვის ატანაა, ვიდრე მონანიების დამთავრება სიცოცხლის მოსპობითო. როცა მორჩილების ვადა გათავდა, დონ ჟუანი ბერად შედგა და ძმა ამბროსის სახელით განაგრძო თავისი სათნო ცხოვრება მონასტრის სასახელოდ. თავისი შალის ტანსაცმლის ქვეშ ეკლიან ფლასს ატარებდა; მისი საწოლი იყო ერთგვარი ვიწრო და მოკლე ყუთი. მთელს მის საკვებს წყალში მოხარშული მხალი შეადგენდა, და მხოლოდ დღესასწაულებში და ისიც წინამძღვრის განსაკუთრებული ბრძანებით, პურის მიღებას თანხმდებოდა. ღამეებს ფხიზლობასა და ლოცვაში ატარებდა; ერთი სიტყვით, ახლა იგი ამ სათნოებით აღსავსე ძმობის წასაბაძ მაგალითად იქცა, ისევე როგორც წინათ დარდიმანდი ახალგაზრდების მეთაური იყო. ერთხანს სევილიაში გადამდები სენი მძვინვარებდა, და ამ გარემოებამ მას შესაძლებლობა მისცა ახალი სათნოება გამოეჩინა. სნეულებს იმ საავადმყოფოში ღებულობდნენ, რომელიც მან დააარსა; იგი უვლიდა ამ საბრალოებს, მთელ დღეებს მათ სასთუმალთან ატარებდა, ამხნევებდა და ანუგეშებდა. სენი იმდენად ადვილად გადამდები იყო, რომ შეუძლებელი გახდა დიდი ფულითაც მომვლელებისა და მესაფლავეების პოვნა; დონ ჟუანი ასრულებდა ამ ვალდებულებას; იგი შედიოდა მიტოვებულ სახლებში და მარხავდა გახრწნილ გვამებს. ყველგან ლოცავდნენ მას და, რადგან ამ შემაძრწუნებელ დროს იგი არასოდეს ავად არ გამხდარა, ზოგიერთი მორწმუნე ადამიანი ფიქრობდა, ღმერთმა სასწაული გვიჩვენა მისი სახითო. უკვე რამდენიმე წელმა განვლო, რაც დონ ჟუანი ანუ ძმა ამბროსი მონასტერს შეეკედლა და მისი სიცოცხლე ღვთისმოსაობის და თვითდათრგუნვის შეუწყვეტელ ღვაწლად იქცა. წარსული ცხოვრების მოგონება მუდამ ცხოველი იყო მის მეხსიერებაში, მაგრამ სინდისის ქენჯნა შეანელა კმაყოფილების გრძნობამ, რასაც მას მოქცევა ანიჭებდა. ერთხელ ნაშუადღევს, როცა ადამიანი სიცხეს განსაკუთრებით მწვავედ გრძნობდა, მონასტრის ძმები ისვენებდნენ ჩვეულებისამებრ. მხოლო ძმა ამბროსი მუშაობდა ბაღში, მზის გულზე, თავშიშველი, ეს იყო ერთი სასჯელთაგანი, რაც მან თავის თავს დააკისრა. ბარზე იყო დახრილი, როცა ადამიანის ჩრდილი დაინახა, რომელიც მის ახლო შეჩერდა, ეგონა, ბაღში რომელიმე ბერი შემოსულაო, და თავაუღებლად მიესალმა, „გიხაროდენ, ქალწული მარიამის“ ლოცვით. მაგრამ პასუხი არ მიუღია. გაკვირვებულმა ზევით აიხედა და დაინახა, რომ მის წინ ახოვანი ახალგაზრდა კაცი იდგა, რომელიც ფეხის კოჭამდე წამოსასხამში იყო გახვეული, ხოლო სახე სანახევროდ თეთრი და შავი ფრთით შემკული ქუდით ჰქონდა დაფარული. ეს ადამიანი უსიტყვოდ უცქეროდა, ცბიერი სიხარულისა და უღრმესი ზიზღის გამომეტყველებით. რამდენიმე წუთის განმავლობაში ორივეს თვალი თვალში ჰქონდათ გაყრილი. ბოლოს უცნობმა ერთი ნაბიჯი გადმოდგა, ქუდი მოიხადა, რათა სახე გამოეჩინა და ჰკითხა : – ვერა მცნობთ? დონ ჟუანმა იგი აათვალიერა დიდის ყურადღებით, მაგრამ ვერ იცნო. – გახსოვთ თუ არა ბერგ ოპზოომის ალყა? - ჰკითხა უცნობმა: - ნუთუ დაგავიწყდათ ჯარისკაცი, რომელსაც მოდესტოს უწოდებდნენ. დონ ჟუანი ჟრჟოლამ აიტანა. უცნობმა ლაპარაკი განაგრძო ცივად: - იმ ჯარისკაცმა შაშხანის ტყვიით მოჰკლა თქვენი ღირსეული მეგობარი - დონ გარსია, თუმცა ნიშანში თქვენ ჰყავდით ამოღებული, მე მოდესტო გახლავართ. სხვა სახელი მაქვს: დონ პედრო დე ოხედას მეძახიან; იმ დონ ალონზო დე ოხედას ძმა ვარ, რომელიც თქვენ მოჰკალით. – ძმაო, - თქვა დონ ჟუანმა და მის წინაშე დაიჩოქა, - მე ერთი უბადრუკი ადამიანი ვარ, ცოდვებით დამძიმებული. მათ მოსანანიებლად ჩავიცვი ეს ტანისამოსი და გამოვექეცი ქვეყანას. თუ არსებობს რაიმე საშუალება, რომ თქვენგან განტევება დავიმსახურო, დამისახელეთ იგი. თვით უმძაფრესი სასჯელი არ შემაშინებს, ოღონდ თქვენი წყევლა ამშორდეს. დონ პედრომ მწარედ ჩაიცინა: – თავი დავანებოთ პირფერობას, უფალო დე მარანია: მე განტევება არ ვიცი, რაც შეეხება ჩემს წყევლას, იგი თქვენ უკვე მიღებული გაქვთ. მაგრამ იმდენი მოთმინება არ მყოფნის, რომ ვუცადო, თან წამოღებული მაქვს ისეთ რამ, რაც უფრო ძლიერია, ვიდრე წყევლა-კრულვა. ამ სიტყვების წარმოთქმისთანავე წამოსასხამი გადააგდო და აღმოჩნდა, რომ ხელში ორი გრძელი დაშნა ეჭირა. ორივე ქარქაშიდან ამოიღო და მიწაში ჩაარჭო. – ამოირჩიეთ, დონ ჟუან, - თქვა მან: - ამბობენ, რომ თქვენ მარჯვე მებრძოლი ხართ; არც მე ვარ ურიგო. ვნახოთ, რის შემძლე ხართ. დონ ჟუანმა პირჯვარი გამოისახა და თქვა: – ძმაო, თქვენ გავიწყდებათ აღთქმა, რაც მე მაქვს დადებული. მე აღარა ვარ დონ ჟუანი, რომელსაც თქვენ ოდესმე იცნობდით, მე ძმა ამბროსი ვარ. – ასე იყოს! ძმაო ამბროსი, თქვენ ჩემი მტერი ხართ, მე თქვენი მტერი ვარ და შურისძიება მწყურია, სულერთია რა სახელსაც უნდა ატარებდეთ თქვენ. დონ ჟუანმა ხელახლა დაიჩოქა მის წინაშე. – თქვენ ჩემის სიცოცხლის წაღება გინდათ, დაე თქვენი იყოს. დამსაჯეთ, როგორც გენებოთ. – სულმდაბალი ფარისევლობა! ბალღი ხომ არ გგონივარ? თუ შენი ჩაძაღლება მდომებოდა, თავს როდი შევიწუხებდი ამ იარაღის ტარებით, ჩქარა აირჩიე და თავი დაიცავი. – გიმეორებთ, ჩემო ძმაო, ბრძოლა არ შემიძლია, მაგრამ სიკვდილისთვის მზად ვარ. – უბედურო! - წამოიძახა გააფთრებულმა დონ პედრომ: - შენზე ამბობდნენ, მამაციაო, მაგრამ როგორც ვხედავ, მხდალი არამზადა ყოფილხარ! – რის სიმამაცე, ჩემო ძმაო! ღმერთს ვთხოვ, იმდენი მხნეობა მომცეს, რომ ცოდვების მოგონებამ სასოწარკვეთილებაში არ ჩამაგდოს, რაიცა აუცილებელია მისი დახმარების გარეშე; აქედან მივდივარ, რადგან ვხედავ, რომ ჩემი დანახვა თქვენ გაღიზიანებთ. ღმერთმა ჰქნას, და ისეთი დღე დადგეს, რომ ჩემი მონანიება თქვენც გულწრფელად გეჩვენოთ! მას უკან რამდენიმე ნაბიჯი ჰქონდა გადადგმული ბაღიდან წასასვლელად, როცა დონ პედრომ ხელი სტაცა სახელოში. – ერთ-ერთი ჩვენგანი ცოცხალი ვერ გავა აქედან. ხელი მოჰკიდე დაშნას, მე არაფერი მწამს თქვენი იერემიასებური გოდებისა. დონ ჟუანმა მუდარით შეხედა და კიდევ ორიოდე ნაბიჯი გადადგა წასასვლელად; მაგრამ დონ პედრომ მაგრად ხელი ჩასჭიდა საყელოში: – შენ გგონია, საზიზღარო კაცის მკვლელო, რომ ხელიდან წამიხვალ! არა! მე ნაფლეთებად ვაქცევ შენს ფარისევლურ ანაფორას, რომელიც ეშმაკის ჩლიქებს გიფარავს, და მაშინ შეიძლება ძალა მოგეცეს ჩემთან საბრძოლველად. - ამ სიტყვებით იგი მას ტლანქად ხელს ჰკრავდა კედლისკენ. – ბატონო პედრო დე ოხედა, - წამოიძახა დონ ჟუანმა, - თუ გნებავთ, მომკალით, მხოლოდ მე არ შეგებრძოლებით! მან გულზე ხელები დაიკრიფა და დონ პედროს ჩააცქერდა წყნარი, მაგრამ საკმაოდ ამაყი გამომეტყველებით. – ჰო, მოგკლავ, შე უბადრუკო! მაგრამ სანამ მოგკლავდე, ისე მოგეპყრობი, როგორც შენისთანა გლახაკს შეეფერება. და სილა გააწნა; ეს იყო პირველი სილა, რომელიც დონ ჟუანს ოდესმე მიეღო თავის სიცოცხლეში. იგი აენთო, ახალგაზრდობის გოროზობა და სიფიცხე ხელახლა შეიჭრა მის სულში. ხმა არ ამოუღია, ისე მივარდა დაშნას. დონ პედრო მოემზადა საბრძოლველად. ორივენი გააფთრებით და დაუზოგავად ეკვეთნენ ერთმანეთს. დონ პედროს დაშნა დონ ჟუანის შალის ტანისამოსში ჩაეფლო და მის სხეულზე დასრიალდა, ისე რომ იგი არ დაუჭრია, მაშინ როცა დონ ჟუანის დაშნა ვადამდე ჩაერჭო მოწინააღმდეგის მკერდში. დონ პედრომ მაშინვე სული განუტევა. დონ ჟუანი ერთხანს უაზროდ და გაუნძრევლად უცქეროდა მის ფერხთქვეშ გაწოლილ მტრის გვამს. შემდეგ თანდათან გონს მოვიდა და თავისი ახალი შეცოდების სიმძიმე იგრძნო. ცხედარს მივარდა და შეეცადა მოესულიერებინა. მაგრამ მას ბევრი ჭრილობა ჰქონდა ნახული და მაშინვე შეატყო, რომ ეს მომაკვდინებელი იყო. მის ფერხთქვეშ გასისხლიანებული დაშნა ეგდო, იგი მას თითქოს მოუწოდებდა თავის თავი დაესაჯა; მაგრამ ჩქარა უკუაგდო ეშმაკის ახალი ცთუნება, გაიქცა და, ღრმად შეშფოთებული, წინამძღვრის სენაკში შეიჭრა. მის წინ მუხლებზე დაეცა და ტირილით შემაძრწუნებელი შემთხვევა უამბო. თავდაპირველად წინამძღვარმა არაფერი დაუჯერა და გაიფიქრა, ძმა ამბროსის ჭკუა დაუკარგავს უზომოდ თვითდათრგუნვის გამოო. მაგრამ სისხლი, რაც დონ ჟუანს ტანსაცმელსა და ხელზე ეცხო, მისი სიტყვების სიმართლეს მოწმობდა. წინამძღვარი ჭკუადამჯდარი კაცი იყო. იმ წუთშივე მიხვდა, როგორ შეიბღალებოდა მონასტრის სახელი, თუ ეს ამბავი გახმაურდებოდა. ორთა ბრძოლა არავის დაუნახავს. წინამძღვარმა ყოველივე იღონა, რაღა თვით მონასტრის ბინადართაც არაფერი გაეგოთ. მან უბრძანა დონ ჟუანს, უკანვე მომყევიო, და მისი დახმარებით ცხედარი სარდაფში ჩაასვენა, ხოლო გასაღები ჯიბეში ჩაიდო. შემდეგ სენაკში დაკეტა დონ ჟუანი და ქალაქის უფროსთან წავიდა ამბის საცნობად. შეიძლება ვინმეს გასაკვირველად ეჩვენოს, რომ დონ პედრომ, რომელმაც ერთხელ დონ ჟუანის ფარულად მოკვლა სცადა, მეორეჯერ უკუაგდო ამგვარი მკვლელობის აზრი და თავის მტერს პირისპირ შეებრძოლა, მაგრამ მას ჯოჯოხეთური შურისძიების ანგარიში ჰქონდა. გაგონილი ჰქონდა დონ ჟუანის ღვაწლის და წმინდა ცხოვრების ამბავი და შიშობდა პირდაპირ სამოთხეში არ გაესტუმრებინა თავისი ხელით. იგი იმედოვნებდა, რომ თუ გააღიზიანებდა და ორთა ბრძოლაში ცოდვას იდებდა, ამრიგად სულითაც დაიღუპებოდა და ხორცითაც. ჩვენ დავინახეთ, რომ ეს ეშმაკისეული განზრახვა თვით მომგონის წინააღმდეგ შეტრიალდა. ამ საქმის მიჩქმალვა ძნელი როდი აღმოჩნდა. ქალაქის მოურავი მონასტრის წინამძღვარს შეუთანხმდა და ხელი შეუწყო ეჭვების გაფანტვაში. ბერებმა დაიჯერეს, რომ მიცვალებული რომელიღაც უცნობ რაინდს შებრძოლებია, მონასტერში მიუყვანიათ დაჭრილი და იქ გარდაცვლილაო. რაც შეეხება დონ ჟუანს, აღარ შევეცდებით მისი სინანულისა და სინდისის ქენჯნის აღწერას. მან სიხარულით შეასრულა ყველა განკანონება, რომელიც წინამძღვარმა დაადო. მთელს თავის სიცოცხლეში საწოლის ფეხზე დაკიდებული ჰქონდა დაშნა, რომელითაც დონ პედრო განგმირა, და არასოდეს ისე არ შეხედავდა ამ იარაღს, რომ მისი სულისა და მისი ოჯახისათვის ლოცვა არ ეთქვა. ამქვეყნიური ზვიადობის უკანასკნელი ნაშთის დასათრგუნავად წინამძღვარმა მას უბრძანა ყოველდღე მონასტრის მზარეულთან გამოცხადებულიყო, რათა მისგან სილის შემოკვრა მიეღო. პირველი სილის მიღებისთანავე ძმა ამბროსი მზარეულს მეორე ღაწვს უშვერდა და მადლობას უხდიდა ასეთი დამცირებისთვის. ამრიგად ათი წელი გაატარა მონასტერში და არასოდეს მისი ღვაწლი არ შემღვრეულა ახალგაზრდობის დროის ვნებათა ღელვით. იგი გარდაიცვალა წმინდანად აღიარებული თვით იმ ადამიანების მიერ, რომელთაც იცოდნენ მისი ადრინდელი უწესობანი. სიკვდილის სარეცელზე ითხოვა, როგორც წყალობა, ეკლესიის შესავალში დაემარხათ, რათა ყოველ შემსვლელს ფეხით გაეთელა მისი საფლავი. მოისურვა აგრეთვე, მის ლოდზე შემდეგი წარწერა ამოეჭრათ: „აქ განისვენებს უსაზიზღრესი ადამიანი, რომელსაც ოდესმე ამქვეყნად უცხოვრია“, მაგრამ შეუძლებლად სცნეს სავსებით შეესრულებინათ ეს ანდერძი, რაიცა მისი უზომო თავმდაბლობით იყო ნაკარნახევი. იგი დასაფლავებულ იქნა მის მიერ აგებული სამლოცველოს მთავარი საკურთხევლის მახლობლად. მართალია, ლოდზე, ანდერძისამებრ, მის მიერ შეთხზული წარწერა ამოჭრეს, მაგრამ მიუმატეს მისი მოქცევის ამბავიც. დონ ჟუანის დაფუძნებულ საავადმყოფოს და განსაკუთრებით მის სამლოცველოს ყოველი უცხოელი ესტუმრება ხოლმე, რომელიც სევილიაში გაივლის. მურილიომ ეს სამლოცველო თავისი შედევრებით შეამკო. წინათ ამ საავადმყოფოს კედლებს ამკობდა „უძღები შვილის დაბრუნების“ და „იერიქონის საყვირის“ სურათები, რომელნიც ესპანეთიდან პარიზში წამოიღო ნაპოლეონის სარდალმა დიე სულტმა. ნოველის დასასრული პროსპერ მერიმე …
- დაამატა ლაშა to ლიტერატურა at 6:30pm on ოქტომბერი 26, 2014
- თემა: ამბავი ნამდვილი მეფისა (თავი 1)
- მეფეთა მოდგმა გახლდათ და მის გენებშიც მეფური სისიხლი ჰყიოდა. ღვთისაგან შობილ გენეტიკურ გვირგვინოსანს მართალია ჯუნგლთა თვალთათვის მოწმობის გვირგვინი თავზე ჯერ არ დაედგა, მაგრამ, იმდენად ძლიერი ხასიათი და ქცევები ჰქონდა, რომ სამეფოს მკვიდრთა უმრავლესობა, ნებსით თუ უნებლიედ, პატივს სცემდა და უსიტყვოდ ემორჩილებოდა. ბატონ-პატრონის რიხით დანავარდობდა ცისკიდურზე დიდებული უფლისწული. ერთ რამედ ღირდა მისი ნადირობის ცქერა. ლაღად მონადირე, უკიდეგანო სივრცეში აიჭრებოდა, თვალთა ხედვიდან გადაიკარგებოდა, ფრთამოკეცილი, თვალისუსწრაფესად დაეშვებოდა, უკიდეგანო სივრციდან მახვილი თვალით განჭვრეტილ, მიწაზე არხეინად მოფუსფუსე მსხვერპლს მოულოდნელად თავს დააცხრებოდა, ბასრ კლანჭებში მოიქცევდა, მკვრივ, კაუჭა ნისკარტს ძალუმად ჩასცემდა, გონს დააკარგვინებდა. ხოლო, თუ ნისკარტით ფონს ვერ გავიდოდა, მაშინ ზეატაცებულს სიმაღლიდან ძირს დაახეთქებდა, მოკლავდა და ამის შემდეგ ძლიერი ფრთების ტყლაშუნით, სარჩოსთან ერთად კვლავ ზეცად აიჭრებოდა. ამაყად ფრთაგაშლილი კლდის წვერზე აგებულ თავის სამფლობელოს ორ-სამჯერ გამარჯვებული იერით შემოუფრენდა და სანადიმოდ ჩაიბუდებდა. დაძიძგნიდა ნადავლს, მეფურ მუცელს გაიძღობდა, ისევ ფრთაგაშლილი კლდის მაღალ მწვერვალზე შემოჯდებოდა და თვითდაჯერებული ისეთს შემოჰყივლებდა, რომ მთასა და ბარს კარგა ხანს ეხეთქებოდა მისი ხმის ძლიერი ექო. ქალის ყელზე შებმული ლალისთვალივით უხდებოდა მისი იერსახე ველურ ჯუნგლებს. ამაყი უფლისწული მარგალიტივით ჩაბნეულიყო დედა-ბუნების წარმტაც სილამაზეში. უყვარდათ მოხუც არწივებს ღირსეული შთამომავალი. გათამამდა ფრინველთ-უფლისწული, ზედმეტად გაამაყდა, სიფრთხილე დაკარგა. თავი უმტროდ ჩათვალა და მოჭარბებული თავდაჯერებულობით განმარტოებულმა ერთ მწვერვალზე უშიშრად ჩაიძინა. .......................................................... ავყია სვავები და მჩხავანა ყვავ-ყორნები დამპალი ლეშის საძებრად მოსდებოდნენ ჯუნგლების მიყრუებულ ფერდობებს. ჩასისხლულ თვალებს ბოროტად აცეცებდნენ აქოთებული მძორის ძებნაში. დამშეულები ხარბად ჩხაოდნენ და ამჩატებულები ველურად ეძიძგილავებოდნენ ერთმანეთს. ამ ყოფაში იყვნენ, რომ მძინარე არწივს გადაეყარნენ. მწვერვალზე მიძინებულიც კი უზომოდ დიადი შესახედი გახლდათ ახალგაზრდა უფლიწული. მისი არწივობა ისე მჭიდროდ შერწყმოდა დედა-ბუნებას და მისი მეფური იერიც ისე შორს ვრცელდებოდა ველურ სამყაროში, რომ არ შეიძლებოდა მნახველლისთვის ავად ან კარგად გული არ აღეძრა და არ აეფორიაქებინა. მისი ხილვისას უზომო შურითა და ღვარძლით აღივსნენ ბოროტი ჩიტები. ავი განზრახვით აღტკინდნენ. გადაწყვიტეს მძინარესათვის ემუხთლად. მიეპარნენ და მისი ღირსების ასახდელად სივრციდან ჩამოასკინტლეს. ერთიანად სიბინძურეში ამოსვარეს მეფეთა შთამომავალი. შემდეგ კი, დამცირებულს მიესივნენ, ბრბოდ შეკრულებმა ფრთა-ნისკარტ-ბრჭყალთა კვესებით სასიკვდილოდ დაკორტნეს უბედური და იქამდე სცემეს ვიდრე, გონდაკარგული, მკვდარი არ ეგონად და კლდიდან ხევში არ გადაჩეხეს. როგორც კი ჟინი დაიცხრეს აფრინდნენ, შორიახლოს მიმოედვნენ გვამის გახრწნის მოლოდინში, რომ შემდეგ მისულიყვნენ და დამპალი ლეშით, გაუმაძღარი მუცლები ამოეყორათ. ხევის ფსკერზე კარგახანს ეგდო უგონოდ ბედშავი. სიკვდილ-სიცოცხლის ზღვარზე ეულად მიტოვებულს საამქვეყნო ნიშა აღარ ეტყობოდა. ეგდო და ინსტიქტითდღა იქნევდა ფრთებსა და ფეხებს დაუნდობელი სიკვდილისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად... .......................................................... მარცხითა და ტკივილებით გულშეღონებული ერთმა მონადირემ იპოვა. შეეცოდა კაცს არწივი, აიყვანა და გულში ჩაკრული მოსავლელად შინ წაიყვანა. დრო გადიოდა. უვლიდა მონადირე მასზე თავმინდობილ ფრინველთ-უფლისწულს. დაბანილ-ფრთადავარცხნილმა და მალამო ცხებულმა არწივმაც თანდათან მოიხედა. მოშუშდა. მომჯობინდა. კარგად შეიხორცა დამტვრეული ძვლები, ისე, რომ ფრენაც კი შეძლო, მაგრამ, მუხთლობის შედეგად გატეხილი გული ვერა და ვერ გაიმრთელა. თუმცა, კეთილი მონადირე შეიყვარა უზომოდ. მადლიერი, მხარზე შემოაფრინდებოდა, ფრთებს გაშლიდა და სახეს სახეზე ალერსით მიადებდა. კაციც სიყვარულზე სიყვარულითვე პასუხობდა. მეფურ თავზე ალერსითვე მოუთათუნებდა ძლიერ მარჯვენას და ჯერ ისევ მისუსტებულს საგანგებოდ გამზადებულ მოხარშულ ხორცის ნაჭრებს უმალ პირისკენ მოუმარჯვებდა. მკვრივი ნისკარტი არ ემორჩილებოდა, თორემ, ალბათ თბილ ღიმილსაც არ დაიშურებდა მადლიერი ფრინველი და სახეს გაიბადრავდა კმაყოფილი, მადლიერების უფრო მეტად გამოსახატად. მხატვრის თვალით რომ შეგეხედათ, ეს მეგობრობის ობელისკის ნამდვილი ესკიზი გახლდათ სამყაროს კალთებზე ოქროს ძაფით ამოქარგული... უფლისწულის სამშობლოში კი სულ სხვა რამ ხდებოდა... .......................................................... კაჭკაჭთა ენაჭარტალა პირით შეიტყო ჯუნგლებმა არწივის დამცირებისა და მისი პატივ აყრის ბნელი ამბავი. ექოსავით დაირბინა ტყუილ-მართალით შეთხზულმა „ლეგენდებმა“. ენაჭარტალა ჩიტები ენას იქავებდნენ და მოჭარბებული „შელამაზებით“ გადასცემდა ერთი მეორეს ყურში გაუგონრად შეთითხნილ ჭორებს. ბრბოს წესის თანახმად, რაც მეტად სცხებდნენ ჩირქს არწივს თავიანთ მონაჩმახში, მით მეტი მსმენელი „იფხანდა ყურს“ ახლად გამომცხვარი ამბის ქარიშხალით და ყურთასმენას იამებდნენ. ჰო, ის ჩიტები, რომლებიც ოდესღაც ასე რიგად უფრთხოდნენ დიდებულ უფლისწულს, ახლა გალაზღანდარებულები იდგნენ და ნისკარტმოღერებულები ნიშნისმომგები ჩხავილით დასცინოდნენ ერთ დროს სატახტოდ გამზადებულ დიდებულ უფლისწულს. არწივთა მოდგმა ერთობ შეძრა ჭორად ნათქვამმა ტყუილ-მართალმა. დაღონდნენ, გული ჩაუკვდათ. დაბნეულებს ენა დაუდუმდათ და სიტყვა ვერ დაძრეს მოძმის დასაცავად, რადგან მათი კანონის თანახმად, გასკინტლული თანამოძმე სამარცხვინოდ ითვლებოდა და მისი მხარის დამჭერიც მისსავე ბედს გაიზიარებდა. თუმცა მათ შორის, გამოჩნდნენ ისეთებიც, რომლებსაც თურმე ფარული შური და მტრული ზრახვები ადრევე აღძვროდათ გულში და დრო ნახელთებმა ღვარძლიანად ჩაიცინეს, ქილიკით აიგდეს და ჯუნგლების სამეფოს ტრადიციების მატარებლებმა, ღირსება აყრილი თანატომელი, მოკვეთილად გამოაცხადეს. .......................................................... უკვე, რამოდენიმე დღეა, არწივთა შორის უპირველესი, მისი უდიდებულესობა მეფე-ფრინველთა, არწივთ-უხუცესი, თავის ბუდიდან არ წამოფრენილა. არც სანადიროდ გასულა და არც თავისებურად შეუყივლია ლაღი სივრცისთვის. იჯდა საკუთარ ბუდეში და მეფურ თვალებში მეფური ცრემლი უბრწყინავდა. მოხუცი არწივის ფიქრები ყმაწვილი უფლისწულის ავად შებრუნებულ ბედ-იღბალს დასტრიალებდა. თავის გონებაში „მოკვეთის“ კანონს ნსჯიდა და გული ეწურებოდა. პირველად გაღრნა ეჭვმა კანონის სამართლიანობაში... არა, დღესვე უნდა მოიწვიოს არწივთა საბჭო, დღესვე უნდა გადაამოწმონ კანონის სამართლიანობა! .......................................................... ერთ თვალუწვდენელ მწვერვალზე შეიკრიბნენ არწივები დარბაზობად. იქ, სადაც ვერა სულიერი ვერ შეძლებდა მათზე თვალის შევლებას. ასეთი იყო მათი მეფური ნება და დამკვიდრებული კანონი. ხოლო, თუ მაინც, ვინმე თავნება გაბედავდა მათი შესაკრებელის მიახლოებას, მისი მისამართით წამსვე არწივთა საბჭოს ბრჭყალდასმული კანონი ამოქმედდებოდა და სიკვდილით დაისჯებოდა. სამეფო მოსასხამების შრიალითა და ძალაუფლების კვერთხის ბრახუნით მოთავსდნენ ძლევამოსილი გვირგვინოსნები მათთვის განკუთვნილ, წრეზე გაწყობილ ქვის ტახტრევნებზე. თვალი მოავლო დარბაზობას არწივთ-უხუცესმა. ნაღვლიანად შეარხია მოხუცი მაგრამ ჯერ ისევ ძლიერი მხრები და თვალში ცრემლმოწურულმა, დარბაზს მეფური რიხით მიმართა: -ბუნების რჩეულნო! დიდებულნო და მეფეთა მოდგმავ! ღირსეულნო ძმანნო, არწივნო! გიცქერთ და ვტკბები თქვენი ბრწყინვალებით. თქვენი მეფური ჯიღა მალამოსავით ესაალბუნება ჩემს მოხუც გულს და იმედის ცეცხლს მინთებს სიბერისაგან მოდუნებულ მეფურ ძარღვებში. მაგრამ მეტად ამაყი ვიქნებოდი, რომ არა ის ნასროლი ტალახი, რომელმაც დღეს ელვასავით გადაუარა მთელს ჯუნგლებს და მისგან აყრილმა შხეფებმა თვითოეული ჩვენთაგანის მეფური ბუმბულიც ლაფით დასვარა. ავყია ჩიტებისა და მიწის ნადირთა სუსტი მოდგმის დასაცინად შევიქენით დღეს მეფური ტომი. მათი დიდებულნი კი მდუმარედ დაიარებიან და არას ამბობენ თანაგრძნობის ნიშნად. რას იტყვით არწივნო? დარბაზი აშრიალდა. ერთმანეთს გადახედეს. თითქოსდა ბჭობდნენ ერთმანეთში თუ ვინ იტყოდა არწივთ-უხუცესის შემდეგ პირველ სიტყვას. ბოლოს ერთი, ისიც ხნოვანი, წამოიმართა. გამჭოლი მზერით ჩააშტერდა თავის მეფურ კვერთხს. ეტყობოდა, ერთობ აფორიაქებულს უჭირდა ლაპარაკის დაწყება... ბოლოს, როგორციქნა მოუყარა სათქმელს თავი და ძლივს ამოღერღა: -განგების ნებით, ჩვენი გვარ-ტომი ოდითგანვე განაგებდა ფრინველთა მოდგმას. კანონი კანონობდა და სამართალი ზეიმობდა. კარგად მახსოვს, ჯერ კიდევ მართვეს, როგორი კრძალვით გვერიდებოდნენ ტყის ქურდბაცაცა ბინადარნი. ვინ გაბედავდა ჩვენს თვალებში თვალის გასწორებას?! ვერავინ! ყველამ იცოდა თავისი წილი ადგილი თვით განგებისგან მინიჭებული და პატივისცემით ეპყრობოდნენ უზენაესის ნებას. მაგრამ დღეს? დღეს რაღა ხდება? ნუთუ დაირღვა განგების ნება და უზნეო ბინადართა ნისკარტთ საჯიჯგნი და მათი დასაცინი შევიქენით?! ავმა ჩიტებმა ღირსება შეგვიგინეს, მოძმე შეგვიბილწეს, მოგვიკლეს და ჩვენივე ნებით, ჩვენივე მიღებული კანონის თანახმად, თემიდან მოგვაკვეთინეს. მეტს ვერას ვიტყვი დიდებულნო, ენა აღარ მემორჩილება რაიმეს სათქმელად. მიყვარდა უფლისწული და სხვას ვერას ვიტყვი... სიტყვა ჯერ კიდევ დამთავრებული არ ჰქონდა, რომ ერთმა ახალგაზრდა არწივმა, რომელიც პირველობის მანიით შეპყრობილიყო და თანამედროვეობის ფეხის ხმას აჰყოლილს ხელოვნურად შეფერადებული ბუმბულები ჩაებნია ბუნებრივ ბუმბულთა შორის თავის უფრო მეტი სილამაზის წარმოსაჩენად, თავი ვერ შეიკავა საკუთარი გულისთქმების გადმოფრქვევისგან და არცთუ სასიამოვნო ტონით სიტყვით გამომსვლელს თავხედურად ჩაეჩარა სიტყვაში: -რას ამბობ მეგობარო? ნუთუ მართლა თვლით, რომ იმ ნაძირალას თავს ლაფის დასხმით ლაფი ჩვენც მოგვეცხო? არამც და არამც! შეხედეთ ჩემს ბუმბულს, ის ისეთივე ლამაზი და მიმზიდველია როგორც აქამდე იყო. შეხედეთ სხვა ახალგაზრდა არწივებსაც, მათაც ისევე უბრწყინავთ ბუმბული როგორც ჩემი ბრწყინავს. ასე, რომ ლაფი არსადაა. მაგრამ თქვენ, მოხუც არწივებს გიყვარდათ ის და ამიტომაც გსურთ მისი დაცვა. გინდათ მისი ამბავი სამეფო ტომის პრობლემად აქციოთ და მტრულად განგვაწყოთ ტყის სხვა ბინადარნზე. თქვენ ის გიყვარდათ, რადგან ისიც თქვენსავით ძველმოდური იყო და ალმაცერად უყურებდა ჩვენს თანამედროვე შეფერილობას. ამიტომაც უწოდებდით მას უფლიწულს და სამეფოს მემკვიდრედ მოიაზრებდით. მაგრამ არ გაგიმართლდათ იმედები მეგობრებო! ის დღეს სკინტლშია ამოსვრილი და მისი მეფობაც წარსულს ჩაბარდა. ასე არ არის არწივებო? - კითხვით მიმართა ახალგაზრდებს ორატორმა, რომლებსაც მასსავით ხელოვნურად დაეჭრელებინათ ღვთისგან ბოძებული მეფური სხეულები. -ასეა, ასე! კანონი ყველასთვის კანონობს! - შეჰყივლეს ახალგაზრდებმა, რომლებიც სიმრავლით სჭარბობდნენ მოხუცებს. გაოცდნენ უხუცესები. არ მოელოდნენ ახალგაზრდების ასეთ შემოტევას. რისხვით დაებერათ თვალები. ქოჩორი აეფოფრათ. მაგრამ, მოერიდნენ არეულობის შეტანას არსებულ დარბაზობაზე, თუმცა აშკარად შეეტყოთ უკმაყოფილება და გაოცებული მზერა არწივთა შორის უპირველესს მიაპყრეს, თითქოს თვალებით ევედრებოდნენ, რომ ეთქვა რამე და არსებული სიტუაცია განემუხტა. მედგრად წამოიმართა არწივთ-უხუცესი. ამაყად აწია ხანდაზმული მეფური თავი. ბრძოლებში მრავალჯერ ნაცადი ფრთები ფართოდ გაშალა, შეაფრთხიალა... ღირსეულად შეისწორა მხრები. მებრძოლი კლანჭები მედგრად ალესა ქვის ტახტრევანზე, საშიშად ააკაკუნა. მრისხანე მზერა მახვილივით აძგერა ეგრედ წოდებულ „კანონის დამცველთა“ გაპრანჭულ მზერას და მეფური რიხით, ისე რომ ხმისთვის არ აუწევია დარბაზს მიმართა: -ვხედავ, რომ ჯანყი შეგპარვიათ მურდალ გულებში, უგუნურებო! მაგრამ გახსოვდეთ! უხუცესთა ბასრი კლანჭები დღესაც მსუბუქად აზიდავენ ცისკიდურზე ცხვრის და შვლის წონას. არც ჩვენს ფრთებს უჭირთ მათი დაძლევა. მზერაც ჯერ კიდევ მახვილად გვიჭრის. ადვილად ვარჩევთ ჩვენს საკბილოს ცისკიდურიდან მიწის პირზე მოსიარულეს. მინდვრის თაგვიც კი არ დაგვრჩება შეუმჩნეველი. არც ნისკარტები დაგვბლაგვებია. სასიკვდილოა ყოველი მისი დარტყმა მსხვერპლისთვის. მაგრამ, მე, როგორც შვილი ლაღი სივრცისა და შთამომავალი მეფეთ-მოდგმისა, მეფე ფრინველთა და უხუცესი არწივთა შორის, გირჩევთ დაფიქრდეთ და თვალი აახილოთ. მეტი გულისყურით მოეკიდეთ მოძმეთა ტკივილს, რამეთუ ხვალ თქვენც იგივე არ დაგემართოთ. იყავით მრისხანენი როცა მრისხანების დროა და იყავით მოწყალენიც როცა განგება თქვენგან ამას მოითხოვს. მე, მეფე, კანონ-ქომაგი და თვით კანონის ერთ-ერთი დამდგენელი, გეტყვით, რომ თვით კანონზე მაღლა დგას ჩვენი არწივობა და კანონები ჩვენგან გამოედინება. ისინი ისეთივე არასრულყოფილია როგორც ჩვენ, მისი დამწერი მოკვდავნი ვართ არასრულყოფილნი. განგება კი გვზრდის... გვზრდის თვით სიკვდილამდე და ჩვენს გასრულყოფილებასთან ერთად სრულყოფილდება ჩვენგან გამოსული კანონებიც. ის ხომ ჩვენი შინაგანი ბუნების სარკეა და სამყაროს ამცნობს თუ რა ზომაზე ვართ გაზრდილნი შინაგანი ბუნებით. მას უჭირავს ჩვენი ზრდის სტანდარტები და გვიცავს უკუსვლისაგან, გვიცავს, რომ არ დავეცეთ, თუმცა მისი გაკეთილშობილება და დახვეწა განუსაზღვრელად მზარდია იქამდე ვიდრე მისი ხარისხი არ მიაღწევს თვით უზენაესის დადგენილ ხარისხხს. ის ჩვენი ბუნების მაქსიმალურობის გამოძახილია გარე სამყაროში. აი რატომაა კანონი უზენაესი. ახლა კი დაფიქრდით. დაფიქრდით ვიდრე კანონს ამოეფარებოდეთ თქვენი ბინძური გულისთქმების მისაჩქმალად და ვიდრე მას თქვენი ბოროტი მიზნებისთვის გამოიყენებდეთ. ჩახედეთ თქვენს სინდისს, გადაამოწმეთ მისი ადგილი თქვენს არსებაში, იქ არის მისი უზენასობა და იქ დგას მისი უდიდებულესობა კანონის ტახტი, საიდანაც ბრძანებებს გასცემს! მონუსხული და სუნთქვად ქცეული უსმენდა დარბაზი არწივთ-უხუცესს. უხერხულად შეიშმუშნენ ახალგაზრდები, არ ეამათ უხუცესის სიტყვები. უხერხულად აიწურა ახალგაზრდა ორატორიც. მიხვდნენ, რომ მათ გულში ჩაიხედა მოხუცმა მეფემ და მათი სინდისი ჩაწიხლა, თუმცა ნირი არ წაიხდინეს და ერთმა მათგანმა საყოველშემთხვევისოდ ადგილიდან უხალისოდ წამოიყვირა: -მაშ, არ უნდა მოიკვეთოს? - ნუთუ შერცხვენილს უფლება აქვს იცხოვროს ჩვენს შორის? - აჰყვა მეორეც თანამოაზრეს მხარდასაჭერად. -ჩემი აზრით უნდა მოვიშოროთ და ყველა უფლებაც უნდა ჩამოვართვათ! - დაამატა მესამემ თავიანთი პოზიციის უფრო მეტად გასამყარებლად. მაგრამ, ნირი დაჰკარგვოდა მათ გამოხტომებს და ნათლად გამოჩნდა, რომ ბებერი არწივები კვლავაც არწივობდნენ. -როგორც მიგიხვდით მისთვის არწივობის ჩამორთმევა გსურთ.. - ირონიულად ჩაეკითხა ბრძენი მოხუცი . -არწივობა..? ეგ შეუძლებელია, მაგრამ... - ენა დაებათ, დაიბნენ ახალგაზრდა არწივები. -რა თქმა უნდა, რომ შეუძლებელია. - დინჯი სიმშვიდით დაუდასტურმა დარბაისელმა არწივთ-უხუცესმა. - რაც განგებამ მიანიჭა ჩვენ მას ვერ წავართმვთ. არწივად ის განგებამ შექმნა და თუ არწივია მეფობაც თან ახლავს. ნუთუ მატლიყლაპია ბეღურები შებედავენ და ეტყვიან „შენ არწივი აღარ ხარ და არ დაგემორჩილებითო?“ ვერ შებედავენ და უფრო მეტიც, არც გაიფიქრებენ მისთვის ამის თქმას, რადგან ის ხომ ღვთაებამ შექმნა არწივად და ბუნებაში მეფის ფუნქცია დააკისრა?! ღვთაების გეგმებში კი ვინ გაბედავს ხელების ფათურს მის შესაცვლელად? ვფიქრობ ვერავინ... მათ შორის ვერც ჩვენ. ამიტომ ვამბობ: გვინდა თუ არა არწივი არწივია და არწივადვეც დარჩება. იცხოვრებს ისე როგორც მისთვის განგებას მიუნიჭებია! ვერც ძმობიდან მოვიკვეთთ, რადგან ის ბუნებით, სისხლით და ხორცითაა ჩვენი ძმა... ესეც ბუნებრივი კანონია და ვერც ამას შევეწინააღმდეგებით მოკვდავნი... აქ უცებ წამიერად შეჩერდა. მზერა გაეყინა. რატომღაც თავიც ჩაღუნა. ცრემლიც კი შეიმჩნა მის თვალზე და ისე, რომ აღარავისთვის არ შეუხედავს, თავისაუწევლად, ნაღვლიანად განაგრძო: - რაც შეეხება მას, ვფიქრობ, რომ ის თვითონაც აღარ იცხოვრებს ჩვენს გვერდით. მანაც კარგად იცის ჩვენი კანონი. თავმოყვარეა და აღარ მოისურვებს სხვა მეფეთა გვერდით ცხოვრებას. - სინანულით თქვა მოხუცმა და მოულოდნელი გადაწყვეტილებით წასასვლელად თავი იბრუნა, ალბათ არ უნდოდა ვინმეს მის თვალში ცრემლი ეხილა. ფრთები ააფრთხიალა და ისე, რომ დარბაზისთვის აღარც შეუხედავს ძლიერი კანჭების ღონიერი ბიძგით ზეცაში აიჭრა. დანარჩენებიც მას მიჰყვნენ. .......................................................... მომჯობინდა არწივი. ადრინდელივით შეძლო დამოიკიდებლად ნადირობა და სარჩოს მოპოვება. მონადირესთან გამომშვიდობების დროც დადგა. დიდხანს ეხვეოდნენ ერთმანეთს მეგობრები. ცრემლიც კი გადმოუგორდათ ნაღვლიანი თვალებიდან, მაგრამ რას იზამდნენ, ბუნება თავისას ითხოვდა და ლაჟვარდოვანი ცა თავისკენ უხმობდა უკვე დაბრძენებულ მეფურ ქმნილებას. ეს წამიც დადგა. ხარბად აიქნია ძლიერი ფრთები გამობრძმედილმა. ცაში ატყორცნილმა ჩვეულებისამებრ ორჯერ შემოუფრინა მონადირეს ირგვლივ, გამოსამშვიდობებლად კიდევ ერთხელ ჩამოჰყივლა ერთგულ მეგობარს და ნებას მიშვებულმა ციცაბო მწვერვალებისკენ ლაღად მიაშურა. ბინდდებოდა, როცა არწივმა იმ კლდეს მიაღწია სადაც ბოროტმა ჩიტებმა უმუხთლეს. შურისძიებითა და ბრძოლის ჟინით შეპყრობილი, კლდის ერთ პატარა სამალავში შეიყუჟა და მტრის გამოჩენას დაელოდა. საღამო გაილია. ძილის მანტია გადაეფარა ლაჟვარდოვან ზეცას, ჩაიძინა. თუმცა ცისგან განსხვავებით უღრანმა ხეობამ ღამის ცხოვრება დაიწყო. ტყის ჩუმი ჭორაობა ნიავთან და თვალუწვდენელი ხეების გადაძახილ-გადმოძახილი ყრუ ხმაურით აღწევდა მაღალ კლდეებში მიმალული შურისმაძიებლის ყურამდე. ცივი ნაკადულებიც რაკრაკით აგრძელებდნენ სასიცოცხლო რბოლას და სიმღერასავით შეზავებოდნენ უმთვარო ღამით გადაბინდულ უღრან ხეობას. აქა-იქ ჭოტიც შესძახებდა... ამცნობდა სამყაროს, რომ ძილის მარწუხები ვერას აკლებდა ველურ ბუნებას და მისგან გამუდმებით სიცოცხლე გამოსჭვიოდა. ჰო, ასე იყო. თუ კარგად მიაყურადებდით, მიხვდებოდით, რომ გუგუნებდა ღამის ჯუნგლები და მისთვის უცხო იყო ძილი და მოსვენება. მხოლოდ ცაზე არ ისმოდა ჩამი-ჩუმი. ცის ბინადარნი უღრან ტყეს შეფარებოდნენ და მაღალ ხეებში შეყუჟულები ჩუმი ჟღურტულ-ღუღუნით ელოდებოდნენ ალიონის მოახლოებას. მთელი ღამე თვალი არ მოუხუჭავს ბრძოლის ჟინით ანთებულს. და აი ირიჟრაჟა კიდეც. ამღერდნენ და აჭიკჭიკდნენ ალიონის მახარობლები და ტყეს ახლებურად დაუწყეს გამოცოცხლება. თუ აქამდე მხოლოდ გასაიდუმლოებული ტყის გუგუნი და შიშის მომცველი ნადირთა ღრენა ისმოდა, ახლა მხიარულმა სტვენამ და ტკბილმა გალობამ გადაურბინა დედა-ბუნებას. მზის სხივებმაც მახვილივით გაიარეს ველურ სივრცეში. ცა ჯერ გააწითლა, შემდეგ გააყვითლა და ლურჯ ცასთან შეხამებული ძალისხმევით უღრანი ტყე ზურმუხტისფრად გააბრწყინა. მალამოსავით მოეცხო გულზე არწივს კარგა ხნის მონატრებული მშობლიური სურნელი. სამალავიდან გამოვიდა. კლდის წვერზე შეფრინდა. ფრთა გაშალა და ის იყო თავისუფლებით კვლავ აღტაცებულს უნდა შეეყივლა, რომ გაახსენდა მტერი. ამ შეყივლებით ხომ მტერს დააფრთხობდა... მოძალებული ხმა ნერწყვს რისხვით გადააყოლა. უხალისოდ ჩამოფრინდა, კვლავ სამალავში შეიყუჟა და შურისძიებით აღვსილმა ისევ მოთმინებით გააგრძელა მტრის მოლოდინი. სისხლმოწყურებული გაფაციცებით აცეცებდა თვალებს. არაფერი ეპარებოდა მის მახვილ სმენას. ვერც კი გრძნობდა თუ როგორ ჩაფრენოდა ბასრი ბრჭყალებით კლდის მოზრდილ ნატეხებს და ისე უჭერდა თითქოს მის ნაწილაკებად დაფშვნას ლამობდა. ვერ გეტყვით რამდენ ხანს გაგრძელდებოდა ასე, რომ არა ჩიტების მოულოდნელი ჟივილი, რომლებმაც შეშინებული ფრთხიალით მიაშურეს უღრან ტყეს თავის შესაფარებლად. გუმანით იგრძნო შურისმაძიებელმა იმ წუთის დადგომა, რასაც ასე რიგად ელოდა ამდენი ხნის განმავლობაში და არად დაგიდევდათ თვით სიცოცხლესაც, ოღონდ კი მისი მტრებისა და თავსლაფდამსხმელთა თუნდაც ერთი წვეთი სისხლი ეგემა და შურისძიებით დამტკბარიყო. ეს წუთიც დადგა. შორეულ სივრცეში გუნდად მოფარფატე ერთი დიდი შავი ლაქა წინ ყრანტალ ჩხავილით მოიწევდა. რისხვით აებურძგლა ბუმბული არწივს. თვალებმა და კლანჭებმა ერთდროულად დააკვესეს ნაპერწკლები. აფოფრილი ქოჩორი ნათლად ხატავდა მის საბრძოლველად განწყობილ სახეს. სამალავიდან თავი გამოყო და სივრცეს გახედა. მჩხავანა ბრბო უღრან ხეობას მიახლოებოდა და მის თავზე, საკბილოს ძიებაში, ვერაგი ყრანტალით იკლებდა იქაურობას. მოულოდნელად ერთი ყორანი ჯგუფს გამოეყო, თვალი მოკრა ერთი ახლადშეფრთიანებული ბეღურასთვის, რომელიც დაბნეული სამალავს ვერ აგნებდა და დამფრთხალი წივილ-კივილით აქეთ-იქით აწყდებოდა. ყორანმა ფრთა აიქნია და მსხვერპლს გაედევნა. ალიაქოთი ატყდა ზეცაში. საცოდავად გაჰკიოდა გამოუცდელი ბეღურა, შველას ითხოვდა და ინტიქტურად ააღმა-დაღმა აწყდებოდა მიახლოებული უბედურებისაგან თავის გადასარჩენად. გაავებული ყორანი კი თავსზემოთ მოქცეოდა და მოხერხებულ მომენტს არჩევდა მისთვის კლანჭის ჩასავლებად. და, აი თითქმის მოიხელთა კიდეც, რომ ამ დროს რაღაც მეხივით დაასკდა თავს. იმის ნაცვლად, რომ მის კლანჭებში მოექცია უსუსური არსება, თავად იგრძნი ფერდებში მწარე ჩხვლეტა. მოხედვაც ვერ მოასწრო, რომ ახლა კისერში იგრძნო მძიმე დარტყმა, თითქოს ბასრი მახვილი ჩასცეს. თავი უღონოდ ჩამოუვარდა და სიკვდილს მინებდა. გაავებულმა არწივმა კიდევ რამოდენიმეჯერ ჩასცხო ყორანს მკვრივი ნისკარტი და დარწმუნდა რა, რომ მსხვერპლი მკვდარი იყო კლანჭი გაუშვა. შეშინებულმა ბეღურამ ერთი მადლიერად ამოხედა მის მხსნელს და ჟივილ-ხივილით უღრან ტყეს შეეფარა. რისხვად ქცეული არწივი კი ახალი შემართებით აიჭრა ზეცაში. მორიგი შეტევისთვის იმზადებდა ნიადაგს. ისე მაღლა აიჭრა, რომ თვალთახედვიდან გაუჩინარდა. გაუცნობიერებელი მოლოდინისთვის გაისუსა დედა-ბუნება. მზემაც კი სხივი აიკეცა და ღრუბელს ამოეფარა თითქოსდა შემკრთალი. ნიავიც აღარ იძვროდა. სუნთქვაშეკრული თუ ელოდა განრისხებული ფრინველთ-ხელმწიფის მორიგ გამოჩენას. არც გაწბილებულან. ფრთამოკეცილმა და მეტეორივით დაქანებულმა არწივმა დაარღვია წამიერად გატრუნული ბუნების მყუდროება. ტყვიის ზუზუნივით ბრბოსკენ გეზაღებულმა ახალი მსხვერპლის თავზე ატეხა ახალი ალიაქოთი... რამოდენიმე ყორანი უსულო გრიალით ჩაიჩეხა მრავლის მნახველი ველური ბუნების ფსკერზე, საიდანაც კმაყოფილი ტურა-მელიების ღრენა- წკმუტუნმა გადაურბინა ისედაც აფორიაქებულ ხეობას. უწესრიგოდ აირ-დაირივნენ სასიკვდილოდ განწირული ბრბოს ნაწილები. შეშინებულები, ყრანტალ-ჩხავილით აქეთ-იქით მიაწყდნენ სიკვდილის ანგელოზად ქცეულ ფრინველთ-მეფისაგან თავის დასაღწევად. თვალგადაბინდული არწივი კი მტრის მეტს ვერაფერს ხედავდა, მისდევდა გაქცეულებს და ვისაც სად გადაეყრებოდა იქ ავლებდა მუსრს ფრთის ცემითა თუ ბრჭყალ-ნისკარტ ძგერებით. სასიკვდილოდ განწირული ვერაგი ჩიტების ბუმბულითა და მათი უსულო გვამებით გაივსო ხევი, ხოლო ვინც გადარჩა გაქცევით უშველა თავს. ბრძოლა დასრულდა. აღარსად ჩანდნენ მჩხავანა ყვავ-ყორნები. მტრის სისხლნაგემი არწივი მაღალ მწვერვალზე შემოჯდა, ამაყად გაშალა ბრძოლით დაქანცული მეფური ფრთები და ომახიანი ყივილით ამცნო ველურ ჯუნგლებს მისი მტერზე გამარჯვება. .......................................................... შვიდმა დღემ და შვიდმა ღამემ გაიარა ამ ამბის შემდეგ. დაცხრა შურისმაძიებელი. მტერზე გაიმარჯვა და წესით უნდა ეზეიმა მაგრამ, ვერც ამან გაუმრთელა გაბზარული გული. ალიონზე, მზის სხივთან ერთად, მწვერვალზე გადმომდგარი, ნაღვლიანად გახედავდა შორეული სამშობლოს მთების მწვერვალებს და მონატრებისგან გული ეწურებოდა. შეყივლების ნაცვლად ჩუმად შეიწმენდდა თვალზე მომდგარ კურცხალს და დაღონებული სარჩოს საძებრად გზას უჩუმრად გაუდგებოდა. დღე დღეს მისდევდა და ნაღველიც მეტად მძაფრდებოდა არწივის გატეხილ გულში. სამშობლოს შორეული მწვერვალების ხილვა ტკბილ მოგონებებს აღძრავდა მასში და გულდაწყვეტილი სიმწრის ცრემლსაც ვერ იკავებდა. თავისი მხარიდან სამუდამოდ გადახვეწის ფიქრი აეკვიატა გულში დარდჩახვეულს. უფრო მეტიც, თითქოს აქამდე მისთვის უცხო მაგრამ ახლა მეტად მოძალებული შინაგანი ხმა გამალებით ამოსძახოდა მისი შინაგანის უკიდეგანო სივრცეებიდან: „- წადი! წადი და გახსოვდეს, რომ შენი სამშობლო არა მხოლოდ ეს მთები, არამედ მთელი სამყაროა! სადაც არ უნდა წახვიდე ყველგან არწივი ხარ! შენი ნამდვილი ნოსტალგია შენი მოწოდების სრულყოფილების აღსრულებაა და არა მხოლოდ ის მთები სადაც დაიბადე. შენ მეფე ხარ და დედა-ბუნება შენგან შენი მეფობას მიელის. დადექი შენს გრძნობებზე მაღლა, დაემორჩილე უზენაესის ხმას! შენ სამყაროს სჭირდები! წადი! წადი!“ „- მეფე აღარ ვარ, ერთი შერცხვენილი არწივი ვარ მხოლოდ...“ - ეწინააღმდეგებოდა შინაგან ხმას არწივი თავის ფიქრებში და სასოწარკვეთილი თავს ფრთის ქვეშ მალავდა. „-მაშ რას აპირებ, სიკვდილს?“ - არ ასვენებდა ხმა. „-სიკვდილი მართლაც რომ ნეტარებაა.“ - ეპასუხებოდა უცხო ხმას დათრგუნული. „-და, ასე შერცხვენილს გსურს სიკვდილი? არ გსურს დაუმტკიცო მთელ სამყაროს შენი არწივობა?“ „-ეჰ, ნეტავ კი შეიძლებოდეს...“ „-ოჰ, უგუნურო, დაივიწყე ყველაფერი და დაუბრუნდი რეალობას. გამოფხიზლდი და მიჰყევი შინაგან ხმას. ის მიგიყვანს იქ სადაც შენი ადგილია. წადი!“ კარგახანს გაგრძელდა არწივის შინაგანი ორთაბრძოლა. ეს ხმა არ იყო მისი ახირების გამოძახილი. ვიღაც უხილავი ახალი ცხოვრების დაწყებას კი არ თხოვდა, არამედ უბრძანებდა და მოსვენება დაკარგულმა ერთ დღესაც, კიდევ ერთხელ შეავლო შორიდან თვალი მშობლიურ მწვერვალებს. კიდევ ერთხელ მოიწურა თვალზე მშობლიური კუთხის მონატრებით გაჯერებული ცრემლები და გადაწყვეტილება მიღებულმა უცხო მხარისკენ ზანტად აიქნია ძლევამოსილი ფრთები და ბედს მინდობილი დაადგა შორეულ გზას. .......................................................... გაგრძელება იქნება …
- დაამატა პაატა ტეტუნაშვილი to ლიტერატურა at 7:26pm on დეკემბერი 11, 2013
- თემა: მეც ჩე გევარა ვარ
- ატრიალა. ჰაერში რაღაც გავარვარებული და მკვრივი ჩამოწოლილიყო, ყელს უშრობდა და კანზე მძიმედ აწვებოდა. ჯიბიდან ქაღალდის ნაგლეჯი ამოიღო და ცოლის დაბარებული საყიდლების სია გულდასმით გადაიკითხა. გაუკვირდა, რატომ სთხოვდა ცოლი ამდენი ტკბილეულისა და ხილის შეძენას, მაგრამ მერე უცებ გაახსენდა, რომ 17 მეჰრი მისი დაბადების დღეა. გაეცინა. ანგარიშმიუცემლად გაზს უმატა და დაასიგნალა. ახლოს საჭმლით სავსე თბილი ქვაბი ედგა, შვილების სადილის ქვაბი. ასწია და უფრო ახლოს მიიდგა. თითებით სახელურს დასწვდა და ქვაბი კარგად დაამაგრა. გზები ყველგან გადაჭედილი იყო. ოდნავ წინ წაიწია, მანქანა უკან დახია, ადგილი შეინაცვლა. მიხვდა, რომ აზრი არა ჰქონდა. ძრავა გამორთო და იმედგადაწურულმა თავი მანქანის საზურგეს მიაყრდნო. კალენდარი ამოიღო. გადაფურცლა. არა, არ შეშლია. ორშაბათი, 17 მეჰრი, მისი დაბადების დღეა. გონებაში იანგარიშა, შემდეგ დაეჭვებულმა და გაოგნებულმა თითებზე გადათვალა და დარწმუნდა, რომ ზუსტად ოცდაცხრამეტი წლისაა. იგრძნო, რომ ერთბაშად კანი აექავა, ფეხსაცმელები კი თითქოს რამდენიმე ზომით დაუპატარავდა. პიჯაკი გაიხადა და საკინძე აჩქარებით შეიხსნა. გაიფიქრა: "ამ ცოტა ხნის წინათ ოცდაათი წლის ვიყავი. ასე უცებ ოცდაცხრამეტისა როგორ შევსრულდი!" მხრები აიჩეჩა და ფრჩხილების გამოწმენდას შეუდგა. გარშემო მიმოიხედა და ხელები საჭეზე დააწყო. მანქანები ერთმანეთში გახიდულიყვნენ და, საითაც გზა გამოჩნდებოდა, ყველანი უნებლიეთ იქით მიცვივდებოდნენ. ჰეიდარიმ მანქანიდან თავი გამოყო და გვერდით მდგომი მანქანის მძღოლს შეუტია. რამდენჯერმე უმისამართოდ შეიკურთხა, – არც ვინმეს გაუგია და არც ვინმეს უპასუხია. მოტრიალდა და ერთხელ უკვე გამოვლილი გზით უკან დაბრუნდა. ქვაბი ჭრიჭინისმაგვარ ხმას გამოსცემდა. სვლა შეანელა. ქვაბი აიღო და დაკვირვებით დაათვალიერა. "ალბათ სახელურს ხრახნი მოსძვრა. აფსუს! რა დასანანია! დღეს ღამითვე უნდა შევაკეთო, შინ რომ დავბრუნდები, საღამოსვე!" შუქნიშანი წითელს ანთებდა. გააჩერა. ჯიბიდან სიგარეტი ამოიღო და მოუკიდა. ყელში სიმშრალეს, პირში კი სიმწარეს გრძნობდა. ჩააქრო და მოისროლა. ხეების მიღმა ვაივიში ისმოდა. რამდენიმე კაცს პაწაწინა კუბო მიჰქონდა. აქა-იქ შეღონებული ხმით წარმოთქმული უფლის დიდება ისმოდა. ბოლოში რამდენიმე შაოსანი ქალი მოდიოდა, ტიროდა და მკერდში მჯიღს იცემდა. ხმის გამაძლიერებლიდან გადმოღვრილი "ვაშას" შეძახილი და მხიარული ყიჟინა მოთქმისა და ლოცვის ხმებს ახშობდა. ფერად-ფერად ნათურებს, დროშებსა და აუარება ხალხს შორის კუბოს გატარება ძნელი საქმე იყო. ჰეიდარიმ პირიდან ოფლი მოიწმინდა და გაღიზიანებულმა დაიყვირა: "მინას ხელი არ ახლო! არ მინდა, თავიდან მომწყდი!" დაიძრა და გაზს ძლიერად დააწვა. საათზე დაიხედა. დიდი დრო არ ჰქონდა. ჯერ ბავშვებთან სკოლაში სადილი უნდა მიეტანა, გზად სამრეცხაოში შეევლო და ტანსაცმელი გამოეტანა, მერე ცოლის ჩამოწერილი პროდუქტები ეყიდა, შინ მისულიყო, ესადილა და სამსახურში დაბრუნებულიყო. გაახსენდა, რომ სამსახურის შემდეგ სიმამრთანაც უნდა გაევლო და მოეკითხა. უფრო მეტად იგრძნო დაღლა. სიჩქარეს უმატა და მოუხვია. ვიღაცამ მის მანქანას წინ გადაურბინა, დაიყვირა, ხელების ქნევას მოჰყვა, დაემუქრა და შეაგინა. ქვაბი შეტოკდა, გადაქანდა და ის-ის იყო, უნდა ჩამოვარდნილიყო, რომ თავზარდაცემულმა ჰეიდარიმ ჰაერში დაიჭირა. ხუფი კარგად მოარგო. გადმოღვრილი ცხიმი პიჯაკის სახელოს მიეცხო. იგრძნო, რომ უცნაური რამ ემართებოდა, გული თანდათან უფართოვდებოდა და უმძიმდებოდა. მანქანები ერთმანეთს აწვებოდნენ, წითელი ფარები უწყვეტ რიგად ენთო. ხის ტოტებიდან ფერადი ნათურების შუქი იღვრებოდა, იქაურობა ფულაქებს, შადრევნებს და ყვავილებს აევსო. ვიღაცამ მანქანის ფანჯარაში ბილეთების შეკვრა შემოყო, ცხვირთან მიუტანა და ლამის თვალებზე ააფარა. ჰეიდარიმ თავი გაიქნია და სახე მოარიდა. გაიგონა, როგორ აკაკუნებდა ის ვიღაც ფანჯრის მინაზე და კარის სახელურს ატრიალებდა. წინ გაიხედა და ხმა არ გაიღო. მის უკან მძღოლი გამუდმებით ასიგნალებდა და ილანძღებოდა. ჰეიდარიმ იგრძნო, რომ თავი უხურდა, ყურები უწუოდა. მუქარის ნიშნად ხელი აუქნია და დაუღრიალა: "ნაყიდი მაქვს, ორი ცალი მაქვს ნაყიდი!" ჯიბიდან რამდენიმე დაჭმუჭნილი ბილეთი ამოიღო და ქუჩაში მოისროლა. ფანჯრის მინა ასწია და გამშრალი ტუჩები მოილოკა. გარშემო ტაქსები დაჯარულიყო. ყველა რაღაცას ამბობდა. გამაძლიერებლებიდან გამოსვლებისა და აპლოდისმენტების ხმა ძალუმად იღვრებოდა. ყველანი დარბოდნენ, ქოშინებდნენ, მანქანებს, საზიდრებსა და ოთხთვალებს შორის გაბნეული ადამიანები ქანცგაწყვეტილნი, დაღლილები და გასავათებულები ერთმანეთს შეხედავდნენ და ჩაივლიდნენ. ჰეიდარიმ ტუჩები მოკუმა და ორ მანქანას შორის, რომლის მძღოლებიც ერთმანეთთან დავით იყვნენ გართულნი, გზა გაიკვლია და გაიარა. შუქნიშნის წითელ ფერს ყურადღება არ მიაქცია და ფირდოუსის ქუჩაზე აჩქარებით ჩაუხვია. ბავშვებს სადილი უცივდებოდათ. ქვაბს ხელი მიადო და საათზე დაიხედა. გაახსენდა, რომ ოცდაცხრამეტი ცალი სანთელიც უნდა ეყიდა. გაახსენდა, რომ ბავშვების თმის შეჭრისა და აცრის დროც მოახლოვდა. გაახსენდა, რომ ცოლი ფეხმძიმედ ჰყავს და დღე-დღეზე უნდა იმშობიაროს, გაახსენდა, როგორ ისვამს ხოლმე ცოლი ხელს გამობზეკილ მუცელზე და ტაატით დააბიჯებს. იხრება და იატაკიდან გაჭირვებით იღებს გაზეთებს. ამბობს: "ღმერთო მომკალი! ეს იმ არაკაცის ცოლ-შვილის ფოტოა, რომ მოკვდა! ერთი მითხარი, შე კაი ადამიანო, გჭირდა რამე?! კაცს რომ ცოლ-შვილი ეყოლება, თავსატკივარს გაიჩენს განა?!" გაიფიქრა: "მეზობლებს უეჭველად გააგებინებდა ჩემი დაბადების დღის ამბავს, ისევ უზარმაზარ ტორტს იყიდდა და სანთლებითაც მორთავდა". წარმოიდგინა, როგორ ტრიალებენ მის გარშემო ბავშვები, ტაშს უკრავენ, იცინიან. ოთახის კუთხიდან ვიღაც დაიძახებს: "განვლილ ოცდაცხრამეტ წელს გაუმარჯოს!" გამხდარი, აყლაყუდა ბიჭი შავი ქუდითა და წითელი დროშით წინ გადაუდგა და მიწას ფეხი დაჰკრა. სკოლის პოლიციელი იყო. ჰეიდარიმ, თითქოს ძილი დაუფრთხესო, დაამუხრუჭა და გაჩერდა. ქვაბი გადაქანდა, ფეხზე მოხვდა და თავსახური მოვარდა. ჰეიდარიმ თავს წყევლა შეუთვალა, ქვაბის სახელურს დასწვდა და ხუფი ხელახლა დაახურა. სახელურს ხრახნი მოსძრობოდა და ხმაურობდა. გაიფიქრა: "ამაღამვე შევაკეთებ." მიმოიხედა. დაინახა, რომ გარშემო მანქანების, ოთხთვალებისა და ველოსიპედების ტევა არ იყო. გასაქცევი გზა არსაით ჩანდა. გვერდით მსუქანი, ფაშფაშა ქალი საჭეს ორივე ხელით ჩაჰფრენოდა და შუქნიშანს თვალს არ აშორებდა. ჰეიდარიმ უხალისოდ გახედა. შეშუპებულ თვალებსა და ყელის მოფამფალებულ ხორცს შეხედა. მის ინისფერ თმებს, მკლავების შიშველ ჩამოკიდებულ კანს თვალი შეავლო და სახე მიაბრუნა. ჯიბიდან სიგარეტი ამოიღო. ნერვიულად მოუკიდა. თითქმის გამელოტებულ თავზე ხელი გადაისვა და სასწრაფოდ აიღო. გულში გაიფიქრა: "იცი, ქალბატონო, რომ დღეს ზუსტად ოცდაცხრამეტი წლისა შევსრულდი? ან კი ასეთ რამეებზე წარმოდგენა თუ გაქვს? თავად რამდენისა ბრძანდები ამ ფუნჩულა სახითა და ჭაღარა თმით? რა მოხელე ხარ, დღეს როგორ ატარებ ან ღამით რასა იქმ?" თვალი უნებურად მანქანის სარკისაკენ გაექცა და შეამჩნია, რომ თავზე თმა გასცვენოდა, თვალის უპეებისა და ბაგეების გარშემო კანი წვრილ უსიამოვნო ნაოჭებს დაეფარა. სახე მიაბრუნა და გზას გაუდგა. დაასიგნალა და კბილებით სიგარეტი გასრისა. ქვაბი ფრთხილად აიღო და ქვემოთ, ფეხებთან დაიდგა, მზე რომ არ მოხვედროდა. საათს დახედა. გვარიანად დაჰგვიანებოდა. მისი შვილები სკოლის მესერთან სადილს ელიან, ცოლი კი, აფორიაქებული, ფანჯრიდან აქეთ-იქით იცქირება. მზე მანქანის სახურავს აჭერდა. სველი პერანგი სკამს მიჰკვროდა. თავი გარეთ გაყო და დაიძახა: "რა იყო, ვერ გაიწევი? ვერა ხედავ, ჩემი გზაა! განზე გადექი, გაეთრიე!" გაიფიქრა: "პირველად დავიგვიანე. პირველი შემთხვევაა, ბავშვებს სადილი დროზე რომ ვერ მივუტანე". საღამოს გაზეთი აიღო. გადაფურცლა. ცოლის სიტყვები გაახსენდა: "რა უშნოა ეს ჩე გევარა, მაიმუნსა ჰგავს! რა სქელია, რა სასაცილო წვერი აქვს! ვის რად უნდა ასეთი ადამიანები! თავკერძა და ხიფათიანები არიან. ეგეთმა ხალხმა წყალობის ფასი არ იცის!" მის უკან პატარა ტაქსი დროდადრო ხან წინ წაიწევდა, ხან უკან იხევდა, გარდიგარდმო გაეხირებოდა და ადგილზე ცქმუტავდა. მძღოლი აყვირდა, რა დროს გაზეთის კითხვააო. ჰეიდარიმ არ შეიმჩნია და გაზეთი გადაფურცლა. ცოლი ამბობდა: "არა, ამ კაცს ცოლი არ ჰყვარებია. შეუძლებელია! არც საკუთარი შვილები ჰყვარებია. ეყოლებოდა ასობით მეგობარი, აი, ისინი – მურდალი კუბელი ქალები. მით უკეთესი, თუ ჩაძაღლდა! უწია ცოლის წყევლამ!" ხელმარჯვნივ ვიწრო ქუჩა ჩადიოდა. ყველანი იქით მიცვენილიყვნენ. ხელმარცხნივ მოძრაობა ცალმხრივი იყო და მობრუნებაც არ შეიძლებოდა. ქუჩის შუაგულში მდგარმა პოლიციელმა სასტვენს ჩაჰბერა და გულგრილი სახე მიიღო. ჰეიდარიმ მინა ჩამოსწია და თავი გამოყო. მისი ხმა ფეხის ნაბიჯებმა და ქუჩის ხმაურმა შთანთქა, მტვრით გაჯერებულმა ცხელმა ჰაერმა ხველა აატეხინა. ცხელი, მშრალი ნიავი უბერავდა და ელექტროგადამცემ ბოძებზე დაკიდებულ დროშებს ნაზად არხევდა. დაიძრა. გაზს ფრთხილად დააწვა. მანქანა გახურებულიყო და საცა იყო, ადუღდებოდა. "რადაც არ უნდა დამიჯდეს, ბავშვებთან სკოლამდე უნდა მივაღწიო. შეჩვეული არიან შუადღეზე სადილობას. ალბათ მოშიებულები, სკოლის კარებთან ატუზულები წუთებს ითვლიან." ქვაბი აიღო და კარგად დაამაგრა. გაახსენდა, რომ ეს ქვაბი შვიდი წლის წინ იყიდა, როცა მისი პირმშო ის-ის იყო, სკოლაში წავიდა. იმ დროიდან მოყოლებული, ეს ქვაბი მუდამ მასთანაა: ყოველ შუადღეს, ყოველ ნაშუადღევს და ზოგჯერ დასვენების დღეებშიც კი. თითქოს ერთგულების ფიცი ჰქონოდეთ დადებული, თითქოს მათ შორის ბუნებრივი კავშირი არსებულიყოს. დაფიქრდა – შვიდი წლის განმავლობაში ყოველდღე ამ გზას გადიოდა, უკან ბრუნდებოდა და საყვედურიც კი არ დასცდენია. შვიდი წელიწადი თავს მორჩილად ხრიდა და ამბობდა: "დიახ...…აუცილებლად... კი, ბატონო..." გულის სიღრმეში ინატრა, რომ შვილები მალე გაზრდილიყვნენ და მისთვის თავი დაენებებინათ, დამდგარიყო დღე, როდესაც ამ ქვაბის ტარება საჭირო აღარ გახდებოდა. თუმცა, რა აზრი აქვს. კიდევ ერთი შვილი უკვე გზაშია, კიდევ ერთი მელოტი და სახეფუნჩულა. ისევ დაიწყება ღამეული ცხოვრება, ისეთივე მოვალეობები და განცდები, ისევ ზრუნვა და მოვლა-პატრონობა, ისევ იავნანა და უძილობა. მოეჩვენა, თითქოს მოსახვევთან ავარია მომხდარიყო თუ ვიღაც მანქანის ქვეშ მოყოლილიყო. "რა მოხდა?"– ჰკითხა გვერდით მდგომს. არავინ იცოდა. სასწრაფო დახმარების მანქანის სირენა კი რამის გაგონების საშუალებას არ იძლეოდა. ჰეიდარი მიხვდა, რომ კიდევ უნდა მოეთმინა, დალოდებოდა და ხმა არ გაეღო. ქვაბს ხელი მიადო – სულ მთლად გაყინულიყო. მანქანის სარკე გაასწორა. თვალში ისევ საკუთარი თავი მოხვდა. გაიფიქრა: "არავინ იცის, რომ დღეს ოცდაცხრამეტი შემისრულდა. მაგრამ რატომ დამცვივდა ასე ადრე თმა, კანი ასე რატომ გამიყვითლდა და დამიჭკნა?! ზუსტად ერთი წლის თავზე, ამავე ქუჩაზე, ამავე ქვაბის გვერდით ორმოცი წლის გავხდები!" თავს ჰკითხა: "რა არის ორმოცი წელი? დასაწყისია თუ დასასრული? რომელი ერთი?" მხრები აიჩეჩა: "რა მნიშვნელობა აქვს! ხომ მუდამ ამ გზით ვივლი. კიდევ ერთი ქვაბი, კიდევ ერთი ორსულობა, კიდევ ერთი ბავშვი..." თვალწინ წარმოუდგა ცოლი, რომელიც ოთახში დაფუსფუსებს და მიმოფანტულ ნივთებს აგროვებს. ტანსაცმელს ნაფტალინს აყრის და გაშმაგებით რთავს ქსელიდან რადიოს. ამბობს: "ახლა კიდევ ერთი გადარეულის გაღმერთება მოუნდომებიათ! არავინ ფიქრობს ამ კაცის საბრალო ცოლ-შვილზე. არავინ კითხულობს, რა ეშველებათ იმ უბედურებს. ერთი მითხარი, ადამიანო, გაკლდა რამე ცხოვრებაში?" თახთე ჯამშიდის ქუჩის აყოლებაზე გზა გადაკეტილი იყო. ჰეიდარიმ იგრძნო, რომ გული უჩერდებოდა. კანქვეშ რაღაც დაფუთფუთებდა და აწუხებდა. იკითხა: "ბატონო პოლიციელო, შევძლებ აქეთ გასვლას?" გვერდით მდგომმა უპასუხა: "არა, გენაცვალე. წინ გადათხრილია. ხიდიც არ არის. ვერ გახვალ." იკითხა: "მაშ, როგორ მოვიქცე? ყოველდღე აქედან დავდივარ. ჩემი შვილების სკოლა, აგე, იმის უკანაა. საქმე მაქვს. მეჩქარება!" გვერდით მდგომმა შეხედა და არაფერი უთხრა. თავი გამოყო და ასფალტზე გადააფურთხა. ჰეიდარიმ საჭეს ხელი უშვა: "ჯანდაბა და დოზანა! აქვე დავჯდები და დაველოდები. ბოლოს და ბოლოს ხომ მოხდება რაღაც. ბოლოს და ბოლოს რაღაცა იქნება!" ძრავა გამორთო და გაზიდან ფეხი აიღო. საკუთარი დაბადების დღე გაახსენდა და სიცილი აუტყდა. გაახსენდა ოცდაცხრამეტი სანთელი, ორმოცი სანთელი, ორმოცდახუთი... გაახსენდა სანთლებით დაფარული უზარმაზარი ტორტი და მერე – ერთი ძლიერი სულის შებერვა, რომელიც ყველა სანთელს აქრობს და კიდევ... – არაფერი. თუმცა, როგორ არა – მერე საფლავზე დანთებული სანთელი, კვირის თავზე, ორმოცზე და წლისთავზე დანთებული სანთლები... ქამარი მოიშვა და ფეხსაცმელები გაიძრო. კანზე ჭიანჭველები დაურბოდა და სადღაც სხეულის სიღრმიდან რაღაც, საპნის ბუშტის მაგვარი, ბუყბუყით ამოდიოდა და ყურთან უსკდებოდა. შეიშმუშნა და ჩაიბურტყუნა: "ბოლოს და ბოლოს ან ისე იქნება, ან – ასე. მოხდება რაღაც." გაახსენდა, რომ აქამდეც ბევრი რამ უნდა მომხდარიყო, სანამ ორმოცისა შესრულდებოდა, ათასი რამ უნდა ყოფილიყო, ათასი უცხო სასწაული, ათასი გადაწყვეტილება და არჩევანი, ათასი აღმოჩენა და საბუთი, ცოდნა და მოსაზრება. მოაგონდა ის დღეები, როცა ჯიქურ დააბიჯებდა და სურდა, მთელი სამყაროს გული მოეგო. მოაგონდა ის დღეები, როცა სჯეროდა და სწამდა, დღეები, როცა ფიქრობდა, რომ ყველაფერი მას უკავშირდება, ცუდიც და კარგიც, რაც ხამს და არა ხამს, დღეები, როდესაც სხვებსაც და საკუთარ თავსაც ალალად ეუბნებოდა: "საცქერლად არ მოვსულვართ. იმისათვის არ მოვსულვართ, რომ დავსხდეთ სმენადახშულები და ენადადუმებულები და ვიძახოთ: "დიახ... კი, ბატონო... სწორედ ასეა." მოაგონდა სიჭაბუკის დღეები, დღეები, როცა გეგმებს აწყობდა და ათასობით მიზანი ჰქონდა, დღეები, რომელსაც სულმოუთქმელად ელოდა და საკუთარი ადგილი იქ მონიშნული ჰქონდა. შეეცადა, არ ეფიქრა. სცადა, ის დღეები სევდისმომგვრელი ძველი გახუნებული ფოტოებივით ჯიბეში დაემალა და პირველსავე მარჯვე შემთხვევისას გადაეყარა. მის გონებაში რაღაც, როგორც წყლის ზედაპირზე წარმოქმნილი რგოლები, დატრიალდებოდა და იშლებოდა. გაიფიქრა, იქნებ რაიმე შეცდომააო. იქნებ დროის სათვალავი აერია. განა შეიძლება თვალი გაახილო და უცებ აღმოაჩინო, რომ სიცოცხლის ნახევარი გასულა? განა შეიძლება ოცდაცხრამეტი სანთლის ერთბაშად ყიდვა და სულის ერთი შებერვით ჩაქრობა? ცხვირსახოცი ამოიღო და კისერი შეიმშრალა. ცოლი მოაგონდა, ოთახებში მტვრის წმენდით გართული. ეზო მოურეცხავს და ლარნაკში ყვავილები ჩაუწყვია. ქვეყანა შეუყრია, ტკბილი ფლავი და ფესენჯანის ხორეშთი მოუმზადებია. ზის და ქმარს ელოდება, სახე რომ დაუკოცნოს, თავს ზემოთ ესფანდი უკმიოს და დაბადების დღე მიულოცოს. საკუთარ თავს ჰკითხა: "ჩემო ძვირფასო მეგობარო, გახსოვს ის დღეები, მაშინდელი შენი სიტყვები თუ გაგონდება? მაშ როგორ მოხდა? რა მოხდა? განა დარწმუნებული არ იყავი, რომ ადამიანი თავისუფალია, თავისი თავის ბატონ-პატრონია და საკმარისია, მიიღოს გადაწყვეტილება და საკუთარი გზა აირჩიოს?!" წინ მიმავალმა მანქანამ მოუხვია და განზე გადგა. მწვანე შუქი ენთო. ჰეიდარიმ ფეხი გაზს დააჭირა და ვილას გზაჯვარედინი დიდი სიჩქარით გაიარა. გულგრილი გამომეტყველება მიიღო და გაიფიქრა: "ეგ ასი წლის წინ იყო, ან იქნებ – ათასისა. ხალისი დავკარგე. მერმის ორმოცი წლისა ვხდები. დავბერდი და დავძაბუნდი. ჩემი საქმე ცოლ-შვილის შენახვაა. ჩემი საქმე შვილებზე ზრუნვაა. ჩემი საქმე ამ ქვაბის მიტან-მოტანაა". ირანშაჰრის გზაჯვარედინთან ახლოს დაამუხრუჭა და გაჩერდა. შუქნიშანი მოშლილი იყო. წამდაუწუმ ხან წითელი ინთებოდა, ხან ყვითელი, ხანაც – მწვანე და ვერავის გაეგო, როგორ მოქცეულიყო. ყველანი ყვიროდნენ და უკმაყოფილებას გამოთქვამდნენ. ჰეიდარიმ თვალები დახუჭა, გაახილა და თავი უიმედოდ მიაყრდნო ფანჯარას. ერთ ხმელ-ხმელ ბერიკაცს არხის პირას სადალაქო მოწყობილობა მიწაზე გაეშალა და თვლემდა. შიგადაშიგ თავს შეანძრევდა, დაბნეული ირგვლივ მიმოიხედავდა და თავი კვლავ მკერდზე უვარდებოდა. მორჩილი, მშვიდი და მობუზული განურჩევლობითა და კმაყოფილებით შინაურ ფრინველს ჰგავდა. ჰეიდარიმ სახე მიაბრუნა და ნერწყვი ჩაყლაპა. სცხელოდა. მაჰმუდიეს ქუჩის სიგრილე მოაგონდა. გაახსენდა ის დრო, როდესაც, სამყაროს შექმნის პირველი დღეებისა არ იყოს, მის გარშემო ჯერ არაფერს გამოკვეთილი ფორმა არ ჰქონდა. დღეები, როცა ყველაფერი მოძრავი, ცვალებადი და ერთმანეთისგან მოწყვეტილი იყო, როცა თავს ეუბნებოდა: "მე დავაწყვილებ ამ გაბნეულ მარცვლებს, ამ უფორმო და უსახო მასას თითებში მოვიქცევ, ჩემი ნებისამებრ მივანიჭებ სიგრძესა და სიგანეს, თიხასა და წყალს ავურევ და, როგორსაც გული მეტყვის, ისეთი ფორმით ჩამოვქნი". მოაგონდა დღეები, როდესაც თავის ირგვლივ წრეს შემოხაზავდა ხოლმე და იტყოდა: "აქ მდებარეობს სამყაროს ცენტრი". მრავალი რამის უცვლელობის, უწყვეტობის და მარადიულობისა სჯეროდა. თავს დაეკითხა: "ეს არის ის, რაც ასე ძლიერ მსურდა? ეს არის ის დღეები, რომელთაც ასე ველოდი? როგორ მოხდა? რა ჯანდაბა დამემართა? თითქოს, ჰაერში უცხო რამ იყო, რომელიც უხმაუროდ და უჩუმრად, ისე, რომ ვერც კი გავიგე, მომეპარა და ხელ-ფეხი შემიბორკა, ან იქნებ საჭმელში ან წყალში ბანგი გაურიეს ძალის გამოსაცლელად, ან, რა ვიცი, რამე ფხვნილი ჩამიყარეს მეხსიერების წასართმევად?! არ ვიცი... ბოლოს და ბოლოს, ვიღაცამ სადღაც თავისი საქნელი ქნა და გონებიდან ყველაფერი წამიშალა." კუჭის თავთან წვას გრძნობდა და ნაწლავები ერთმანეთზე გადახლართვოდა. კუჭის წყლული შვებას არ აძლევდა. ხმაგაკმენდილმა და დამფრთხალმა, იმ ავადმყოფივით, რომელმაც იცის, რომ მოახლოებულ წამს ვერ გაექცევა და მაინც ამაოდ აცეცებს თვალებს აქეთ-იქით, გაიფიქრა: "ნეტავ, სანამ ჯერ კიდევ შესაძლებელი იყო, თავი გამექნია და "არა" მეთქვა. ნეტავ შემძლებოდა, ნეტავ გამებედა!" ვიღაც მის უკან გაუთავებლად ასიგნალებდა. ჰეიდარიმ, დაოსებულმა და გასავათებულმა, თავი უკან მიატრიალა და დაუყვირა: "მოიცა, შე კაცო! ვერ ხედავ, ჩემ წინ გზა დაკეტილია. ერთი წუთით რომ დაიგვიანო, ხომ არ მოკვდები!" ოდნავ განზე გაიწია და ანიშნა, გაიარეო. შეხედა და გულში შეუკურთხა. ჩაიბურტყუნა: "თუ სიმართლე გინდა, ერთ საათშიც არ მოკვდები. არც სამ დღეში მოკვდები. ოღონდ ერთ დღეს სარკეში ჩაიხედავ და საკუთარი თვალით დაინახავ, რომ თავი გაგმელოტებია, კბილები დაგჭიანებია და მაშინ მიხვდები, რომ ორმოცი წლისა ხარ, მერე – ორმოცდაათისა და მერე კი – სიკვდილის დროც მოვა". შუა ქუჩაში პოლიციელმა დაიყვირა. სასტვენი ამოიღო, შემოტრიალდა და დაიძახა: "აქეთ – სდექ! მოუჩქარეთ!" ვიღაცამ მის მანქანას ჩაუარა, უკანა ფარს გაჰკრა და გაიარა. ჰეიდარიმ ხელები მუცელზე შემოიჭდო და ტკივილისგან სახე დაემანჭა. სიცხისაგან ფეხები დასივებოდა და ფეხსაცმელი უჭერდა. სახელურის ჭრიალი ისმოდა, ქვაბი ტორტმანებდა და თავსახურს რაკარუკი გაჰქონდა. მამამისი იტყოდა ხოლმე: "მაჰმუდს მეტისმეტი ფიქრი სჩვევია, მაჰმუდმა მეტისმეტი იცის, მაჰმუდი უბრალო ბავშვი არ გეგონოთ. მაჰმუდს ცვლილების, სრულქმნისა და წინსვლის სჯერა." ჰეიდარის გაეღიმა და ქვაბის სახელურს ხელი დაადო. იგრძნო, რომ თავადაც ერთგვარ ქვაბს დამსგავსებოდა, გახეხილ-გაწმენდილ-გაპრიალებულსა და ნაპატივებს, მოკრძალებულ და თვინიერ ქვაბს, თავზე ფოლადის სახელურით, ქვაბს, რომელსაც ყოველ ღამე გამორეცხავენ და ხელახლა პირთამდე აავსებენ ხოლმე, თავზე დაახურავენ და აქეთ-იქით დაატარებენ. ყელში რაღაც აუდ-ჩამოუდიოდა. გული მთისხელა გახდომოდა და მკერდის გაგლეჯას ლამობდა. ვერ მიმხვდარიყო, უეცრად რა ეტაკა, ვერ გაეგო, კანი რატომ დასჭიმვოდა, ვერ გაეგო, კბილებს რატომ აკრაჭუნებდა ან სიგარეტს რატომ ღეჭავდა, რატომ უხურდა ყურები და მოწოლილი ყვირილისგან ხორხი ტკივილს რატომ აეტანა. გაზი მისცა, სიჩქარეს უმატა და მოუხვია. გაახსენდა, რომ მაღაზიები უკვე იკეტება, ცოლი კი ტკბილეულს, ხილსა და დაბადების დღის სანთლებს ელოდება. წარმოიდგინა, რომ ნაცრისფერ ფლანელის შარვალშია გამოწყობილი, უკეთია თეთრკოპლებიანი ლურჯი ჰალსტუხი და ამქვეყნად მოვლენის სადღეგრძელოს სვამს. მოაგონდა, იმ დილით ვიღაც ამბობდა, მესგარაბადში უკვე ადგილს ვეღარ იპოვიო, ამთავითვე უნდა იზრუნო, ახლავე უნდა შეიძინო მიწის ნაკვეთი და მავთულხლართი შემოავლოო. გაჭირვებით გასცდა რამდენიმე რიგად ჩაწყობილ მანქანებს და "სდექ" ნიშანთან სვლა შეანელა. შეეცადა, არ ეფიქრა. სცადა, მაღაზიების აბრების კითხვით შეექცია თავი. გული ვერ დაუდო და რაღაც ძველი სიმღერის ღიღინს მოჰყვა. შორიდან ნაცნობი დაინახა, ხელი დაუქნია და ნაჩქარევად გაუღიმა. თავი გამოყო, რომ დაეძახა და მანქანაში ჩაესვა. მაგრამ მანქანები ასიგნალებდნენ და ქუჩა ხმაურში ჩაძირულიყო. გაიფიქრა: "ოცდაცხრამეტი წელი არაფერია. მართლა არაფერი. ჯერ კიდევ ნახევარი ცხოვრება წინაა. ჯერ კიდევ დიდი დრო მაქვს. ჯერ კიდევ ათასი საქმის გაკეთება შეიძლება. ათასგვარ გეგმას დააწყობს კაცი, შემიძლია თავიდან დავიწყო. თუნდაც დღეიდანვე." გულმა ბაგაბუგი დაუწყო. გაიფიქრა: "შემიძლია ახლა მანქანა გავაჩერო და გადმოვიდე. ახლავე! შემიძლია გავიდე შუა ქუჩაში, შუა მოედანზე, ბალახზე, ქვიშაზე, მაღლა – რომელიმე ამ ძეგლთაგანზე ავიდე და ვიყვირო, ვიკივლო და ყველანი აქ შევყარო. შემიძლია ყველაფერი ვთქვა, ჩემი სათქმელი ვთქვა და საკუთარ თავთან და სხვებთანაც ანგარიში გავასწორო. მაგრამ ვისთვის? რისთვის? ამ გულგრილ და გაოგნებულ სახეებს, ამ ცივ და უმეტყველო მზერებს, ამ დაღლილ და დაქანცულ ადამიანებს არაფერი ესმით. არ სჯერათ, რომ იძულებული ვიყავი, მისჯილი მქონდა და ჩემზე არ იყო დამოკიდებული. ამათ არ იციან, რომ ცოლ-შვილი მყავს და მათზე უნდა ვიზრუნო. ესენი სიყვარულზე, სრულყოფილ მიჯნურობაზე ლაპარაკობენ და ის კი არ იციან, რომ ცოლი ფეხმძიმედა მყავს და აქედანვე მშობიარობის ხარჯზე უნდა ვიფიქრო. ესენი რწმენასა და მრწამსზე საუბრობენ და არ კი კითხულობენ, ვინ იკისრებს ჩემი შვილებისათვის სადილის მიტანას, ვინ ითავებს ამ ქვაბის ტარებას. თავადაც ვიცი, რომ საკმარისია ერთი წამი, ხელის ერთი აქნევა, თვალის ერთი დახამხამება. მაგრამ ვიდრე განძრევას დავაპირებდე, ესენივე წყევლა-კრულვას დამიწყებენ და სახეში შემაფურთხებენ. ახლა მომჩერებიან და მეკითხებიან, როგორ მოხდა, რომ ხე-ტყით ვაჭრობა დავაპირე? როგორ მომივიდა აზრად ქარაჯისა და ალიაბადის მიწების ყიდვა-გაყიდვა? მაგრამ მე გეკითხებით, თქვენ თავად რატომღა მოიქეცით ასე? თქვენ ხომ ჩემზე მეტად გეშინიათ, თქვენ ხომ უფრო ხშირად მიგაქვთ თითი ტუჩთან და ჩურჩულებთ. თქვენ ხომ ჩემზე მეტად იფშვნეტთ ხელებს, იკაკვებით და ღმერთს მადლობას სწირავთ. მაგრამ მინდა თქვენ – ყველას ახლავე გაგემიჯნოთ. ვგრძნობ, რომ წელში მოვიხარე და თვალის ჩინი მომაკლდა, მე საკუთარი საფლავის ქვას ვხედავ და ვიცი, რა ადვილად დამივიწყებენ, რა იოლად დაიკავებს ვიღაც ჩემს ადგილს. მინდა სწორედ ახლა დავიწყო, დღეიდანვე, და თქვენ ფეხებზე მკიდიხართ!" ვიღაცამ მის წინ მოტოციკლით შემოუხვია და დაუსიგნალა. პოლიციის ოფიცერი იყო. მზეზე ქუდი ულაპლაპებდა. სათვალე მოიხსნა და მიმართა: "მიბოძეთ თქვენი მართვის მოწმობა!" ჰეიდარი შეკრთა და დაიბნა. დროისა და ადგილის შეგრძნება დაკარგული ჰქონდა. დამფრთხალი და ავისმომლოდინე მზერა მოავლო იქაურობას და ხმადაბლა იკითხა: "რა იყო? რა მოხდა? არაფერი დამიშავებია, შვილებისთვის ქვაბით საჭმელი მიმქონდა სკოლაში!" ოფიცერი ახალგაზრდა კაცი იყო წვრილი თვალებითა და ფართო ცხვირით. ცივად და დაღლილი ხმით უთხრა: "მარცხნივ მოხვევის წესი დაარღვიეთ. გადაიხადეთ ჯარიმა – ოცი თუმანი." ჰეიდარიმ შეხედა, შვებით ამოისუნთქა და მართვის მოწმობა ამოიღო. ფული მისცა და გზას გაუდგა. "მორჩა, გათავდა. ახლა უკვე ნამდვილად ყველაფერი მორჩა. არა აქვს მნიშვნელობა, სად გაქრა ის დღეები, მნიშვნელობა არა აქვს, აქამდე რა მიკეთებია. კიდევ მაქვს დრო – ერთი წელი. სამას სამოცდახუთი დღე წინა მაქვს". ცოლი გაახსენდა – დოინჯშემყრილი ოთახებში ბოლთას სცემს. გაიფიქრა: იქნებ სწორედ ახლა დაეწყო ტკივილი ან იქნებ უკვე იმშობიარა; მოაგონდა შვილები, მოაგონდა ქვაბი, რომელიც მის ფეხებთან გამუდმებით ყანყალებდა. გულმა მაჰმუდიეს ქუჩისაკენ გაუწია და სხეული ნაცნობი მღელვარებისაგან ერთიანად დაეძაბა. უკან მიიხედა და გადაწყვიტა, მოტრიალებულიყო. რამდენიმე კაცმა დაასიგნალა, დაუყვირა და ანიშნა, არ მოხერხდებაო. ქუჩა ხალხით იყო გაჭედილი. ვიღაც კაცმა უთხრა: "არა, ბატონო, აზრი არა აქვს. ეს გზა საღამომდე გადაკეტილი იქნება. მხიარული კარნავალი ტარდება. გიჯობს, მანქანა დააყენო, ჩამოხვიდე და უცქირო." ჰეიდარიმ უპასუხა: "არა, ძმაო, ეგ ჩემი საქმე არ არის" და სახე მიატრიალა. მაგრამ მიხვდა, რომ მართლაც ვერსად გაიქცეოდა. ალყაში იყო მოქცეული და არავის მისი დარდი არა ჰქონდა. მანქანა გამორთო. გადმოვიდა. გაიფიქრა: "აქედანვე დავურეკავ ცოლს და ყველაფერს ვეტყვი. ასე უფრო იოლია, ადვილია. ვეტყვი, რომ ამიერიდან ცხოვრებაში სხვა საქმე მექნება, რომ მსურს, თავად ავირჩიო და რომ დამღალა ამ ბრიყვულმა მორჩილებამ. ახლავე მივალ და გავაგებინებ, რომ მისი გამოხედვა, მხრების ჩეჩვა და გულმავიწყობა უკვე გულს მირევს. ავუხსნი, რომ მჯერა – არსებობს უკეთესი ცხოვრება, სიყვარული და სილამაზე, მწამს აღზევების, ამაღლებისა და სრულქმნისა; რომ სხეულის, ნივთების, განვადების, სესხის, ვალის, დანაზოგისა და დაზღვევის, მაჰდუდესა და თარიზის, გაზეთის, მთვარის, რაკეტის, პროგრესის, მეცნიერებისა და რევოლუციის გარდა, მჯერა, კიდევ სხვა რამაც არსებობს. მწამს, რომ ტყუილის, თვალთმაქცობისა და მლიქვნელობის, დაბადების დღისა და ქორწინების წლისთავის აღსანიშნავი წვეულების გარდა, ოჯახური მისვლა-მოსვლის, სიდედრისა თუ სხვა პატივსაცემი ნათესავების ხელზე ამბორის გარდა, შარიათისა და თარიყათის, ამ წარმავალი დროისა და ამ საეჭვო ადგილის გარდა, მწამს, რომ არის კიდევ სხვა რამ უკეთესი." "უკაცრავად, ბატონო," – ჰკითხა ვიღაცას, – "ტელეფონი სად არის?". არ იცოდა. თავი გადააქნია და გაეცალა. მაღაზიების უმეტესობა დაეკეტათ. ხურდა ფული ან ორრიალიანი არავის აღმოაჩნდა. საზოგადოებრივი ტელეფონის ყურმილი გატეხილი იყო, მავთული – გადაჭრილი. ჰეიდარიმ სათვალე გაიკეთა, გულგრილი გამომეტყველება მიიღო და თქვა: "ბოლოს და ბოლოს თავადაც მიხვდება. ბოლოს და ბოლოს ყველანი მიხვდებიან. ადრე თუ გვიან. საერთოდაც, ახსნა რა საჭიროა?! მინდა, ვისარგებლო იმით, რაც მეკუთვნის და ეს ჩემი უფლებაა!" ისმოდა მუსიკა, სიმღერა და ხანგრძლივი ტაში. ჩადრიანი ქალები ერთმანეთს აწვებოდნენ და იცინოდნენ. ზოგი იქით გარბოდა, ზოგი – აქეთ და "ვაშას" ყვიროდა. ჰეიდარიმ რამდენიმე კაცი მისწი-მოსწია, შეეცადა, გზა გაეკვლია და როგორმე ქუჩის მეორე მხარეს გადასულიყო. ზოგიერთები ცხოველებად გადაცმულიყვნენ და დახტოდნენ. ხან აქეთ ეცა, ხან – იქით. ვერ მიხვდა, როგორ მოქცეულიყო. მსახიობთა ერთმა ჯგუფმა ჩაიარა. ღია მანქანებში ისხდნენ და ხელებს იქნევდნენ. ხალხი უსტვენდა და ტაშს უკრავდა. ჰეიდარი ხელებსა და ფეხებს შორის გახლართულიყო და ცდილობდა, რადაც არ უნდა დაჯდომოდა, თავი დაეხსნა. ხალხი აწვებოდა და ხან იქით მოისროდა მას, ხან – აქეთ. მზე თავზე დასდგომოდა. გახურებული სხეულების სუნისა და გათანგული ადამიანების სუნთქვისაგან გული უწუხდა. რამდენიმე კაცს მუჯლუგუნი ჰკრა. აქეთ-იქით წიხლები დააზილა და განაპირება მოახერხა. იმ კაცს ჰგავდა, ძილში ნაბიჯებს რომ დგამს და იმავე წერტილში რჩება, მირბის, მირბის და ადგილიდან ვერ დაძრულა. თითქოს მის წინაშე გადაშლილიყო უცნობი გზა, რომელიც არსაით მიდის, ხოლო ყოველი გადადგმული ნაბიჯი მიჯრით მიწყობილ რუხ სახლებს სულ უფრო აშორებდა. მისი ენა არავინ იცოდა, ვერავინ ხედავდა, მისი სიტყვები არავის ესმოდა. მოეჩვენა, რომ უეცრად ყველაფერმა ფორმა იცვალა; ისინი, ვისაც ახლა მის გარშემო წრე შეეკრა, ათასი წლის წინანდელი დროიდან მოსულიყვნენ და მათ სხეულებს მიწისქვეშ ჩაკარგული გამოქვაბულების სუნი ასდიოდა. თვალები დახუჭა და ისევ გაახილა. სხეული დაღლილი, ნაბეგვი და დასნეულებული ჰქონდა, ეჩვენებოდა, თითქოს ვიღაც შორიდან ეძახდა. აქლემებმა ჩამოიარეს ზანზალაკებით. ვიღაც როსთამად გადაცმულიყო და ჰეიდარის მუცელში ურტყამდა. რომელიღაც კუთხეში ერთი ჯგუფი ტაშს უკრავდა და "ვაშას" გაჰკიოდა. გაიფიქრა: "არა! არა და არა! შეუძლებელია! არ დავნებდები. თავს არ გავაცურებინებ. არ დავთანხმდები!" აქოშინებული მივარდა მანქანას და კარს დაეყრდნო. ქვაბს თვალი მოჰკრა და სხეულის ხურვებამ უმატა. თითქოს, ვერაგი და ბოროტი მტერი ჩასაფრებოდა და მარჯვე შემთხვევას ელოდა. სახეზე ხელი გადაისვა და ხის ჩრდილს შეეფარა. ყურში ქვაბის თავსახურის რაკარუკის ხმა ექოსავით ჩაესმოდა, ხელზე კი წვნიანისა და ქონის სუნი უდიოდა. იგრძნო, რომ ეს ქვაბი ყელზე სალტესავით შემოჭდობოდა და გასაქანს არ აძლევდა. გაიფიქრა: "ახლა კი მორჩა, ნამდვილად გათავდა, ახლავე დავიხსნი თავს ამისგან". მანქანის კარი გამოაღო. ქვაბს ხელი დაავლო და ჰაერში მოიქნია. სახელური ჩაბღუჯა და სხვათა "ვაშას" გრიალის და სიხარულის ყიჟინაში ქვაბი მიწას გამეტებით დაანარცხა. სახელური ააგლიჯა და კედლისკენ გატყორცნა. წიხლი წაჰკრა და უფრო შორს მოისროლა. გულით ეწადა, ერთი ქვა მოეხელთებინა და ქვაბის ჯავრი ამოეყარა. გარშემო რამდენიმე ცნობისმოყვარე შემოიკრიბა და ცქერა დაუწყო. შეძრწუნებულმა ჰეიდარიმ ირგვლივ მიმოიხედა. ვერ მიხვდა, რატომ მისჩერებოდა ხალხი, რა აცინებდა. საგზაო პოლიციელმა სასტვენს ჩაჰბერა და გაკვირვებული მის წინ აღიმართა. ჰკითხა: "რა ხდება, ბატონო? ეს თქვენი ქვაბია?" ისმოდა წივილ-კივილი, ყიჟინა, ხალხის მქუხარე ტაშის ხმა. მხიარულ კარნავალს ყველა ჩაეთრია. გამაძლიერებლებიდან ჰაერში მოწონების შეძახილები იღვრებოდა. სატვირთო მანქანაზე ვიღაც სიტყვით გამოდიოდა. გარშემო შეკრებილნი მქუხარე ტაშით მას სიტყვას შუაზე აწყვეტინებდნენ. ჰეიდარი ფეხზე ძლივს იდგა, თავს რეტი ესხმოდა. ქუჩის პირას ხეს ხელით მიეყრდნო და ნერწყვი ჩაყლაპა. არასოდეს უგრძვნია მზე კანთან ასე ახლოს. მკერდში, გულის ადგილას, რაღაც, ქვაბივით მძიმე, ადი-ჩამოდიოდა. მიმოიხედა და დაინახა, რომ არავინ ყურადღებას არ აქცევდა. ყველანი კარნავალის მონაწილეების ცქერით გართულნი, ამაღელვებელი გამოსვლით მონუსხულნი და მოხიბლულნი იყვნენ. რამდენიმე კაცი მიაწვა და ხელი ჰკრეს, ერთმა წიხლიც უთავაზა. ყველანი ერთმანეთზე გადადიოდნენ, უნდოდათ თვალი მოეკრათ იმ კვირის ბედნიერი გამარჯვებულისათვის, რომელიც სასწორზე დაესვათ და ატრიალებდნენ. ჰეიდარიმ გადაწყვიტა, არ დანებებულიყო. "რისი უნდა მეშინოდეს? მე განვსხვავდები ამ ნახირისაგან. ამ სიტყვებით ვერ გამაცურებენ. მე ჩემი გზა მაქვს." მოაგონდა შვილები, თვალწინ დაუდგა ცოლი – დოინჯშემოყრილი და მომკივანი. დაბადების დღის ტორტს თავზე ამხობს და ემუქრება. შვილები კითხვებს აყრიან, ახსნას სთხოვენ და განცვიფრებულნი მის გარშემო ტრიალებენ. ვიღაცამ ხელში ქვაბის სახელური მიაჩეჩა და გაუღიმა. თავსახური გატეხილი იყო. პოლიციელმა უთხრა: "ბატონო, უმჯობესია, თქვენს მანქანაში დაბრძანდეთ", მერე შეკრებილთ მიუბრუნდა და მუქარით მიმართა: "რა იყო? რა ამბავია? საქმეს მიხედეთ!" ვიღაცამ თასით წყალი მიუტანა და უთხრა: "მეგობარო, პირზე შეისხი, აზრზე მოხვალ". ჰეიდარი გახევებულიყო, არ იცოდა, რა ექნა. მარტო ყოფნა ეწადა და ტირილი. გულით უნდოდა, იქვე, იმავე წამს ყველაფერი დამთავრებულიყო, ბოლო მოღებოდა ამ უაზრო ბორიალს. დაიხარა და მიწიდან ქვაბი აიღო. თავსახური პიჯაკის კიდეს შეაწმინდა და მტვერი მოაშორა. გარშემო სიხარულის ყიჟინა და სიცილ-ხარხარი გამეფებულიყო. ცხვირსახოცი ამოიღო, დაიხარა, რათა ქუჩიდან ბრინჯი აეკრიფა. ავტოსადგომის მუშამ მხრიდან ჩვარი ჩამოიღო, დაფერთხა და უთხრა: – ადე, ბატონო, მე გავწმენდ, ეგ თქვენი საქმე არ არის. ჰეიდარი წამოდგა. ქვაბი აიღო და მანქანაში ჩადო. საჭეს მიუჯდა, მინა ასწია. ავტოსადგომის მუშა აუღელვებლად, სახეზე გადაფენილი ღიმილით ასუფთავებდა იქაურობას. ვაშლი და რამდენიმე მსხალი ჯიბეში ჩაიწყო და ზანტად გაეცალა იმ ადგილს. ჰეიდარის გაახსენდა ცოლის სიტყვები: "მადლობა ღმერთს, ამ ქალაქში ყოველთვის მოიძებნება ვინმე, ვინც ხელს მოგიმართავს." …
- დაამატა Kakha to ლიტერატურა at 7:06pm on სექტემბერი 23, 2015
- თემა: ივანე თარხნიშვილის ფსიქოლოგია
- ს უნივერსიტეტის ფიზიკამათემატიკის ფაკულტეტზე. მალე იგი ექცევა გამოჩენილი რუსი ფიზიოლოგის ი. სეჩენოვის გავლენის ქვეშ და გადადის პეტერბურგის სამედიცინოქირურგიულ აკადემიაში, სადაც სეჩენოვი ასწავლიდა. 1869 წელს წარჩინებით ამთავრებს აკადემიას, ორი წლის შემდეგ იცავს სადოქტორი დისერტაციას, კიდევ ორი წლის შემდეგ კი აკადემიის სტიპენდიით უცხოეთში მიემგზავრება ორწლიანი მივლინებით ცოდნის გასაღმავებლად. იგი მუშაობს ევროპის საუკეთესო ლაბორატორიებში და ფასდაუდებელ გამოცდილებას იძენს გოლცის, ბერნარის, შარკოს და სხვათა ხელმძღვანელობით. 1877-1895 წლებში მუშაობს სამედიცინო-ქირურგიულ აკადემიაში პროფესორად და ხელმძღვანელობს ფიზიოლოგიის კათედრას. თარხნიშვილის წასვლის შემდეგ ამ კათედრას პავლოვი ჩაუდგა სათავეში, რომელიც ძალზე მაღალ შეფასებას აძლევდა თავის წინამორბედს. თარხნიშვილი იყო მსოფლიოში ცნობილი მკვლევარი, მრავალი სამეცნიერო საზოგადოებისა და აკადემიის წევრი. ივანე თარხნიშვილი დაკრძალულია პეტერბურგში, ალექსანდრე ნეველის ლავრაში. თარხნიშვილი იყო გამოჩენილი ფიზიოლოგი ექსპერიმენტატორი. მის სახელს უკავშირდება რამდენიმე საქვეყნოდ ცნობილი აღმოჩენა, განსკუთრებით ბიოელექტრული ეფექტების სფეროში. ამავე დროს, თარხნიშვილი იყო ბუნებისმეტყველი თეორეტიკოსი, სიცოცხლის ფუნდამენტური პრობლემებით დაინტერესებული მოაზროვნე, რომელიც ძირფესვიანად აანალიზებდა ბიოლოგიური ორგანიზმის მიმართებას ფიზიკურთან და ფსიქიკურთან. ფსიქოლოგიის ისტორიისთვის ეს უკანასკნელი მომენტია მნიშვნელოვანი. თარხნიშვილის კვლევა-ძიება მოიცავდა ფიზიოლოგიისა და ფსიქოლოგიის მოსაზღვრე თემებს (ფსიქოფიზიოლოგია, სამედიცინო ფსიქოლოგია, ცნობიერების შეცვლილი მდგომარეობები). იგი პრინციპულად სვამდა საკითხს ფიზიოლოგიურისა და ფსიქიკურის საზღვრებისა და მათი შესასწავლი დისციპლინების ურთიერთმიმართების შესახებ. უნდა აღინიშნოს, რომ მეთოდოლოგიური ძიებისას თარხნიშვილი ავლენდა იმდროინდელი ფსიქოლოგიის მიღწევების ზედმიწევნით კარგ ცოდნას, ღრმა საბუნებისმეტყველო და ფილოსოფიურ განსწავლულობას. თარხნიშვილი იმ პერიოდში მოღვაწეობდა, როდესაც ფსიქოლოგია დამოუკიდებელ ექსპერიმენტულ დისციპლინად ყალიბდებოდა. ამ მეცნიერების სათავეებთან იდგა არა ერთი თვალსაჩინო ფიზიოლოგი (ბრედი, ვებერი, ჰელმჰოლცი, ჰერინგი და სხვები). მათ შორის იყო თარხნიშვილის მასწავლებელი სეჩენოვი, ავტორი ფსიქიკური რეგულაციის რეფლექსური კონცეფციისა და მომხრე იმისა, რომ ფსიქოლოგიაში კვლევის ობიექტური მეთოდები დანერგილიყო. თავად თარხნიშვილი თვლიდა, რომ ფსიქოლოგია, როგორც ემპირიული მეცნიერება სულიერი მოვლენების წარმოქმნისა და მიმდინარეობის შესახებ, უნდა გაემიჯნოს მეტაფიზიკას და კვლევა წარმართოს მისთვის სპეციფიკური ინტროსპექციის (სუბიექტური) და ექსპერიმენტის (ობიექტური) მეთოდების შეერთების გზით. საგულისხმოა, რომ კვლევის ობიექტური მეთოდების გამოყენების აუცილებლობას თარხნიშვილი მხოლოდ თვითდაკვირვების ცნობილი სირთულეების გამო არ ხედავს. საქმე ის არის, რომ ინტროსპექცია მხოლოდ ცნობიერებაში შეღწევის საშუალებაა, ფსიქიკური სინამდვილე კი ცნობიერებით არ შემოიფარგლება. თარხნიშვილს თამამად შემოაქვს არაცნობიერი ფსიქიკურის კატეგორია. მისი გამოყენება აუცილებელია, რათა ფსიქიკური მოვლენების ანალიზისას დეტერმინაციის პრინციპი იქნეს შენარჩუნებული. სახელდობრ, თუ ფსიქიკური სინამდვილე ერთმანეთის განმსაზღვრელი მოვლენების უწყვეტი ჯაჭვია, მაშინ სულიერი მოვლენები, ცნობიერი ფორმის გარდა, არაცნობიერ ფორმაშიც უნდა არსებობდნენ. წინააღმდეგ შემთხვევაში სულიერი ცხოვრება ცნობიერების შინაარსების ფრაგმენტების სახით იქნება წარმოდგენილი და გაუგებარი გახდება მათი წარმოქმნის ფაქტი. თუ ცნობიერ მოვლენას არ იწვევს მეორე ცნობიერი მოვლენა, მაშინ მის მიზეზად არაცნობიერი ფსიქიკური ფენომენი უნდა მივიჩნიოთ. ერთი სიტყვით, აქ მეორდება არაცნობიერის დასაბუთების ჯერ კიდევ ლაიბნიციდან მომდინარე არგუმენტაცია, რომელიც ე.წ. „უწყვეტობის პრინციპს“ უკავშირდება. თარხნიშვილი ამით არ კმაყოფილდება. მისი აზრით, არაცნობიერი ფსიქიკურის აღიარების გარეშე აუხსნელი დარჩება ფაქტების მთელი რიგი: 1. ფაქტი ჩვევისა, ანუ თავდაპირველად ცნობიერი მოქმედებისა, რომელიც გამეორებათა შედეგად გახდა ავტომატური, ცნობიერებას მოკლებული; 2. ფაქტი იდეომოტორული მოქმედებისა, რაც გულისხმობს იდეის მიერ ქცევის ავტომატურ გამოწვევას. 3. ფაქტი აზროვნების მიმდინარეობისა, როდესაც ცნობიერდება პროცესის მხოლოდ საწყისი და დამამთავრებელი პუნქტები. თარხნიშვილს მიაჩნდა, რომ აზროვნების პროცესის უდიდესი ნაწილი არაცნობიერად მიმდინარეობს. ეს მოსაზრება ცოტა ხანში ექსპერიმენტულად დადასტურდა ვიურცბურგის სკოლაში. თარხნიშვილი უშვებს, რომ ამგვარი ვითარება სხვა ფსიქიკური პროცესებისთვისაც არის დამახასიათებელი. ეს ერთგვარი განჭვრეტაა თანამედროვე კოგნიტური ფსიქოლოგიის მონაცემებისა ფსიქიკურ სისტემებში ინფორმაციის არაცნობიერი გადამუშავების შესახებ. მისი მინიშნებები ფსიქიკური პროცესების არაცნობიერ დეტერმინაციასა და მიმდინარეობაზე თანხმობაშია ფსიქოლოგიის განვითარების მაგისტრალურ ტენდენციებთან. რად ღირს თუნდაც მტკიცება, რომ ფსიქოლოგიამ ჯერ კიდევ არ იცის რამდენად მდიდარია არაცნობიერის სფერო, მაგრამ უდავოა, რომ იგი ცნობიერ პროცესებზე გაცილებით ფართოა. არაცნობიერის არსებობასა და მის რეალურ ქმედითუნარიანობაზე განსაკუთრებით თვალნათლივ მეტყველებს შთაგონების ფენომენის სხვადასხვა გამოვლინება (კერძოდ პოსტჰიპნოტური შთაგონება), რომელთაც თარხნიშვილი საგანგებოდ შეისწავლიდა. ფსიქოანალიზი მთლიანად გაიზიარებდა ამ მოსაზრებებს. დასაფასებელი ის არის, რომ ქართველი მეცნიერი ამას ამტკიცებდა ცნობიერების ფსიქოლოგიის ბატონობის ხანაში, ანუ მაშინ, როცა ფსიქოლოგების აბსოლუტური უმრავლესობა ფსიქიკას ცნობიერებასთან აიგივებდა და არაცნობიერზე მხოლოდ ფიზიოლოგიურის მნიშვნელობით ლაპარაკობდა. თარხნიშვილის მოსაზრებები არაცნობიერის შესახებ არის არაცნობიერის თეორია. ცნობიერების მიმართება არაცნობიერთან, თვით არაცნობიერის ონტოლოგიური ბუნება, მისი არსებობის ფორმა არ არის ნათლად გარკვეული. ძნელი სათქმელია უშვებს თუ არა თარხნიშვილი ისეთი ფსიქიკური შინაარსის არსებობას, რომელიც საერთოდ მოკლებულია განცდის ნიშანს ე.ი. აბსოლუტურად არაცნობიერია. იგი საუბრობს ცნობიერების სხვადასხვა საფეხურებზე. უმაღლესი საფეხური თვითცნობიერება ანუ საკუთარი განცდების რეფლექსიის დონეა (ცნობიერების ცნობიერება); უმდაბლესი საფეხურის აღსანიშნავად თარხნიშვილი იყენებს მ. მანასეინას ტერმინს „сознавательность“ (ცნობიერებადობა) და მასში შეგრძნების ელემენტარულ უნარს გულისხმობს. ის არაცნობიერიდან ცნობიერში გარდამავალი საფეხურიც არის და, ამავე დროს, თითქოს არაცნობიერი ფენომენიც. „ჩვენ უნდა დაუშვათ ადამიანში არაცნობიერი ფსიქიკური მოვლენების სფერო, სფერო, რომელიც შეესატყვისება ცნობიერებადობის დაბალ საფეხურებს“, წერს თარხნიშვილი. ამ შემთხვევაში არაცნობიერად ითვლება ისეთი განცდადი შინაარსი, რომელიც ცნობიერების უმდაბლეს დონეს შეესაბამება, ანუ არ არის აბსოლუტურად არაცნობიერი. სხვა ადგილას თარხნიშვილი მსჯელობს იმაზე, რომ მძინარე ადამიანში, რომელსაც არა აქვს ცნობიერება და ნებისყოფა, „შეიძლება აღმოცენდეს მეტად მრავალფეროვანი და მეტად ნათელი, თუმცა ფრაგმენტული წარმოდგენები“. აქ პირდაპირ არის მითითებული არაცნობიერ განცდებზე, წარმოდგენებზე. ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ თარხნიშვილს არაცნობიერი სფერო საკმაოდ ფართოდ აქვს მოაზრებული. მასში შედის ფსიქიკური პროცესები, რომლებიც საერთოდ არ განიცდებიან და ფსიქიკური შინაარსები (შეგრძნებები, წარმოდგენები), რომლებიც რეფლექსიური ცნობიერების შუქით არ არიან განათებული. ცნობიერება გაგებულია როგორც გარკვეულ მომენტში მოცემული წარმოდგენების ერთობლიობა. ცნობიერების ყველა შინაარსი აიგება ფსიქიკური ელემენტებისაგან, ესენია შეგრძნება და გრძნობა. პირველადი და უმთავრესი მაინც შეგრძნებაა. გრძნობადი ტონი არის შეგრძნების თანმხლები მოვლენა და გამოხატავს შეგრძნების მიმართების ხასიათს ცნობიერების სხვა შინაარსებთან. ამიტომაც არის თარხნიშვილის ყურადღება ფოკუსირებული შეგრძნებებზე; შესაძლოა კიდევ იმიტომაც, რომ შეგრძნებები ფსიქოფიზიოლოგიური კვლევის ტრადიციულ ობიექტია. თარხნიშვილი განიხილავს შეგრძნებისა და გრძნობადი აღქმის საკვანძო საკითხებს ისე, როგორც ისინი იმ დროს იყვნენ ფორმულირებული. პირველ რიგში, ეს არის საკითხი იმ მიმართების შესახებ, რომელიც არსებობს ფიზიკური გამღიზიანებლის რაგვარობას, გრძნობის ორგანოს ანატომიურფიზიოლოგიურ თავისებურებასა და სათანადო შეგრძნების განცდის სპეციფიკას შორის. თარხნიშვილი იზიარებს გრძნობის ორგანოთა სპეციფიკური ენერგიის კანონს და მის ჰელმჰოლცისეულ ინტერპრეტაციას ემხრობა, რომლის მიხედვით ანალიზატორის სპეციფიკური ენერგია თავის ტვინის სენსორულ ცენტრშია მოთავსებული. ამავე დროს, სპეციფიკური ენერგიის კანონს იგი მხოლოდ შეგრძნებათა მოდალობას უკავშირებს და არ ავრცელებს ინტრამოდალურ რომელობებზე, როგორც ამას იგივე ჰელმჰოლცი მოითხოვდა. განსხვავება ორი მოდალობის შეგრძნებას შორის (მაგ., მხედველობისა და ყნოსვის) მომქმედ გამღიზიანებელთა რაგვარობაზე კი არ არის დამოკიდებული, არამედ იმ ენერგიის სპეციფიკაზე, რომელსაც ნებისმიერი გამღიზიანებელი გამოათავისუფლებს სენსორული სისტემის ბოლო პუნქტში - სენსორულ ცენტრში. რაც შეეხება ინტრამოდალურ განსხვავებებს, მაგალითად ფერებს შორის განსხვავებას, ისინი მჭიდრო კავშირშია გარეგამღიზიანებლის თვისებასთან (ფერების შემთხვევაში ეთერის ტალღების რხევის სიხშირესთან). რაც შეეხება გამღიზიანებლისა და გრძნობის ორგანოს ურთიერთმიმართების საკითხს, აქ თარხნიშვილი საუბრობს გრძნობის ორგანოთა განვითარებაზე. იგი გულისხმობს გრძნობის ორგანოების სპეციალიზაციას, რომელიც გამღიზიანებლის თვისებებით არის განსაზღვრული. ეს სპეციალიზაცია ორი მიმართულებით ხორციელდება. ჯერ ერთი, სხვადასხვა ცხოველები გარკვეული გამღიზიანებლების მიმართ ხდებიან უფრო მგრძნობიარე, და მეორე, განსხვავებული გამღიზიანებლების მისაღებად სპეციალური ორგანოები ვითარდება (სინათლისთვის - თვალი, ბგერისთვის - ყური და ა.შ.). გამოდის რომ გამღიზიანებელსა და გრძნობის ორგანოს შორის გენეტიკურად ჩამოყალიბებული სპეციფიკური მიმართება არსებობს. მიუხედავად ამისა, თარხნიშვილი არა მხოლოდ ძალაში ტოვებს სპეციფიკური ენერგიის კანონს, არამედ მასთან შესაბამისობაში მყოფ ე.წ. სიმბოლოების თეორიასაც იზიარებს. ეს უკანასკნელი, უარყოფს რა შეგრძნებათა მსგავსებას მათ გამომწვევ გამღიზიანებლებთან, შესაძლებლად თვლის საგნებთან ადეკვატური ურთიერთობის დამყარებას იმის გამო, რომ საგნების პერცეპტული ხატი რეალური საგნების სიმბოლოა (იხ. თავი 6.1.). საინტერესო და თავისებურია თარხნიშვილის მიერ შეგრძნებების დაყოფა (კლასიფიკაცია) პროექციის ნიშნის მიხედვით, ანუ იმის მიხედვით, თუ საით არიან ისინი მიმართული - გარეთ, საგნებსა და მათ თვისებებზე (ობიექტური ნიშანი) თუ შიგნით - სხეულსა და მის მდგომარეობებზე (სუბიექტური ნიშანი). ობიექტურია მხედველობის, შეხების, სმენის, გემოსა და ყნოსვის შეგრძნებები. სუბიექტური - კუნთური, შიმშილის, წყურვილისა და საერთოდ ორგანული შეგრძნებები. შეგრძნებათა ობიექტური ნიშანი აუცილებელი პირობაა საგანთა ჩვენგან დამოუკიდებლად არსებობის განცდისთვის; იგი არის „მე“-სა და „არა მე“-ს გარჩევის პირველადი საფუძველი. ამ კუთხით გამორჩეულ როლს თამაშობს მხედველობა და შეხება. თარხნიშვილი სპეციალურად აანალიზებს შეგრძნების გარეთ პროეცირების მექანიზმს და ხაზს უსვამს იმ გამოცდილების მნიშვნელობას, რომელსაც ბავშვი შეხებითი შეგრძნების საშუალებით იძენს. შეხების შეგრძნება წარმოიქმნება იმ მოძრაობათა განხორციელებისას, როცა საგანი კანთან მოდის კონტაქტში. სხვა მოძრაობების შემთხვევაში ბავშვს მხოლოდ კუნთური შეგრძნება აქვს. ადარებს რა ერთმანეთს ამ შთაბეჭდილებებს, ბავშვს უჩნდება ბუნდოვანი გრძნობა იმისა, რომ შეხების განცდის წყარო თვითონ იგი, ან მისი მოძრაობა კი არ არის, არამედ რაღაც მის გარეთ მყოფი. „გრძნობის არც ერთი ორგანო არ იძლევა ისეთ მკაფიო განსხვავებას „მე“-სი „არა მეს“-გან, როგორც შეხება ... და, მაშასადამე, შეხება გვაძლევს პირველ მთავარ ელემენტებს თვითცნობიერების განვითარებისთვის და სივრცეში ორიენტაციისთვის“. სივრცის აღქმა, მისი საბოლოო ფორმით, აპრიორული, თანშობილი და გამოცდილებისეული, შეძენილი მომენტების ერთობლივი პროდუქტია. რაც შეეხება თანდაყოლილ იდეებს, მათ არსებობას თარხნიშვილი კატეგორიულად უარყოფს. ყოველგვარი ფსიქიკური შინაარსი შეგრძნებიდან აღმოცენდება, მაგრამ მასზე არ დაიყვანება. შეგრძნება მხოლოდ მასალაა. გონება მას გადაამუშავებს და გვაძლევს ცნებებს, იდეებს და ა.შ. ცნება იმ სახით, როგორითაც გონებაში არსებობს, შეგრძნებაზე არ დაიყვანება, თუმცა მის საფუძველზე წარმოიქმნება. იდეები გონების მოქმედების პროდუქტებია. გრძნობადი მასალა „პირველადი ბიძგია“, რომელიც დასაბამს აძლევს ჯერ წარმოდგენებს და შემდგომ ცნებებს. მაშასადამე, შეიძლება გამოიყოს შემეცნების პროცესის სამი დონე, რომელთაც შეგრძნება, წარმოდგენა და ცნება შეესაბამება. თარხნიშვილი ფიზიოლოგიისა და ფსიქოლოგიის მიჯნაზე აწარმოებდა კვლევას. ამიტომ ბუნებრივია, რომ ფსიქოფიზიკური, უფრო ზუსტად კი ფსიქოფიზიოლოგიური პრობლემა, მისი განსჯის საგანი იყო. მეცხრამეტე საუკუნის არა ერთი გამოჩენილი ფიზიოლოგი იმ აზრამდე მივიდა, რომ აღნიშნული პრობლემა პრინციპულად გადაუჭრელია. თარხნიშვილს კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული ეს სირთულე. მისთვის ამოსავალია დებულება, რომ ფსიქიკური პროცესები წარმოიქმნებიან ფიზიოლოგიურიდან, ანუ ნერვულ სისტემაში მიმდინარე მატერიალური პროცესებიდან, მაგრამ მეცნიერებამ ამ ეტაპზე არ იცის, ეს როგორ ხდება. მან ვერ გადო ხიდი ფიზიოლოგიურსა და ფსიქიკურს შორის, რაც აუცილებელია ფსიქიკურის ასახსნელად. სხეულებრივ და სულიერ მოვლენებს შორის კავშირის არსი, მათი ერთიანობის ბუნება ჯერჯერობით გაუგებარია, მაგრამ ეს დროებითი ვითარებაა. იგი აღმოიფხვრება ბუნების ფუნდამენტური კანონზომიერებების დადგენის, ემპირიული კვლევის ტექნოლოგიის განვითარების კვალდაკვალ. თარხნიშვილი თავად იყო ასეთი კვლევების დიდი ენთუზიასტი. იგი წლების განმავლობაში შეისწავლიდა ფსიქოფიზიოლოგიის სხვადასხვა საკითხებს. ამ კვლევის შედეგები განზოგადებულია რამდენიმე სპეციალურ ნაშრომში, რომელთაგან აღსანიშნავია წიგნი „სული და სხეული“ (1904). იგი ამტკიცებს, რომ ფსიქიკური და ფიზიოლოგიური პროცესების ურთიერთკავშირის შესწავლას „აქვს მაღალი თეორიული და პრაქტიკული მნიშვნელობა. ადასტურებს რა სულისა და სხეულის ერთიანობას, ეს კავშირი დაედება საფუძვლად მართებულ და სასიკეთო მსოფლმხედველობას ადამიანის ორგანიზმის ჭეშმარიტი ბუნების შესახებ“. ავტორს მოჰყავს უამრავი ფაქტობრივი მონაცემი იმის შესახებ, თუ როგორ მოქმედებს ფსიქიკური მოვლენები ორგანიზმის სხვადასხვა ფუნქციაზე (გულის მოქმედება და სისხლის მიმოქცევა, სუნთქვისა და საჭმლის მომნელებელი სისტემები, ნივთიერებათა ცვლა და კუნთური მოძრაობა და სხვა). სხეულზე მოქმედ ფსიქიკურ ფაქტორთა რიგში ემოციონალურ ფაქტორებს, პირველ ყოვლისა აფექტებს, განსაკუთრებული ადგილი უჭირავთ. თარხნიშვილმა სპეციალურად იკვლია მუსიკის გავლენა ადამიანის ორგანიზმზე და დაადგინა, რომ მხიარული მუსიკა აძლიერებს კუნთების მუშაობას და პირიქით. სულისა და სხეულის მჭიდრო ურთიერთობის საუკეთესო ილუსტრაციად ნებელობითი პროცესები გამოდგება. ნებელობა მოქმედებს სხვადასხვა სომატურ პროცესზე მათი გაძლიერების ან შესუსტების მიმართულებით. თარხნიშვილი საგანგებოდ შეისწავლიდა ასეთ მოვლენებს და სპეციალურ ნაშრომში გააანალიზა გულისცემის ნებისმიერი დაჩქარების შემთხვევები. მაგრამ, ემოციურ-ვოლიტური პროცესები გამონაკლისი არ არის; ორგანიზმის სხვადასხვა სისტემაზე შესამჩნევ გავლენას ახდენს რაციონალური პროცესების ზემოქმედებაც, კერძოდ, გონებრივი შრომა. უაღრესად მრავალფეროვანია, აგრეთვე, საპირისპირო მიმართულების, ანუ სომატურის სულიერზე ზემოქმედების გამოვლინებები. ავტორი ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ ორგანული პროცესების დარღვევა მკვეთრად უარყოფითად აისახება ფსიქიკურ ფუნქციონირებაზე. აქედან გამომდინარე, თარხნიშვილი ამტკიცებს, რომ მედიცინაში, ორგანულ მკურნალობასთან ერთად, უნდა დამკვიდრდეს ფსიქოლოგიური მეთოდიც. ფსიქოთერაპია ფართოდ უნდა დაინერგოს სამედიცინო პრაქტიკაში. სხვათა შორის, ამ საკითხზე იგი ჯერ კიდევ თავის სადოქტორო დისერტაციაში მსჯელობდა (1871): „ფსიქოლოგია, ფიზიოლოგიის მსგავსად, უნდა შედიოდეს სამედიცინო განათლების შემადგენლობაში, ვინაიდან მხოლოდ მისი საფუძვლების ცოდნა მოგვცემს შესაძლებლობას ცნობიერად მივუდგეთ სულიერ დაავადებებს და მრავალრიცხოვან, ნაკლებად მნიშვნელოვან ფსიქიკურ აშლილობებს, რომლებიც წამდაუწუმ გვხვდებიან ყოველდღიურ ცხოვრებაში“. თუ გავითვალისწინებთ, როდის იყო ეს ნათქვამი და რა რთულად იმკვიდრებდა თავს ფსიქოლოგიური მკურნალობა ოფიციალურ სამედიცინო პრაქტიკაში, ნათელი გახდება, თუ რა შესაშური ალღო და გამჭრიახობა ჰქონდა ქართველ მეცნიერს. თარხნიშვილის შემოქმედებაში დიდი ადგილი ეთმობა ქცევის ფსიქოფიზიოლოგიისა და ფსიქოლოგიის საკითხებს. იგი ქცევის ოთხ ნაირსახეობას გამოყოფს: 1. რეფლექტორული მოძრაობები, რომლებიც არ შეიცავენ ფსიქიკურ ელემენტს; 2. ემოციების გამომხატველი მოძრაობები; 3. იდეომოტორული აქტიობა და 4. ნებელობითი ქცევა. ფსიქოლოგიის ისტორიის კუთხით განსაკუთრებით საინტერესოა ბოლო ორი. ზემოთ, არაცნობიერი ფსიქიკურის დასაბუთების კონტექსტში, ნახსენები იყო ე.წ. იდეომოტორული მოქმედება. აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ლოტცესთან, კარპენტერთან და ჯეიმსთან ერთად, თარხნიშვილმა სერიოზული წვლილი შეიტანა ამ პრობლემატიკის დამუშავებაში, რაც მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევარში საკმაოდ პოპულარული გახდა. როგორც ცნობილია, ტერმინი „იდეომოტორული აქტი“ იდეის, აზრის მიერ მოძრაობის უშუალო გამოწვევას აღნიშნავს. დაშვებულია, რომ გარკვეულ პირობებში იდეას, თუ მას ხელს სხვა იდეები არ უშლიან, შეუძლია პირდაპირ გადავიდეს მოტორიკაში. იდეომოტორიკა, ფაქტობრივად, განცდების არაცნობიერი გამოვლინებაა მოძრაობაში. მაგალითად, თუ ადამიანი ფიქრობს რაიმეზე, რაც მარცხნივ იმყოფება, მისი კიდურები, თავი ან თვალები სათანადო მოძრაობას ახორციელებენ. აქ მთავარი ის არის, რომ აღნიშნული აქტივობა არ არის შეგნებული ხასიათის და სუბიექტის მიერ საერთოდ გაუცნობიერებელია. სამაგიეროდ მას სხვები ამჩნევენ და შესაბამისი გამომწვევი იდეის „ამოკითხვას“ ახერხებენ. თარხნიშვილის აზრით, სწორედ ასეთია იმ მოვლენების რეალური მექანიზმი, რომლებსაც ადგილი აქვთ სპირიტულ სეანსებში. აქ, ისევე როგორც სხვა პარაფსიქოლოგიური ეფექტების შემთხვევაში (გულთმისნობა, მანძილზე აზრის გამოცნობა და ა. შ.), არაფერია ზებუნებრივი. ყველაფერი იდეომოტორული მოქმედების კანონზომიერებით აიხსნება. იდეომოტორიკის მექანიზმის გამოყენება პროდუქტულია, აგრეთვე, ჰიპნოზური და პოსტჰიპნოზური ეფექტების დახასიათებისას. ასეთ დასკვნებამდე მიდის თარხნიშვილი თავის ცნობილ წიგნში „ჰიპნოტიზმი, შთაგონება და აზრების წაკითხვა“ (1886). ამ ნაშრომის ღირსებებზე თუნდაც ის მეტყველებს, რომ იგი ითარგმნა და ორჯერ გამოიცა საფრანგეთში, რომელიც მაშინ ლიდერობდა ჰიპნოტიზმის მეცნიერული შესწავლის საქმეში. თარხნიშვილი საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალერიც გახდა. ნებისმიერი მოქმედება და მასთან დაკავშირებული ნების თავისუფლების საკითხი თარხნიშვილის შემოქმედების ერთ-ერთ ლეიტმოტივს წარმოადგენს. ამ პრობლემატიკას იგი მთელი ცხოვრება ამუშავებდა, გარკვეულად ცვლიდა და აზუსტებდა თავის მოსაზრებებს. მიუხედავად ამისა, მან მაინც ვერ მოგვცა ნებისყოფის ფსიქოლოგიური პროცესის არსის განსაზღვრება, თუმცა მუდმივი ძიების პროცესში იყო და რამდენჯერმე სცადა ნებელობის დახასიათება სხვადასხვა კონტექსტში. თარხნიშვილი სეჩენოვის მიერ გამოზრდილი ფიზიოლოგი იყო. იგი, ნებელობითი პროცესების ანალიზისას, მიყვებოდა თავისი მასწავლებლის მიერ გაკვალულ გზას. სეჩენოვი მკაცრი ბუნებისმეტყველური პოზიციიდან უდგებოდა ნებისყოფის ცნებას და ცდილობდა ეჩვენებინა, რომ ნებელობითი ქცევა ისევე დეტერმინირებულია, როგორც აქტივობის სხვა ფორმები. დანარჩენი მოქმედებების მსგავსად, ისიც რეფლექტორული ბუნებისაა, ხოლო „ნებელობის სპეციფიკას“ მის მიერ აღმოჩენილი ე.წ. „ცენტრალური შეკავების“ მექანიზმი გამოხატავს. ნებელობას, როგორც ადამიანის აქტივობის უმაღლეს ფორმას, აქვს თავისი ანატომიურ-ფიზიოლოგიური სუბსტრატი და რთულ რეფლექსს წარმოადგენს. შეკავება ქმნის იმის ილუზიას, რომ რეფლექტორული აქტი გარეზემოქმედებაზე არ არის დამოკიდებული. სინამდვილეში, ფსიქიკური ფენომენების, მაგალითად აზრის ორი მესამედი რეფლექსია, რომლის მამოძრავებელი ნაწილი შეკავებულია. ნების ძალა აიხსნება ცხოვრებისეული გამოცდილების პროცესში შეკავების ცენტრების ვარჯიშით. ამიტომ აღზრდას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება. მაშასადამე, ნებელობა ექვემდებარება მეცნიერულ-დეტერმინისტულ შესწავლას. ნებისყოფის, ისევე როგორც ყოველგვარი ქმედების მიზეზი ყოველთვის გარეგან გრძნობით აგზნებაშია, ამბობდა სეჩენოვი. ნებელობა გარემო პირობებით არის დეტერმინირებული და მასზე, როგორც რაიმე თავისუფალ და უპირობო ძალაზე საუბარი საფუძველს მოკლებულია. თარხნიშვილი თავისი მეცნიერული შემოქმედების პირველ ეტაპზე ძალიან უახლოვდება სეჩენოვის ამ თვალსაზრისს, მაგრამ არ იმეორებს მას. როგორც ფიზიოლოგი, ისიც მკაცრად დეტერმინისტულ პოზიაციაზე დგას. ნებისმიერი ქცევის უშუალო მიზეზი ტვინში მიმდინარე ფიზიოლოგიური პროცესებია, მაგრამ ამ პროცესების აქტივაციისთვის საჭიროა „გარეგანი ბიძგი“, რომლის ფუნქციას გარეგამღიზიანებლები ასრულებენ. ისინი არიან ყოველგვარი აქტივობის პირველწყარო. ამრიგად, ავტორის თქმით, ნება არის ძალა, რომელსაც მიზანშეწონილი ქცევის სახეს აძლევს რეფლექტორული მექანიზმების რიგი და რომლის სათავე გარეგამღიზიანებელთა ზემოქმედებაშია. უნდა განვასხვავოთ რეფლექტორული და ნებელობითი მოქმედება. ეს უკანასკნელი გაცილებით უფრო რთულია და არ ხასიათდება უშუალო კავშირით გამღიზიანებელსა და რეაქციას შორის. იგი გაცნობიერებულია: „ნებელობა მხოლოდ იქაა, სადაც არსებობს ცნობიერება; ამიტომ ყველა არაცნობიერი მდგომარეობა ნების არ არსებობით ხასიათდება“. ავტორი ამბობს, რომ ნებელობითი მოქმედება მიზანშეწონილია და, როგორც ჩანს, მის მიზანმიმართულობას გულისხმობს. მაშასადამე, გამღიზიანებლის ზემოქმედება გაივლის ცნობიერებას, რაც მოქმედებას მიზანმიმართულ აქტივობად აქცევს. ნებელობითი ქცევის ასეთი დახასიათება მის ფსიქოლოგიურ დეტერმინირებულობაზე მიუთითებს. ფსიქიკური ფაქტორი აუცილებელია ნებელობითი ქცევის განხორციელებისთვის. ადამიანს აქვს მიზნის წარმოდგენა და მისკენ მიმართული ცნობიერი ტენდენცია, იმპულსი. ისინი ქცევის დეტრმინაციაში ჩართული ფსიქიკური ცვლადებია. ადამიანის ცნობიერებისთვის ეს იმპულსია ქცევის განმსაზღვრელი. სხვა, გენეტიკურად პირველად და უფრო მნიშვნელოვან მიზეზებს იგი ვერ აცნობიერებს და, აქედან გამომდინარე, ქცევას თავისი ცნობიერებიდან (ნებიდან) გამოყვანილად, ე.ი. როგორც თავისუფალს განიცდის. ცნობიერების გარდა, რომელიც თარხნიშვილის წარმოდგენათა ერთობლიობის მნიშვნელობით ესმის, იგი ისეთ ფსიქოლოგიურ დეტერმინანტზეც საუბრობს, როგორიც ხასიათია. „ადამიანის ქცევებს განსაზღვრავს მისი თანდაყოლილი ხასიათი, რაც მისი ორგანიზაციითაა გაპირობებული, მომქმედ წარმოდგენათა ჯამი და ადამიანზე მომქმედი გარე მოტივები; ამ აზრით, მისი ქცევები ზემომითითებული სამი მომენტის აუცილებელი შედეგია და, ამგვარად, აუცილებლობის კანონს ემორჩილება“. გარე მოტივები, ალბათ, ფიზიკური და სოციალური ფაქტორებია. ამრიგად, თარხნიშვილთან ქცევის დეტრმინაციის რთული სისტემა იკვეთება - აქტივობის პირველადი გარეგანი მიზეზები, მოძრაობის უშუალო ფიზიოლოგიური და ფსიქოლოგიური მიზეზები (ცნობიერი შინაარსები, იმპულსები და ხასიათი). მთავარი ისაა, რომ ფსიქიკური ფაქტორი ამ სისტემის აუცილებელი ელემენტია. მისი ფუნქცია და წონა დაზუსტებას საჭიროებს, მაგრამ ზოგადად, ასეთი სქემა დღევანდელი მეცნიერების თვალსაზრისითაც სავსებით დამაჯერებლად გამოიყურება. ამ სქემის ფსიქოლოგიური მდგენელის დეტალიზაციამდე ერთი მომენტი უნდა აღინიშნოს. ეს სქემა „აუცილებლობის კანონს ექვემდებარება“ და თავისუფლებას გამორიცხავს. ასეთი პოზიცია გააჟღერა თარხნიშვილმა თბილისში წაკითხულ ლექციებში და, სხვათა შორის, რეცენზენტების, მაგალითად გ. წერეთლის დადებითი შეფასება დაიმსახურა. იგივე თვალსაზრისია წარმოდგენილი ადრინდელ შრომაში „ნერვული სისტემის როლი ცხოველთა მოძრაობაში“ (1872). მომდევნო პერიოდში ავტორი ცდილობდა რაღაც ადგილი მაინც მოენახა თავისუფლების ცნებისთვის ისე, რომ დეტერმინიზმის ფუნდამენტური პრინციპისთვის არ ეღალატა. თარხნიშვილი ღრმად არის ჩახედული ამ პრობლემაში. იგი უარყოფს მექანიციზმსაც და ვოლუნტარიზმსაც, რომელთაც თავისუფლების პრობლემის გადაწყვეტის ორ უკიდურეს ვარიანტად მიიჩნევს. მექანიციზმი ფსიქიკური ელემენტის შემოტანით დაიძლევა, მაგრამ იგივე ელემენტი, ერთი შეხედვით, ვოლუნტარიზმის საფრთხეს ქმნის. ფსიქიკური, როგორც მომქმედი ფაქტორი, აქტიობის გამომწვევი (მარეგულირებელი) ძალა, ქცევის თვითკმარ და არაფერზე დამოკიდებულ, საკუთარი თავით განსაზღვრულ მომენტად შეიძლება წარმოვიდგინოთ. ამ შემთხვევაში მეცნიერებისთვის დამღუპველ ინდეტერმინიზმის მორევში აღმოვჩნდებით. თარხნიშვილი აღნიშნულ საფრთხეებს აცნობიერებს და ამ პოზიციების დაბალანსების გზას ადგება, შუალედური თვალსაზრისისკენ ესწრაფვის. ამავე დროს, იგი ცდილობს დეტერმინიზმის მყარ ნიადაგს არ მოწყდეს და, ამიტომ, ქცევაში ფსიქიკური მომენტების შესახებ ძალიან ფრთხილად ლაპარაკობს. ასეთი მიდგომა ზოგჯერ იმდენად შორს მიდის, რომ ძნელი გასაგები ხდება, რას და როგორ აკეთებს ფსიქიკა საერთოდ და ცნობიერება - კერძოდ. ავტორი ყველგან ხაზგასმით აღნიშნავს ქცევის გარეგანი განსაზღვრულობის პრიორიტეტს. სიტყვა „დეტერმინაციასაც“ მხოლოდ გარეგანი მიზეზობრიობის მნიშვნელობით ხმარობს. ფსიქიკური მეორადი წარმოშობისაა და განსაზღვრულია გარეგანით. ძალიან ფართო მნიშვნელობით ეს, ალბათ, მართებულიცაა, მაგრამ, არ შეიძლება ამ თეზისის აბსოლუტიზაცია. თარხნიშვილი იქამდე მიდის, რომ მთლიანად უარყოფს თანდაყოლილი მომენტის მნიშვნელობას ფსიქიკური თვისებების წარმოქმნაში. იგი, დღევანდელი ტერმინოლოგიით რომ დავახასიათოთ, სიტუაციონისტურ პოზიციაზე დგას, მაგრამ ასეთ უკიდურეს თვალსაზრისს ყველაზე რადიკალური სიტუაციონისტიც არ დაეთანხმება. ზემოთ დავწმუნდით, რომ თარხნიშვილი არა მხოლოდ პირდაპირ მიუთითებს ფსიქიკის რეგულატორულ ფუნქციაზე, არამედ ემპირიულადაც იკვლევს მას. მან დაადგინა, რომ ცნობიერ ნებას გულის მოქმედების შენელების უნარიც კი აქვს. ავტორის სიტყვებით, ნება აძლიერებს მიზანშეწონილ მოთხოვნილებებს და აკავებს ან სულაც ანეიტრალებს ნაკლებად მიზანშეწონილ ტენდენციებს; ნების საშუალებით ადამიანს ძალუძს თავისი შესაძლებლობების ამა თუ იმ მიმართულებით განვითარება. ცხადია, რომ თვითგანვითარების პირობად ჩათვლილ ნებას არჩევანის თავისუფლება უნდა ჰქონდეს და არ ემორჩილებოდეს გარეგანი ზემოქმედებების სტიქიას. ეს, თავის მხრივ, ნებას რეალურად მომქმედ, ავტონომიური ძალის მქონე მიზეზობრივ ფაქტორად აქცევს, რაც უკვე ვოლუნტარიზმია. ამის დაშვება თარხნიშვილისთვის მიუღებელია. ამიტომ, ნებისყოფის ქმედითუნარიანობის ყველა მოყვანილ მტკიცებასთან ერთად, იგი ნების შესაძლებლობების სერიოზულ შეზღუდულობაზეც საუბრობს. მოკლედ, აქ არ ჩანს თანმიმდევრული პოზიცია. მართალაც, რა არის ნებელობა - ავტონომიური ძალის მქონე, სასარგებლო და აუცილებელი ფსიქიკური ფუნქცია, თუ გარკვეული და მნიშვნელოვანი ფუნქციის არ მქონე, გარემო ფაქტორებით და ფიზიოლოგიური მექანიზმებით გაპირობებული ქცევის რეგულაციის დამატებითი რგოლი? პირველ ეტაპზე თარხნიშვილი, პრინციპში, ამ უკანსკნელ ვერსიას ემხრობოდა და ნების თავისუფლების განცდას უსარგებლო ილუზიას უწოდებდა. თვითცნობიერება უთუოდ ადასტურებს ამ განცდის არსებობას. ეს არის ფსიქოლოგიური საფუძველი იმის რწმენისა, რომ თავისუფალი ნება არსებობს. მაგრამ, სინამდვილეში, მისი მიზეზი ჩვენი თვითცნობიერების შეზღუდულობაა. ქცევის გამომწვევი მიზეზების რიგიდან ცნობიერება მხოლოდ ქცევის უშუალოდ წინმსწრებ იმპულსს აფიქსირებს და მას ჩვენი „მე“-ს ნებას უკავშირებს. ამიტომ, ჩნდება განცდა, რომ ეს იმპულსი თავისუფალი ნებიდან მომდინარეობს; სინამდვილეში რეალური მიზეზი პიროვნების გარეთაა. მოკლედ, თავისუფლება, როგორც ასეთი, არ არსებობს, თავისუფლების განცდა კი მხოლოდ ცნობიერების შეცდომაა. მოგვიანებით თარხნიშვილი ამ განცდის დადებით მნიშვნელობაზე - იწყებს საუბარს და, გარკვეული აზრით, თვით თავისუფლების რეალურობაზეც მიანიშნებს. თავისუფლება, მისი აზრით, ცნობიერების კანონია, აუცილებლობა - გონებისა. ცნობიერების მხრიდან დანახული ქცევა თავისუფლად გამოიყურება, გონების მხრიდან - დეტერმინირებულად. ცნობიერება თავისი განცდების იქით არ იყურება და თავისუფლებას ხედავს; შემმეცნებელი გონება კი ყველგან მიზეზობრივ კავშირებს აღმოაჩენს, მათ შორის ნებელობის სფეროშიც. ამიტომ ნება, გარკვეული აზრით, თავისუფალიც არის და დეტერმინირებულიც. ცხადია, რომ ეს მსჯელობა ნების თავისუფლების რეალურობას ვერ დაამტკიცებს. მის ლოგიკას, საბოლოოდ, თავისუფლების უარყოფამდე მივყავართ, ვინაიდან შემეცნებელი გონება მარტო იმას აღმოაჩენს, რაც სინამდვილეში არსებობს. ცნობიერებას რომ მართლაც თავისუფალი ნება მართავდეს, ამას გონებაც ცხადყოფდა. ფსიქიკური სფეროს დეტერმინირებულობას მეცნიერება იმიტომ უშვებს, რომ იქ მოვლენათა შორის კანონზომიერი კავშირები დასტურდება, იქ წესრიგია და არა ქაოსი, აუცილებლობა და არა შემთხვევითობა. ეს რომ არ იყოს, ფსიქოლოგია, როგორც პოზიტიური მეცნიერება, არც იარსებებდა. მოკლედ, თარხნიშვილის მიერ ცნობიერებისა და გონების დუალიზმის დაშვებით მოცემული პრობლემა არ წყდება. რაც შეეხება თავისუფლების განცდას, ის აუცილებელიც არის და სასარგებლოც. ავტორი არ იშურებს მის მიმართ ეპითეტებს და „მიწიერი ცხოვრების მშვენებასაც“ უწოდებს. ამ განცდაზე ფილოსოფიასა და მეცნიერებაში ბევრი თქმულა. საუკუნეების მანძილზე (დეკარტეს შემდეგ მაინც) მიდის ბჭობა იმის შესახებ, თუ როგორია მისი ბუნება და რას ნიშნავს იგი სინამდვილეში. უმეტესობის აზრით, ეს განცდა, თავისთავად, არაფერს ამბობს თავისუფლების შესახებ (ბ. სპინოზა, დ. ჰიუმი, პ. ჰოლბახი, ჯ.ს. მილი, ა. შოპენჰაუერი, ბ. რასელი, ბ. სკინერი, ჰ. ლეფკორტი და სხვა). ნაწილი თვლის, რომ ის ადასტურებს თავისუფლების რეალურ არსებობას (რ. დეკარტე, კ. ჰემპელი, კ. კემბელი, კ. როჯერსი და სხვა). ი. კანტს მიაჩნდა, რომ ამ განცდის ფაქტი საკმარისია თავისუფლების ემპირიული (და არა ტრანსცენდენტური) დასაბუთებისთვის. ბუნებისმეტყველი თარხნიშვილისთვის კი ასეთი ფენომენოლოგიური არგუმენტაცია (თავისუფლება რეალობაა, ვინაიდან განიცდება), ცოტა არ იყოს, კურიოზულად გამოიყურება, მით უფრო, თუ გავითვალისწინებთ კონტექსტს, რომელშიც ავტორი ამ საკითხზე მსჯელობს. მხედველობაში გვაქვს შთაგონების მოვლენები. საქმე ის არის, რომ სწორედ ე.წ. პოსტჰიპნოზური მოქმედება გვაწვდის ყველაზე სერიოზულ მტკიცებულებას ნების თავისუფლების ფენომენოლოგიური დასაბუთების წინააღმდეგ. ასეთ ქცევას, როგორც წესი, თან ახლავს იმის ცნობიერება, რომ იგი სუბიექტის თავისუფალი არჩევანის შედეგია, მაშინ, როდესაც რაიმე სახის თავისუფლებაზე ამ შემთხვევაში ლაპარაკიც ზედმეტია - ასეთი ქცევა წინასწარ არის დაპროგრამებული და აუცილებლობის წესით სრულდება. უნდა ვიფიქროთ, რომ როდესაც თარხნიშვილი თავისუფლებას „ფსიქიკურ რეალობას“ უწოდებს, ის არ ცდება, ვინაიდან გულისხმობს, რომ თავისუფლების განცდა ფსიქიკის (ცნობიერების) რეალობაა. ცნობიერებაში მართლაც რეალურად არსებობს შეცდომები, ილუზიები და ა.შ. ეს, ცხადია, არ ნიშნავს, რომ ფსიქიკის სფეროში თავისუფლება და ინდეტერმინიზმი სუფევს. ერთი სიტყვით, თუ გავითვალისწინებთ თარხნიშვილის შეხედულებათა მთელ სისტემას და მასში ნებელობის საკითხზე მოსაზრებების ცვალებადობას, შეიძლება დავასკვნათ, რომ თარხნიშვილს თავისუფლება ესმის, როგორც ცნობიერების შეცდომა, ილუზია. ამავე დროს, იგი უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობს ადამიანის ცხოვრებაში. ერთ-ერთი ინტერპრეტატორის თქმით, თავისუფლების ცნობიერება თარხნიშვილთან „დადებით ილუზიას წარმოადგენს“ (ს. ავალიანი). თარხნიშვილმა მართებულად დაუშვა ფსიქიკური დეტერმინაციისა და რეგულაციის არსებობა, თუმცა ფიზიოლოგიურმა ორიენტაციამ საშუალება არ მისცა თამამად ესაუბრა ქცევის რეგულაციის ფსიქიკურ ასპექტზე. ფსიქიკურში მან ინდეტერმინიზმის საფრთხე დაინახა, მაგრამ ფსიქიკური ელემენტის არსებობა ქცევის სტრუქტურაში თავისთავად არ ნიშნავს თავისუფლების აღიარებას და ინდეტერმინიზმისკენ გზის გახსნას. აქ მთავარია არ დავუშვათ ფსიქიკურში თვითნებური ძალის, ჰომუნკულუსის (პატარა ადამიანის) არსებობა, რომელიც, როგორც ქცევის პირველმიზეზი, ჩვენში ზის და ავტონომიურად მართავს „სხეულის მანქანას“, თავად ფსიქიკურ პროცესებს. თავისუფალი, არაფერზე დამოკიდებული ნების წყარო ასეთი ჰომუნკულუსია და არა ფსიქიკური პროცესები, რომელთა რეგულატორული ფუნქცია ყოველგვარ ქცევაში და, მით უფრო ნებელობითში, აშკარაა; ქმედითობას და სარგებლიანობას მოკლებული ფსიქიკის საჭიროება არც არსებობს. თარხნიშვილის დროს უკვე მომწიფდა აზრი, რომ ფსიქიკური ფაქტორის გარეშე, რომელიც საშუალებას აძლევს ორგანიზმს ორიენტაცია მოახდინოს გარემოში და შეუსაბამოს მას თავისი საპასუხო რეაქციები, შეუძლებელია მიზანშეწონილი აქტივობის დახასიათება. ფსიქიკური ფაქტორი, ბიოლოგიურ ელემენტთან ერთად, განაპირობებს შეგუებით ქცევას. აქტივობის გართულებასთან ერთად რთულდება ფსიქიკური რეგულაციაც, რომელიც ნებელობითი ქცევის დონეზე თავის უმაღლეს საფეხურს აღწევს. სწორედ ფსიქიკური მექანიზმები განაპირობებენ ასეთი ქცევის თავისებურებას (მიზანშეწონილება, მიზანმიმართულობა, შეგნებულობა, განზრახულობა) და უზრუნველყოფენ ქცევის მთელ პროცესს დასაწყისიდან დასრულებამდე. გადაწყვეტილების მიღებისა და ქცევის რეგულაციის თანამედროვე მოდელების ფარგლებში აქტიურად შეისწავლება კონკრეტული ფაქტორებისა თუ ცვალდების, პროცესებისა თუ ოპერაციების, უნარებისა თუ თვისებების ერთობლიობა და მათი ფუნქციონალური ურთიერთკავშირები. მათი არასრული ჩამონათვალიც შთამბეჭდავია: ეტალონები, ღირებულებები, მოლოდინები, ფსიქოლოგიური ავტოპორტრეტი, თვითშეფასება, პრეტენზიის დონე, შინაგანი სანქციები, უკუკავშირები, ატრიბუციების, თვითეფექტურობის, ვალენტობის, სუბიექტური ალბათობების მაჩვენებლები, ინსტრუმენტალობა, თვითკონტროლი, ძიება, სელექცია, შედარება, შეფასება, პროგრამირება, სანქციონირება, კორექცია, გადაწყვეტილების მიღების, თავდაცვის, თვითგანმტკიცებისა თუ სხვა სტრატეგიები და ა. შ. ყველა მათგანს რეალური შინაარსი და ფუნქცია აქვს ქცევის რეგულაციაში, რასაც საერთო სახელი - ნებელობა ეწოდებოდა. თანამდეროვე ფსიქოლოგიაში ხდება ამ კოგნიტურვოლიტური სტრუქტურებისა და პროცესების ტესტირება, კორექცია, ფორმირება, მოდელირება, პროგნოზირება. მათ სრულად მიეყენება ფუნდამენტურ და გამოყენებით მეცნიერებში არსებული პროცედურები. ეს გარემოება ძალიან ზღუდავს მათი დახასიათების შესაძლებლობას თავისუფლებისა და ინდეტერმინიზმის კატეგორიებით, რამდენადაც ისინი წინააღმდეგობაში მოდიან კანონზომიერებისა და განსაზღვრულობის ცნებებთან. ხოლო თუ პროცესი (ქცევა) კანონზომიერია და განსაზღვრული, მაშინ რისგან, ვისგან ან რატომაა იგი თავისუფალი?! ფსიქოლოგიურმა მეცნიერებამ უნდა შეისწავლოს ადამიანის ქცევის რთული და სპეციფიკური (ნებელობითი) ფორმები. ფილოსოფიის პლანში შეიძლება და საჭიროც არის აუცილებლობასა და თავისუფლებაზე მსჯელობა, მაგრამ რეალური კვლევა მოითხოვს გარკვეულ პასუხს კითხვაზე, როგორ არის შესაძლებელი „თავისუფალი პროცესის“ მეცნიერული კვლევა? მეცნიერება ძნელად, მაგრამ განუხრელად მიიწევს წინ ქცევის ფსიქიკური რეგულაციის საიდუმლოების გახსნისკენ. თარხნიშვილის დროს ფსიქოლოგია მხოლოდ პირველ ნაბიჯებს დგამდა ამ მიმართულებით. ჯერ კიდევ ძლიერი იყო მექანიცისტური, ვოლუნტარისტული და ვიტალისტური შეხედულებები. სწორედ მათგან გათავისუფლება და ქცევის ფსიქოლოგიური მექანიზმის ახლებური გააზრება იყო ყველაზე დიდი ქართველი ფსიქოლოგის, ქართული ფსიქოლოგიური სკოლის ფუძემდებლის დიმიტრი უზნაძის მთავარი ამოცანა. ირაკლი იმედაძე წიგნიდან: ფსიქოლოგიის ისტორია « წინა ნაწილი | გაგრძელება » …
- დაამატა ლაშა to ფსიქოლოგია at 5:34pm on ივლისი 23, 2018
- თემა: პიროვნებად ჩამოყალიბების შიში
- აც ადამიანი მტკივნეულად განიცდის, როგორც საკუთარი უსაფრთხოების დაკარგვას. ჩვენი შედარების თანახმად, ამ შემთხვევაში საქმე ეხება «რევოლუციას», ანუ იმ ადამიანების ქმედებებს, რომლებიც მეტისმეტად ინტენსიურად მოძრაობენ უფრო დიდი ცენტრის გარშემო, და არ სურთ «საკუთარი ღერძის გარშემო ტრიალი». ამით გვსურს ერთგულების ცნებას უფრო ფართო მნიშვნელობა მივანიჭოთ. ადამიანებთან სიახლოვის სურვილი და იმისკენ სწრაფვა, რომ ვინმე გიყვარდეს ან ვინმეს უყვარდე, ადამიანის ერთ-ერთ დამახასიათებელ თვისებას წარმოადგენს. სიყვარულს თან ახლავს იმ ძვირფასი ადამიანის გაბედნიერების სურვილი, რომელთანაც საერთო გრძნობები გვაკავშირებს; ამ დროს მისი სურვილების ამოცნობას ვცდილობთ და მასზე უფრო მეტს ვფიქრობთ, ვიდრე საკუთარ თავზე; ამასთან საკუთარი თავი ხშირად გვავიწყდება და გრძნობების ურთიერთგაზიარების იმ ბედნიერ წუთებს განვიცდით, როდესაც ორი «მე»-ს «ჩვენ»-ად შერწყმა ხდება და აღარ არსებობს გათიშულობა ინდივიდებს შორის, ყოველ შემთხვევაში, გარკვეული დროით მაინც. ამგვარი ურთიერთობის თაურსახეს დედა-შვილის ურთიერთობა წარმოადგენს. ეს გრძნობა, შესაძლოა, მოგვიანებით ნებისმიერი სხვა სახეობის სიყვარულშიც გაკრთეს, როდესაც ადამიანი ცდილობს კვლავ იპოვოს და აღადგინოს ის, რასაც ადრეულ ბავშვობაში განიცდიდა. ეს არის დაბრუნება ბავშვობისდროინდელ სიყვარულთან, რადგან ვიცით, რომ იმხანად უანგაროდ ისეთები ვუყვარდით, როგორებიც ვიყავით; ახლა კი თავად გვინდა დავრწმუნდეთ, რომ ჩვენ მიერ გაცემული სითბო და სიყვარული სხვას აგრძნობინებს ბედნიერებას. სიყვარულის უნარი ადამიანს დაბადებიდან დაჰყვება, რადგან ეს მისი ერთ-ერთი უმთავრესი თვისებაა, მაგრამ იმისთვის, რომ ეს გრძნობა განვითარდეს, მას ზრუნვა და ხელშეწყობა სჭირდება. მოპოვებული სიყვარულის წყალობით, ადამიანს შესაძლებლობა ეძლევა, გაიგოს საკუთარი თავის ფასი და იგრძნოს, რომ სიყვარული უკუგებას მოითხოვს; უნდა შევეცადოთ და კვლავ დავფიქრდეთ ადამიანზე, რომელსაც პიროვნებად ჩამოყალიბება არ სურს და უმთავრესად ცდილობს, საკუთარი «მე»-ს მოთხოვნებითა და მისდამი ერთგულებით იცხოვროს. ამგვარი განწყობის თავდაპირველ შედეგს ის წარმოადგენს, რომ ადამიანი საკუთარ თავს ნებისმიერ პარტნიორზე მაღლა აყენებს. სიყვარულისა და ერთგულების სურვილი პარტნიორს მოითხოვს, იგი სხვა ადამიანს უკავშირდება და მის გარეშე ვერ იარსებებს. სწორედ ამ დამოკიდებულების გაცნობიერება გადაიქცევა იმ ადამიანების პრობლემად, რომლებსაც ჩვენ დეპრესიულებს ვუწოდებთ. სიყვარულის უნარი და მოთხოვნილება, ადამიანის მზაობა ამ გრძნობის მიმართ ერიჰ ფრომმა ორი წინადადებით ჩამოაყალიბა თავის წიგნში «სიყვარულის ხელოვნება»: «მე შენ მჭირდები, რადგან მიყვარხარ» და «მე შენ მიყვარხარ, რადგან მჭირდები». ამრიგად, ადამიანს ვიღაც სჭირდება, რათა თავისი სიყვარულის რეალიზაცია მოახდინოს, ან იმის საჭიროებას განიცდის, რომ ის ვინმეს უყვარდეს, რადგან იცის, რომ ამ მოთხოვნას თავად ვერ შეასრულებს. როდესაც ადამიანს გვერდით სხვა ვინმე სჭირდება, იგი ცდილობს, მასთან, რაც შეიძლება, ახლოს იყოს და წუხს, თუ ეს ვერ მოახერხა. შიზოიდურ პიროვნებას აუცილებლად სჭირდება პარტნიორთან მანძილის დაცვა, რადგან მისი სიახლოვე აშინებს. დეპრესიული ადამიანი კი ცდილობს, «საკუთარი ღერძის გარშემო» ნაკლებად იტრიალოს და შეამციროს მანძილი პარტნიორთან, რათა მიტოვებული არ დარჩეს. ეს შეიძლება მისი ღრმა დეპრესიისა და სასოწარკვეთის მიზეზი გახდეს. მაგრამ როგორ უნდა მოიქცეს ადამიანი, რომ იგი პარტნიორთან განშორებისა და მისი დაკარგვის შიშმა არ შეიპყროს? ამ დროს ერთადერთი გონივრული ნაბიჯი იქნებოდა, თუ იგი დამოუკიდებელ პიროვნებად ჩამოყალიბდებოდა და თვითდამკვიდრებას მოახერხებდა, რათა პარტნიორზე მთლიანად არ ყოფილიყო დამოკიდებული. მაგრამ დეპრესიული პიროვნებისთვის სწორედ ეს წარმოადგენს სიძნელეს, რადგან მან ამ დროს უარი უნდა თქვას ადამიანებთან ახლო ურთიერთობაზე, ეს კი მასში ისევ და ისევ «დაკარგვის შიშს» გამოიწვევს. ამრიგად, დეპრესიული ადამიანი საკუთარ უსაფრთხოებას სხვებში ეძებს, რომლებმაც მისი პრობლემები უნდა გადაჭრან. მაგრამ მოგვიანებით დავინახავთ, რომ ამით მისი მდგომარეობა მხოლოდ უარესდება. რაკი დეპრესიულ ადამიანს ჰგონია, რომ სხვაზე დამოკიდებულებით მას უსაფრთხოება ექმნება, იგი ცდილობს, საკუთარი თავი ვინმეს დაუქვემდებაროს ან ვინმე თავად დაიქვემდებაროს. როცა სხვაზე ხარ დამოკიდებული, მაშასადამე ის გჭირდება, და სწორედ ამგვარი «საჭიროების არსებობა» აძლევს დეპრესიულ ადამიანს იმის გარანტიას, რომ მას არ მიატოვებენ. დეპრესიულ ადამიანს შეუძლია მეორე ადამიანი, უპირველეს ყოვლისა, იმით დაიქვემდებაროს, რომ თავი უმწეო და უსუსურ არსებად მოაჩვენოს, და ამით აგრძნობინოს, რომ მისი მიტოვების უფლება არა აქვს. განა შეიძლება ადამიანი ისეთი მკაცრი და უსულგულო იყოს, რომ უმწეო არსება მიატოვოს და განუდგეს?! ადამიანი რომ დაიქვემდებარო, იგი ბავშვივით უსუსურ და უმწეო არსებად უნდა აქციო, რაც ზემოაღწერილი საშუალების საპირისპირო სურათს ქმნის, თუმცა დეპრესიულ ადამიანს ორივე შემთხვევაში ერთი და იგივე მოტივი ამოძრავებს: იგი ცდილობს, ამგვარი დაქვემდებარებული ურთიერთობა მეორე ადამიანის «დაკარგვის შიშით» გამოიყენოს. ამ დროს დეპრესიული ადამიანი შეპყრობილია იზოლაციის, მარტო დარჩენისა და ახლობელთან განშორების შიშით და ცდილობს, რაც შეიძლება, მეტი სიახლოვე ჰქონდეს მასთან. იგი ჩვენ მიერ აღწერილი შიზოიდური პიროვნების საპირისპირო ტიპს წარმოადგენს, რადგან შიზოიდი პარტნიორთან სიახლოვეს გაურბის და დამოუკიდებლობის მოპოვებას ცდილობს. დეპრესიულ პიროვნებას მარტო დარჩენისა ეშინია, ამიტომ მისთვის ადამიანებთან ურთიერთობა და სიახლოვე შიშის დაძლევას და უსაფრთხოებას ნიშნავს, მაშინ როდესაც შიზოიდი ამ სიახლოვეში საფრთხეს და ავტარკიის შეზღუდვას ხედავს. როდესაც დეპრესიული ადამიანი აცნობიერებს, რომ პიროვნებად ჩამოყალიბების ანუ ინდივიდუაციის პროცესში ახლობელ ადამიანთან განშორების საფრთხე ექმნება, იგი ამას ან საკუთარი თავის წინაშე არ აღიარებს, ან პარტნიორისთვის ამის დამალვას ცდილობს. თუ ჩვენი კოსმიური შედარების ენით ვიმსჯელებთ, ამ დროს დეპრესიული ადამიანი ლამობს შიშს იმით დააღწიოს თავი, რომ ან «საკუთარი ღერძის გარშემო ტრიალზე» აცხადებს უარს, ან ამ შიშს პარტნიორს უმალავს. ამრიგად, დეპრესიული პიროვნება ზოგჯერ მეორე ადამიანის ცხოვრების თანამგზავრად გადაიქცევა, ზოგჯერ კი თავად ამ ადამიანს გადააქცევს თავის თანამგზავრად. დეპრესიული პიროვნების ცხოვრება მთვარეულის არსებობას ემსგავსება, რადგან იგი სხვის ცხოვრებას ექოსავით იმეორებს, ან ცდილობს, საკუთარი თავი მეორე ადამიანს დაუქვემდებაროს. ამ დროს მას ისევ და ისევ გაუცნობიერებელი რჩება შიში ინდივიდუაციის წინაშე, რომელიც მისთვის კონკრეტულ პრობლემას წარმოადგენს. დეპრესიულ ადამიანს ეშინია, რომ საკუთარი თუ პარტნიორის დამოუკიდებლობის შემთხვევაში, იგი ასცდება ერთობლივად განვითარების გზას; ამგვარი დამოუკიდებლობა ნამდვილად შეიცავს მეორე ადამიანის დაკარგვის საფრთხეს, რადგან ინდივიდუაცია გარკვეულწილად ყოველთვის ახდენს ადამიანის იზოლაციას; რაც უფრო მეტად გამოვირჩევით ჩვენი თვითობით და განვსხვავდებით სხვებისაგან, მით უფრო ნაკლები შეხება გვაქვს მათთან. ინდივიდუაციის პროცესში ადამიანი ამოვარდება იმ უსაფრთხოების სისტემიდან, რომელშიც იგი «ისეთია, როგორიც ყველა», რაც ასევე შიშის საფუძველს ქმნის. «ჯოგური ინსტინქტი» ამცირებს ამ შიშს, რადგან ბრბოში ადამიანებს უქრებათ შიში ინდივიდუაციის წინაშე. დეპრესიულ ადამიანს განსაკუთრებული მიდრეკილება აქვს ამგვარი შიშისადმი. განსხვავებული აზროვნება, გრძნობები და განცდები მასში გარკვეული ადამიანის «დაკარგვის შიშს» აღძრავს, რადგან ამას მასთან დაშორებად და მის მიმართ გაუცხოებად აღიქვამს; სწორედ ამიტომ ცდილობს დეპრესიული ადამიანი, უარი თქვას ყველაფერზე, რაც მას სხვებისგან განასხვავებს. შევეცდებით, უფრო ნათლად განვმარტოთ ეს. ადამიანი რაც უფრო ნაკლებად აცნობიერებს, რომ მისთვის აუცილებელია განვითარება და დამოუკიდებლობა, მით უფრო მეტად სჭირდება მას ადამიანებთან ურთიერთობა. ამრიგად, ადამიანის «დაკარგვის შიში» წარმოგვიდგება ამ შემთხვევაში, როგორც საკუთარი «მე»-ს სუსტი მხარე. «დაკარგვის შიშისგან» თავის დაცვას დეპრესიული პიროვნება იმით ცდილობს, რომ სულ უფრო და უფრო განუდგება საკუთარ თავს, რასაც იგი საპირისპირო შედეგამდე მიჰყავს; რადგან, თუ ადამიანი ძლიერი და განვითარებული პიროვნება არ არის, მაშინ მისთვის ასეთი ძლიერი «მე» გარესამყაროში უნდა არსებობდეს, რომელსაც იგი დაეყრდნობა. რაც უფრო სუსტია დეპრესიული ადამიანი, მით უფრო მეტად დამოკიდებულია სხვაზე, და, რაც უფრო დიდია ეს დამოკიდებულება, მით უფრო მეტად იპყრობს შიში, რომ ეს საყრდენი ხელიდან გამოეცლება. მან ხომ ყველაფერი სხვა ადამიანს მიანდო და იმხელა უფლებამოსილებით აღჭურვა იგი, რომ ახლა მის გარეშე ცხოვრება ვეღარ წარმოუდგენია, რადგან საკუთარი არსებობა მთლიანად იმ სხვას გადააბარა! აქედან გამომდინარე, დეპრესიული ადამიანი ისეთ დაქვემდებარებულ არსებობას ეძებს, რომელიც მის უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს. მაგრამ ამგვარი არსებობა ზრდის მასში «დაკარგვის შიშს». ამიტომ ეჭიდება დეპრესიული ადამიანი სხვებთან ურთიერთობას და მათთან ხანმოკლე დაშორების შემთხვევაშიც კი პანიკა იპყრობს. ასე ნელ-ნელა მოექცევა იგი «ეშმაკის წრეში», რომელსაც მხოლოდ იმ შემთხვევაში გაარღვევს, თუ ინდივიდუაციას შეეცდება და ავტონომიურ სუბიექტად ყოფნის გაბედულ სურვილს გამოიჩენს. შიზოიდური პიროვნება ადამიანებთან ურთიერთობას იმ მიზეზით გაურბის, რომ მათ არასანდოდ და სახიფათოდ მიიჩნევს, და ამ გზით ცდილობს შიშის დაძლევას ადამიანისადმი ერთგულების წინაშე. დეპრესიული პიროვნება ასეთ დროს პირიქით იქცევა; იგი, საერთოდ ადამიანის, უპირველეს ყოვლისა, ახლობელი ადამიანის იდეალიზაციას ახდენს და მას სრულიად საიმედოდ მიიჩნევს, ყოველგვარ სისუსტეს შეუნდობს და მისი ხასიათის თვით ყველაზე უკუღმართ გამოვლინებაზეც კი თვალს ხუჭავს. მას არ სურს ამ ადამიანში დაინახოს რაიმე საშიში და შემაშფოთებელი, რადგან ეს საფრთხეს შეუქმნის მასთან კეთილსაიმედო ურთიერთობას. ამის გამო დეპრესიული პიროვნება ძალიან ძნელად წარმოიდგენს, რომ ადამიანებს ან საკუთარ თავს შეიძლება რაიმე ბოროტებაში დასდოს ბრალი, რადგან მათთან ურთიერთობისთვის სრული ნდობა და უპირობო სიყვარული სჭირდება. იგი საკუთარ თავში ახშობს ამ ადამიანების მიმართ ყოველგვარ ეჭვს და კრიტიკას, ვერ აცნობიერებს მათთან ურთიერთობის არსს და ცდილობს, ახსნა-განმარტების გარეშე, თავიდან აირიდოს ნებისმიერი დაძაბულობა, რადგან ეს ყველაფერი ეხმარება «სანუკვარი მშვიდობის» მიღწევაში; წინააღმდეგ შემთხვევაში, მას პარტნიორის მხრიდან გაუცხოება ელის. დეპრესიული ადამიანი პარტნიორის თვისებების იდეალიზაციას იმის შიშით ახდენს, რომ, შესაძლოა, მისთვის «არასაჭირო» გახდეს, მაგრამ ამ შიშს მისი ბავშვური გულუბრყვილობა და გამოუცდელობა იწვევს. დეპრესიული პიროვნება «სირაქლემის პოლიტიკას» ეწევა და ცხოვრებისეული პრობლემების წინაშე თავს ქვიშაში მალავს, რადგან მტკიცედ სჯერა, რომ ადამიანი კეთილია. იმისათვის, რომ დეპრესიულმა პიროვნებამ ადამიანებთან ურთიერთობაში სასურველ ჰარმონიას და მშვიდ სიახლოვეს მიაღწიოს, იგი, თავის მხრივ, ასევე «კეთილი» უნდა იყოს. ამიტომ ცდილობს გამოავლინოს ისეთი ალტრუისტული თვისებები, როგორიცაა: სათნოება, მოკრძალება, ერთგულება, კეთილგანწყობა, თვინიერება, უანგარობა, თანაგრძნობა და შემწყნარებლობა. დეპრესიული ადამიანი მეტ-ნაკლები ინტენსიობით გამოავლენს თვინიერებას, უარს ამბობს პირად სიკეთეზე და თვით უკიდურესი, მაზოხისტურად მორჩილი საქციელიც კი უცხო არ არის მისთვის. ყველა ეს თვისება შეიძლება ერთ საერთო ნიშნულზე დავიყვანოთ და აღვნიშნოთ, რომ საკუთარ სურვილებზე და დამოუკიდებლობაზე უარისთქმით დეპრესიული პიროვნება ცდილობს, «დაკარგვის შიში» განდევნოს და მისთვის აგრერიგად სახიფათო ინდივიდუაციის პროცესს დააღწიოს თავი. მაგრამ მის ამგვარ დამოკიდებულებაში თავის მოტყუების საფრთხე იმალება; იმ დროს, როდესაც დეპრესიული პიროვნება საკუთარი თავისგან ამგვარ ქმედებას მოითხოვს და მას იდეოლოგიის სახეს აძლევს, იგი ამით მხოლოდ «დაკარგვის შიშის» მოტივაციას კი არ მალავს, არამედ მორალურ უპირატესობასაც კი გრძნობს იმ ადამიანების მიმართ, რომლებიც ამგვარი სათნოებითა და უანგარობით არ გამოირჩევიან. ამრიგად, დეპრესიული პიროვნება ხელოვნურად მიიწერს სათნოებას, მსხვერპლის როლს თამაშობს და ცდილობს, ადამიანებს საკუთარი, განუვითარებელი «მე» შესთავაზოს. მაგრამ ინდივიდუაციაზე უარისთქმა დეპრესიულ პიროვნებას ძვირად უჯდება იმის გამო, რომ არ ჰყოფნის გამბედაობა, გამოავლინოს თავისი სურვილები, აფექტები და ინსტინქტები, რადგან შიშის გრძნობა თუ საკუთარი იდეოლოგია არ აძლევს ამის უფლებას. ის ასევე ვერ ჩაიდენს ისეთ საქციელსაც, რისთვისაც სხვებს გაკიცხავდა. ამის გამო ყოველთვის უფრო მეტად დამოკიდებულია სხვებზე, რადგან მათ დეპრესიულ პიროვნებას უნდა შეუსრულონ ის სურვილები და მოლოდინები, რაც მას, ბუნებრივია, გააჩნია. ვისაც საკუთარი სურვილის შესრულება არ შეუძლია, იმედი აქვს, რომ მას სხვები შეუსრულებენ; და ეს ის საფასურია, რომელსაც საკუთარი თვინიერებისთვის მიიღებს; და, თუ ეს ამქვეყნად არ მოხდება, ქრისტიანული იდეოლოგიის თანახმად, ამისათვის იმქვეყნად დაჯილდოვდება. სწორედ მოლოდინის იმედგაცრუება იწვევს ამ პიროვნებების დეპრესიის შემდგომ გართულებას, რადგან ცხოვრებაში მათი ბევრი მოლოდინი არ მართლდება. ამასთან, თუ მათ სათანადო პატივს არ მიაგებენ, დეპრესია ღრმავდება და სასოწარკვეთილებაში გადადის. ამ დროს დეპრესიული პიროვნება ისევ და ისევ ბერძენი გმირის, ტანტალოსის, მდგომარეობაში აღმოჩნდება ხოლმე; მას წინ უდგას ხილი და წყალი, რომელიც მისთვის მიუწვდომელია, რადგან ან არ იცის, როგორ შეისრულოს სურვილი, ან მას ეს ეკრძალება. დეპრესიულ პიროვნებას შეუძლია გამოთქვას სურვილი, მაგრამ ამ დროს, განმუხტვის მიზნით, საკუთარ ემოციებს ვერ გამოავლენს; ეს კი მასში, სულ მცირე, საკუთარი ღირსების გრძნობას აღძრავს, რაც კიდევ უფრო თრგუნავს იმ სიმამაცეს, მიზნის მისაღწევად რომ სჭირდება. მოვიყვანთ დეპრესიული პიროვნების ქცევის რამდენიმე მაგალითს: მავანი ახალგაზრდა გათხოვილი ქალი ამბობს: «ჩემი ქმარი ბოლო ხანს დიდ დროს ატარებს ერთი ახალგაზრდა გოგონას საზოგადოებაში. გოგონა ძალიან მომხიბლავია და ადვილად შეიძლება აცდუნოს ჩემი ქმარი; მე ამ დროს სახლში ვზივარ და მოვთქვამ, მაგრამ ეს ქმარმა არ უნდა შემამჩნიოს, რადგან, თუ მას ამის გამო საყვედურს ვეტყვი, იფიქრებს, რომ ჩამორჩენილი და ეჭვიანი ვარ. ამასთან, მეშინია, იგი ჩემი საყვედურებით არ გავაღიზიანო და, საერთოდ, არ დავკარგო. ის, ალბათ, მეტყვის, რომ ასეთია კაცების ბუნება, და, თუ ის ნამდვილად მიყვარს, მაშინ ამ მდგომარეობას უნდა შევეგუო». ახალგაზრდა ქალი გრძნობს, რომ ამ მდგომარეობას არ უნდა შეურიგდეს, უნდა შეეწინააღმდეგოს ქმრის აზრს ქალისა და კაცის პარტნიორობასთან დაკავშირებით, მაგრამ ისიც იცის, რომ მისთვის ესოდენ სახიფათო სიტუაციაში ვერ შეძლებს თავის დაცვას; ეს იმითაა გამოწვეული, რომ იგი საკუთარი პიროვნების შეფასებისას მეტისმეტ სიმკაცრეს იჩენს, მეტოქეზე კი გადაჭარბებული წარმოდგენა აქვს. ნაცვლად იმისა, რომ თავი დაიცვას, და, თუ საჭირო გახდა, საკუთარ თავში ზედმეტად თავდაჯერებულ ქმარს ეჭვიანობის სცენა მოუწყოს, ქალს ეშინია, რომ მას ჩამორჩენილობას და ეჭვიანობას დასწამებენ; ამიტომ ფიქრობს, რომ მომავალშიც მორჩილად უნდა შეასრულოს ქმრის სურვილები, რაც, ცხადია, ისევ და ისევ ამ უკანასკნელის წისქვილზე ასხამს წყალს. როდესაც ქალმა იგრძნო, რომ საშიშროების წინაშე დადგა, და შეიძლებოდა ქმარი დაეკარგა, გადაწყვიტა მის შესანარჩუნებლად ყველაფერზე წასულიყო და მისი გული მოეგო, თუმცა სასოწარკვეთილმა ბოლოს აღიარა, რომ ქმარმა ის შეიძულა და მიატოვა; აქ საგულისხმოა ის ფაქტი, რომ ქალი საკუთარ თავს უმწეოდ მიიჩნევდა და ამიტომ მას ქმარიც ასეთად აღიქვამდა. დღესდღეობით მსგავს სიტუაციებს ხშირად შევხვდებით, რადგან თავისუფლების, ადამიანთა ურთიერთობის, ერთგულებისა და სქესობრივი ორიენტაციის საკითხებში საყოველთაო გაურკვევლობა სუფევს, რასაც ზოგჯერ არასწორი პროპაგანდაც უწყობს ხელს; ადამიანები, მათ შორის დეპრესიული პიროვნებები, ხშირად იძულებული არიან, თავს ძალა დაატანონ და საკუთარი სურვილების წინააღმდეგ მოიქცნენ იმის შიშით, რომ არავინ იფიქროს, თითქოს მათ ახალ ცხოვრებას და «დროების ტრენდს» ალღო ვერ აუღეს. ახალგაზრდა ქალი საკუთარ თავს, ჩვეულებისამებრ, უამრავ ალტრუისტულ მოთხოვნას უყენებდა. იგი ყოველწლიურად ადგენდა იმ ასი კაცის სიას, რომლებსაც საშობაოდ მილოცვებს ან საჩუქრებს უგზავნიდა. ამის გამო, მას შობამდე უკვე რამდენიმე კვირით ადრე შეიპყრობდა ხოლმე იმის შიში, რომ ყოველდღიურ საქმიანობასთან ერთად, ნაკისრი ვალდებულების შესრულებას ვერ მოასწრებდა. ქალს ამ დროს თავში აზრადაც არ მოსდიოდა, რომ ამ მდგომარეობის შეცვლა შეეძლო, ამიტომ დანაშაულის უსიამოვნო გრძნობა ეუფლებოდა, თუ საქმე ისე არ წარიმართებოდა, როგორც მას ჰქონდა ჩაფიქრებული. დეპრესიულ ადამიანებში ხშირია «უიღბლობის განცდა», რასაც შემდეგი მაგალითი ცხადყოფს: «უამრავი სადარდებელი მაქვს, რადგან ბედი ისევ და ისევ არ მწყალობს. გუშინ პარიკმახერთან შევიარე, რომელმაც გამკორტნა და მთლად დამამახინჯა. მერე ხელოსანი გამოვიძახე და იმანაც მთელი დღე მალოდინა. ოდნავ რომ დავმშვიდებულიყავი, მაღაზიაში წავედი და ჩემთვის ზედატანი ვიყიდე; მერე სახლში დავბრუნდი და აღმოჩნდა, რომ რაღაც საშინელება მიყიდია. ასეთი რამ კი მხოლოდ მე შეიძლება დამემართოს». ამ მაგალითიდან ჩანს, როგორ თავისებურად, გაურკვევლად და გაუგებრად გამოხატავენ დეპრესიული ადამიანები თავიანთ სურვილებს; მათი შესრულების თუ შეუსრულებლობის შემთხვევაში კი იმედგაცრუებულები რჩებიან და ყველაფერს რაიმე გარემოებებს ან საკუთარ უიღბლობას აბრალებენ. ახალგაზრდა ქალმა ჯერ პარიკმახერს ვერ გააგებინა, როგორი ვარცხნილობა სურდა, მერე თავადაც არ იცოდა, როგორი ზედატანი უნდა ეყიდა; სინამდვილეში კი ქალი მხოლოდ საკუთარი იმედგაცრუების გამართლებას და თავის მოსაწყლებას ცდილობდა, რის გამოც ისეთი გრძნობა ეუფლებოდა, რომ უიღბლო ადამიანი იყო და ცხოვრებამ საშინლად დაჩაგრა; იმას კი ვერ აცნობიერებდა, რომ თავის სურვილებს და მოთხოვნებს გაურკვევლად გამოთქვამდა და აზრს ვერ აყალიბებდა; ასევე ტენდენციურად მიუდგა ახალგაზრდა ქალი ხელოსანთან დაკავშირებულ შემთხვევასაც, რაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში საკმაოდ ხშირად გვხვდება; მან კი ხელოსნის დაგვიანების ფაქტი ისევ საკუთარი უიღბლობით ახსნა; ქალი შეეცადა, საკუთარი თანამონაწილეობა ყველაფერში გამოერიცხა, და როდესაც თქვა: «ასეთი რამ მხოლოდ მე შეიძლება დამემართოსო», ამით მან ყველა მიზეზი საკუთარი თავიდან «ბოროტ სამყაროზე» გადაიტანა და თავისი უგერგილობა და შიში ბედს გადააბრალა, რომელმაც იგი უიღბლობისთვის გაწირა. ამრიგად, ახალგაზრდა ქალი თვითშებრალების შემდეგ გარკვეულ კმაყოფილებას გრძნობდა და არავითარი სურვილი ჰქონდა, შეცვლილიყო. დეპრესიული პიროვნებების კონფლიქტები, უპირველეს ყოვლისა, იმ შინაგან ორგანოებში მიმდინარე დარღვევებს უკავშირდება, რომელთა საშუალებითაც ისინი გარესამყაროს მოვლენებს აღიქვამენ. კონფლიქტურ სიტუაციებში ამგვარი ფსიქოსომატური დარღვევები ხშირად იჩენს ხოლმე თავს საყლაპავ მილში, ხახის ლიმფურ ქსოვილში და კუჭში. ადამიანის სიმსუქნე ან სიგამხდრე, შესაძლოა, ფსიქოდინამიური თვალსაზრისით, ამგვარ კონფლიქტებს უკავშირდებოდეს. ხალხში გავრცელებული გამოთქმა – «დარდიანი ადამიანის სიმსუქნე» იმ გამოცდილების შედეგია, რომ, იმედგაცრუებისა და დიდი დანაკარგის შემთხვევაში, ადამიანი სულიერ წონასწორობას ხშირად მეტისმეტი ჭამა-სმით აღიდგენს. აქ გადის იმ დაავადებების მყიფე ზღვარი, რომლებიც, გარკვეულწილად, ადამიანის დაკმაყოფილების ერზაცად ან ამქვეყნიური ცხოვრებიდან გაქცევის მცდელობად უნდა შევაფასოთ. დეპრესიული ადამიანები სიძნელეებს განიცდიან, როდესაც საქმე რაიმე ახლის შეთვისებას ან მფლობელობაში მიღებას ეხება, რაც, ასე ვთქვათ, მათი «მახსოვრობის სისუსტეში» იჩენს თავს. მათ სუსტი მახსოვრობა და გულმავიწყობა ახასიათებთ და ფიქრობენ, რომ ეს ამ ადამიანებისთვის ორგანული სიმპტომი უნდა იყოს. ზუსტი კვლევებით დასტურდება, რომ დეპრესიულ პიროვნებაში არ ხდება სრული აპერცეფცია. ისინი სამყაროს მთელი ინტერესით და ყურადღებით არ აღიქვამენ, რადგან ეშინიათ, რომ, გარემოგამღიზიანებლების გავლენით, შესაძლოა, კონფლიქტებამდე მივიდნენ. იმ შემთხვევაში, თუ დეპრესიული პიროვნება ვერ ახერხებს თავისი ძალიან დიდი სურვილის შესრულებას, იგი გარემოგამღიზიანებლებს წინ დაუხვედრებს იმ დამცავ ფილტრს, რომელიც მას ამ სიტუაციას თავიდან აცილების საშუალებას მისცემს. ამ გარემოებებმა დეპრესიულ პიროვნებას შეიძლება შეუქმნას სიძნელეები სწავლაში, გამოიწვიოს მასში დაღლილობა და გულგრილობა, რაც ასევე დამცავ ფუნქციას ასრულებს, მაგრამ ახლა უკვე, პირიქით, აძლიერებს მის დეპრესიას, რადგან ადამიანი უარს ამბობს ბედნიერებაზე და საკუთარი თავის მიმართ იმედგაცრუებას გრძნობს. დეპრესიულ პიროვნებაში მეხსიერების სისუსტე ხშირად იმაზე მიუთითებს, რომ იგი ცხოვრებას განუდგა და ღრმად დარწმუნებულია, რომ უიღბლობამ შეუშალა ხელი, საერთოდ, რამის მფლობელი გამხდარიყო. ამრიგად, დეპრესიული ადამიანი საკუთარ ბედნიერებაზე წინასწარ ამბობს უარს, რადგან იმედგაცრუების დროს დამატებითი სიამოვნების განცდა ელის. იგი «მკვახე ყურძნის პოლიტიკას» ეწევა, არ სჯერა, რომ შეძლებს საკუთარი სურვილების შესრულებას, ამიტომ მათ წინასწარ აუფასურებს და მიაჩნია, რომ მათი განხორციელება წვალებად არ ღირს. ამასთან, დეპრესიულ პიროვნებას სამყარო სულ უფრო მრუმე, არასასიამოვნო ფერებში წარმოუდგება, რადგან საკუთარი სურვილების გარეშე ცხოვრება თანდათან ცარიელი და მოსაწყენი ხდება; ისინი თითქოს ცხოვრების ხორაგით სავსე სუფრასთან სხედან, მაგრამ არ სჯერათ, რომ იქიდან რამის აღებას და დაგემოვნებას შეძლებენ და ამით სიამოვნებასაც მიიღებენ. დეპრესიული ადამიანი ისევ და ისევ იმ ზღვრამდე მიდის, რომელიც მისი შემგუებლობის უნარს და უარისთქმის მზაობას განსაზღვრავს. თუ იგი იმ შეგნებით ცხოვრობს, რომ უარს არ ამბობს საკუთარ პიროვნებაზე, მუდმივად არ წამოუყენებს თავს «სათნოებებთან» დაკავშირებულ მეტისმეტ მოთხოვნებს, არ «ღრღნის» შური იმ ადამიანების მიმართ, რომლებიც არ განიცდიან დანაშაულის გრძნობას და ყოველგვარი შიშის გარეშე იღებენ ცხოვრებისაგან იმას, რისი მიღებაც შეუძლიათ; აი, ამის გაცნობიერება იქნება დეპრესიული პიროვნების გამოჯანმრთელების საფუძველი. დეპრესიული ადამიანი და სიყვარული დეპრესიული ადამიანისთვის ყველაზე მნიშვნელოვან განცდას სიყვარული წარმოადგენს, რომელიც მასში აღძრავს სურვილს, რომ ვინმე უყვარდეს და მასაც სიყვარულით უპასუხებდნენ. ამ დროს დეპრესიულ პიროვნებას შეუძლია თავისი საუკეთესო თვისებები გამოავლინოს, მაგრამ ეს გრძნობა ყველაზე დიდ საფრთხეებსაც მალავს. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, დეპრესიული პიროვნების კრიზისი, უპირველეს ყოვლისა, პარტნიორულ ურთიერთობებს უკავშირდება; მისთვის დაძაბული სიტუაციები, ახსნა-განმარტებები და კონფლიქტები აუტანელი და მტანჯველი უმთავრესად იმის გამო ხდება, რომ მათ «დაკარგვის შიშის» გააქტიურება ახლავს თან. დეპრესიულ ადამიანს არ ესმის, რომ პარტნიორთან თავადვე მიყავს საქმე კრიზისამდე, რადგან ეს უკანასკნელი ცდილობს, მის მარწუხებს დააღწიოს თავი. ამ დროს დეპრესიული პიროვნება ჯერ პანიკაში ვარდება, შემდეგ კი ღრმა დეპრესია ეწყება, შიშს ხანდახან შანტაჟითა და მუქარით გამოხატავს და თავის მოკვლასაც კი ცდილობს. მას უჭირს იმის წარმოდგენა, რომ პარტნიორს მასთან სიახლოვის ისეთივე სურვილი არა აქვს, როგორსაც თავად განიცდის მის მიმართ; თუ პარტნიორი მისგან დისტანცირებას მოითხოვს, დეპრესიული პიროვნება ფიქრობს, რომ მისი კეთილგანწყობა და სიყვარული დაკარგა. დეპრესიული პიროვნების ერთ-ერთი განსაკუთრებული და ყველაზე მშვენიერი თვისება ის არის, რომ შეუძლია მთელი არსებით შეიყვაროს ადამიანი და მასთან ტრანსცენდენტური თანამონაწილეობის გზით მისი გრძნობები შეიცნოს და გაიზიაროს. დეპრესიული პიროვნების ჭეშმარიტად გულწრფელი განცდის ეს უნარი სიყვარულის, და, ამასთანავე, ყოველგვარი ადამიანურობის გამოვლენის მაუწყებელია. იდენტიფიკაციისადმი მზაობამ მასში, შესაძლოა, მედიუმის ემოციურ დონეს მიაღწიოს, რომლის იქითაც ზღვარი «მე»-სა და «შენ»-ს შორის ფაქტობრივად იშლება. ეს არის ყველა შეყვარებული ადამიანისა და მისტიკოსის სწრაფვა იმ ტრანსცენდენტური თუ ღვთაებრივი სამყაროსაკენ, რომელთან ქვეცნობიერი შერწყმაც მას დედასთან ურთიერთობის ბავშვობისდროინდელ სამყაროში დააბრუნებს. გადამწყვეტი მნიშვნელობა ამ დროს სწორედ ამ ურთიერთობიდან მიღებულ გამოცდილებას ენიჭება. ჯანმრთელ ადამიანს, რომელსაც სუსტი დეპრესია აღენიშნება, დიდი სიყვარულის, ერთგულების და საკუთარი თავის მსხვერპლად შეწირვის უნარი გააჩნია; მას შეუძლია, პარტნიორთან ერთად გადალახოს ნებისმიერი სიძნელე, და, ასევე, უპირობოდ გამოხატოს საკუთარი გულწრფელობა და კეთილგანწყობა. ღრმა დეპრესიით შეპყრობილ ადამიანებში სიყვარულის განცდას «დაკარგვის შიში» გადასძლევს. ამ დროს საქმე ეხება ისეთ პარტნიორულ ურთიერთობას, რომელსაც უმთავრესად დეპრესიის ორი კონკრეტული ფორმა გააჩნია და დაახლოებით ასე გამოიყურება: ადამიანი ცდილობს, თავისი პარტნიორის ცხოვრებით იცხოვროს და მასთან სრულ იდენტიფიკაციას ახდენს, რომლის დროსაც ადამიანებს შორის ურთიერთობა სიახლოვის მართლაც მაღალ ხარისხს აღწევს; ადამიანი თითქოს მეორე ადამიანად გარდაიქმნება, აღარ არსებობს როგორც ცალკე პიროვნება და საკუთარი ცხოვრება აღარ გააჩნია; ამ დროს იგი მეორე ადამიანის ფიქრებს, გრძნობებს და განცდებს გამოხატავს და შეუძლია პარტნიორის ნებისმიერი სურვილი «მის თვალებში ამოიკითხოს». დეპრესიულმა პიროვნებამ იცის, რაზე შეიძლება თქვას უარი მისმა პარტნიორმა, ან რა უშლის ხელს და მზადაა, ყველა სიძნელე მასთან ერთად გადალახოს. მოკლედ, დეპრესიულ ადამიანს საკუთარი ცხოვრებით ცხოვრება თითქოს სახიფათოდ მიაჩნია და ამაზე ფიქრი მასში მეორე ადამიანის «დაკარგვის შიშს» იწვევს. ამრიგად, იგი მთლიანად შეერწყმის პარტნიორს, მისდამი თავგანწირულ სიყვარულსა და ერთგულებას გამოხატავს. ამგვარი სიყვარულის ჭეშმარიტი არსი იმით შეგვიძლია განვსაზღვროთ, არიდებს დეპრესიული პიროვნება თავს «საკუთარ ღერძზე ტრიალს», თუ ცდილობს თავი დააღწიოს «დაკარგვის შიშს», გააცნობიეროს სიყვარულთან დაკავშირებული საფრთხეები და ყოფნის თუ არა გამბედაობა, საკუთარ თავსაც და პარტნიორსაც მისცეს განვითარების საშუალება, თან ამ დროს ის ისევ უყვარდეს? ამ შემთხვევაში თითქოს ხდება სრული განზოგადება გამოთქმისა: «შენ საითაც წახვალ, მეც იქით გამოგყვები». ასეთი ურთიერთობა, ბევრი თვალსაზრისით, ნამდვილად ხელსაყრელია, მაგრამ, ვინც პარტნიორისგან უფრო მეტს მოითხოვს და არ სურს, მასში მხოლოდ საკუთარი პიროვნების აჩრდილს ან მუდმივად მორჩილ მსახურს ხედავდეს, მას ამგვარი ურთიერთობა არ დააკმაყოფილებს და იმედგაცრუებული დარჩება, როდესაც იგრძნობს, რომ მისმა პარტნიორმა «დაკარგვის შიშით» საკუთარ თავზე უარი განაცხადა და, ფაქტობრივად, თავის ბავშვობისდროინდელ პერიოდს დაუბრუნდა. რაკი დეპრესიული პიროვნება საკუთარ ფუნქციებს პარტნიორს გადაულოცავს, რაც კონკრეტულად თავად უნდა შეესრულებინა, იგი სულ უფრო დამოკიდებული ხდება მასზე და მის გარეშე საშინელ უმწეობას გრძნობს; დროდადრო კი მის დახმარებას ცდილობს, რათა უფრო საიმედოდ «გამოიჭიროს» იგი. დეპრესიული პიროვნება ამ დროს პარტნიორთან გაუცნობიერებლად ისეთ ურთიერთობას ამყარებს, რომელიც ბავშვობაში მასსა და მშობლებს შორის არსებობდა; ამიტომ ხშირია ქორწინებები, რომელთა საფუძველსაც ამგვარი პარტნიორული ურთიერთობები შეადგენს. იგივე შემთხვევასთან გვაქვს საქმე, როდესაც დეპრესიული პიროვნება დაქვრივების შემდეგ კვლავ ქორწინდება, თუმცა გარდაცვლილი მეუღლე თავისებურად უყვარდა. ასეთი ადამიანები დამოუკიდებლად ცხოვრებას ვერ ეგუებიან და ნებისმიერ პარტნიორს მთლიანად მიენდობიან ხოლმე. როგორც ჩანს, აქ ის სიმპტომი მოქმედებს, რომლის დროსაც დეპრესიული პიროვნება ცდილობს «მე»-სა და «შენ»-ს შორის ყოველგვარი ზღვარი წაშალოს და ისინი ერთმანეთს შეურწყას; როგორც ერთმა დეპრესიულმა პიროვნებამ თქვა: «ამ დროს ადამიანმა აღარ იცის, სად მთავრდება თვითონ და სად იწყება ის «სხვა». დეპრესიული პიროვნება სიამოვნებით გაერთიანდებოდა ერთ არსებად მეორე ადამიანთან ან «სიყვარულით შესანსლავდა» მას ისე, რომ თავს არ დაკარგავდა და პიროვნებადაც დარჩებოდა; მაგრამ პრობლემას ქმნის ის, რომ დეპრესიული პიროვნება თავს არიდებს ინდივიდუაციის პროცესს და არც პარტნიორს აძლევს მასში მონაწილეობის საშუალებას. პარტნიორული ურთიერთობის დროს ხშირად გავიგონებთ ასეთი გამონათქვამს – «ჩემი სიყვარული შენ რაში გეხება?» ამ სიტყვებში აშკარად ჩანს «დაკარგვის შიშისაგან» გათავისუფლების მცდელობა: პარტნიორი თავისუფალია და შეუძლია ისე მოიქცეს, როგორც მოესურვება; დეპრესიულ ადამიანს საკუთარი სიყვარულის გრძნობა ბოლოს და ბოლოს პარტნიორზე მეტად უღირს, ამიტომ მხოლოდ თავისთავზე და ამ სიყვარულზეა მიყურადებული; ამდენად, მას შეუძლია ამ გზით მარადიულ სიყვარულს ეზიაროს. პარტნიორობის უფრო რთულ ფორმას ე.წ. «დამაშანტაჟებელი» ანუ გამომძალველი სიყვარული წარმოადგენს. დეპრესიული პიროვნება ამ გრძნობას სიამოვნებით ნიღბავს საგანგებო მზრუნველობით, მის მიღმა კი მბრძანებლობის სურვილს მალავს, რაც ისევ და ისევ «დაკარგვის შიშით» არის გამოწვეული. როდესაც დეპრესიული პიროვნება სურვილს ვერ ისრულებს, იგი უფრო მკაცრ საშუალებებს (მაგ., თვითმკვლელობის მუქარასაც კი) მიმართავს, თუმცა ცდილობს, პარტნიორს, უპირველეს ყოვლისა, დანაშაულის გრძნობა შთაუნერგოს, და, თუ ესეც ამაო აღმოჩნდა, დეპრესიული პიროვნება სასოწარკვეთილებაში ვარდება და ამბობს: «თუ შენ აღარ გიყვარვარ, თავს არ ვიცოცხლებ». ამით იგი პარტნიორს მიანიშნებს, რომ მას პასუხისმგებლობა ეკისრება ადამიანის სიცოცხლეზე. იმ შემთხვევაში, თუ პარტნიორი სისუსტეს გამოავლენს, დანაშაულს იგრძნობს და სიტუაციას ალღოს ვერ აუღებს, შესაძლოა, სიტუაცია გართულდეს და ტრაგედია დატრიალდეს. არსებობს ისეთი სიტუაციებიც, როდესაც პარტნიორი იძულებულია, მხოლოდ შიშის, სიბრალულის და დანაშაულის გრძნობის გამო შეინარჩუნოს ურთიერთობები დეპრესიულ პიროვნებასთან, თუმცა ამის მიღმა მისდამი სიძულვილს და მისი სიკვდილის სურვილს მალავს. ამ დროს შანტაჟის იარაღი შეიძლება ავადმყოფობაც გახდეს, რასაც, არცთუ იშვიათად, ტრაგიკული ფინალი მოსდევს. ჩვენ ისევ დავინახავთ, რომ დეპრესიული პიროვნებების შიშებსა და კონფლიქტებს მნიშვნელოვანი ზოგადი საფუძველი გააჩნია; გამოდის, რომ ადამიანს, რაც უფრო ძლიერად უყვარს, მით უფრო მეტი აქვს დასაკარგი; იგი ნებისმიერი საფრთხის დროს თავშესაფარს სიყვარულში ეძებს და მისი პოვნის იმედი აქვს. ჩვენ ასევე დავინახეთ, რომ ინდივიდუაციაზე უარისთქმა «დაკარგვის შიშს» ვერ აქრობს; პირიქით, როდესაც დეპრესიული პიროვნება საკუთარ არსს უარყოფს, ისევ იმ სიტუაციას უბრუნდება, საიდანაც თავის დაღწევას ცდილობდა. ადამიანებს შორის პარტნიორობა კარგად გააზრებული მანძილის არსებობას მოითხოვს, რათა ორივე მხარემ დამოუკიდებლობა შეინარჩუნოს და განვითარება შეძლოს. ჭეშმარიტი პარტნიორობა მხოლოდ ორ დამოუკიდებელ ინდივიდს შორის ურთიერთობას ნიშნავს; თუ ერთ-ერთი პარტნიორი მეორეზეა დამოკიდებული, იგი იმ ობიექტად გადაიქცევა, რომელიც საკუთარ თავს არ ენდობა და ფიქრობს, რომ დამოუკიდებელ პარტნიორად არ გამოდგება. დეპრესიულ პიროვნებას სწორედ ეს უქმნის მის გვერდით მყოფი ადამიანების დაკარგვის საფრთხეს, რადგან სხვაზე დამოკიდებულება საკუთარი თავისადმი პატივისცემას უგულებელყოფს და ადამიანი დგება საშიშროების წინაშე, რომ პარტნიორის პატივისცემას დაკარგავს; ამის შედეგად კი დეპრესიულ პიროვნებას უჩნდება გრძნობა, რომ მისი გამოყენება «მთლიანი დატვირთვით» არ სურთ. მეორე მხრივ, ვინც ცდილობს პარტნიორი უმწეო ბავშვად აქციოს, მან უნდა გაითვალისწინოს, რომ ის როდესმე შეეცდება ამ მდგომარეობიდან თავის დაღწევას და მოინდომებს, მასაც სერიოზულად მოეკიდონ. შესაძლებელია, მან ამ დროს ტოლერანტობის ზღვარს გადააბიჯოს, და მაშინ მის სიყვარულს სიძულვილი შეცვლის. ასეთი სიტუაცია ორივე პარტნიორში «ნევროზის» ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ ურთიერთობაში სტაგნაცია დაისადგურებს და მისი შემდგომი განვითარება აღარ მოხდება. ამ სიტუაციაში თითქმის ზუსტად ხდება ბავშვებისთვის დამახასიათებელი ურთიერთობის განმეორება. დეპრესიული პიროვნება ნაკლებ მნიშვნელობას ანიჭებს სექსუალობას. მის მთავარ საზრუნავს სიყვარული, კეთილგანწყობა და სინაზე შეადგენს. თუ პარტნიორი მის ამ მოთხოვნებს აკმაყოფილებს, დეპრესიულ პიროვნებას მასთან ფიზიკური სიახლოვეც სიამოვნებს და ფიქრობს, რომ სიყვარულში არ შეიძლება რაიმე სახის აკრძალვა არსებობდეს. იმ დეპრესიული პიროვნებებისთვის, რომლებიც მეტისმეტად დამოუკიდებლები არიან, დასაშვებია მაზოხიზმის ნებისმიერი ფორმა, რაც, არცთუ იშვიათად, პარტნიორის სრულ მორჩილებას გულისხმობს. ამასთან, ბევრი მათგანი ფიქრობს, რომ ეს ერთადერთი საშუალებაა პარტნიორის შესანარჩუნებლად, რადგან ადამიანი ამ დროს მთლიანად მიენდობა მის ნება-სურვილს. არ არსებობს ზოგადი წესი, რომელიც დაადგენდა, რა სახის თავისუფლება სჭირდება ადამიანს ან რა არის მისთვის მისაღები და მიუღებელი. ყველა შემთხვევაში იგი საკუთარი გადაწყვეტილების მიხედვით მოქმედებს. თავად ადამიანების ცხოვრება, ემოციები თუ სოციალური პირობები იმდენად განსხვავებულია, რომ პარტნიორული ურთიერთობების დროს რთულია მათთვის მისაღები მოთხოვნების წამოყენება, მით უფრო, რომ ზოგიერთი მათგანი ნორმიდან გადახრილია და არცთუ მთლად ჯანსაღად აზროვნებს. ამიტომ, ჩვენი მხრივ, კეთილგონიერება და გულისხმიერება უნდა გამოვიჩინოთ და სიყვარულის იმ ფორმებსაც პატივისცემით მოვეკიდოთ, რომლებიც ჩვენთვის მიუღებელია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სწორედ იმ ადამიანების განსჯა მოგვიწევს, რომლებმაც ბავშვობის მძიმე წლები გამოიარეს და მოგვიანებით ვეღარ შეძლეს სრულყოფილი სიყვარულის განცდა; ახლა კი გამოდის, რომ ისინი ამისათვის უნდა დაისაჯონ. დეპრესიული ადამიანი და აგრესია ზემოთქმულიდან აშკარად ჩანს, რომ დეპრესიული ადამიანი ძნელად ართმევს თავს აგრესიებს და აფექტებს, რაც მას დიდ პრობლემებს უქმნის. განა შეიძლება იგი აგრესიული იყოს და თავის დამკვიდრებას ცდილობდეს, როდესაც მთელი არსებით «დაკარგვის შიშითაა» შეპყრობილი, სხვაზეა დამოკიდებული და, ამრიგად, სიყვარულის ამარაა დარჩენილი? ასეთი ადამიანი ვერ მიიტანს იერიშს იმაზე, ვიზეც დამოკიდებულია და ვინც მას სჭირდება. ეს იმას ნიშნავს, რომ მან მოჭრას ტოტი, რომელზეც ზის. მეორე მხრივ, აგრესიები და აფექტები ყოველთვის იარსებებს, ვიდრე არსებობს სამყარო და ადამიანი, რადგან მათი მეშვეობით სწორედ ადამიანის არსის ბუნებრივი გამოვლინება ხდება. მაგრამ რა უნდა მოუხერხოს ადამიანმა საკუთარ აგრესიებს, რომლებიც უკვე სახიფათო სახეს იღებს? ამის ერთ-ერთ შესაძლებლობას მათთვის თავის არიდება წარმოადგენს. ამის მიღწევას ადამიანი, ალბათ, იმ შემთხვევაში მოახერხებს, თუ საკუთარ თავში «მშვიდობიანობის იდეოლოგიას» შეიმუშავებს. ეს დაეხმარება მას, რომ თავად აგრესია და მისი გამომწვევი მიზეზი საკუთარ თავშიც და მის გარეთაც აღარ აღიქვას. როდესაც დეპრესიულ ადამიანს შეუძლია საკუთარი მოსაზრება გამოთქვას და არგუმენტებით გაამყაროს, სიტუაცია უეცრად გამწვავდება, თუ ვინმე მის მოსაზრებას არასწორად გაიგებს ან სხვა მნიშვნელობას მისცემს. მაგრამ ამ დროს დეპრესიული პიროვნება ფიქრობს: განა ღირს ახლა რაღაც წვრილმანის გამო აგრესიის გამოხატვა? და გარკვეულ დათმობაზე მიდის; რაც უფრო მეტად ექცევა დეპრესიული პიროვნება ამ იდეოლოგიის ჩარჩოში, თავს იმცირებს, წინააღმდეგობის გაწევას ვერ ახერხებს და საკუთარი აფექტების გამოხატვა არ შეუძლია, მით უფრო მეტად ხდება იძულებული, ასეთი საქციელის კომპენსაცია მორალური უპირატესობით მოახდინოს, თუმცა ამასობაში ვერ აცნობიერებს, რომ ესეც აგრესიის ერთ-ერთი ფორმის სუბლიმაციას წარმოადგენს. ამგვარმა მოთმინებამ, შესაძლოა, დეპრესიული ადამიანი სულიერი, მორალური და სექსუალური მაზოხიზმის მდგომარეობამდე მიიყვანოს. ამასთან, უჩვეულო ურთიერთმონაცვლე პროცესები ხდება, როდესაც იდენტიფიკაციის დროს ერთი პარტნიორი მეორეს ისეთ გრძნობებს გადასცემს, რაც თავად არასოდეს განუცდია და თავში აზრად არ მოსვლია. თუ დეპრესიულ პიროვნებას მკაცრი, მომთხოვნი და აგრესიული პარტნიორი ჰყავს, იდენტიფიკაციის დროს მხოლოდ საკუთარ, დათრგუნულ იმპულსებს კი არ გადასცემს, არამედ მორალური უპირატესობის განსაკუთრებით ძლიერი გრძნობაც უჩნდება: ის ფიქრობს, რომ იგი, როგორც დაჩაგრული და ტანჯული ადამიანი, სხვებზე უკეთესია, და დარწმუნებულია, რომ დანაშაულად არ ჩაეთვლება, თუ სხვას რამეში დაადანაშაულებს. ამასთან, შესაძლოა, ეს ცალმხრივად განცდილი «სათნოება» ეჭვქვეშაც დავაყენოთ. როდესაც ერთ ადამიანს თავი ტანჯულად მოაქვს, ამით მეორე ადამიანს თავისდაუნებურად დამნაშავედ წარმოადგენს, რაც სადომაზოხისტური ურთიერთობის სახეს იღებს: «წმინდანი» მწვალებლად გადაიქცევა, «ცოდვილი» კი – წამებულად. «მსხვერპლი დამნაშავეა, მკვლელი – უდანაშაულო» – ასეთი სახელწოდება აქვს ფრანც ვერფელის ერთ-ერთ თეატრალურ პიესას. როდესაც დეპრესიული პიროვნება თავისი მორჩილებითა და თვინიერებით პარტნიორს ხელს უწყობს, რომ იგი აგრესიული და «ბოროტი» გახდეს, ამით მას დამნაშავედ აქცევს და სულ უფრო მეტად აღვიძებს მასში დანაშაულის გრძნობას. თუ ამას ისიც ემატება, რომ დეპრესიული პიროვნება ავად ხდება, პარტნიორი დანაშაულის გრძნობისგან ვეღარ თავისუფლდება; მაშინ, როცა დეპრესიული ადამიანი მსხვერპლის როლში გამოდის, იმ დროს შეიძლება მოვლენები ტრაგიკულად განვითარდეს და მან აფექტები ერთობ ინტენსიურად გამოავლინოს, რაც მის მძიმე დეპრესიაზე მიგვანიშნებს, თუმცა თავად იგი ამას ვერ აცნობიერებს და, ალბათ, ძალიან შეეშინდება, თუ ამის შესახებ შეიტყობს. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, დეპრესიული პიროვნებები თვით ყველაზე მზრუნველი სიყვარულის მიღმაც კი ქვეცნობიერ აგრესიებს მალავენ; მათ შეუძლიათ ამ დროს პარტნიორს მზრუნველობით «სული ამოხადონ» ან მასზე უბრალოდ «ნაზად იძალადონ». ქვეცნობიერი აგრესიებით ხასიათდება აგრეთვე დეპრესიული აგრესიის ის სახეობა, რომელიც წუწუნით, ჩივილით და მოთქმა-ვაებით გამოვლინდება. დეპრესიული პიროვნება ვერ აცნობიერებს, რა დამთრგუნველად შეიძლება იმოქმედოს ამან პარტნიორზე. იგი ამ დროს მოთქვამს, რომ მას ყველაფერი მობეზრდა, რომ ადამიანები ბოროტები და დაუნდობლები არიან; ამასთან, სახეზე აწერია, რომ ყველაფერში ბრალს უსიტყვოდ სდებს პარტნიორს და ცდილობს, მასში დანაშაულის გრძნობა გააღვიძოს, რათა ეს უკანასკნელი აიძულოს, მეტი ყურადღებითა და გულისხმიერებით მოეკიდოს მასთან ურთიერთობას; ზოგჯერ პარტნიორს ბეზრდება ასეთი ურთიერთობა და თავისუფლდება დანაშაულის გრძნობისაგან, რომელსაც დეპრესიული ადამიანი მას თავს ახვევდა. იმ შემთხვევაში, თუ აგრესია ვერც ერთი აქ მითითებული გზით ვერ გამოვლინდება, იგი დეპრესიულ პიროვნებაში თვითბრალდების სახეს მიიღებს, რაც ყველაზე ხშირად მელანქოლიკებს ახასიათებთ. იმ აგრესიას, რომელიც დეპრესიულ პიროვნებაში საკუთარი, გადაუჭრელი კონფლიქტების გამო დანაშაულის გრძნობას და სიყვარულის დაკარგვის შიშს იწვევდა, ასევე სხვა ადამიანებისადმი თავდაპირველად წაყენებულ ყველა ბრალდებას, საყვედურსა თუ სიძულვილს, ეს ადამიანი ახლა საკუთარ თავზე იქამდე მიმართავს, ვიდრე თვითსიძულვილს არ იგრძნობს და, შეგნებულად თუ შეუგნებლად, თვითგანადგურებას არ მიაღწევს. ამგვარი თვითგანადგურება კი ნამდვილად ტრაგიკულ ხასიათს ატარებს და დეპრესიული პიროვნების ბავშვობისდროინდელ, ოდესღაც გამართლებული სიძულვილისა და შურის გრძნობებს უკავშირდება. ამ გრძნობების აშკარად გამოხატვა მას არასოდეს შეეძლო, რადგან იცოდა, რომ ამით მდგომარეობას უფრო გაირთულებდა, ეს კი მის ყოფას სრულიად გაუსაძლისს გახდიდა. რაკი ამ ადამიანს აფექტებისაგან გათავისუფლების არავითარი შესაძლებლობა არ ჰქონდა, იგი თვითბრალდებას მიეცა და იძულებული იყო, ეს აფექტები საკუთარ თავზე სასჯელის სახით გადმოენთხია. დიდი ტრაგედიები ადამიანის ცხოვრებაში სწორედ ბავშვობის პერიოდში დატრიალდება ხოლმე. ამ დროს უყურადღებოდ დარჩენილ, დაუცველ ბავშვს სიყვარულის დაკარგვის შიში და სიძულვილის გრძნობა იპყრობს და ამ სახიფათო სიტუაციაში საკუთარი აგრესია მისთვის მძიმე ტვირთად გადაიქცევა. ამრიგად, მომავალი დეპრესიული პიროვნება ადრეულ პერიოდში ვერ სწავლობს, როგორ უნდა მოექცეს საკუთარ აგრესიებს; ამას კი მოგვიანებით, ჩვეულებისამებრ, ის შედეგი მოჰყვება, რომ იგი ძალიან გვიან აცნობიერებს ან საერთოდ ვერ გრძნობს, სად და რა სიტუაციაში უნდა გამოავლინოს თავისი აგრესია, რადგან ამასთან დაკავშირებით მას მცდარი წარმოდგენები ჩამოუყალიბდა. რაკი დეპრესიულმა პიროვნებამ არ იცის, რომ მიზნის მისაღწევად თავის დამკვიდრება ან საკუთარი აზრის გატანა სჭირდება, ამიტომ მას წარმოდგენა არა აქვს, რომ ეს მეტისმეტად დიდ, აგრესიულ ძალას მოითხოვს, რომელიც მას არ გააჩნია. დეპრესიული პიროვნება მეტისმეტად გადაჭარბებულ შეფასებას აძლევს იმ შედეგებსაც, შიშთან და თვითბრალდების მზაობასთან დაკავშირებულ აგრესიას რომ მოჰყვება ხოლმე. მას თავისი შიში მუდმივად იმ ბუმერანგს აგონებს, რომელიც გაორმაგებული ძალით შემოუბრუნდება. დეპრესიული პიროვნება ვერ აცნობიერებს, რომ ზოგჯერ მხოლოდ მკაცრი მზერით ან სათანადო ქცევით შეიძლება დაიმსახუროს პატივისცემა, რადგან არ იცის, სად გადის ის ზღვარი, რომლის მიხედვითაც იგი აგრესიის შედეგებს ზუსტად შეაფასებდა. არადა, სწორედ ამ ზღვრის ცოდნის შემთხვევაში შეძლებდა ახალი გამოცდილების მიღებას საკუთარ აგრესიებთან დაკავშირებით. უნდა აღინიშნოს, რომ დეპრესიულ ადამიანში აგრესიის გამოხატვა ისეთი თვისებების საფუძველზე ხდება, როგორიცაა: საგანგებო მზრუნველობა, იდეოლოგიზირებული თავმდაბლობა, სიმშვიდისა და მორჩილებისადმი მზაობა, წუწუნი, მოთქმა და მოთმინება. ამ ნუსხას ემატება შემდეგი თვისებები: საკუთარი თავის საყვედური, თვითბრალდება, თვითდასჯა და, ბოლოს, თვითგანადგურება. საკუთარი თავისადმი მიმართული აგრესია ასევე გულისხმობს ზემოხსენებულ სომატიზაციას. ზოგიერთ მძიმე და უკურნებელ სენს, შესაძლოა, ისეთი ფსიქოდინამიური საფუძველი ჰქონდეს, როგორიცაა საბოლოო, ქვეცნობიერი თვითდასჯის გრძნობა, რომელსაც ახლავს თვითგანადგურების შურისძიება. იმ აფექტებს და აგრესიებს, რომელთა გამოხატვასაც დეპრესიული ადამიანი ვერ ახერხებს, მარეგულირებელი მექანიზმები არ გააჩნიათ. ისინი დეპრესიულ პიროვნებას მხოლოდ ტანჯვას კი არ აყენებენ, არამედ მასში საერთოდ ასუსტებენ ყოველგვარ იმპულსებს, პასიურობას და გულგრილობას იწვევენ. ეს აფექტები და აგრესიები ასევე დათრგუნული აგრესიულობის შედეგსაც წარმოადგენს და მათი ახალი, მეორადი დათრგუნვის მიზეზი ხდება. სიძულვილი და შური ბავშვის ცხოვრების ასევე აუცილებელ ნაწილს შეადგენს, მაგრამ ისინი საფრთხეს მხოლოდ მაშინ ქმნიან, როდესაც შინაგანად ერთად იყრიან თავს და დეპრესიისთვის ამზადებენ ნიადაგს. უმწეო გააფთრება, იმედგაცრუებით გამოწვეული აგრესიები, სიძულვილისა და შურის განცდა, რომელსაც საკუთარ თავში ვახშობთ, ჩვენს შემდგომ ცხოვრებას კიდევ უფრო დეპრესიულს და დათრგუნულს ხდის, რადგან შებოჭილები ვართ და უმწეობის გამო არა გვაქვს ამ გრძნობების გამოხატვის უფლება. თუ ბავშვი ისწავლის თავისი აფექტებისა და აგრესიების მართვას, მხოლოდ ამ შემთხვევაში მიხვდება, სიტუაციის შესაბამისად, როგორ გამოიყენოს ისინი ან როდის თქვას მათზე უარი. დეპრესიის საწყისი ნიშნები, რასაც დროულად უნდა მიექცეს ყურადღება, შემდეგია: ბავშვი ამ დროს არაბუნებრივად მშვიდი და თვინიერია; არაფერში იჩენს ინიციატივას და აქტიურობას, მოწყენილია და გარესამყაროსთან ურთიერთობა უჭირს; ყოველგვარი აქტიური ქმედება აღაგზნებს, მტკივნეულად რეაგირებს მარტო დარჩენაზე. ადამიანი აგრესიის გამოვლინების სწორ ფორმას მხოლოდ მაშინ გამოიმუშავებს, თუ იგი აგრესიულობის მეშვეობით ცხოვრებისეულ გამოცდილებას შეიძენს. ჯანსაღი და სწორად გამოვლენილი აგრესიულობა პიროვნების თვითშეფასებისა და ღირსების მნიშვნელოვანი ნაწილია და ადამიანის ჯანსაღი სიამაყის საფუძველს შეადგენს. დეპრესიული ადამიანების თვითშეფასების შეზღუდულ უნარს მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს არამდგრადი და არასწორად გამოხატული აგრესიულობა. როგორც გოეთე თავის «არჩევით ნათესაობაში» ამბობს: «დიდი შურისგან ადამიანის ხსნა მხოლოდ სიყვარულს ძალუძს». ეს იმ შურის სუბლიმაციაა, რომლის გაცნობიერებაც ბავშვს ჯერ არ შეუძლია. ახლა გვინდა, კვლავ დავსვათ კითხვა: როგორ ხდება დეპრესიული პიროვნების განვითარება და რატომ ენიჭება ადამიანში «დაკარგვისა» და პიროვნებად ჩამოყალიბების «შიშს» ასეთი დიდი მნიშვნელობა? ცხოვრებისეული სივრცე ადამიანის კონსტიტუციის მიმართ გამოჩენილმა განსაკუთრებულმა ყურადღებამ და ემოციურმა, თბილმა გუნება-განწყობამ შეიძლება სიყვარულის უნარი გააღვიძოს და დიდი, ღრმა გრძნობებისადმი მზაობა გამოიწვიოს. ეს თვისებები ხშირად უკავშირდება გარკვეულ გულცივობას და გრძნობებისადმი უსულგულო დამოკიდებულებას; ეს კი ხელს უშლის დეპრესიულ ადამიანს, გათავისუფლდეს ნებისმიერი რამისგან, რაც მისთვის მნიშვნელოვანია, ან დიდ ძალისხმევად დაუჯდა. ამრიგად, დეპრესიული ადამიანი წარმოადგენს ისეთი გრძნობების მქონე სტრუქტურას, რომელიც ესწრაფვის ერთგულებას, თავდადებას და სიყვარულს, რასაც ხშირად ვხვდებით ოდნავ მელანქოლიურად განწყობილ ადამიანებთან. ამასთან, ღიად რჩება საკითხი, რამდენად შეუძლიათ ამ თვისებების მქონე ადამიანებს, თავიდან აიცილონ, ანდა თუნდაც შეამცირონ ის საფრთხე, რომელიც მათ ხელს უშლის, საკუთარი მიდრეკილებების თანახმად იცხოვრონ. ეს ადამიანები აგრესიას საკუთარ თავზე მიმართავენ, რადგან ხედავენ, რომ ცხოვრებაში საკუთარი თავის იმედი არ უნდა ჰქონდეთ. ამ ბუნებით მშვიდ, კეთილ და მშვიდობიან ადამიანებს «იდაყვებით» თავის გატანის უნარი არ გააჩნიათ. მეორე კონსტიტუციურ კომპონენტად შეიძლება დავასახელოთ დაუცველობა, მგრძნობიარობა, მოწყლულობა და «გაშიშვლებული კანი», რის გამოც ამ ადამიანებს დაცვა სჭირდებათ; ამასთან, ისინი გაუცნობიერებლად მოითხოვენ მშობლიურ მზრუნველობას. გარდა სიყვარულისა, მხედველობაში უნდა მივიღოთ აგრეთვე მათი თანდაყოლილი მიდრეკილება ფლეგმატურობისა და გუნება-განწყობის ფაქტორებისადმი, თუმცა ძნელია იმაზე პასუხის გაცემა, რა განაპირობებს მათ გუნება-განწყობას და რა რეაქციებს იწვევენ ისინი. აქ კვლავ ხდება კონსტიტუციური და ცხოვრებისეული ფაქტების ურთიერთგადაკვეთა. ვითარებას უკეთ ჩავწვდებით, თუ გავითვალისწინებთ ბავშვის მდგომარეობას მისი განვითარების მეორე ფაზაში. ადრეული ფაზისგან განსხვავებით, როდესაც ბავშვი ნელ-ნელა იწყებს სამყაროს აღქმას, მას ამ დროისთვის უკვე შეცნობილი ჰყავს დედა, როგორც მისი ყველა მოთხოვნილების დაკმაყოფილების წყარო. ახლა ბავშვისთვის მეტად მნიშვნელოვანია, რომ იგი იმედიანად ელის დედის დაბრუნებას, და ისიც სისტემატურად ბრუნდება და იმყოფება მასთან. ბავშვი და დედა ერთად დიდხანს ქმნიან ერთ მთლიანობას, როგორც ეს ჩამოაყალიბა კიუნკელმა. მისი აზრით, დედა და შვილი სიმბიოზში ცხოვრობენ და ისეთ ერთობას ქმნიან, რომელსაც ბავშვი ნელ-ნელა ემიჯნება. ბავშვის ცნობიერებაში თავდაპირველად არ არსებობს ზღვარი მასსა და დედას შორის; ბავშვი დედას გაიაზრებს როგორც არსებას, რომელიც მის ნებისმიერ მოთხოვნას აკმაყოფილებს და მას ბედნიერებას ანიჭებს; ის გრძნობს, რომ დედაზეა დამოკიდებული და ეშინია, კვლავ არ გაუჩინარდეს. ბავშვი დედის სურათ-ხატს და მის არსებას მთელი გრძნობით აღიქვამს და ამ დამოკიდებულებიდან გათავისუფლების შემდეგაც დედის სურათ-ხატი დიდხანს აქვს ღრმად ჩაბეჭდილი გულში. ასე ხდება დედის «გათავისება», რის შემდეგაც იგი ბავშვის სულიერ ცხოვრებაში მნიშვნელოვან ადგილს იკავებს. დედისადმი განწყობის მიხედვით, შეიძლება გავიგოთ, რა განწყობა აქვს ბავშვს საკუთარი თავის მიმართ. მის მიერ დედის შინაგანი სურათ-ხატის შექმნას ფსიქოანალიზი «ინტროექციას» ანუ «ინკორპორაციას» უწოდებს; მასში ინდივიდუალიზებული დედობრივი გამოცდილება ჩვენს იმ განწყობაში აისახება, რომელიც საკუთარი თავის მიმართ გაგვაჩნია. ვისაც ჰქონია ბედნიერება, წარმოედგინა მოსიყვარულე დედის სურათ-ხატი, ის საკუთარ თავს სიყვარულის ღირსად მიიჩნევს; მაგრამ, ვისაც ბედმა არ გაუღიმა, და მკაცრი, სასტიკი დედა უნდა წარმოიდგინოს, რომელმაც უარყო შვილი, ის ფიქრობს, რომ საერთოდ არ არის სიყვარულის ღირსი. ასეთმა ადამიანმა ცხოვრების დიდი გზა უნდა გაიაროს, რათა ბოლოს და ბოლოს მიხვდეს, რომ ისიც იმსახურებს სიყვარულს. ამრიგად, მოსიყვარულე დედის სახით მიღებული გამოცდილება ადამიანისათვის ფასდაუდებელ საუნჯეს წარმოადგენს. დედასთან კარგი ურთიერთობის დროს არსებობს სიყვარულის გაცემისა და მიღების ორმხრივი კავშირი, რაც მათი ბედნიერების საწინდარია. ბავშვის გულში ექოსავით ხმიანობს ყველაფერი, რაც დაკავშირებულია დედასთან. იგი დედის ღიმილს ღიმილითვე უპასუხებს, ხოლო მისი ღიმილი დედის ღიმილს იწვევს. ის შინაგანი ურთიერთკავშირი, რომელიც ორ ადამიანს შორის გაგებინების საშუალებაა, ყველაზე დიდი ბედნიერებაა, რაც ცხოვრებაში შეიძლება შეიგრძნოს ადამიანმა; და ჩვენ ვიცით, რომ სწორედ ეს არის ადამიანის მადლიერების, იმედისა და კეთილგანწყობის სათავე. ბავშვი ამ დროს ჯერ კიდევ თავისი ცხოვრების «სამოთხისეულ» ხანაში იმყოფება; ეს ის ხანმოკლე პერიოდია, როდესაც მისგან არაფერს მოითხოვენ, მის ყოველ სურვილს ასრულებენ და ისიც ტკბება საკუთარი არსებობით. ბავშვი სწორედ თავისი ცხოვრების ამ მეორე ფაზაში გრძნობს, რომ სიახლე ხდება და იგი მეორე ადამიანზეა დამოკიდებული; ის ამ ადამიანს ენდობა და თავის ახლობლად მიიჩნევს; ეს ადამიანი, ჩვეულებისამებრ, დედაა, რომელმაც ბავშვს იმის შესაძლებლობა უნდა მისცეს, რომ მან დედის სურათ-ხატი «გულში ჩაიბეჭდოს», რადგან ამის წყალობით ბავშვს იმავდროულად ექმნება შთაბეჭდილება, საერთოდ, ადამიანსა და ადამიანურობაზე. დედის ქცევასა და მის ხასიათზეა დამოკიდებული, როგორ სამყაროში აღმოჩნდება ბავშვი, თავიდანვე კეთილგანწყობას იგრძნობს იგი თუ უგულებელყოფას, სიყვარულს თუ სიძულვილს, რადგან ბავშვის გრძნობები ამ დროს ყველაზე ნატიფ შთაბეჭდილებებზე აისახება, საკუთარი თავისადმი მისი დამოკიდებულება ერთმნიშვნელოვნად «ცალმხრივ მიმართულებას» იღებს და შემდგომში მის თვითშეფასების უნარს მტკიცე საფუძველს უქმნის იმ პრინციპის თანახმად, რომ «ქვევრს რასაც ჩასძახებ, იმასვე ამოგძახებს». ახლა კი უნდა დავსვათ კითხვა: რა შეიძლება იყოს ამ ფაზაში იმ დარღვევების მიზეზი, რის გამოც ადამიანი საკუთარი ღერძის გარშემო ბრუნვის იმპულსს, სიხარულის ნაცვლად, შიშითა და დანაშაულის გრძნობით უპასუხებს? ამ შემთხვევაში უნდა დავასახელოთ დედისთვის დამახასიათებელი, ორი უმართებულო და არასწორი საქციელი, როგორიცაა «განებივრება» და «აკრძალვა». როდესაც «განებივრებაზე» ვლაპარაკობთ, იმ ძალიან პატარა ბავშვების დედებს ანუ «კრუხ დედებს» ვგულისხმობთ, რომლებიც ბედნიერად იგრძნობენ თავს, თუ მათი შვილები «ჩვილის» ასაკს არ გასცდებიან, სამუდამოდ უმწეოები და უსუსურები დარჩებიან და დედაზე იქნებიან დამოკიდებული. ეს ის დედები არიან, რომლებიც ხშირად დეპრესიული პიროვნული სტრუქტურით გამოირჩევიან და ცხოვრებას გაუცნობიერებელი შიშით უყურებენ. ისინი ბავშვს ანებივრებენ, გადაჭარბებული ალერსითა და სინაზით ექცევიან, არაფერს უშლიან და უკრძალავენ. ხანდახან ამას საბედისწერო გარემოებებიც ემატება; ასე, მაგალითად, ქალები, რომლებსაც ქორწინებამ იმედი გაუცრუა, ან რომლებმაც პარტნიორი დაკარგეს, თავიანთი ცხოვრების აზრს მხოლოდ შვილებში ხედავენ. შვილის სიყვარული მათთვის აუცილებელ საჭიროებას წარმოადგენს და მისთვის თავს არ ზოგავენ. მაგრამ ფიქრობენ, რომ ეს ზრუნვა შვილმაც მადლიერებით უნდა მიიღოს. ბავშვისთვის კი, ასაკის მომატებასთან ერთად, ასეთი დედა სულ უფრო პრობლემური ხდება; დედა შიშით ადევნებს თვალს შვილის ზრდას და განვითარებას, რაც იმას ნიშნავს, რომ ბავშვი დამოუკიდებელი ხდება, მალე დედა საერთოდ აღარ დასჭირდება და სხვა ადამიანებთან დაიწყებს ურთიერთობას. ასეთ დედას შვილის შენარჩუნება სურს და ნატრობს, რომ იგი მუდმივად პატარა იყოს; ეს სურვილი ღრმა დედობრივ ინსტინქტს უკავშირდება, მაგრამ ამ დროს არც ის დიდი მსხვერპლი უნდა დავივიწყოთ, დედა რომ გაიღებს შვილის საკეთილდღეოდ. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ იგი ასე ადვილად არ დათმობს არსებას, რომელსაც ამდენი ხანი უვლიდა და ელოლიავებოდა! ასეთი დედები ბავშვს დაბადებიდანვე ანებივრებენ, ძუძუს აწოვებენ და ყოველ წამოტირებაზე ხელით დაატარებენ, რაც ბავშვს ხშირად ვიტალურ მოთხოვნილებად გადაექცევა ხოლმე; გარდა ამისა, ისინი ბავშვში სასიცოცხლო იმპულსებს ახშობენ და მის ყოველ უგუნებობას ისეთი ყალბი სინაზით ხვდებიან, რომ ბავშვი საკუთარი აფექტებისა და უკმაყოფილო რეაქციების გამოხატვას ვეღარ ახერხებს. ასეთი დედები ბავშვს გვერდიდან წუთითაც არ იშორებენ, მის ყურადღებას და გრძნობებს ანდამატივით იზიდავენ და, მოკრივეების ენით რომ ვთქვათ, მასთან ერთად მუდმივ «კლინჩში» ცხოვრობენ. ასეთი სიახლოვის დროს ორივეს ეზღუდება თავისუფალი მოქმედების შესაძლებლობა, რადგან დედა, ისევ და ისევ საკუთარი სურვილის თანახმად, ცდილობს, ბავშვს ყოველგვარი დამოუკიდებლობა წაართვას, წინასწარ «დაუღეჭოს» ყველაფერი და გარესამყაროსა და ბავშვს შუა ჩადგეს, რათა ყოველნაირად დაიცვას იგი. ამ დროს დედა ვეღარ აღიქვამს შვილის ჯანსაღ, აუცილებელ აფექტებს, მათზე ავადმყოფურად, ცრემლებით რეაგირებს, რის შედეგადაც ბავშვს დანაშაულის გრძნობა უჩნდება მისი ასაკისთვის სრულიად ნორმალური და ადეკვატური რეაქციების გამო. ამგვარი საქციელი მას არა მხოლოდ აკავშირებს დედასთან, არამედ თითქმის ყოველგვარ შესაძლებლობას ართმევს საკუთარი იმპულსების გამოსავლენად; ამიტომ ბავშვმა არ იცის, დედის ჩარევის გარეშე როგორ მოიქცეს; შესაძლოა, საქმე იქამდე მივიდეს, რომ მას ბოლოს და ბოლოს საკუთარი სურვილებიც აღარ გაუჩნდეს. ამ დროს იგი გარესამყაროს განუდგება და ყველაფრისადმი გულგრილი ხდება, თუმცა გამუდმებით იმის მოლოდინშია, რომ მის დაკარგულ სურვილებს სხვა ამოიცნობს და შეუსრულებს. ბავშვს უყალიბდება «მოხერხებული ქცევები», უჩნდება პასიური მოლოდინები და ექმნება წარმოდგენა, რომ «ზღაპრულ ქვეყანაში» ცხოვრობს. თუმცა ამ ყველაფრის უკან დეპრესია იმალება. ბავშვის განვითარების ეს პროცესი ბრწყინვალედ აღწერა გონჩაროვმა რომანში «ობლომოვი». სურვილებისა და ნატვრის იმპულსების ჩახშობის შედეგად, ბავშვს უჭირს გარესამყაროსთან ურთიერთობა; ასეთ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანი, იძულებულია, ისევ და ისევ სხვებზე იყოს დამოკიდებული, დედა კი ბავშვს გარესამყაროს წარმოუდგენს როგორც ბოროტსა და სახიფათოს; ამის გამო მას თანდათან ეუფლება გრძნობა, რომ სითბოს, დაცულობას, გაგებას და უსაფრთხოებას მხოლოდ დედასთან იპოვის. ეს კი ასუსტებს გარესამყაროსთან ბავშვის ურთიერთობის იმპულსებს, რადგან ჰგონია, რომ მის სახლზე უკეთესი ადგილი არ არსებობს. დედა ცდილობს, ბავშვთან ახლოს არავინ მიუშვას და ფხიზლად დარაჯობს მას; ბავშვს შემდგომში არავისთან უნდა მეგობრობა, რადგან დედა ავადმყოფურად რეაგირებს მეგობრობაზე და ჰგონია, რომ ამ დროს შვილი მას ღალატობს. ამგვარი «ნაზი ძალადობა» ბავშვზე სიმწიფის ასაკშიც გრძელდება, როდესაც მისი იმპულსების დათრგუნვა კვლავ «თბილად შეფუთული» დედობრივი სიყვარულის მეშვეობით ხდება. იმის გამო, რომ ბავშვს არ უგრძვნია ურთიერთობაში სიცივე და სიმკაცრე, მას არა აქვს საშუალება, შეამოწმობს საკუთარი თავი, და იმ იმედის ამარა რჩება, რომ მას გარესამყაროც ასე გაანებივრებს. ამიტომაც იგი მოუმზადებელი ხვდება მომავალ სიძნელეებს, განიცდის საკუთარ უმწეობას და სისუსტეს, ცდილობს, კვლავ იმ ძველ, უსაფრთხო ცხოვრებას დაუბრუნდეს. საკუთარი «მე»-ს სისუსტის გამო, მას ცხოვრებისეული სიძნელეების დაძლევა წარმოუდგენლად ეჩვენება და განუდგება გარესამყაროს. ამრიგად, ასეთი დედა დროულად ვერ ათავისუფლებს შვილს საკუთარი გავლენისაგან და არ აძლევს დამოუკიდებლად განვითარების საშუალებას. სიყვარულის სახელით მას ბავშვი «კალთაზე ჰყავს გამობმული», უხშობს თვითგამოხატვის უნარს და გამუდმებით ჩასჩიჩინებს: «აბა, ახლა მომესიყვარულე!» «აბა, მომეფერე და მაკოცე!» ამასთან, დედა ბავშვს ყველაფერს უკრძალავს: «აბა, მაგას მოეშვი, მე თვითონ გავაკეთებ!» «შენ ამის გაკეთებას როგორ შეძლებ?!» «შენ ჯერ პატარა ხარ, ამიტომ ეს ჯერ არ შეგიძლია!» ან «არ გინდა ამით ითამაშო?» «აბა, ახლა თავი დაანებე მაგას!» ამ დროს დედა ვერ ხვდება, რომ ბავშვს თვითგანვითარების ყოველგვარ საშუალებას უსპობს, და ბოლოს და ბოლოს ოცნების სფეროსაც უნადგურებს, რომელიც მას, გარესამყაროსკენ მიმავალ გზაზე, პირველი ნაბიჯების გადადგმაში დაეხმარება. თუ ბავშვი ასეთ პირობებში ვერ ისწავლის «საკუთარი ღერძის გარშემო ტრიალს», ის «დედის კალთაზე გამობმული» დარჩება, მის ექოდ გადაიქცევა და ვერ შეიცნობს ვერც გარესამყაროს და ვერც საკუთარ შესაძლებლობებს. ის ყოველთვის პასიური იქნება და შეეცდება, თავისი მოლოდინები შემდგომშიც ისე მიუსადაგოს ცხოვრებას, როგორც ეს განებივრებულ გარემოში ყოფნისას წარმოედგინა. რა თქმა უნდა, ამ დროს გარდაუვალია იმედგაცრუება, რომელიც აქამდე დაფარული დეპრესიის სახით ვლინდებოდა. დედის ურთიერთობა შვილთან, შესაძლოა, სხვა უსიამოვნო მოვლენების გამოც გართულდეს. ეს მაშინ ხდება, როდესაც დედა დაქვრივდება, მშობლები ერთმანეთს ეყრებიან, ცოლ-ქმარს ბავშვის დაბადების პერიოდში რთული ურთიერთობა აქვთ, ან დედას ერთმანეთზე მიყოლებით უწევს მშობიარობა და ა.შ. ბუნებრივია, დედისერთა შვილი ასეთ დროს უფრო რთულ სიტუაციაში აღმოჩნდება ხოლმე, ვიდრე ის ბავშვი, რომელსაც და-ძმა ჰყავს, რადგან დედის სიყვარული მხოლოდ ერთ შვილის წილხვედრი არ იქნება. ერთხელ ერთმა პაციენტმა, რომელიც დედისერთა იყო, საკმაოდ უკმეხად თქვა: «როდესაც დედაჩემი სიყვარულის კალთას გადმომაბერტყავს ხოლმე, მთელ ტანში მბურძგნის». შვილისათვის თავისუფლების მინიჭება ის აუცილებლობაა, რომელიც დედობას უმადურ საქმედ წარმოაჩენს, მით უფრო, როდესაც დედა შვილისაგან მზრუნველობისთვის მადლიერების გამოხატვას ელის ან ამას პირდაპირ მოითხოვს. თუ დედა პიროვნულად მოუმწიფებელია და ვერ ხედავს, რომ შვილის ჯანსაღი განვითარება მისი დედობრივი სიყვარულის და მზრუნველობის, მისთვის მსხვერპლად შეწირვისა და თავდადების საზღაურს წარმოადგენს, დედა საკუთარ შვილსაც და თავის თავსაც ცხოვრებას აუცილებლად სატანჯველად უქცევს. ასეთ ბავშვებს კიდევ უფრო რთული შინაგანი განწყობა აქვთ. მათ ისღა დარჩენიათ, გულში სიძულვილი ჩაიდონ დედის მიმართ, რომელიც მათ განიარაღებას და დამორჩილებას ცდილობს. მაგრამ იმ შემთხვევაში, თუ შვილი გაბედავს და რაიმე სახით გამოხატავს უკმაყოფილებას, დედა მაშინვე ცდილობს, მასში დანაშაულისა და თვითბრალდების გრძნობა გააღვიძოს, და შეახსენებს, რა მსხვერპლი გაიღო მისი კეთილდღეობისათვის. რა თქმა უნდა, ის შვილს სიმართლეს ეუბნება, მაგრამ ამ დროს შვილისგან მადლიერების აღიარებას არ უნდა მოელოდეს იმის გამო, რაც ბავშვს არათუ მისთვის არ უთხოვია, არამედ მას გარკვეული ზიანიც მიაყენა. დედა მოითხოვს, რომ მას სინდისი აწუხებდეს, თავს დამნაშავედ გრძნობდეს და მუდმივად ჰქონდეს ამის განცდა. დედის ამგვარი საქციელის გამო, განსაკუთრებით მგრძნობიარე ბავშვები იტანჯებიან. ამის მაგალითებს ჩვენ ჯერ კიდევ გავეცნობით. ამ დროს ბავშვი ვერ ბედავს თავისი ასაკის შესაფერისი ნაბიჯების გადადგმას, რათა დედისგან თავი დაიხსნას. დედა-შვილს შორის ახლო ურთიეროთობისა და ბავშვის დედაზე დამოკიდებულების საფრთხე ამასობაში აშკარად იჩენს თავს, რადგან ბავშვმა უარი უნდა თქვას თავის თავზე და გაითავისოს საკუთარი დანაშაული. მხოლოდ მისი ამგვარი ქცევით გახდება შესაძლებელი სიტუაციის განმუხტვა. ამ დროს ბავშვს არაფერი თრგუნავს ისე, როგორც «აღზრდის» ის მეთოდი, რომლის საშუალებითაც მასში დანაშაულის გრძნობის გაღვიძებას ცდილობენ. ეს ერთ-ერთი დიდი ცოდვაა, რომელსაც ადამიანი თავის მშობლებს მომავალში ძნელად თუ შეუნდობს. ეს იმ შემთხვევაში ხდება, თუ იგი ამ სიტუაციას თავს დააღწევს და გააცნობიერებს იმ ტანჯვას, მას იმ ვითომდა სიყვარულის გამო რომ მიაყენეს. ამისათვის ერთ ტიპურ მაგალითს მოვიყვანთ: დედას არ მოსწონდა, რომ მისი შვილი უზრდელი იყო, უსიტყვოდ არ ემორჩილებოდა და მისი სურვილისამებრ არ იქცეოდა. ამ დროს უკმაყოფილო დედა ტახტზე წვებოდა და «კვდებოდა», რაც იმას ნიშნავდა, რომ იგი გაუნძრევლად იწვა და არ რეაგირებდა ბავშვის ვედრებაზე – «გაცოცხლებულიყო», ვიდრე სასოწარკვეთილი ბავშვი ღრიალს არ მორთავდა. ბავშვში დანაშაულის გრძნობის გამოწვევას ასეთი დედები ხშირად მუქარით ცდილობენ: «იცოდე, ახლა წავალ და აღარასოდეს დავბრუნდები!» ან «შენ მე საფლავში ჩამაწვენ!» და ა.შ. თუ ბავშვის განებივრების მოტივაცია პირველ შემთხვევაში ის იყო, რომ მას მშობელი უნდა ჰყვარებოდა და მისგან თავი დავალებულად ეგრძნო, მეორე შემთხვევაში მოტივაცია უფრო რთულია და ბავშვისთვის უმთავრესად ტრაგიკული შედეგი მოაქვს. აქ ის შემთხვევები იგულისხმება, როდესაც დედას ამ ბავშვის გაჩენა არ უნდოდა, ან რაღაც სხვა მიზეზით გამუდმებით უარყოფს მას და მის მიმართ მტრულად არის განწყობილი, თუმცა ამავე დროს ცდილობს, ბავშვს კარგი დედობა გაუწიოს და დანაშაულის გრძნობა სტანჯავს, რომ ამას ვერ ახერხებს; ამის გამო იგი ბავშვს ანებივრებს და ასე ცდილობს თავისი შეცდომის გამოსწორებას. ასეთი სიტუაცია, გასაგები მიზეზების გამო, უფრო გერი შვილების შემთხვევაში გვხვდება; თუ ეს დედას სირთულეებს უქმნის, მით უფრო აუტანელია ბავშვისთვის. იგი გრძნობს მისდამი უარყოფით, ან სულაც მტრულ დამოკიდებულებას და გულწრფელი სიყვარულის დეფიციტს განიცდის, რომელსაც მისი განებივრება ვერ ანაზღაურებს; ის კი არა, ბავშვი ამას იმ მდგომარეობამდე მიჰყავს, რომ იძულებულია, მისდამი გამოჩენილი «სიკეთის» გამო მადლიერებასაც კი გრძნობდეს; ზოგჯერ საქმე იქამდე მიდის, რომ ბავშვი ამგვარ არსებობას დანაშაულად აღიქვამს და საკუთარ თავს ეჭვის თვალით უყურებს. იგი გრძნობს, რომ დედას ტვირთად აწევს და, რაკი სიცოცხლის უფლება არა აქვს, ამიტომ მადლიერი უნდა იყოს, რომ მის არსებობას ეგუებიან. ახლა გვინდა, ადამიანზე უარისთქმის პირობები განვიხილოთ, რომლებსაც დეპრესიული პიროვნების ცხოვრებისეული სივრცე გამოავლენს ხოლმე. აქ ის ხისტი, დედობრივი სიყვარულის უნარს მოკლებული ქალები იგულისხმებიან, რომლებსაც ბავშვობაში მშობლის სიყვარული არ უგრძვნიათ და, საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე, ვერ შეძლეს, კარგი დედები გამხდარიყვნენ. შედარებით უწყინრად გამოიყურებიან ე.წ. «პროგრამული დედები», რომლებიც, საკუთარი უმწეობის, გაუბედაობისა და არამგრძნობიარე ხასიათის გამო, ბავშვს ძუძუს დადგენილი წესების მიხედვით აწოვებენ და ისე ზრდიან, რომ მის ინდივიდუალურ მოთხოვნებს ანგარიშს არ უწევენ. მსგავს სიტუაციას კარგად აღწერს თავის დღიურში დედა პირველი შვილის დაბადებასთან დაკავშირებით: «ბიჭი უკვე რამდენიმე საათია განუწყვეტლივ ჩხავის და არ გაჩერდება, ვიდრე ჭამის დრო არ მოუვა და ძუძუს არ მოვაწოვებ». მსგავს ჩანაწერებს მის დღიურში მრავლად ვხვდებით. აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ზოგიერთი ექიმის «მეცნიერული» რჩევა ხშირად სავალალო შედეგს გამოიღებს ხოლმე. ამასთან, ბავშვისგან მეტისმეტად ბევრს მოითხოვენ, როდესაც გარემოპირობებთან მის მისადაგებას ძალადობით ცდილობენ და მის სურვილებს ანგარიშს არ უწევენ; ასე მაგალითად, დედა მას არასისტემატურად აწოვებს ძუძუს, მერე კი საწოლში აწვენს და, საერთოდ, ყურადღებას აღარ აქცევს; ანდა, დედა ძალიან მოუცლელია, ამიტომ ცდილობს, ძუძუს წოვების პროცესი სწრაფად დაასრულოს. მსგავსი მაგალითები ძალიან ხშირად გვხვდება. რაკი ბავშვს ჯერ არ შეუძლია თავის დაცვა და საკუთარი სურვილების გამოხატვა, იგი ნელ-ნელა განუდგება მისთვის ჩვეულ გარესამყაროს და უჩნდება შეგრძნება, რომ ამ სამყაროსგან იგი არაფერს უნდა მოელოდეს. ამის შემდეგ ბევრ დეპრესიულ პიროვნებას უყალიბდება თავისი ცხოვრების მთავარი განცდა: ეს ის უიმედობაა, როდესაც ადამიანს აღარც მომავლისა სჯერა და აღარც – საკუთარი თავისა; უიმედობასთან ერთად, დეპრესიულ პიროვნებას აქვს შეგრძნება, რომ შესაძლოა გარემო პირობებთან მისადაგება, და რომ მის ყველაზე ძლიერ თვისებას ამტანობა და ამქვეყნიურ კეთილდღეობაზე უარისთქმა წარმოადგენს. ნაცვლად იმისა, რომ მომავლის იმედით ცხოვრობდეს, დეპრესიული პიროვნება მუდმივად ცუდი ამბების მოლოდინშია, აშკარად პესიმისტურად არის განწყობილი და ვერ წარმოუდგენია, რომ ცხოვრებამ მასაც შეიძლება სულ მცირე სიხარული და ბედნიერება მოუტანოს; მაგრამ, თუ ეს იშვიათად მაინც მოხდა, მას დანაშაულის გრძნობა უჩნდება და საკუთარ თავს ეკითხება, რით დაიმსახურა ეს. დეპრესიული პიროვნება არასოდეს განიცდის ჭეშმარიტ სიხარულს და მოსალოდნელი ბედნიერების შესაძლებლობას ზოგჯერ წინასწარი იმედგაცრუებით ირიდებს თავიდან; რაკი ფიქრობს, რომ ბედნიერება არ ეღირსება, ამიტომ დეპრესიული პიროვნება მის მიღწევას არც ცდილობს, რადგან უშედეგო მცდელობის შემდეგ იმედგაცრუება უფრო მტკივნეული იქნება; როდესაც ადამიანი ცხოვრებისგან კარგს არაფერს მოელის, იგი იმედგაცრუებითაც ბევრს არაფერს კარგავს. ამგვარი განცდების მაგალითს ერთი დედის დღიურიდან ამონარიდი წარმოადგენს: «თავიდანვე სუსტი ბავშვი იყავი. ექვსი კვირის განმავლობაში ძუძუს გაწოვებდი, მაგრამ მერე ხელოვნურ კვებაზე გადაგიყვანე, რადგან ძუძუზე გული გერეოდა და აღარ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი. ჯერ კიდევ კლინიკაში ყოფნისას, ათი დღე უარს ამბობდი ძუძუზე, ამიტომ ცხვირზე ხელს გიჭერდით და გაიძულებდით, ასე მაინც რაღაც გეჭამა. შენი გულისრევის მიზეზი ნამდვილად არ ყოფილა კარდიოსპაზმი. ყოველ შემთხვევაში, ექიმები არ ადასტურებდნენ ამას. ეს ალბათ უფრო შენი ზემგრძნობელობისა და ნევროზის ბრალი იყო, რადგან პირველი ექვსი თვის განმავლობაში ერთ ღამესაც არ გძინებია წყნარად. სამი კვირის შემდეგ კლინიკიდან სახლში რომ წამოგიყვანე, მალე ისევ გავედი სამსახურში, ამიტომ სათანადო ყურადღებას ვერ გაქცევდი. როდესაც დავინახე, რომ 3-4 კვირის განმავლობაში წონაში ვერ მოიმატე, ისევ ექიმს მივმართე. მან სერიოზული ვერაფერი აღმოგიჩინა, მაგრამ, თავის დაზღვევის მიზნით, მირჩია, ბავშვთა კლინიკაში დამეწვინე. კლინიკაში შენი საწოლი ფანჯარასთან იდგა და მხოლოდ ერთი საბანი გეფარა, სახლში კი უფრო შეფუთული მყავდი ხოლმე. ამის შედეგი კი ის იყო, რომ ფილტვების ანთება დაგემართა. იმხანად ნერვები საშინელ მდგომარეობაში მქონდა, მაგრამ პირველ დღეებში მაინც დავდიოდი კლინიკაში და ძუძუს გაჭმევდი. სწორედ იმ ხანებში ვიგრძენი, რომ რაღაც უცნაურობა მჭირდა: ირგვლივ ყველაფერს შავ ფერებში ვხედავდი; ჩემი ცხოვრების ერთადერთი ნუგეში კი შენ იყავი, რადგან მამაშენი ხშირად კარგავდა წონასწორობას, რაღაც ახირებები დასჩემდა და ძალიან მძიმე ასატანი გახდა. ამის გამო შენს აღზრდაში ბევრი შეცდომა დავუშვი; მკაცრად ვიცავდი გარკვეულ წესებს, გაიძულებდი, ხშირად ყოფილიყავი ჰაერზე და დასაძინებლად ადრე დაწოლილიყავი, რადგან ვფიქრობდი, რომ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, შენი ცხოვრება მშვიდად და წესიერად ვერ წარიმართებოდა. ექიმებისა ყოველთვის საშინლად გეშინოდა და ერთხელ, ყურის ანთების დროს, ექიმთან ისეთი ბღავილი მორთე, რომ საშინლად აღშფოთდა და გაბრაზებულმა მომაძახა: «ძალიან ცუდად აღზრდილი შვილი გყავთ», მერე კი ადგა და წავიდა». ამ ჩანაწერში ნამდვილად იკვეთება ბევრი ისეთი საკითხი, რასაც, შესაძლოა, დამთრგუნველად და უარყოფითად ემოქმედა ბავშვზე. ცხოვრების ადრინდელი პერიოდის განცდები ორმაგ ცვლილებებს იწვევს მასში; ჯერ ერთი, იგი ძალიან ადრე განუდგება გარესამყაროს, ეს კი მასში ყველა სფეროს განვითარებას ამუხრუჭებს. ამ დროს ბავშვს ბევრი ნივთის ხელში ჩაგდების სურვილი უჩნდება და მოითხოვს, რომ მათი მფლობელი გახდეს. თუ იგი მორჩილებას გამოავლენს და რომელიმე ნივთის მოსაპოვებლად ფარ-ხმალს დაყრის, დაამტკიცებს, რომ თავის გატანა არ შეუძლია და შურის გრძნობა აღეძვრება იმის გამო, რომ ეს ნივთი სხვის ხელში ადვილად აღმოჩნდება, მაშინ როდესაც თავად მისი აღების უფლებას არ აძლევენ. რადგან ბავშვი ამის გამო საკუთარ თავს კიცხავს, ამიტომ ცდილობს, მის წინაშე წარმოქმნილ სიძნელეს სათნოების მნიშვნელობა მიანიჭოს და საკუთარი გრძნობების დათრგუნვა გარკვეულ ღირებულებად თუ თავმდაბლობისა და უპრეტენზიობის გამოვლინებად წარმოადგინოს; მაშინ ადამიანს მორალური უპირატესობის გრძნობა მაინც რჩება ნუგეშად. გარესამყაროსგან ადრეული განდგომის მეორე შედეგი ბავშვის იმ განცდაში იჩენს თავს, რომ იგი სიყვარულის ღირსი არ არის, რაც მასში, როგორც წესი, არასრულფასოვნების გრძნობას ავითარებს. ადამიანმა ერთხელ მაინც უნდა იგრძნოს, რომ იგი უყვართ, რათა თავი სიყვარულის ღირსად ჩათვალოს. მაგრამ თუ მას ეს გრძნობა არ განუცდია, მაშინ ამის მიზეზი საკუთარ თავში უნდა ეძებოს, რადგან სიყვარულის უნარი თავადაც არ გააჩნია. არასრულფასოვნების გრძნობას ამ ასაკში ისიც იწვევს, რომ ბავშვს არ შეუძლია შეაფასოს, რამდენად მოკლებული არიან მისი მშობლები სიყვარულის უნარს; ამ დროს გარესამყარო ბავშვისთვის «მისი მშობლების სამყაროს» სახით წარმოჩინდება. არასრულფასოვნების მძიმე განცდამ, შესაძლოა, ადამიანში ისეთი განწყობაც აღძრას, რომ მას, საერთოდ, არა აქვს სიცოცხლის უფლება და ეს უფლება უნდა მოიპოვოს. ის ფიქრობს, რომ მის არსებობას გამართლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში ექნება, თუ ისიც სხვებივით იცხოვრებს. «ჩემი არსებობა უკვე დანაშაულს ნიშნავს», თქვა ერთმა დეპრესიულმა პაციენტმა, როდესაც იგი ბავშვობისდროინდელ ამბებს იხსენებდა. ამის შემდეგ, შესაძლოა, ადამიანი იმ მდგომარეობამდე მივიდეს, რომ მან დედის ან, საერთოდ, მშობლების წინაშე თავისი დანაშაული გააცნობიეროს და მის გამოსყიდვას შეეცადოს. დეპრესიული პიროვნებები თავიანთ სიცოცხლეს ხშირად მსხვერპლად სწირავენ მშობლების ეგოიზმს და ამას სრულიად ბუნებრივად მიიჩნევენ. ბავშვის განებივრებაც და მისთვის აკრძალვების დაწესებაც, საბოლოო ჯამში, ერთ შედეგს იძლევა: ორივე შემთხვევაში, უმთავრესად, პიროვნების დეპრესიულ სტრუქტურად ჩამოყალიბება ხდება. განებივრებულ ბავშვს, ჩვეულებრივ, მოგვიანებით იპყრობს ხოლმე შიში და კრიზისი მაშინ ეწყება, როდესაც ხედავს, რომ ცხოვრება დედასავით აღარ ანებივრებს; სახელმწიფო ინსტიტუციები, ქორწინება, სოციალური დაზღვევა მას დედას ვერ შეუცვლიან; ამიტომ, როდესაც აღმოჩნდება, რომ ადამიანი სრულიად უძლურია ცხოვრების სიძნელეებთან საბრძოლველად, მას მწვავე დეპრესია ეწყება. ამ დროს იგი გამოსავალს ხშირად იმაში ხედავს, რომ ავადმყოფური გატაცებით ჰკიდებს ხელს რაიმე საქმიანობას. არაჯანსაღი განცდებისა და აკრძალვების პირობებში გაზრდილი ბავშვი ძალიან ადრე განუდგება გარესამყაროს. ასეთი ჩუმი, მორჩილი და უპრეტენზიო შვილის ყოლა ძალიან «ხელსაყრელია» მშობლებისათვის, რომელთაც მისი დეპრესიული ბუნება შეუმჩნეველი რჩებათ. ბავშვი იმდენად შეგუებულია იმ მდგომარეობას, რომ შეუმჩნეველი უნდა დარჩეს და არავითარი პრეტენზია არ უნდა ჰქონდეს, რომ იგი შემდგომშიც ცდილობს, სხვებზე იყოს დამოკიდებული, მათი მოთხოვნები შეასრულოს და მოლოდინი გაამართლოს. დეპრესიული ადამიანი თითქმის არასოდეს ცდილობს გარესამყაროსთან დაპირისპირებას და, რაკი საკუთარ თავს სუბიექტად ვერ წარმოაჩენს, ამიტომ მუდმივად სხვების ობიექტი აღმოჩნდება ხოლმე. მას ყველა მოთხოვნა ბრძანებად მიაჩნია, ამიტომ ისინი აუცილებლად უნდა შესრულდეს, რაც მისთვის სულ უფრო და უფრო შეუძლებელი ხდება და დანაშაულის ახალი გრძნობის გამო დეპრესიაში ვარდება, თუმცა ცალკეულ ადამიანებთან კონტაქტის დამყარებას მაინც ახერხებს. ზოგიერთი დეპრესიული პიროვნება, სავარაუდოდ, შვებას გრძნობს, რომ შეუძლია სხვებისთვის გასცეს ის, რაც თავად არასოდეს მიუღია. იგი ცდილობს, მის მიმართ უგულებელყოფილი სიყვარულის სუბლიმაცია დამატებითი ქმედებით მოახდინოს, იქნება ეს მოყვასის თავდადებული სიყვარული თუ ქველმოქმედება. სამაგიეროდ, მას იმის სურვილიც აქვს, რომ, თავისი აქტიურობის გამო, სიყვარულს ან ჯილდოს იმსახურებდეს; წინააღმდეგ შემთხვევაში, მისთვის ყველა საქმიანობა მეტისმეტად რთული აღმოჩნდება. თუ რას განიცდის ადამიანი, რომელიც ყველაფერში მხოლოდ და მხოლოდ მოთხოვნებს ხედავს, ამას შემდეგი მაგალითი ნათელყოფს: «როდესაც მზე ანათებს, რატომღაც მგონია, რომ უნდა მიხაროდეს; მაგრამ ამის გამო მთელი დღე ჩაშხამებული მაქვს». ერთი სტუდენტი, რომელსაც თავდაპირველად დააინტერესებდა ხოლმე რომელიმე წიგნი, მას ბოლომდე ვერ კითხულობდა. რამდენიმე გვერდის წაკითხვის შემდეგ ეჩვენებოდა, თითქოს ამ წიგნიდან მოდიოდა მისი წაკითხვის მოთხოვნა. ამრიგად, სტუდენტის აზრით, თავად კი არ სურდა წიგნის წაკითხვა, არამედ მისგან ამას წიგნი მოითხოვდა და ამით მას თითქოს თავის ობიექტად აქცევდა, რის გამოც სტუდენტს წიგნის კითხვის ხალისი, საერთოდ, ეკარგებოდა. უნდა ვიფიქროთ, რომ ამგვარი განცდების დროს ადამიანი გარესამყაროს განუდგება, სრულ აპათიაში ვარდება და ყოველგვარი მოთხოვნის შესრულებას გაურბის. როგორც დავინახეთ, ადამიანის «დეპრესიულ სამყაროში ყოფნამ», შესაძლებელია, უკიდურესი ფორმები მიიღოს: აქედან გამომდინარე, დეპრესიული პიროვნების ამგვარი «ამბოხი» სიკეთის მომასწავებელია, რადგან იგი გამოხატავს გარკვეულ წინააღმდეგობას იძულებითი მოთხოვნების მიმართ. თუ დეპრესიულ პიროვნებას ერთხელ მაინც არ გამოუჩნდება დრო და საშუალება, რომ საკუთარი მოთხოვნები შეასრულოს, ის ვერ გახდება საკუთარი იმპულსებით და მოთხოვნებით მოქმედი სუბიექტი, რომელსაც უკიდურესი სასოწარკვეთა ელის, ასეთ შემხთვევაში იგი უფრო ინდიფერენტული, გულგრილი და აპათიური ხდება, ყველაფერს «უარყოფს», ავადმყოფური გატაცებით ჰკიდებს ხელს რაიმე საქმიანობას და თვითმკვლელობით ამთავრებს სიცოცხლეს. თუ დეპრესიული პიროვნება შეეცდება, უფრო მორჩილი გახდეს და მისდამი წაყენებული ყველა მოთხოვნა შეასრულოს, მას ცხოვრებაში არასოდეს ექნება სიხარულის განცდა; მაგრამ, თუ გადაწყვეტს, ყველა მოთხოვნის შესრულებას თავი აარიდოს, ამ შემთხვევაში მას მძიმე დანაშაულის გრძნობა დაეუფლება. ამრიგად, დეპრესიული პიროვნება ქვეცნობიერად იმეორებს საკუთარი ბავშვობის სიტუაციას. ზევით უკვე ვრცლად აღვწერე, როგორ ქმნის ბავშვი დედის სურათ-ხატს და, რა კავშირშია ეს იმ განწყობასთან, რომელიც მას საკუთარი თავისადმი გააჩნია. მკაცრი დედა, რომელიც შინაგანად მტრულად არის განწყობილი შვილის მიმართ და მას ყველაფერს უკრძალავს, არცთუ იშვიათად ხდება დეპრესიული ადამიანის თვითმკვლელობის მიზეზი, როგორც თვითაღკვეთის უკანასკნელი საშუალებისა. დედა იმ შინაგან, სულიერ ინსტანციად გადაიქცევა, რომლის მეშვეობითაც ბავშვი სიძულვილით უარყოფს საკუთარ თავს და თვითგანადგურებამდე მიჰყავს იგი. ამ დროს ბავშვი, შესაძლოა, დედისადმი სიძულვილმა ისეთი ძალით შეიპყროს და მასში დანაშაულის ისეთი აუტანელი გრძნობა გამოიწვიოს, რომ ურჩევნია, ეს სიძულვილი საკუთარ თავზე ამოანთხიოს. დანაშაულის გრძნობა, რომლის დროსაც მკაცრი დედისადმი სიძულვილის გადატანა საკუთარ თავზე ხდება, ფსიქოდინამიურ ფონს ქმნის მძიმე მელანქოლიისათვის. თვითმკვლელობისადმი მიდრეკილება უნდა აიხსნას, როგორც საკუთარ თავზე გადატანილი მკვლელობის ტენდენცია, და, ამავე დროს, ეს არის სასჯელი, რომელსაც დეპრესიული პიროვნება საკუთარ თავს მიუსჯის დედისადმი მიმართული სიძულვილის გამო. ზემოთქმულიდან ცხადი ხდება, რომ დეპრესიული პიროვნების მთავარ პრობლემას «საკუთარი ღერძის გარშემო» წარუმატებელი ტრიალი და მისი, როგორც სუბიექტის, არასრულყოფილი განვითარება წარმოადგენს. ვინაიდან დეპრესიული პიროვნება გარესამყაროს თავის სუსტ «მე»-ს უპირისპირებს, მისთვის ყველაფერი მოთხოვნის სახეს იღებს და თავის გარშემო ამ მოთხოვნებისგან აღმართულ მთებს ხედავს, რომელთა წინაშეც იგი ბოლოს და ბოლოს, სასოწარკვეთილი, ფარ-ხმალს ყრის. იმავე «მე»-ს, სისუსტის გამო, არ გააჩნია საკუთარი, ძლიერი იმპულსები, სურვილები და მიზნები და ვერც იმას ახერხებს, რომ გონივრულად განაცხადოს უარი მეტისმეტად დიდ მოთხოვნებზე და, საერთოდ, გაიაზროს ისინი. დეპრესიულ პიროვნებას უძნელდება რაიმეზე «არას» თქმა, «დაკარგვის შიშისა» და დანაშაულის გრძნობის გამო, რომელსაც იგი შემდეგ განიცდის. ამის შედეგს კი დეპრესია და ის გაუცნობიერებელი «ამბოხი» წარმოადგენს, რომელიც მისი ტოლერანტობის ზღვარზე მიგვანიშნებს, თუმცა მაინც არ ათავისუფლებს მას დანაშაულის გრძნობისაგან. დიდხნობით დაგროვილი სიძულვილი და შური, რომლის გამოხატვასაც დეპრესიული პიროვნება ვერ ბედავს, მას მთელ ცხოვრებას უწამლავს ან იძულებულს ხდის, გამუდმებით დაიდანაშაულოს თავი და «ცოდვა» ამგვარი სასჯელის აღსრულებით გამოისყიდოს. იმ დროს, როდესაც დეპრესიული ადამიანი ამ გზით ცდილობს გაექცეს «პიროვნებად ჩამოყალიბების შიშს» და უგულებელყოფს საკუთარ არსებობას, სიტუაცია სულ უფრო გამოუვალი ხდება. მისი ხსნა მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, თუ ის გამბედაობას გამოიჩენს და დამოუკიდებელ ინდივიდუუმად ჩამოყალიბდება. დეპრესიული განცდების მაგალითები ახალგაზრდა გოგონამ კაფეში გაიცნო მამაკაცი, რომელიც მას გამოელაპარაკა, მერე კი საკუთარი ცხოვრების ამბები გაანდო; აღმოჩნდა, რომ იგი ცოლს გასცილებოდა და ახლა მარტოობა ტანჯავდა. რაკი გოგონას მიმართ დიდი სიმპატია იგრძნო, მამაკაცი ახლა მისი გულის მოგებას შეეცადა და ყურადღებით თავბრუ დაახვია. მერე მასთან ისევ მოინდომა შეხვედრა და, ბოლოს, ცოლობა სთხოვა. და, თუმცა გოგონა ამ კაცით დიდად არ მოხიბლულა, იფიქრა, უფლება არ ჰქონდა, შეხვედრაზე უარი ეთქვა, რადგან მოეჩვენა, რომ კაცს იგი სჭირდებოდა. გოგონამ მას საჭირო მომენტში ვერ უთხრა შემოთავაზებაზე უარი და ამით კაცს იმედი ჩაუსახა; მერე კი, როდესაც ბოლოს და ბოლოს იძულებული გახდა, იგი უარით გაესტუმრებინა, გოგონა დანაშაულის გრძნობამ შეიპყრო. ეს მაგალითი ცხადყოფს «დეპრესიულ სამყაროში მყოფი» ადამიანის ხასიათს. დეპრესიის უფრო რთული ფორმის შემთხვევაში, ადამიანს საერთოდ არ ეყოფოდა ძალა, ამ კაცისთვის უარი ეთქვა. დეპრესიული პიროვნება სხვა ადამიანის სიტუაციაში გადაერთვება და მასთან ისეთ იდენტიფიკაციას ახდენს, რომ საკუთარ ფიქრებსა და ინტერესებს საერთოდ ივიწყებს; რადგან თავად მას ძალიან ცოტა იმპულსები და სურვილები გააჩნია, რომლებსაც იგი სხვებისას დაუპირისპირებდა, ამიტომ იგი ადვილად ებმება სხვისი სურვილებისა და იმპულსების ქსელში. დეპრესიული პიროვნება შეჩვეულია სხვათა მოლოდინების აღსრულებას; მას მსგავს სიტუაციებში ჩართვის არავითარი სურვილი არა აქვს, მაგრამ, თავისდაუნებურად, მაინც ჩაერთვება ხოლმე; ამიტომ რთულ ვითარებაში ხშირად იმ უპასუხისმგებლო ადამიანების მსხვერპლი ხდება, რომლებიც მის სისუსტეს თავის სასარგებლოდ იყენებენ. დეპრესიული პიროვნება შემდგომში ვეღარ ართმევს თავს ჩახლართულ სიტუაციებს და ეუფლება დანაშაულის გრძნობა. ამასთან, იგი სირცხვილს განიცდის როგორც საკუთარი გულუბრყვილობისა და შეურაცხყოფის, ასევე იმ ადამიანის გამო, რომელმაც იგი გამოიყენა. ოჯახში, სადაც გოგონა იზრდებოდა, ადამიანებს რთული ურთიერთობები ჰქონდათ. პირველი ცოლის სიკვდილის შემდეგ მამამ უბრალო, ღარიბი ქალი შეირთო. პაციენტი 8 წლისა იყო, როდესაც 60 წელს მიტანებულ მამას ასაკობრივი დემენციის ნიშნები დაეტყო; გოგონა თავისზე უფროს გერებთან ერთად იმავე სახლში ცხოვრობდა, სადაც პირველ სართულზე მაღაზია იყო. თავის დროზე იგი გერების პაპას ეკუთვნოდა, ამჟამად კი მისი მფლობელი გერების ორი დეიდა გამხდარიყო. ეს ქალებიც იმავე სახლში ცხოვრობდნენ და სიძის ახალი ცოლის მიმართ მტრულად იყვნენ განწყობილი. ახალი ცოლი ერთი მორიდებული და მორცხვი ქალი იყო, რომლის დაცვას ქმარი არც კი ცდილობდა. ახალი ცოლი გრძნობდა, რომ მას და მის შვილს ამ სახლში არავინ სწყალობდა. ბავშვს ახალ ტანსაცმელს თუ უყიდდა, ისე აცმევდა, რომ არავის შეემჩნია, რადგან თავს დამნაშავედ გრძნობდა, და ეგონა, რომ ამით გერებს რაღაცას ჰპარავდა. დედა-შვილს ოჯახში თავი ზედმეტ, არასასურველ და უცხო ადამიანებად მიაჩნდათ, რომლებიც უკვე თავიანთი არსებობით სხვებს ზიანს აყენებდნენ. დედა-შვილი ასეთ გარემოცვაში ცხოვრობდა, ვიდრე მამა არ გარდაიცვალა, რის შემდეგაც ისინი სახლიდან გაყარეს. დედამ ოჯახთან საერთო ენა ვერ გამონახა, მუშაობა დაიწყო და მერე ადვოკატიც აიყვანა, რომელმაც უთხრა, რომ მათი სახლიდან გამოგდების უფლება არავის ჰქონდა. მაგრამ დედას ძალა და ნებისყოფა არ აღმოაჩნდა, რომ სამართლიანობისთვის ებრძოლა. «დედას ყოველთვის ყველაფრის ეშინოდა; არ ყოფილა შემთხვევა, რომ მას თავისი გაეტანოს; ნათესავებზე ზურგსუკან ჩიოდა, მაგრამ მათთან ყოველთვის დათმობაზე მიდიოდა, თუმცა მერე სულ წუწუნებდა და უკმაყოფილებას გამოთქვამდა; დედა ხშირად დადიოდა ეკლესიაში და მეც თან დავყავდი; ვლოცულობდით, მიცვალებულთა სულებს უფალს ვავედრებდით და ჩვენთვის ყოველდღიურ ლუკმას შევთხოვდით. ეს ის მცირედი იყო, რაც საბრალო სულებს შეეძლოთ ჩვენთვის გაეღოთ. ჩემი გერი დები კი ამ დროს ფუფუნებაში ცხოვრობდნენ. ბავშვობაც ახალგაზრდა მშობლების გარემოში ჰქონდათ გატარებული და ყველაფრით უზრუნველყოფილნი იყვნენ. მოგვიანებით ჩემთვის ასეთი დასკვნა გამოვიტანე: «თუკი არავის ვუყვარვარ, სჯობია ღარიბი და უქონელი ვიყო; ღარიბი ბავშვი უფრო საყვარელია. ასე შევქმენი ჩემთვის ქრისტიანული სათნოების ნიმუში: ღარიბი და უქონელი იყო – ნიშნავს ბაძავდე ქრისტეს!» მოვიყვან კიდევ ერთ მაგალითს: ქ-ნი მ. თავის კოლეგასთან ერთად საერთო საცხოვრებელში, ერთ ოთახში, ცხოვრობდა; ამასთან, ორივენი ერთ ფირმაში მუშაობდნენ. მ-ს მანქანა ჰყავდა, ამიტომ სამსახურშიც ერთად დადიოდნენ. მისი კოლეგა დიდი წესრიგით არ გამოირჩეოდა, დილაობით ლოგინში ნებივრობა უყვარდა და მ-ს მის გამო სამსახურში ხშირად დაგვიანებით უხდებოდა მისვლა და, რაკი პასუხისმგებლობის გრძნობა ჰქონდა, კოლეგის საქციელი არ სიამოვნებდა. იმის გამო, რომ მანქანა მხოლოდ მას ჰყავდა, ქ-ნი მ. თავს მოვალედ თვლიდა, შაბათ-კვირას ქალაქგარეთ კოლეგაც თან წაეყვანა. მერე შეამჩნია, რომ სწორედ ამ დღეებში საშინელი თავის ტკივილები ეწყებოდა და კუჭშიც უსიამოვნო შეგრძნება ჰქონდა, რასაც ვერაფრით ხსნიდა. ფსიქოთერაპიული მკურნალობის დროს გაირკვა, რომ ქ-ნი მ. ბენზინის ხარჯებს მთლიანად თვითონ იხდიდა; ეს მას ბუნებრივად მიაჩნდა, რადგან მანქანა მისი იყო. მის კოლეგას კი თავში აზრად არ მოსდიოდა, რომ ამ დროს თავადაც უნდა გაეღო რაღაც თანხა. პაციენტი ახლა უკვე ბრაზობდა კოლეგაზე, მაგრამ მას ვერც ხარჯის ანაზღაურებას სთხოვდა და ვერც იმას აგრძნობინებდა, რომ მასზე გაბრაზებული იყო. პირიქით, იგი ამ დროს საკუთარ თავს სიძუნწეში ადანაშაულებდა და ფიქრობდა, რომ წვრილმანი ადამიანი იყო, და ასეთი რამ არ ეკადრებოდა. ასე მიუშვა საკუთარი თავი, რომ მისთვის მოთხოვნები წამოეყენებინათ და გამოეყენებინათ კიდეც; მერე კი «თავს აჭმევინებდა» დათრგუნულ სიბრაზეს და მხოლოდ გამოვლენილი სიმპტომების წყალობით მიხვდა, რომ აშკარად რაღაც წესრიგში არ ჰქონდა. არაცნობიერი მასში ახლა სწორედ ფიზიკური სიმპტომებით რეაგირებდა იმაზე, რის გაცნობიერებასაც თავად ვერ ბედავდა; მისი გაბრაზება თავის ტკივილში გამოვლინდა, კუჭის ტკივილი კი იმის შედეგი იყო, რომ ვერ შეძლო თავისი მოთხოვნილების წამოყენება. ამას ერთი ფაქტიც ართულებდა: ქ-ნი მ. ნახევრად ებრაელი იყო და კოლეგას შეეძლო ეფიქრა, რომ, რახან მან ფულის გამო ასეთი ამბავი ატეხა, ესე იგი მასში რაღაც ებრაულმა თვისებამ იჩინა თავი. მ. ფიქრობდა, რომ ადამიანები ებრაელობაში ყოველთვის რაღაც ნეგატიურს ხედავენ. მერე ისე მოხდა, რომ დიდი ყოყმანის შემდეგ მაინც გადაწყვიტა, კოლეგისთვის ეთქვა, ბენზინის თანხა მასაც გაეღო. როდესაც, მისდა გასაკვირად, კოლეგა ამაზე მაშინვე დათანხმდა, მ-ს გაუქრა არა მარტო კვირის ბოლოს გამოვლენილი სიმპტომები, არამედ ქალებს შორის კოლეგიალური ურთიერთობაც მეგობრობაში გადაიზარდა. ეს მხოლოდ ერთი მაგალითია იმ შემთხვევებისა, რომლებიც ყოველდღიურ ცხოვრებაში მრავლად გვხვდება. ამრიგად, დეპრესიული პიროვნება ყოველდღიურ ცხოვრებაში ვერ ბედავს თავის დამკვიდრებას, საკუთარი აზრის დაცვას, რაიმეზე უარისთქმას და სუბიექტად წარმოჩენას. რაკი დეპრესიული პიროვნების უმთავრეს თვისებად «დათმობა», თვითუარყოფა და თავის დაცვა გადაიქცა, ამიტომ ის ვეღარ აცნობიერებს, რომ მისი საქციელი დეპრესიაზე მიანიშნებს, როდესაც ადამიანი საკუთარ ბედს და გუნებაგანწყობას ეგუება და არაფრის შეცვლა არ შეუძლია. ექიმი ავადმყოფს ამ დროს, ჩვეულებრივ, ანტიდეპრესანტებს უნიშნავს და გარეგნულად ვერ ამჩნევს დეპრესიის გამომწვევ მიზეზებს; მედიკამენტები გარკვეულწილად უმსუბუქებს ავადმყოფს მდგომარეობას, თუმცა, საერთო ჯამში, ამით დაავადების გადაფარვა ხდება; ამასთანავე, არსებობს საფრთხე, რომ ავადმყოფი მედიკამენტზე დამოკიდებული გახდება. ახლა მინდა ერთი ასეთი პაციენტის ცხოვრებისეული სივრცე უფრო ფართოდ აღვწერო: გოგონა ძალიან რთული, შერეული ქორწინების ერთადერთი პირმშო იყო და ებრაელი დედა ჰყავდა; ის ადრეული ბავშვობიდან ხშირად ხდებოდა მშობლების შეხლაშემოხლის მოწმე; დროდადრო საქმე იქამდე მიდიოდა, რომ მშობლების ერთ ჭერქვეშ ცხოვრება შეუძლებელი ხდებოდა, და ბავშვს ეშინოდა, რომ ცოლ-ქმარი რაღაც უბედურებას დაატრიალებდა. მშობლები არ მალავდნენ, რომ გაყრა უნდოდათ, და ბავშვს პირდაპირ ეუბნებოდნენ: «დედიკო და მამიკო იყრებიან; ამიტომ ახლა შენ უნდა გადაწყვიტო, ვინ უფრო გიყვარს, და ვისთან გინდა ცხოვრება». აი, ამ სიტყვებით მიმართავდნენ მშობლები ოთხი წლის ბავშვს, რომელსაც ისედაც თავგზა ჰქონდა არეული. მას ორივე მშობელი უყვარდა, ამიტომ არაფრის გადაწყვეტა შეეძლო; მაგრამ თუ უპირატესობას რომელიმე მათგანს მაინც მიანიჭებდა, მაშინ თავს დამნაშავედ იგრძნობდა იმის გამო, რომ მეორე მშობელს უღალატა. მერე კი თითქმის მთელმა მისმა ბავშვობამ ისეთ პირობებში განვლო, რომ სასოწარკვეთილი ბავშვი გამუდმებით ცდილობდა, მშობლებს შორის ურთიერთობა მოეგვარებინა და შუამავლის როლი შეესრულებინა. გოგონა დედას ჩუმად ეუბნებოდა: «მართალია, მამას ფიცხი ხასიათი აქვს, მაგრამ არცთუ ისე ცუდი ადამიანია, ამიტომ მისი საქციელი გულთან ახლოს არ უნდა მიიტანო. ამას წინათ მამამ თავად მითხრა, ჩემს საქციელს ძალიან ვნანობო». ბავშვი მამასაც ასევე საიდუმლოდ ეუბნებოდა: «დედა ძალიან უბედურია იმის გამო, რომ მასთან გაყრას აპირებ. ვიცი, რომ დედას ნამდვილად უყვარხარ, მაგრამ ამას რატომღაც ვერ გამოხატავს». არავინ იცის, ბავშვის მიერ ჩატარებული ამ წინასამუშაოს გამო, თუ სხვა რაიმე მიზეზით, ცოლ-ქმრის გაყრის საქმე ჭიანურდებოდა და გოგონას ისეთი შეგრძნება ჰქონდა, თითქოს ვულკანზე ცხოვრობდა, რომელიც ეს-ესაა ამოიფრქვევოდა. ასე დაეკისრა მას მშობლების ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ფუნქციის შესრულება და, როგორც ერთხელ თავად თქვა, სასწორის ისარივით «აწონასწორებდა» მშობლების ურთიერთობას; ანუ, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მას მუდმივად ჰქონდა იმის განცდა, რომ მშობლების ბედი მასზე იყო დამოკიდებული. რა თქმა უნდა, ამ დროს გოგონას თავში აზრად არ მოუვიდოდა, მშობლების ისედაც მყიფე და საჭოჭმანო ურთიერთობა საკუთარი მოთხოვნებითა და პრობლემებით კიდევ უფრო გაერთულებინა, რადგან მაშინ, მისი აზრით, მთელი შრომა წყალში ჩაეყრებოდა. ამრიგად, ბავშვს არ ჰქონდა საშუალება, რომ, თავისი ასაკის კვალობაზე, საკუთარი უშუალობა და გულუბრყვილობა გამოევლინა. გოგონა იძულებული იყო, თავისი სურვილები, იმპულსები, დარდები, აფექტები და შიშები რეფლექტორულად, ნელ-ნელა უკანა პლანზე გადაეწია და თავი ისე დაეჭირა, თითქოს ისინი მას აღარ ეხებოდა. სამაგიეროდ, ამ დროს სხვა სიმპტომებმა იჩინა თავი: ბავშვს თმის ცვენა დაეწყო, კბილები გაუმეჩხერდა და მთელ ტანზე კანი აექერცლა; ამას ზედ ერთი უსიამოვნო მოვლენაც დაერთო: საზოგადოებაში ყოფნის დროს მუცელი ბუყბუყს უწყებდა, რის გამოც გოგონა თავს უხერხულად გრძნობდა. როგორც ჩანს, ეს გაუცნობიერებელი პროტესტი იყო იმ მეტისმეტი მოთხოვნების წინააღმდეგ, რასაც გოგონა ვერსად გაექცეოდა. შესაძლოა, სწორედ ეს სიმპტომი გახდა კუჭის ტკივილის მიზეზი, რომელიც პაციენტს, მოგვიანებით, კოლეგასთან ურთიერთობის დროს დაეწყო. ასე ჩამოყალიბდა ბავშვი იმ ადამიანად, რომელიც კეთილსინდისიერად და სანიმუშოდ ასრულებდა თავის მოვალეობას, როგორც კი გარკვეული მოთხოვნების წინაშე აღმოჩნდებოდა, თუმცა ეს საკუთარი პიროვნების უგულებელყოფის ხარჯზე ხდებოდა. ამასთან, იგი თავს სრულიად უმწეოდ გრძნობდა და საშინლად იტანჯებოდა, როდესაც ფირმაში თავისი სიტყვა უნდა გაეტანა ან კოლეგებისთვის რაიმე მითითება მიეცა. ამ დროს მას გაურკვეველი შიში იპყრობდა და მაშინ ერჩივნა, ის საქმე თავად შეესრულებინა, რისთვისაც კოლეგების გამოყენება სრულიად ბუნებრივი იქნებოდა. «დასვენებისა» და «თავისუფალ დღეებთან» დაკავშირებულ ზოგიერთ ნევროზს გამოვლენის მსგავსი ფორმა ახასიათებს. მეტისმეტი თავისუფლება შიშს იწვევს ადამიანში, რადგან ამ დროს თავს იჩენს ის იდუმალი, დათრგუნული და აკრძალული სურვილები, რომელთა შესრულებაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში ნაკლებად სავარაუდოა. თავისუფალ დროს ადამიანს აღარ აქვს იმის შიში, რომ ვალდებულია, რაღაც მოთხოვნა შეასრულოს და ამიტომ შეუძლია, საკუთარი თვითმყოფადობა გამოავლინოს. მოვიყვანთ იმის მაგალითს, როგორ ვერ ამბობს ადამიანი უარს იმ მოთხოვნაზე, რომლის შესრულებაც არ სურს. ჩვენი პაციენტი, ახალგაზრდა ამერიკელი ქალი, ომის შემდეგ გერმანიაში საბალეტო სკოლაში სწავლობდა და ერთ-ერთ ოჯახში ქირით ცხოვრობდა. მეცადინეობიდან დაბრუნებული ქალი ცდილობდა, თავის ოთახში შეუმჩნევლად შეპარულიყო, მაგრამ ოჯახის დიასახლისი მას იქვე ჩასაფრებული ელოდა, რომ «ცოტა ხნით, საჭორაოდ» სამზარეულოში შეეყვანა; პაციენტი დაღლილი იყო და საღამოს, სცენაზე გასვლამდე, დასვენება სჭირდებოდა, მაგრამ დიასახლისს შეპატიჟებაზე უარს ვერ ეუბნებოდა. ომის შემდეგ გერმანელებს ძალიან უჭირდათ და, რადგან იმხანად იქ ყავა დიდი იშვიათობა იყო, გოგონას ძალაუნებურად მთელი ოჯახი ყავაზე უნდა დაეპატიჟა. ყავის დასალევად კი იკრიბებოდნენ: თავად დიასახლისი, მისი უფროსი ქალიშვილი, ვაჟი და რძალი, რომელსაც ქედმაღლობის გამო ოჯახში დიდად არ სწყალობდნენ, ის კი ამისთვის ყველაზე შურისძიებას ცდილობდა. დიასახლისის ქალიშვილი აშკარა შურით ათვალიერებდა პაციენტის ლამაზ ნივთებს და ისეთ აღტაცებას გამოხატავდა, რომ მდგმური იძულებული იყო, მისთვის თავისი რომელიმე ტანსაცმელი ეჩუქებინა, რომელსაც თავადაც სიამოვნებით ხმარობდა. დიასახლისის ვაჟი მდგმურს ეარშიყებოდა და, მართალია, გოგონა ამას ყურადღებას არ აქცევდა, მაგრამ «იძულებული» იყო, მისთვის დროდადრო კეთილი მზერა შეევლო, რომ არ ეწყენინებინა. და, ბოლოს, იგი ასევე «იძულებული» იყო, საუბარი დიასახლისის რძალთანაც გაება, რომ ოჯახის წევრებს შორის დაძაბულობა ოდნავ მაინც განემუხტა. ამის შემდეგ ქანცგაწყვეტილი გოგონა თავის ოთახში შედიოდა და დამშეული აცხრებოდა საჭმელს. გაცხოველებულმა მადამ და სიხარბემ ბოლოს და ბოლოს იქამდე მიიყვანა, რომ კოლეგებს კარადებიდან ტკბილეულს ჰპარავდა; ამის შემდეგ იგი იძულებული გახდა, ფსიქოთერაპევტისთვის მიემართა. დეპრესიული ადამიანების ცხოვრებაზე ყოველთვის ახდენს გავლენას გარესამყაროში მომხდარი მოვლენები, რომლებიც ართულებს და ხელს უშლის ბავშვის დამოუკიდებელ პიროვნებად ჩამოყალიბებას; ზემოხსენებული პაციენტი დედისერთა იყო, რომელიც უიღბლო ცოლქმრული ურთიერთობის შედეგად დაიბადა. მან ადრეული ასაკიდან ისწავლა საკუთარ სურვილებზე უარისთქმა და მშობლების პრობლემებით ცხოვრობდა ჯერ კიდევ მანამდე, ვიდრე საკუთარ თავს შეიცნობდა და პიროვნებად განვითარდებოდა. აი, კიდევ ერთი მაგალითი იმისა, თუ როგორ ხდება ბავშვის განებივრება: ბატონი ს. ასევე დედისერთა იყო, ოღონდ შედარებით ბედნიერ ოჯახში იზრდებოდა. დედამისს ცხოვრებაში საკუთარი ინტერესები არ გააჩნდა და თავისი ქორწინებით, ასე თუ ისე, ბედნიერი იყო, თუმცა, გაუგებარი მიზეზების გამო, შინაგან სიცარიელეს გრძნობდა. როდესაც ქალს რამდენიმე წლის შემდეგ შვილი შეეძინა, მთელი თავისი აღუსრულებელი ოცნებები მასზე გადაიტანა და ის გახდა მისი ცხოვრების უმთავრესი მიზანი. ბავშვს თვალისჩინივით უფრთხილდებოდა, თავს ევლებოდა და ცდილობდა, მისთვის ნებისმიერი საფრთხე და ხიფათი თავიდან აერიდებინა. მაგრამ საქმე ისაა, რომ დედა ბავშვისთვის ყველაფერში საფრთხეს ხედავდა! ნიავის ოდნავ დაბერვაზე შვილს ფილტვების ანთებას უწინასწარმეტყველებდა და ისე თბილად ფუთნიდა, რომ ბიჭს ამხანაგები დასცინოდნენ (რასაც ასეთი დედები არასოდეს ითვალისწინებენ). თუ ბავშვი ქვიშაში თამაშობდა, დედა ფიქრობდა, რომ ქვიშა ვერაგი ბაქტერიების ბუდე იყო; შვილს ველოსიპედით სიარულს უკრძალავდა, რადგან შეიძლებოდა გადმოვარდნილიყო, ხელი ან ფეხი მოეტეხა, ან მანქანას გაეტანა! შვილი კლასელებთან ან რამდენიმე მეგობართან ერთად სამოგზაუროდ რომ გაეშვა, იქ ათასი უბედურება შეიძლებოდა მომხდარიყო! დედას აშინებდა, რომ ბავშვებს თივის ზვინში უნდა გაეთიათ ღამე და იქ მის შვილს უამრავი ცდუნება ელოდა; მათ შორის ქალი ჰომოსექსუალების მხრიდან მიტანილ იერიშებსაც არ გამორიცხავდა! დედა უკვე მოწიფულ ყმაწვილს თავად აბანავებდა, ზურგს უხეხავდა და საუზმით ლოგინში უმასპინძლდებოდა; ერთი სიტყვით, ბიჭი ნამდვილ «სამოთხეში» ცხოვრობდა, მაგრამ იმ ფასად, რომ უფლება არ ჰქონდა, საკუთარი სურვილები გამოეთქვა და მამაკაცების საზოგადოებაში ეტრიალა. ერთხელ ბიჭმა გარდამავალ ასაკში «ამბოხის» მოწყობა სცადა და დედის ნება-სურვილის წინააღმდეგ, ამხანაგებთან ერთად ველოსიპედით შორ მანძილზე გასეირნება მოინდომა; ამ დროს მას ხელებაპყრობილი დედა სარდაფის კართან გადაეღობა, საიდანაც ბიჭს ველოსიპედი უნდა გამოეტანა, და ტრაგიკული ხმით შესძახა: «იცოდე, ჩემს გვამზე გადაივლი და მხოლოდ ისე წახვალ!» ბიჭი ბედს შეურიგდა, სამაგიეროდ, დედა მას ნუგბარი საჭმელებით გაუმასპინძლდა და შვილისთვის ალერსი არ მოუკლია. უკვე მოწიფულ ყმაწვილს, დედა ურჩევდა, გოგონებს მორიდებოდა და ეუბნებოდა: «ნუთუ ვერ ხვდები, რომ მაგათ მარტო შენი ფული აინტერესებთ?» ან: «იცოდე, ფრთხილად იყავი, არ გამოგიჭირონ; ეგენი მარტო გათხოვებაზე და უზრუნველ ცხოვრებაზე ოცნებობენ! თანაც იციან, რომ ერთ დღეს დიდ მემკვიდრეობასაც მიიღებ! ჰოდა, შენს ქონებას უმიზნებენ!» და ა.შ. რა თქმა უნდა, ვერც ერთი გოგო ვერ უძლებდა დედის გამჭოლ მზერას. როგორც კი ბიჭი რომელიმე მათგანის მიმართ ყურადღებას გამოიჩენდა, დედა მას უმალ რაღაც ნაკლს უპოვიდა. ერთზე ამბობდა: «ბოსლიდან გამოსულს ჰგავსო», მეორეს თავი მეტისმეტად გამომწვევად ეჭირა და ეროტიკულად გამოიყურებოდა, ამიტომ მასზე ლაპარაკიც არ ღირდა; დანარჩენები ბიჭს სათანადო პატივისცემით არ ექცეოდნენ, ბოლოს კი დაასკვნიდა, რომ შვილი «არავისთვის არ ემეტებოდა». ამრიგად, დედა ცდილობდა, ბიჭის თვალში ყველა გოგო დაემცირებინა, და, რაკი შვილი სამყაროს დედის თვალებით უყურებდა, მალე თავადაც რწმუნდებოდა, რომ დედა მართალი იყო, და ქალებთან ურთიერთობის შიშს მაშინვე რაციონალურ მიმართულებას აძლევდა. ბიჭი თხუთმეტი წლისა იყო, როდესაც თავს უბედურება დაატყდა – მამა გარდაეცვალა და ამით მის მომავალსაც წერტილი დაესვა. ახლა, როცა დედა მარტო დარჩა, ხომ ვეღარ მიატოვებდა მას?! ამაზე ბიჭს კატეგორიულად მიანიშნეს კიდეც. ყმაწვილი თავს დამნაშავედ გრძნობდა, თუ საღამოობით სადმე დიდხანს შეყოვნდებოდა. დედა ხომ ამ დროს დარდისაგან კვდებოდა! შაბათ-კვირას და არდადეგებს ახალგაზრდა კაცი სახლში, დედასთან ერთად ატარებდა. როდესაც იგი სასწავლებლად იქვე ახლოს, სხვა ქალაქში, გადავიდა, დედა მას ისეთი მწუხარებით დაემშვიდობა, თითქოს მისი შვილი სხვა კონტინენტზე მიემგზავრებოდა და სამუდამოდ ტოვებდა. ამასთან დედამ შვილს პირობა ჩამოართვა, რომ ყოველი კვირის ბოლოს აუცილებლად შინ დაბრუნდებოდა. დედამ შვილის ცხოვრების ყველა წვრილმანი იცოდა. ახალგაზრდა კაცი სულაც არ აპირებდა ხოლმე თავისი ამბების მოყოლას, მაგრამ დედა დაჟინებით გამოჰკითხავდა მას ყველაფერს, ვიდრე ყმაწვილს მისთვის თავისი ცხოვრების ყველა წვრილმანის მოყოლა ჩვევად არ ექცა. ახალგაზრდა კაცს დედასთან ასეთი სიახლოვე იმდენად ბუნებრივად მიაჩნდა, რომ მას საყვედურსაც კი არ ეუბნებოდა, როდესაც ქალი მის წერილებს მშვიდად ხსნიდა და კითხულობდა. თუ დედა ხედავდა, რომ შიდა თუ გარე ვითარებების გამო მათ ერთობას «საფრთხე» ემუქრებოდა, იგი საჭიროების შემთხვევაში «ავად» ხდებოდა და შვილს გასაქანს არ აძლევდა. ასე ჩამოყალიბდა ყმაწვილკაცი «მარადიულ შვილად», რადგან ნებისმიერი მისი მცდელობა, მოსწყვეტოდა დედის ჭიპლარს, მარცხით მთავრდებოდა. რაკი დედამ მას პატარაობიდანვე ჩაუნერგა თვითბრალდების გრძნობა, ყმაწვილს ყველაფერზე ხელი ჰქონდა ჩაქნეული. ბოლოს და ბოლოს კი მისგან ერთი სულელი, კეთილმოსურნე და გულისხმიერი შვილი, თუმცა უღიმღამო და უსქესო კაცი დადგა. ქალებთან ურთიერთობისას მას უფრო და უფრო იპყრობდა შიში და თავს უხერხულად, გაუბედავად გრძნობდა; ყმაწვილს წარმოდგენა არ ჰქონდა, როგორ უნდა მოეგო ქალის გული; მან მხოლოდ ის იცოდა, როგორი ქცევა ევალებოდა კარგ შვილს. ამიტომ ახალგაზრდა კაცი უფრო ადვილად ამყარებდა ურთიერთობას უფროსი ასაკის, დედისტოლა ქალებთან, რადგან მათ საზოგადოებაში თავს უსაფრთხოდ და დაცულად გრძნობდა. ისინიც, თავის მხრივ, აღფრთოვანებულნი იყვნენ თავაზიანი და ყურადღებიანი ყმაწვილით, რომელიც დახვეწილი ქცევებით გამოირჩეოდა. თუ ახალგაზრდა კაცი იგრძნობდა, რომ ვინმე ქალს მასთან დაახლოება სურდა, იგი მაშინვე დედის გამაფრთხილებელ სიტყვებს იხსენებდა და ფიქრობდა: «მშვენივრად ვიცი, რომ ეგ ქალი ფულის გამო დამდევს!» უაზროდ გატარებული წლების შემდეგ, ახალგაზრდა კაცი სულ უფრო და უფრო რწმუნდებოდა, რომ ვერც კაცებთან და, მით უფრო, ვერც ქალებთან ურთიერთობას ვერ ამყარებდა, რაც თავისდაუნებურად, დედას უკავშირდებოდა. დედამ კი შვილში პიროვნული თვისებების დათრგუნვის ფასად იმას მიაღწია, რომ კვლავაც საოცრად ახალგაზრდულად გამოიყურებოდა და საყვარელ შვილთან «სანუკვარ ერთობაში» განაგრძობდა ცხოვრებას. დედისგან განებივრებული ყმაწვილი კი უჩვეულო პრეტენზიულობით გამოირჩეოდა, თუმცა ამას თავად ვერ აცნობიერებდა. სწავლის დამთავრების შემდეგ, მან მამის მეგობრების წყალობით ერთ-ერთ მსხვილ ფირმაში დაიწყო მუშაობა. მისი პიროვნული სისუსტეები დედის გადაჭარბებული შეფასებით იჩქმალებოდა, ამიტომ ახალგაზრდა კაცმა საკუთარი თავი გამორჩეულ ადამიანად წარმოიდგინა, მერე კი ამის აღიარებას სხვებისგანაც მოითხოვდა, თუმცა ამის არავითარი საფუძველი არ ჰქონია, ის მტკივნეულად აღიქვამდა კრიტიკას და თავის უფროსს ამპარტავნული საქციელით აღიზიანებდა. მეორე მხრივ, თავისი თავაზიანობით ფირმაში სწრაფად მოიზიდა კლიენტები, თუმცა პროფესიული ცოდნითა და კომპეტენციით დიდად ვერ დაიკვეხნიდა. შუადღისას, სამუშაო საათებში, შეეძლო ყველა საქმე გადაედო და სამსახურიდან წასულიყო, მერე კაფეში დიდხანს მჯდარიყო, ან პლაჟზე და კინოში გაეტარებინა დრო. ბუნებრივია, ასეთი საქციელით იგი სამსახურში წინ დიდად ვერ წაიწევდა, თუმცა თავად ამის დიდი იმედი ჰქონდა. ახალგაზრდა კაცი ფიქრობდა, რომ მის ნიჭსა და უნარს გარშემომყოფნი სათანადოდ ვერ აფასებდნენ. ერთ-ერთი მივლინების დროს, იგი მთვრალ მდგომარეობაში ვიღაც გოგოს გადაეკიდა, მაგრამ რამდენიმე მცდელობის შემდეგ მიხვდა, რომ იმპოტენტი იყო. ცოტა ხანში ახალგაზრდა კაცმა ფსიქოთერაპევტს მიმართა, თუმცა დედა ამის წინააღმდეგი იყო; თავისი ამ დამოუკიდებელი საქციელით მან ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გადადგა წინ, რადგან ეს იმაზე მიანიშნებდა, რომ ახალგაზრდა კაცმა თავისი მდგომარეობა გააცნობიერა. შემდეგ მაგალითზე დავინახავთ, რას განიცდის ადამიანი, რომლის მთელი არსება იმ შეგნებას მოუცავს, რომ იგი მთელი ცხოვრება ადამიანების მიერ უარყოფილი და მოძულებული იყო. ბატონი ა. მესამე უკანონო შვილი იყო, რომელიც დედამისმა ვიღაც კაცისგან გააჩინა. რაკი ბავშვი თავიდანვე არასასურველი იყო, მას ყურში გამუდმებით ჩაესმოდა დედის სიტყვები: «ნეტავ სულ არ გამჩენოდი!» ერთხელ პაციენტმა ფსიქოთერაპიული სეანსის დროს მოიტანა სურათი, რომელზეც საკუთარი თავი დაეხატა. სურათზე მას მოსწავლის ფორმა ეცვა, ხელები უკან გაკოჭილი ჰქონდა და ტყეში მიაბიჯებდა, მის ზურგსუკან კი აბრა მოჩანდა, რომელზეც მუქარის სიტყვები ეწერა: «ვაი შენს დღეს, თუ ამას გაბედავ!» «ახლავე შეეშვი მაგას!» «დაიცა, ჯერ სახლში დაბრუნდი, მერე გაჩვენებ სეირს!» «სად დაეთრეოდი აქამდე?» «ერთხელ კიდევ თუ მოიქცევი ასე, მაშინ ნახავ...!» ამ ადამიანს ბავშვობიდანვე ჰქონდა იმის განცდა, რომ სიცოცხლის უფლება არ ჰქონდა და მის არსებობას მხოლოდ ეგუებოდნენ, რისთვისაც იგი მადლობელი უნდა ყოფილიყო. დედა ვაი-ვაგლახით არჩენდა ოჯახს და შვილისთვის ლუკმა ენანებოდა. ბიჭმა პატარაობიდანვე იცოდა, რომ არავის ყურადღება არ უნდა მიეპყრო და ყველას უნდა დამალვოდა. როდესაც პაციენტი კლინიკაში, შეზლონგზე იწვა, მაშინაც კი თავის შარვალზე იყო ჩაბღაუჭებული, განძრევას ვერ ბედავდა, ჩვეულებისამებრ, ცდილობდა, შეუმჩნეველი დარჩენილიყო და თავისი არსებობით არავინ გაეღიზიანებინა; მისი აზრით, თუ ხელს არავის შეუშლიდა და ოთახში ნაკლებ სივრცეს დაიკავებდა, კლინიკიდან აღარ გააგდებდნენ. ზუსტად ასე იქცეოდა იგი ცხოვრებაშიც: ძალიან მოკრძალებული იყო და უკვე შეჰგუებოდა იმ აზრს, რომ საკუთარი სურვილები და გეგმები არ უნდა ჰქონოდა, რადგან ბედი საერთოდ არ სწყალობდა და მომავალშიც კარგი არაფერი ელოდა; პაციენტი იძულებული იყო, მუშაობა ძალიან ადრეულ ასაკში დაეწყო გაზეთების დამტარებლად, ნაშოვნ ფულს კი მთლიანად დედას აბარებდა. მერე ჯიხურში გაზეთების გამყიდველის ადგილი იშოვა და თავს ბედნიერად გრძნობდა, თუ ხანდახან ცხელ გროგს დალევდა, მერე ქუჩის კუთხეში, საათობით იყურყუტებდა, საღამოს კი სიგარეტს გააბოლებდა ან კინოში წავიდოდა. ამ მარტოსულ ადამიანს განსაკუთრებით ქალებისა ეშინოდა, რადგან ისინი მკაცრ და შვილისმოძულე დედას ახსენებდნენ და მათგან სასიკეთოს არაფერს ელოდა. ბიჭს ყოველთვის აკლდა მამის მზრუნველობა, ამიტომ, როდესაც ვიღაც ხანდაზმულმა კაცმა ჰომოსექსუალური ურთიერთობა შესთავაზა, მის წინადადებას მაშინვე დათანხმდა, თუმცა მერე სულ იმის შიშში იყო, რომ მას ამ საქმეში ამხელდნენ. მოგვიანებით პაციენტმა ვიღაც მეგობარი გაიჩინა და მისი გავლენის ქვეშ მოექცა, რის შედეგადაც მაზოხიზმის ნიშნები გამოავლინა. იგი პარტნიორს უფლებას აძლევდა, თავისი ნებისმიერი სურვილი შეესრულებინა და მას ყველაფერში მხარს უბამდა, რადგან ეშინოდა, რომ წინააღმდეგ შემთხვევაში მეგობარი მის მიმართ ინტერესს დაკარგავდა და მიატოვებდა. მართალია, ის უსამართლოდ ექცეოდა და ყველანაირად ამცირებდა, მაგრამ მასთან ყოფნა პაციენტისთვის ვიღაცასთან ურთიერთობას ნიშნავდა და არსებობდა ადამიანი, რომელსაც იგი, ასე თუ ისე, მაინც სჭირდებოდა. დროდადრო მასში სიძულვილის გრძნობა იღვიძებდა, როდესაც აცნობიერებდა, რომ პარტნიორი მას ნივთივით ხმარობდა, მაგრამ მერე ისევ შეიპყრობდა ხოლმე მისი «დაკარგვის შიში», ბედს ურიგდებოდა და უფრო მეტი მონდომებით ცდილობდა, პარტნიორი ახალ-ახალი სექსუალური ილეთებით დაეინტერესებინა. პაციენტი ამ გაუკუღმართებული ურთიერთობის დროს მიხვდა, რომ მასთან სრული იდენტიფიკაცია მოახდინა და საკუთარ თავში სადისტური, მეგობარში კი – მაზოხისტური მიდრეკილებები აღმოაჩინა. ამ ადამიანს ცხოვრებაში ერთადერთი გატაცება ჰქონდა: ის ჩუმად წერდა რაღაც კომედიას, რომელზეც დიდ იმედებს ამყარებდა. კომედიის დამთავრება, ალბათ, მისდა საბედნიეროდ, ვერ შეძლო, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის ილუზიაც დაემსხვრეოდა, რომელიც მომავალ დიდებაზე ოცნებით, მარტოსულ საღამოებს ულამაზებდა. ორმოციოდე წლის ქალმა ფსიქოთერაპიული მკურნალობის თაობაზე წერილობით მომმართა და შეხვედრა მთხოვა. ერთმანეთს შევხვდით და მაშინ მას, სხვათა შორის, ვკითხე, როგორ წარმოედგინა ეს მკურნალობა. მოგვიანებით ქალმა შემდეგი შინაარსის წერილი მომწერა: «საშინელი ბავშვობა მქონდა და ნამდვილი უბედურება იქნებოდა ჩემთვის, იმდროინდელი მდგომარეობა რომ გამეცნობიერებინა. ამიტომ გადავწყვიტე, წყალში ჩამეყვინთა; ახლა კი იმედი მაქვს, რომ მოჩვენებებს გამიფანტავთ, ნაპირზე გამომიყვანთ და მასწავლით, როგორ დავამყარო მშვიდი ურთიერთობა იმ საგნებთან და ადამიანებთან, რომლებიც გარს მარტყია. ასევე ვიმედოვნებ, რომ საძილე წამლების, ნიკოტინის და ალკოჰოლის წინააღმდეგ ბრძოლაშიც დამეხმარებით და მასწავლით, როგორ მოვიქცე იმ ადამიანებთან, რომელთა აზრებსაც არ ვეთანხმები; არ მინდა ამ დროს ჩემი აფექტები გულში დავიგროვო, რადგან ეს ძალიან ძვირად მიჯდება. მინდა გითხრათ, რომ ძალიან დიდი სიძნელეების გადალახვა მიხდება, თუმცა ამას უცხო თვალი ვერ შეამჩნევს, რადგან გარეგნულად ერთობ დამყოლი და თვინიერი ვჩანვარ; კეთილსინდისიერად მუშაობას კი, ჩემი სიზარმაცის გამო, გულს ვერაფრით ვუდებ. ჩემი ბავშვობის ყველაზე მძიმე პერიოდი მამასთან ურთიერთობას უკავშირდება; მაგრამ მამა გაუჩინარდა და სიზმარშიც აღარ მეცხადება». ეს აღსარება ნამდვილად იმ ტრაგიკული ბავშვობის გამოძახილია, რომელსაც ქალი შემდეგ აღწერს: მამამისი სულით ავადმყოფი იყო და გარდაცვალებამდე (იმ დროისთვის გოგონა თორმეტიოდე წლის იქნებოდა) ოჯახში მათთან ერთად ცხოვრობდა. ამასთან იგი ალკოჰოლსაც ეტანებოდა და ბავშვი ხშირად ხედავდა მთვრალ და გაშმაგებულ მამას. დედამისი სუსტი და თვინიერი ქალი იყო. მერე იგი დაფეხმძიმდა და ბიჭი გააჩინა, რომელიც სამი წლით უმცროსი იყო თავის დაზე. მშობიარობის შემდეგ დედას ფსიქოზი დაემართა და კარგა ხანს აკვიატებული აზრები სტანჯავდა. მაგალითად, ამბობდა, რომ შვილებს თავში ნემსს ჩაურჭობდა და ასე დახოცავდა. ხუთი წლის გოგონას კი შემდეგი ამბავი გადახდა: მთვრალი, გამძვინვარებული მამა ცოლს და შვილებს ოთახში შეუვარდა და რევოლვერი ისროლა. ტყვია გოგონას ასცდა და ზედ თავთან გაუარა, მამა კი ოთახიდან გავარდა. დედას პოლიციის ან ექიმის გამოძახება უნდოდა, მაგრამ ბავშვმა უთხრა: «ნურავის გამოუძახებ, მოდი, ეს ამბავი მამიკოს მოვუყვეთ; ის ნამდვილად გვიშველის». ამ შემთხვევაში ბავშვი ნამდვილად გასცდა შემწყნარებლობის ყოველგვარ ზღვარს და შიშის დაძლევა მხოლოდ იმით მოახერხა, რომ საკუთარი თავი ემოციების სფეროდან გამოთიშა. ქალის წერილის შინაარსი ჩვენთვის უფრო გასაგები გახდება, თუ გავიხსენებთ იმ ადგილს, სადაც ის ამბობს, რომ მისთვის ნამდვილი უბედურება იქნებოდა, თუ თავისი ბავშვობის წლებს გააცნობიერებდა; გასაგები გახდა ისიც, თუ რატომ უჩინარდებოდა მის მოგონებებში მამა და სიზმარში რატომ არასოდეს ეცხადებოდა. ადრეულ ასაკში მომხდარი ამბის შემდეგ, ბავშვის ფსიქიკა ვერ აიტანდა, თუ იგი გადატანილ შიშს და მუქარას სრულად გააცნობიერებდა და მას მამას დაუკავშირებდა. ამით იგი საკუთარი შიშისა და საფრთხეების წინაშე სრულიად მარტო აღმოჩნდებოდა. ამიტომ გოგონამ თავისი ცნობიერება გახლიჩა და ამით მამის აგრესიულობა და მისგან მომავალი საფრთხეები იქიდან გამოდევნა, სამაგიეროდ, თავისთვის მისი კეთილი და მფარველი სურათ-ხატი შემოინახა. თუ გოგონა მას საშველად მიმართავდა, იგი მხსნელი და მფარველი მამის სახით მოევლინებოდა, რომელიც მას აგრერიგად სჭირდებოდა. მაგრამ, როგორმა შიშმა და სასოწარკვეთამ უნდა შეიპყროს ბავშვი, რომ მან ასეთი საქციელი მოიმოქმედოს და საკუთარ თავში მოვლენები ასე გადაასხვაფეროს! რა თქმა უნდა, ზემოაღწერილი სცენა ერთ-ერთი ყველაზე ტრავმული და მტანჯველი უნდა ყოფილიყო ბავშვის ცხოვრებაში. ისიც შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რა შიშებითა და სასოწარკვეთილი განცდებით იყო აღსავსე მისი ბავშვობისდროინდელი რეალობა. გოგონა ვერსად გაიქცეოდა და ვერ იპოვიდა მფარველს, ამიტომ მან თავისი ცხოვრება სიზმრებში გადაიტანა, თუმცა, კაცმა რომ თქვას, მას რეალურ სამყაროში არც არასოდეს უცხოვრია. მოსალოდნელი საფრთხისა და მუქარის თავიდან აცილების მიზნით, გოგონას მოვლენების გარკვევით და მკაფიოდ დანახვა არ სურდა, ამიტომ ამ სფეროდან მან საკუთარი ემოციური თანამონაწილეობა გამორიცხა, რათა აღარ განეცადა ის, რაც მის ტრავმირებას მოახდენდა; მოგვიანებით ქალის ტოკსიკომანიაც ამ «სამყაროსგან განდგომის» შედეგი იყო. ალბათ, ამავე განცდას უკავშირდება ასევე მისი სწრაფვა, თვალებგახელილი და გულზე ხელებდაკრეფილი შესულიყო ტბაში, წყლიდან ზეცაში აეხედა და თავი ბედნიერად ეგრძნო. იმავდროულად, გოგონა მხოლოდ სიზმრების სამყაროში შესვლით თუ გადაარჩენდა თავის სიცოცხლეს და გაუძლებდა არსებულ რეალობას. ასე იდგა იგი დეპრესიასა და ფსიქოზს შორის, რასაც იგი სინამდვილესთან შემდგომი აუტანელი შეჯახებებისაგან უნდა დაეცვა. 32 წლის დიპლომატმა, ხანგრძლივი იმპოტენციის შემდეგ, სამკურნალოდ მოგვმართა. როდესაც დადგინდა, რომ იმპოტენცია არავითარი ორგანული დაავადებით არ იყო გამოწვეული, მას აუხსნეს, რომ ეს პრობლემა არა მხოლოდ მასთან, არამედ მის პარტნიორთანაც იყო დაკავშირებული. მოგვიანებით, მის დაავადებასთან დაკავშირებით, შემდეგი სურათი გამოიკვეთა: საღამოობით, როდესაც პაციენტი სამსახურიდან შინ ბრუნდებოდა, ექვსი თვის შვილს აბანავებდა, აცმევდა და კვებავდა; ამ დროს მისი ცოლი, ტახტზე იყო წამოწოლილი, სიგარეტს აბოლებდა და წიგნს კითხულობდა. ახალგაზრდა კაცი შუათანა იყო ორ ძმას შორის; მათგან უფროსი ძმა თავისი აგრესიულობით და ველური ბუნებით გამოირჩეოდა და არავის ეპუებოდა, რის გამოც იგი დედამ სახლიდან გააგდო. პაციენტი ბავშვური გუმანით გრძნობდა, რას მოითხოვდა მისგან დედა, და, როგორც სანიმუშო შვილი, ყველანაირად ცდილობდა მისი გულის მოგებას; სიამოვნებით ეხმარებოდა დედას სამზარეულოში, იცავდა სისუფთავეს და წესრიგს და იმდენად მოიგო მისი გული, რომ ქალმა უფროსი ვაჟი საერთოდ მოიკვეთა. რაკი «სანიმუშო შვილმა» დედის სიყვარული თავის ვაჟკაცურ ბუნებაზე უარისთქმით მოიპოვა, მან ამგვარი ქცევები ცოლის შერთვის შემდეგაც არ მოიშალა და მის მიერ კარგად გათავისებული როლის თამაშს კვლავ განაგრძობდა. ახალგაზრდა კაცი საკუთარი თავის მიმართ მეტისმეტად მომთხოვნი იყო, მაგრამ მისთვის ამგვარი მოთხოვნების წამოყენების უფლებას ცოლსაც აძლევდა; ამასთან, ისევე როგორც ადრე დედაზე, ახლა ცოლზეც არ ბრაზობდა იმის შიშით, რომ მის სიყვარულს დაკარგავდა, თუ მას რაიმეში შეეწინააღმდეგებოდა. ის არ იყო შეჩვეული, ვინმესთვის მოთხოვნების წაყენებას ან უარისთქმას. კონფლიქტის მოგვარება მისთვის ის «სინდრომი» იყო, რომელსაც იგი შურისძიებისა და დასჯის მიზნით იყენებდა, რაც იმაში გამოიხატებოდა, რომ ცოლს სექსუალურად ვეღარ აკმაყოფილებდა; თუმცა პაციენტს ამ დროს დანაშაულის გრძნობა არ აწუხებდა, რადგან მიაჩნდა, რომ ეს ის «სომატური სიმპტომი» იყო, რომლის წინააღმდეგაც ვერაფერს გააწყობდა. ამასთან, რაკი ახალგაზრდა კაცი ცოლის მიმართ აგრესიას ვერ ავლენდა, ძალაუნებურად საკუთარ თავსაც სჯიდა. პაციენტის დედა მოწევას და დალევას ვერ იტანდა, ამიტომ პაციენტმა ამაზე თავიდანვე უარი თქვა; მაგრამ, როდესაც მან პირველი სიგარეტი გააბოლა, მხოლოდ მაშინ მიხვდა, რომ კაცმა ამ ცხოვრებაშიც შეიძლება შეიგრძნოს სიამოვნება. მერე ისე მოხდა, რომ ახალგაზრდა კაცი, ცოლის შერთვის შემდეგ, პირველად, სამსახურიდან ჩვეულებრივ დროს არ დაბრუნდა და მხოლოდ დილის ოთხ საათზე გამოცხადდა სახლში; ცოლი საშინლად აფორიაქებული იყო მისი დაგვიანებით, მაგრამ შინ მშვიდობით დაბრუნებულ ქმარს სიხარულით შეხვდა; და, რაკი გონიერი ქალი იყო და უნდოდა, რომ ქმრად ნამდვილი მამაკაცი ჰყოლოდა და არა «სანიმუშო შვილი», ამიტომ ახალმოსულს მიეფერა, მერე კიდეც «აცდუნა» და ახალგაზრდებმა საქმე წარმატებული და ბედნიერი ურთიერთობით დაამთავრეს. ← წინა ნაწილი | გაგრძელება → ფრიც რიმანი წიგნიდან: შიშის ძირითადი ფორმები …
- დაამატა ლაშა to ფსიქოლოგია at 7:03pm on ოქტომბერი 2, 2018
- თემა: ესაიას წინასწარმეტყველება (განმარტება 6-7)
- შეკითხვაზე განმმარტებლები განსხვავებულ პასუხს გვთავაზობენ. ნაწილი მიიჩნევს, რომ ესაიას სურდა, წიგნის დასაწყისში მკითხველისთვის თანამედროვე იუდაური საზოგადოების გაუკუღმართება ეჩვენებინა და ამ ფონზე საღვთო ხმობის აუცილებლობა დაედასტურებინა. მეორენი თვლიან, რომ წინასწარმეტყველი თანატომელთა უკეთურების თანაზიარად საკუთარ თავს არ მიიჩნევდა, სანამ ღმერთი არ იხილა. სწორედ მაშინ, გააცნობიერა რა რეალობა, თქვა: ‘ვაი მე, დავიღუპე, რადგან ბაგეუწმიდური კაცი ვარ ”. ოზიას გარდაცვალების წელს ესაია საუფლი მოწოდებით ასპარეზზე გამოდის. წმინდა ეფრემ ასურის ცნობით, ესაია ოზიას შეცოდებით[1] ძლიერ დამწუხრებულა და მეფის მიერ აღსრულებული საქციელის გამო გლოვის ნიშნად სიცოცხლის ბოლომდე ჯვალო შეუმოსავს. ღვთის რჩეული ადამიანები უზენაესის გამოცხადებისას უმაღლეს, ენით გამოუთქმელ დიდებულებას ჭვრეტდნენ და ცდილობდნენ, ნანახი მსმენელისთვის გასაგებ ენაზე გამოეთქვათ. ისინი მიღებული გამოცხადების ფორმებსა და სომბოლოებს განა შეგნებულად თხზავდნენ, არამედ ყოველივე ეს ზიციურ, ენითგამოუთქმელ სამყაროსთან ურთიერთობის შედეგად მათივე სულის სიღრმეში იბადებოდა. ტაძარში განმმარტებელთა ნაწილი იერუსალიმის ტაძარს მოიაზრებს, სხვათა ვარაუდით, წარმოდგენილი მითითება არა ფიზიკურ, მატერიალურ ტაძარს უკავშირდება, არამედ ესაის ხილვის სულიერ მდგომარეობას გადმოგვცემს. წინასწარმეტყველის წარმომავლობის შესახებ მკვლევართა მიერ განსხვავებული მოსაზრება გამოითქვა. ნაწილი მას იუდას ტომს, სამეფო მოდგმას მიაკუთვნებს, მეორენი კი ლევის ტომს უკავშირებენ და აღნიშნულ მოსაზრებას სწორედ წარმოდგენილი მუხლის საფუძველზე ავითარებენ. ისინი ამბობენ, რომ ესაიამ უფალი იერუსალიმის ტაძარში იხილა. შესაბამისად, რადგან ღვთისმსახურების აღსასრულებლად ტაძარში შესვლის უფლება, რჯულის თანახმად, მხოლოდ ლევიტელებს ჰქონდათ, ესაიაც ერთ-ერთი ლევიტელია, სასულიერო პირი, მღვდელი, რომელმაც, მსგავსად ზაქარიასი, წმინდაში ყოფნისას მიიღო აღწერილი გამოცხადება. წმ. იოანე ოქროპირი: წინასწარმეტყველი საკუთარი მოღვაწეობის აღსანიშნავად სხვა დროს მეფეთა სიცოცხლის წლებს უთითებს, ხოლო მოცემულ შემთხვევაში ოზიას გარდაცვალების წელს ახსენებს. იმას კი არ ამბობს, ოზიას დღეებში, ან ოზიას მეფობისას ვიხილეო უფალი, არამედ მეფის აღსასრულზე მიგვითითებს[2]. რას უნდა ნიშნავდეს ეს? ესაია არც უბრალოდ, არც შემთხვევით მიმართავს მსგავს ხერხს და ამით საიდუმლოს გაგვიმხელს, კერძოდ, იუდეველი მეფის უმძიმეს შეცოდებას ტაძარში შესვლისა და სამღვდელო მსახურების თვითნებურად აღსრულების შესახებ. ამასთანავე საუფლო მსჯავრი საღვთო რჯულის დამრღვევმა მთელმა ერმა იგემა საკუთარ თვაზე. შესაძლოა, ვინმემ იკითხოს, თუ რაში გამოვლინდა ეს? გამოვლინდა იმაში, რომ საწინასწარმეტყველო სიტყვა დადუმდა და უფალი ხალხის დასმულ შეკითხვას არ პასუხობდა, თუმცა ამგავრი სასჯელი არა მუდმივად, არამედ მეფე ოზიას გარდაცვალების წლამდე გაგრძელდა. შემცოდე მეფის აღსასრულისას ღმერთმა საკუთარი მრისხანება დაიოკა და კვლავ განახვნა საწინასწარმეტყველო კარიბჭენი. ამიტომაც წინასწარმეტყველება შემდეგი სიტყვებით იწყება: @მეფე ოზიას გარდაცვალების წელს ვიხილე მე უფალი, მჯდომარე მაღალ და აღზევებულ ტახტზე და მისი კალთები ავსებდა ტაძარს^[3]. ქრისტე კი ბრძანებს: @ღმერთი არასოდეს არავის უნახავს. მხოლოდშობილმა ძემ, მამის წიაღში მყოფმა, გამოაცხადა^[4]. და კვლავ: @ისე კი არაა, რომ ყველას ეხილოს მამა. ვინც ღვთისგანაა, მხოლოდ მან იხილა მამა^[5]. მოსესაც უთხრა ღმერთმა: @ვერ შეძლებ ჩემი სახის ხილვას, რადგან არ ძალუძს ადამიანს, მიხილოს და ცოცხალი დარჩეს^[6]. მაშ, რატომ ამბობს წინასწარმეტყველი, რომ უფალი იხილა? არავინ იფიქროს, თითქოს ესაია ქრისტეს სიტყვას ეწინააღმდეგება. სახარებაში ღვთის სრულ შემეცნებაზეა საუბარი და ქმნილებისგან შეუძლებელი სწორედ ესაა. არავის უხილავს საღვთო არსი, გარდა მხოლოდშობილისა, ხოლო წინასწარმეტყველი ადამიანური შესაძლებლობების ფარგლებში ჭვრეტდა საიდუმლოს. მას არ ძალუძდა შეეცნო, თუ ვინაა ღმერთი, არამედ სახეობრივად ხედავდა მას, ზეგარდამო იმგვარად დამდაბლებულს, რამდენადაც შემმეცნებლის უძლურებას ძალუძდა ამაღლება. ღვთაებრივი არსი, ბუნება რომ არავის უხილავს, ნათქვამიდანაც ცნაურდება: @ვიხილე მე უფალი, მჯდომარე^, მაგრამ @ჯდომა^ ღმერთისთვის ხომ უცხო რამაა, რადგან ეს სხეულებრივ მდგომარეობას გამოსახავს. ესაია ნანახის აღწერისას ადამინური ყოფისათვის მახასიათებელ ფორმებს მიმართავს, რადგან მისი სიტყვები სწორედ ადამინებისთვის არის განკუთვნილი, @საყდარზე ჯდომა^ კი საღვთო სამსჯავროს მანიშნებელია. დავითი ბრძანებს ფსალმუნში: @რამეთუ ჰყავ სამართალი ჩემი და მშჯავრი ჩემი, დაშჯედ საყდართა ზედა, მსაჯულო სიმართლისაო^[7]. @ტახტზე ჯდომა^ ნიშნავს, რომ უფალი განსჯის). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ისტორიული წიგნებიდან ყველასთვის ცნობილია, თუ რა მოიმოქმედე იუდეის სამეფოს ერთ-ერთმა უღირსეულესმა მმართველმა ოზიამ, როდესაც საკუთარი წარმატებებით გაამპარტავნებული წმინდაში შევიდა და საკმევლის კმევა ისურვა. მეფე ამგვარი თავხედობისთვის მყისვე კეთრით დაისაჯა. მისმა ვაჟმა იოთამმა მამას იერუსალიმში ე. წ. სამკურნალო სახლი აუგო, სადაც ცხოვრების უკანასკნელი წლები გაატარა დასნეულებულმა ოზიამ. მოსეს რჯულით დადგენილი იყო, რომ ყოველი კეთრით დასნეულებული, ვითარცა უწმინდური, საერთო საცხოვრებელ მიდამოს უნდა გასცლოდა და ცალკე, განმარტოებით ეცხოვრა. საპირისპირო შემთხვევაში, თუკი კეთროვანი ჯანმრთელ ადამინთა შორის დარჩებოდა, მის გარშემო მყოფი საზოგადოებაც უწმინდურდებოდა. ამიტომაც, იერუსალიმში მცხოვრები ოზიას მიზეზით, რჯულის თანახმად, მთელი იერუსალიმი, ასე ვთქვათ, უწმინდურების ცოდვას დაექვემდებრა. სწორედ ამგვარი ქმედების გამო უფალმა საკუთარი ნების გაცხადება შეწყვიტა და წმინდა წინასწარმეტყველები ოზიას სნეულების წლებში საღვთო მოძღვრებას აღარ იუწყებოდნენ. გარდა ამისა სასჯელი უმძიმესი მიწისძვრის სახითაც გამოვლინდა, რის შესახებაც ამოსის წიგნიდან ვგებულობთ. რაჟამს იუდეველი მეფე გარდაიცვალა, საღვთო მდუმარების ჟამი დასრულდა და ყოველთა ზედა ღმერთი კვლავ ეცხადება წმინდა ადამიანებს. ამიტომაც ამბობს ესაია: ‘მეფე ოზიას გარდაცვალების წელს ვიხილე მე უფალი”). წმ. იოანე ოქროპირი: ძველ დროში არსებობდა კანონი: ყოველი კეთროვანი ქალაქგარეთ უნდა გაძევებულიყო… გამოვიდა მეფე ტაძრიდან კეთრით დასნეულებული, ხოლო იერუსალიმიდან არავინ განდევნა იგი, რადგან პორფირისა და სამეფო ძალაუფლების შეეშინდათ, და რჯულის საპირისპიროდ კვლავ საკუთარი თანამდებობა დაიკავა. ღმერთმა რა მოიმქმედა? იუდეველებზე განრისხებულმა, წინასწმარმეტყველები დაადუმა და სავსებით სამართლიანად. ხალხმა უზენაესის სჯული დაარღვია და გაუწმინდურებულის ქალაქიდან განდევნას შეუშინდა. შედეგად შეწყდა საღვთო ნების წმინდა ადამიანთაგან გამოჩინება, რადგან უზენაესი აღარ ეცხადებოდა მათ. ‘უფლის სიტყვა იშვიათი იყო იმ ხანებში, ხილვები არ იყო ხშირი[8]”, ე.ი. ღმერთმა შეწყვიტა მოსახლეობასთან საუბარი, ვინაიდან ცხოველმყოფელი სული აღარ მოქმედებდა გაუწმინდურებულთა შორის. თქმული რომ უფრო გასაგები გახდეს, მაგალითს მოვიხმობთ: როგორც ადამიანი, მავანისადმი უდიდესი სიყვარულის განმცდელი, მაგრამ რაღაც მიზეზის გამო მისგან ძლიერ გულნატკენი, ასე მიმართავს მწყენინებელს: მეტად აღარ შეგხვდები, აღარც გესაუბრები! მსგავსადვე მოიქცა უფალი… როდესაც მეფე გარდაიცვალა, უწმინდურობის მიზეზიც აღარ არსებობდა და შემოქმედი კვლავ განეცხადა წმინდანებს. მაგრამ რატომ ხდება ასე, მაშინ როდესაც თავად ხალხს სასიკეთო არაფერი უქნია და მხოლოდ კეთროვანი მეფე აღესრულა? ღმერთმა საკუთარი კაცთმოყვარება გამოავლინა ამით) [9]. დეკან. ალექსანდრე მენი: ესაია ასპარეზზე დაახლოებით ოცდაათი წლის ასაკში გამოვიდა და რამდენიმე ათწლეულის მანძილზე იღვაწა როგორც იერუსალიმის სულიერმა მამამ, მეფეთა მრჩეველმა, ერის შეუორგულებელმა სინდისმა. მართალია, წინასწარმეტყველის შესახებ ბიოგრაფიული ცნობები არ შემონახულა, მაგრამ ჩვენამდე მოღწეული ცალკეული გარდამოცემა თუ წიგნში წარმოდგენილი უწყებანი ნათელ წარმოდგენას გვიქმნის წმინდანის პიროვნების თაობაზე: ძლიერი ნებისყოფის მქონე, მტკიცე, მადლმოსილი ადამიანი, რომელიც უდაოდ დაჯილდოებულია წინამძღოლობის, წინამძღვრობის ნიჭით. არასოდეს ვხედავთ მის მერყეობას. მიზანმიმართულობა, რაც მას ახასიათებს, ბადალს ვერ პოულობს. უდიდესი განსაცდელებისას, საყოველთაო განგაშისა და შფოთისას მშვიდი, აუღელვებელი თავდაჯერებულად საკუთარ გზაზე სრბოლას აგრძელებს. ამასთანავე, უცხოა მისთვის ფანატიკური სიჯიუტე და აზრის შეცვლის არასოდეს ეშინია, როდესაც ხედავს, რომ გარკვეულ საკითხთან მიმართებით ჯეროვანი დამოკიდებულება არ გააჩნია. ესაია ქალაქ იერუსალიმში დაიბადა და გარდამოცემის თანახმად, სამეფო მოდგმას მიეკუთვნებოდა. აღნიშნული ცნობა, თუნდაც რომ ლეგენდად მივიჩნიოთ, უდაოა, იგი არისტოკრატთა ოჯახიდანაა. მეფესა და მღვდელმთავართან საუბრისას ესაიას თავი ვითარცა მათ თანასწორს უჭირავს. სამეფო კარზე არსებული ვითარების, იერარქთა ყოფა-ცხოვრების საფუძვლიანი ცოდნა და, ზოგადად, ფუნქცია, რაც იერუსალიმში ეკისრებოდა წინასწარმეტყველს, მის მაღალ წარმომავლობაზე მიუთითებს. ესაია ზუსტად გვაუწყებს, თუ როდის მიიღო მან გამოცხადება. ესაა ოზიას გარდაცვალების წელი. მისი სიტყვებიდან ნათლად ჩანს, ხილვისას წმინდაში იმყოფება იგი, სადაც მხოლოდ რჩეულები დაიშვებოდნენ. წარმოდგენილი გამოცხადების კითხვისას, რამაც ესაიას საწინასწამრეტყველო პატივი უბოძა, უნებურად შემდეგი კითხვები იბადება: როგორი იყო სინამდვილეში ეს ხილვა? ნუთუ ყოვლადმიუწვდომელმა ღმერთმა მართლაც საყდარზე მჯდომის გარეგნობა მიიღო, რომელსაც უსხეულო ძალები გარშესმოდგომოდნენ? მოცემულ შემთხვევაში ჩვენ წინაშეა მცდელობა, გამოუთქმელი სახით ნანახი მოვლენა ხილული სიმბოლოებით გამოითქვას. როდესაც შინაგან სამყაროში ისეთი რამ ხდება, რაც ამოსის ძეს ტაძარში ყოფნისას შეემთხვა, ადამიანი ცდილობს იმგვარი სახისმეტყველება მოიშველიოს, რითიც სხვათაგან დაფარული საიდუმლო წარმოჩინდება. მას არ აქვს პრეტენზია სინამდვილის ზედმიწევნითი ასახვისა, არამედ ესაა ვიწრო ‘ხიდი”, რითიც ერთი სული მეორეს, ერთი ცნობიერება სხვას დაუკავშირდება). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: წინასწარმეტყველი რომ ძეს მამისა და ღვთის დიდებაში ჭვრეტდა, ამაში ვერავინ შეიტანს ეჭვს, რადგან იოანე ცხადად გვაუწყებს: ‘ესე თქუა ესაია, ოდეს-იგი იხილა დიდებაჲ მისი და იტყოდა მისთჳს”[10]. ყურადღება იმასაც მიაქციე, თუ რაოდენ აღმატებულია იგი ყოველ ქმნილებაზე, რადგან მის წინაშე ზეციური ძალები იმყოფებიან, რომლებიც იერარქიულად ყველა უსხეულო არსებას აღემატებიან, ისინი კი გარშემო შემოსდგომიან უზენაესის ტახტს, რომ ემსახურონ და განადიდონ იგი. ‘მაღალი” და ‘აღზევებული” საყდარი კი ღვთის სასუფევლის სიდიადეს ყოველგვარ გონიერ განსჯაზე აღმატებულად წარმოგვიდგენს, ხოლო ‘ჯდომა” საღვთო სათნოებათა სიმტკიცეს, შეუძრაობას მიანიშნებს. ესაია გვაუწყებს: ‘და სავსე იყო სახლი დიდებითა მისითა”[11]. სანამ იუდეველი ერი ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს წინააღმდეგ უკეთურებას მოიმოქმედებდა, ღვთის დიდება იერუსალიმში არსებულ საღვთო სახლს (ტაძარს) აღავსებდა. ხოლო რაჟამს მათ ზეგარდამო გაცხადებულ ჭეშმარიტებაზე უარი განაცხადეს, ასეთი სიტყვები მოისმინეს: ‘და აჰა, გრჩებათ თქვენი სახლი ოხრად”[12]). მხ. 2. ‘სერაფიმები იდგნენ მის ზემოთ, ექვს-ექვსი ფრთა ჰქონდა თითოეულს; ორით სახეს იფარავდნენ, ორით ფეხებს იფარავდნენ, ორით ფრენდნენ”. წმინდა წერილში სახელწოდება სერაფიმი მხოლოდ ესაის წიგნის მე-6 თავში გვხვდება. მისი ეტიმოლოგიის შესახებ მრავალი შეხედულება გამოითქვა. უპირატესი მოსაზრებანი შემდეგია: 1. სერაფიმი მომდინარეობს ებრაული ზმნისგან სარაპჰ, რაც ითარგმნება როგორც „წვა“, „აალება“, ანუ სერაფიმები არიან არსებანი, რომლებიც ღვთაებრივი სიყვარულის ცეცხლით განმსჭვალულნი საღვთო ბრძანებით ყოველგვარ უკეთურებას თავიანთი სიმხურვალით წვავენ და ადამიანებს განწმენდენ. 2. სერაფიმი ნაწარფმოებია არაბული სიტყვიდან სცჰარუფა და ‘მთავარს”, ‘უპირველესს” ნიშნავს, რაც ამ ანგელოზთა დასის იერარქიულობის წარმომაჩენელია. ესაიას ხილვიდან ვიგებთ, რომ სერაფიმები მეტყველებენ, თანმიმდევრობით უგალობენ შემოქმედს, ასრულებენ უზენაესის ნებას. შესაბამისად, ისინი გონიერი, სულიერი არსებანი არიან. ფრთები მათი სამყოფელის, ზეციური სამყაროს, თაობაზე გვამცნობენ და მათთვის ღვთივბოძებულ ხელმწიფებას, ძალაუფლებას წარმოაჩენენ. ძველი ხალხები, ბაბილონელები, სპარსები, თავიანთი მეფეების გამოსახულებებს ფრთებით ამკობდნენ, რაც უზენაეს ღვთაებრივ ძალასთან თანასწორობის სიმბოლო იყო. ამასთანავე სერაფიმები ფრთებით შემოქმედის დიდების წინაშე საკუთარ თავს იფარავენ. თუკი ებრაული სიტყვის დასასრულს ვკითხულობთ ბგერებს იმ, ეს ყოველთვის მამრობითი სქესის მრავლობითი რიცხვის მანიშნებელია, ხოლო ოტჰ დაბოლოების შემთხვევაში საქმე გვაქვს მდედრობითი სქესის მრავლობით რიცხვთან. ასე მაგალითად, სერაპჰიმ და ცჰერუბიმ მამრობითი სქესის მრავლობითი რიცხვია, ხოლო ა შაბაოტჰ, რაც ითარგმნება როგორც ‘ძალნი” ან ‘მხედრობანი”, - მდედრობითი სქესის მრავლობითი რიცხვი. წმ. იოანე ოქროპირი: სერაფიმი ებრაულ ენაზე ‘ცეცხლოვან ბაგეს” ნიშნავს. ესაია ფრთების აღწერით არა მარტო ანგელოზთა ამაღლებულობასა და სიმსუბუქზე მიუთითებს, არამედ სხვა რამესაც გულისხმობს. კერძოდ, მართალია, უფალმა გამოცხადებაში თავი დაიმდაბლა და შეუცნობლად, მიუწვდომლად მყოფი საცნაური გახდა, მიუხედავად დამდაბლებისა, თვით ზეციური ძალნიც უძლურნი არიან, მას უმზირონ და ნანახი დიდებულება დაიტიონ. სახისა და კიდურების დაფარვა გამოუთქმელმა ბრწყინვალებამ და გასაოცარმა ელვარებამ გამოიწვია. როგორც ჩვენ, ადამიანები, ჭექა-ქუხილისა და ელვისას შეძრწუნებულები შიშისაგან მიწაზე ვემხობით, იმავეს განიცდიდნენ ანგელოზებიც). ნეტარი იერონიმე: ებრაული ბიბლიის თანახმად შეიძლება ითქვას, რომ სერაფიმები ფარავდნენ როგორც საკუთარ, ასევე ღვთის ხელებსა და ფეხებს. სამოცდამეცხრამეტე ფსალმუნში ვკითხულობთ: ‘ქერუბიმებზე ამხედრებული”[13]. აქედან ცხადდება, რომ ღმერთი ვითარცა ეტლზე სერაფიმებზეა ზეაღმართული. არ მახსენდება, რომ გარდა ამ ადგილისა კანონიკურ წიგნებში სადმე წამეკითხოს სერაფიმების შესახებ, რომლებზეც ნათქვამია, თუ როგორ დგანან ისინი უფლის გარშემო. შესაბამისად, ცდებიან ისინი, ვინც ლოცვებში ჩვეულებისამებრ ამბობენ: ქერუბიმთა და სერაფიმთა ზედა ამხედრებული უფალი, რასაც წერილი არ გვასწავლის… სერაფიმები ღვთის ხელებსა და ფეხებს ფარავენ, რადგან შეუძლებელია ჩვენ ვიცოდედ წარსული, რაც სამყაროს შექმნამდე იყო, და ვერც მომავალს განვჭვრეტთ, რაც სამყაროს აღსასრულის შემდეგ იქნება, მაგრამ ვიმეცნებთ იმას, რაც შუალედურია, ანუ ექვს დღეშია ღვთისაგან შექმნილი. ექვსი ფრთაც ამის მიმანიშნებელია, რომ ჩვენ მხოლოდ სამყაროს შესაქმის თაობაზე ვუწყით). მხ. 3. ‘და ეძახდა ერთი მეორეს ასე: წმიდაა! წმიდაა! წმიდაა უფალი ცაბაოთი! სავსეა მთელი ქვეყანა მისი დიდებით!” ბიბლიის ებრაულ ტექსტში სიწმინდის აღმნიშვნელად გამოყენებულია ტერმინი კადოშ (შდრ. ‘წმინდა არს”), რაც აბსოლუტურ სიწმინდეს, ცოდვისგან სრულ გამიჯნულობას გულისხმობს და, შესაბამისად, საღვთო ბუნების არსს ზედმიწევნითი სიზუსტით ახასიათებს. ამავდროულად, სამწმინდაობის საგალობელი ყოვლადწმინდა სამების პირთა საიდუმლოს განაცხადებს[14]. ეპისკოპოსი მეთოდი ესაიას მიერ ნანახი ტაძარისა და საყდარზე დაბრძანებული უფლის შესახებ საუბრისას აღნიშნავს, რომ ტაძრში ბეთლემი მოიაზრება, ტახტი ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის სიმბოლოა, ვინც საკუთარ წიაღში იტვირთა განკაცებული ძე ღვთისა, გარშემო მდგომი სერაფიმები კი მწყემსთა მიერ ნანახი ანგელოზების წინასახეა, რომლებიც ასევე დიდებისმეტყველებას აღუვლენდნენ უფალს[15]. წმ. იოანე ოქროპირი: სამწმინდაობის საგალობელს, რომელშიც წმინდა სამების ჰიპოსტასთა საიდუმლო გაცხადდა, ანგელოზები ამატებენ: ‘სავსეა მთელი ქვეყანა მისი დიდებით!” აღნიშნული უწყება მომავლის შესახებ წინასწარმეტყველებას გვათავაზობს, როდესაც ღმერთმა განკაცების შედეგად დიდებით აღავსო ყოველი ქვეყანა, ვინაიდან თუნდაც იმ ჟამს, როდესაც ეს სიტყვები წარმოითქვა, არა მარტო მთელი ქვეყნიერება, არამედ თავად იუდეის სამეფოც უკეთურებას მოეცვა და შემოქმედს თითქმის არავინ განადიდებდა). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ექვს-ექვსი ფრთა ჰქონდა ყოველ სერაფიმს. ორით სახეს იფარავდნენ, ორით – ფეხებს, ორითაც ფრენდნენ. სერაფიმი განიმარტება როგორც აალებული, რადგან არაფერია განუხურვებელი ღვთის სიახლოვეს მყოფ ზეციურ ძალთა შორის. სერაფიმები რომ ფეხებსა და სახეს იფარავდნენ, ამით საღვთო ზრახვისა და სიტყვის სრულე შემეცნების შეუძლებლობაა მინიშნებული, რადგან ღვთაება დაუსაბამოა და დაუსრულებელი, ხოლო ჩვენ გონებით მხოლოდ იმას ვიმეცნებთ, რაც დროითი სივრცითაა შემოსაზღვრული, ანუ ჟამს, როდესაც არსებანი უმყოფობიდან მყოფობას იძენენ. უსხეულო ქმნილებები განა დაღლის მიზეზით განადიდებდნენ ღმერთს მონაცვლეობით, არამედ დიდებულ საქმეს ერთურთს უთმობენ და დროდადრო ყოველი მათგანი დიდებისმეტყველებს, რადგან მოწესრიგებულია ცათა შინა ყოველივე. სამგზის ხმობა სამების მომსაწავლებელია, ვინაიდან მამას, ძესა და სულიწმინდას ვიმეცნებთ აღნიშნული საგალობელით). ნეტარი იერონიმე: ბევრს მიაჩნია, რომ ესაია ორი სერაფიმს ხედავდა, რადგანაც ერთი მეორეს ეძახდა (შდრ. ‘და ეძახდა ერთი მეორეს ასე“), მაგრამ გაცილებით მრავალრიცხოვან გუნდსაც ძალუძს ურთიერთს გასძახოს. ამავდროულად, ბერძნული ბიბლია გვამცნობს, რომ ანგელოზები უფლის გარშემო იდგნენ, რაც, ბუნებრივია, მათ სიმრავლეზე მიგვითითებს. მხოლოდ ორ ანგელოზზე რომ ყოფილიყო საუბარი, მაშინ უნდა თქმულიყო არა ღვთის გარშემო, არამედ ორივე მხარეს). მხ. 4. ‘შეიძრა ზღურბლთა საძირკვლები ამ ძახილის ხმაზე და კვამლით აივსო სახლი”. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: წინასწარმეტყველი საყდარზე აღზევებულ უფალ საბაოთს ჭვრეტდა, რომელსაც სერაფიმები გარშემოდგომოდნენ და შეუჩერებლად განადიდებდნენ. იქვე ითქვა, რომ სახლი ღვთის დიდებით აივსო. ამჯერად კი იგივე ესაია გვაუწყებს, თუ როგორ ამაღლდა კარის ზედა წირთხლი და კვამლით აივსო სახლი [16]. როგორ გავიგოთ ეს სიტყვები? სანამ მხსნელის განკაცდებამდე და წუთისოფელში მოვლინებამდე იუდეველი ერი მცნებებს მისდევდა და რჯულს ყურს უგდებდა, სავსე იყო ღვთის დიდებით იერუსალიმის ცნობილი ტაძარი, რადგან სჯულიერად მსხვერპლი იწირებოდა მასში, ხოლო რაჟამს იმავე რჩეულმა ხალხმა წერილისა და წინასწარმეტყველთა მიერ ნაქადაგები ადამიანის ხატად ზეციდან გარდამოსული ღმერთი არ შეიწყნარა და მეტიც – მოაკვდინა ცხოვრებისა იგი მეუფე, მაშინ დაუტევა მან სახლი და სამემკვიდრო თვისი და წარმართებს მიეახლა. სწორედ ამ დროს აღივსო ქვეყანა მისი დიდებით, იუდეველთა სამშობლო კი გაუდაბურდა და განადგურდა, თავად ტაძარი დაიწვა. ამრიგად, როდესაც, სერაფიმების ხმობისამებრ, მთელი ქვეყანა უფლის დიდებამ მოიცვა, მაშინ ამაღლდა სახლის წირთხლი და ტაძარი კვამლით აივსო, რაც რომაელთაგან იეუსალიმის განადგურებას გვაუწყებს). ნეტარი იერონიმე: აზრების როგორი დიდებული განლაგებაა! როდესაც დედამიწა უფალ ცაბაოთის დიდებით აივსო, სწორედ მაშინ დაისადგურა იუდეველთა ტაძარში წყვდიადმა და კვამლმა, რომელიც მავნეა თვალთათვის. შესაძლოა, კვამლით ტაძრის განადგურების შესახებ გვეუწყება, რადგან თავდაპირველად მთელს სამყაროს ექადაგა მხსნელის სახარება, ხოლო მოგვიანებით, მაცხოვრის ვნებიდან 42 წლის შემდეგ, მტერმა იერუსალიმი დაიპყრო და ტაძარი გადაწვა). მხ. 5. ‘ვიფიქრე: ვაი მე, დავიღუპე, რადგან ბაგეუწმიდური კაცი ვარ და ბაგეუწმიდურ ხალხში ვცხოვრობ-მეთქი, ჩემმა თვალებმა კი მეუფე, ცაბაოთ უფალი იხილეს”. წინასწარმეტყველი ნანახით შეძრწუნებულია. უზენაესი სიწმინდის წინაშე ესაია საკუთარი დაცემული ბუნების უძლურებას განსაკუთრებული უღირსების შეგრძნებით განიცდის. წმ. იოანე ოქროპირი: ასეთია ყველა წმინდანი. როდესაც ისინი აღმატებული პატივის შეწყნარების ღირსი ხდებიან, მეტ უბრალოებასა და სიმდაბლეს იძენენ). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: მოსეს მიერ გაცხადებული რჯული იუწყებოდა, რომ სიწმინდეს არ შეხებოდა უწმინდური, და ეს განჩინება იუდეველთა შორის დიდი ყურადღებით აღესრულებოდა. როდესაც ზღვაზე წარუმატებელი თევზაობის შემდეგ უფალი მოციქულებს უამრავ თევზს დააჭერინებს, საღვთო სიდიადის განმცდელი პეტრე მოციქული მაცხოვარს ასე მიმართავს: ‘განვედ ჩემგან, რამეთუ კაცი ცოდვილი ვარ, უფალო”[17]. მაგრამ პეტრეს განა ქრისტეს განრიდება უნდოდა, არამედ იცოდა რა რჯულის განჩინება, გულწრფელად აღიარა, რომ ცოდვილი იყო თავად, ვინაიდან წმინდასთან თანამყოფობისა ეშინოდა. იუდეველებიც სწორედ ამ მიზეზით სდებდნენ ბრალს მაცხოვარს და მეზვერეებსა და ცოდვილებთან ურთიერთობას საყვედურობდნენ. ასევე იქცევა წინასწარმეტყველი და საკუთარ თავს განიკითხავს. რადგან სერაფიმები ყოვლადწმინდა ბაგეებით აღავლენენ ქებას, შეშინდება ღვთისაგან განსწავლული ესაია, რომელმაც იცის: ‘უამურია ქება ცოდვილის პირით, რადგან უფლისაგან როდია მოვლენილი”[18]. არაწმინდა იყო ისრაელიანთა ბაგენი, ვინაიდან ჩვენს უფალს, იესო ქრისტეს, გმობდნენ ისინი, მაგრამ წინასწარმეტყველი ამბობს რა, რომ თავადაც ასეთი ბაგეების მფლობელია, უნდა ვიცოდეთ, იგი არაფერში იყო ზიარი ხალხისა, ხოლო ბაგეუწმინდური კი საკუთარ თავს სიმდაბლით უწოდა. ამასთან, ვითარცა იუდეველი ერის შვილი, ესაია ამ ერის ნაწილად აღიქვამს თავს, ან, შესაძლოა, მთელი კაცობრიობის სახელითაც ამბობს ამას). დეკან. ალექსანდრე მენი: აღნიშნული ხილვისას ძლიერ იქცევს ყურადღებას ერთი რამ: უზენაესთან წინასწამრეტყველის შეხვედრისას მისი პიროვნება ექსტაზური ოკეანის ტალღებს არ დაუნთქვს, პირიქით, ის კვლავაც სრულად აცნობიერებს საკუთარ ვინაობას, აშკარად გრძნობს და ხედავს, რომ ღვთის საყდრის წინაშე იმყოფება, მაგრამ არ მიიჩნევს თავს ამ საიდუმლოს ხილვის ღირსად და რაც უფრო უახლოვდება იგი აალებულ სამსხვერპლოს, მით მეტი უღირსების განცდა ეუფლება). ნეტარი იერონიმე: აბრაამმა მას შემდეგ, რაც უფალი იხილა, საკუთარ თავს მტვერი და ნაცარი უწოდა. ესაია, სამოცდაათა თანახმად, განა სხვა რამ შეცოდების, არამედ არაწმინდა ბაგების გამო მწუხარებს, რაც უკეთურების მოსურნე ხალხთა შორის ცხოვრებითა და მათთან ურთიერთობით იყო განპირობებული. ებრაულში ვკითხულობთ: ვაი მე, რადგან მდუმარე ვიყავი, წინასწარმეტყველი საკუთარ თავს დასტირის, რომ სერაფიმებთან ერთად ღვთის მადიდებლობის თანაზიარი ვერ შეიქმნა. ვერ გაბედა მან უფლის დიდება, რადგან არაწმინდა ბაგენი ჰქონდა, ხოლო ამგვარი ბაგეები ცოდვილ ხალხთან ერთად ცხოვრების გამო გააჩნდა. შესაძლოა, ასეც გვესმოდეს: რადგანაც ვდუმდი მე და მეფე ოზიას უკეთურებას არ ვამხელდი, ამიტომაც მაქვს არაწმინდა ბაგენი და ვეღარ ვბედავ ანგელოზთა თანა ვუგალობა ღმერთს. ესაია არ მიიჩნევს, რომ ღვთის დიდების ღირსია იგი და ამით უდიდეს სიმდაბლეს წარმოაჩენს). მხ. 6. ‘მოფრინდა ჩემთან ერთ-ერთი სერაფიმი და ხელში სამსხვერპლოდან აღებული ნაკვერცხალი ეჭირა მარწუხით”. ეკლესიის მამათა განმარტებით, ნაკვერცხალი იესო ქრისტეს სიმბოლოა, ხოლო მარწუხი ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მკლავებს განასახიერებს, რომლითაც წმინდა ქალწული ღვთაებრივ ყრმას ტვირთულობდა. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: მაშ ასე, წინასწარმეტყველის თვალთა წინაშე ქრისტეს საიდუმლო გამოისახა. ესაიასთან ერთ-ერთი სერაფიმი იგზავნება. მას ხელში მარწუხით საკურთხევლიდან აღებული ნაკვერცხალი ეჭირა, რაც სიმბოლო იყო ქრისტესი, რომელმაც ჩვენი მიზეზით საკუთარი თავი მიიტანა მამის წინაშე წმინდა, შეურყვნელ, სულიერ მსხვერპლად და კეთილსურნელოვან საყნოსელად. ამიტომაც სავსებით ბუნებრივია, რომ ნაკვერცხალი სამსხვერპლოდან იქნა აღებული. აუცილებელია ისიც ითქვას, თუ რა მიზეზით წარმოვადგენთ მუგუზალს მაცხოვრის სიმბოლოდ. ღვთივსულიერი წერილი ხშირად უფალს ცეცხლთან აიგივებს. სწორედ ასე განეცხადა იგი ისრაელს სინას მთასთან თავშეყრის დღეს. ნეტარმა მოსემაც, რაჟამს ცხვარს მწყემსავდა, ცეცხლის სახით იხილა მაყვლოვანში. როგორც ნაკვერცხალი თავისი ბუნებით სხვა არაფერია თუარა ხე, მაგრამ საკუთარ თავში ყოვლითურთ ცეცხლს მოიცავს და მის ძალასა და მოქმედებას ფლობს, ვფიქრობ, ასევე უნდა ვიმსჯელოთ ქრისტეს შესახებ, რადგან ‘სიტყვაA იგი ხორციელ იქმნა და დაემკვიდრა ჩუენ შორის”[19]… [20]. რაც შეეხება მარწუხს, რომელსაც ნაკვერცხალი ეჭირა, უნდა ითქვას, რომ ღვთის სარწმუნოებასა და ასევე ცოდნას მის შესახებ ჩვენ თითქოსდა გარკვეული რამ მარწუხებით ვეუფლებით, ანუ რჯულისმიერი განჩინებებითა და წინასწარმეტყველებების გზით. წმინდა მოციქულთა სიტყვებითაც იძენენ ისინი დასტურს, ვინაიდან სჯულიდან თუ წინასწარმეტყველთაგან მოხმობილი მოძღვრებებით მსმენელს არწმუნებენ და თითქოსდა ასე თავადაც მიაახლებენ ‘მარწუხს” მათ ბაგეებს, რომ ქრისტეს სარწმონოების აღმსარებლობისთვის განამზადონ ისინი). მხ. 7. ‘ბაგეზე შემახო და მითხრა: აჰა, შეეხო ეს შენს ბაგეს და მოგცილდა უკეთურება, მიტევებულია შენი ცოდვა”[21]. წმ. იოანე ოქროპირი: როგორც კი წინასწარმეტყველმა საკუთარი თავი განიკითხა, საღვთო მადლით მაშინვე განიწმინდა… . ზოგიერთის თქმით, როდესაც ესაია სამსხვერპლოს, ცეცხლის, მარწუხის, ნაკვერცხლის ბაგეებზე შეხებისა და ცოდვათა შენდობის შესახებ საუბრობს, ახალი აღთქმის საიდუმლოთა სიმბოლოებს გამოსახავს. ჩვენ ამჯერად ისტორიულ ცნობებს მიმოვიხილავთ და ვიტყვით, თუ რატომ ვითარდებოდა მოვლენები ასე. წინასწარმეტყველი იუდეველ ერთან უნდა გაიგზავნოს საშიში და შემაძრწუნებელი ამბის საუწყებლად. ამიტომაც ესაიას უფალი სერაფიმებს მიუვლენს, რომ შიშითა და სიმტკიცით აღავსოს იგი, მანაც, ენაბრგვილობის მომმიზეზებელი მოსეს დარად, სიჭაბუკისა და უწმინდური ბაგეების მიზეზით ღვთისგან დავალებულ ქადაგებაზე უარი რომ არ განაცხადოს. სწორედ ამიტომ მასთან სერაფიმები იგზავნებიან ცოდვათა განწმენდის მიზნით, რისი ხელმწიფებაც მხოლოდ მამას, ძესა და სულიწმინდას გააჩნია)[22]. წმ. ბასილი დიდი: სამყაროს დასაბამიდანვე წმინდა ადამიანებთან ზეციური ძალები იგზავნებიან, რომლებიც კაცობრივი ბუნების უძლურებებს კურნავენ. ამიტომაც სერაფიმი მოევლინა ესაიას, რომ მისი ცოდვები განეწმინდა და აღმოეფხვრა. მაგრამ გამოიგზავნა მაშინ, როდესაც უფალმა ისმინა, როგორ დასტიროდა წინასწარმეტყველი პირად უძლურებებს და საკუთარ აზრისმიერ შეცოდებებს აღიარებდა. იგივეს ამბობდა მოციქული პავლე: ‘ვაიმე, ბედკრულს! ვინ დამიხსნის სიკვდილის ამ სხეულისაგან?” შემდეგ კი, ღვთისაგან შეწევნის მიმღები, იქვე გვაუწყებს: ‘ვმადლობ ღმერთს, ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მიერ”[23]). მითითებული ადგილი სიმბოლურად ახალი აღთქმის ეკლესიის ერთ-ერთ საიდუმლოს, ევქარისტიას, მოასწავლებს. მხ. 8. ‘და მოვისმინე უფლის ხმა, რომელიც ამბობდა: @ვინ წარვგზავნო და ვინ წავა ჩვენთვის?^ და ვთქვი: @მე წარმგზავნე^”. ნეტარი იერონიმეს თანახმად, ფრაზა - ‘ვინ წავა ჩვენთვის?” ყოვლადწმინდა სამების ჰიპოსტასთა სიმრავლეს მიანიშნებს[24]. სხვათა აზრით, მითითებული წინადადება ღმერთსა და მის ზეციურ მხედრობას მიემართება. უფალი კითხვას ესაიაში საღვთო საქმის აღსასრულებლად მოშურნეობის აღძვრის მიზნით სვამს, რადგან ყოვლისმცოდნემ მშვენივრად უწყის, როგორ განვითარდება მოვლენები. წმ. იოანე ოქროპირი: ნუთუ ყველაზე მხნე ესაიაა, თვით მოსეზე უმამაცესიც? ძალუძს კი ამის თქმა ვინმეს? რატომ ხდება, რომ ერთმა საღვთო მოწოდების უარყოფა სცადა, ხოლო მეორემ, მიუხედავად ირიბი ხმობისა, მოღვაწეობისთვის მზადყოფნა განაცხადა? ღმერთს ხომ არ უთქვამს: ‘წადი”, არამედ უბრალოდ იკითხა: ‘ვინ წარვგზავნო?” მან კი (ესაიამ) მაშინვე საკუთარი თავი შესთავაზა. ზოგიერთის თქმით, სცოდა ესაიამ, როდესაც რჯულის დამრღვევი მეფე ოზია არ ამხილა, ხოლო დანაშაულის გამოსასყიდად ღმერთს ამჯერად სრული მორჩელება აღუთქვა, რომ სათნოჰყოფოდა მას. ბაგეუწმინდურიც ამიტომ უწოდა საკუთარ თავს, ვინაიდან თამამად არ გამოთქვამდა სათქმელს. მაგარამ მე ამას ვერ დავეთანხმები, რადგან მათზე მეტად სანდო მოციქული პავლეა, რომელიც იტყვის: ‘ესაია კი თამამად ამბობს”[25]. სწორედ შეუპოვრობის გამო, როგორც მსმენია, მრავალი ტანჯვა დაითმინა მან და უჩვეულო სიკვდილით დაასრულა სიცოცხლე. ამავდროულად არც წერილი ამბობს სადმე, რომ ოზიას წმინდაში შესვლისას თითქოს ესაია იქ ყოფილიყო და არაფერი ეთქვას. ამის მაუწყებელნი მსგავს ცნობებს თავად თხზავენ. მაშ, რისი თქმა შეიძლება? უნდა აღინიშნოს, რომ მოსესა და ესაიას მდგომარეობა ერთნაირი არ ყოფილა. ერთი უცხო, ბარბაროსთა ქვეყანაში, გულმაგარ, სასტიკ ტირანთან იგზავნებოდა, ხოლო მეორეს საკუთარ სამშობლოში თვისტომთა განსწავლა დაევალა, რომლებიც რიგ შემთხვევაში ისმენდნენ და მორჩილებდნენ კიდეც მას. ამიტომაც ერთგან თუ მეორეგან განსხვავებული შემართება და სიმტკიცე იყო საჭირო სამოღვაწეოდ. სხვები სხვა მიზეზზეც მიუთითებენ. კერძოდ, როდესაც ესაიამ ღმერთს აღსარება აღუვლინა და ცოდვათა შენდობა მიიღო, სულიერი სიხარულით გაბრწყინებულმა იგივე რამ საკუთარი ერისთვისაც ისურვა და სწორედ ამის საუწყებლად დათანხმდა მოწოდებას, რადგან წმინდანები როგორც ღვთისმოყვარე, ასევე კაცთმოყვარენიც არიან. დაიმედებულმა იმით, რომ იუდეველებს განსაცდელთა არიდების გზას განუცხადებდა, სიხარულით თქვა: ‘მე წარმგზავნე”). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: რაჟამს წინასწარმეტყველის ბაგეს შეეხო ნაკვერცხალი და განწმინდა იგი, სწორედ მაშინ გებულობს ესაია საღვთო ხმას და ამჯერად არ შეშინდება, არც იმას იტყვის, რომ ბაგეუწმინდურია. პირიქით, წარსაგზავნად საკუთარ თავს თამამად სთავაზობს და ამგვარად ხმობს: ‘მე წარმგზავნე”. უფლის შეკითხვა: ‘ვინ წარვგზავნო და ვინ წავა ჩვენთვის?” განა უსასო ძახილია, ანთუ წარსაგზავნთა ნაკლებობით გამოთქმული გულისტკივილი, არამედ ეს ხმა ისრაელიანთა ბრალმდებელია, რომლებიც არავის მორჩილებენ და უწინარეს მივლენილთაგან არაფერს ისმენდნენ. პირიქით, მრავალგზის დასამოძღვად მოსულნი მოუკვდინებიათ. ამრიგად, უფალი დასმული შეკითხვით ხალხის მდგომარეობას წარმოაჩენს, რომ სასტიკნი, დაუნდობელნი არიან ისინი, რაც მრავალგზის საქმით დაუმოწმებიათ და რომ არა ყოველი მსურველი შეძლებდა მათთან დასამოძღვრად მისვლას, არამედ მხოლოდ ისეთი მოღვაწე, რომელსაც საღვთო სიტყვის აღსასრულებლად საკუთარი სიცოცხლის დათმობა ხელეწიფებოდა. ისრაელი რომ შეგონებისას დაუმორჩილებელი და უსმენელი იყო, ამის გაგება ყველას შეუძლია ღვთისაგან ეზეკიელისთვის გაცხადებული სიტყვებით: ‘მითხრა: ადამის ძევ! მიდი ისრაელის სახლთან და უთხარი ჩემი სიტყვები. რადგან ბნელმეტყველ და გაუგებარი ენის ხალხთან როდი იგზავნები, არამედ ისრაელის სახლთან. არა ჭრელ ხალხთან, ბაგემძიმესთან და ენაბრგვილთან, რომელთა სიტყვებს შენ ვერ გაიგებდი: მათთან რომ მიმევლინებინე, ისინიც კი მოგისმენდნენ. ისრაელის სახლი კი არ ისურვებს შენს მოსმენას, რადგან ჩემი მოსმენა არ სურთ მათ, რადგან შუბლმაგარი და ჯიუტი ხალხია ისრაელის მთელი სახლი”[26]. რაჟამს ღვთაებრივი ნაკვერცხალი ჩვენც შეგვეხება, ცოდვით დაცემისგან განვიწმინდებით, გამხნევებულნი და მომზადებულნი კი წარსაგზავნად გავემზადებით, მსგავსად უფლის მოწაფეებისა. მართალია, ისინიც იუდეველები იყვნენ და ვიდრე ქრისტეს შეიყვარებდნენ, სხვებთან ერთად არაწმინდა ბაგენი ჰქონდათ, მაგრამ მას შემდეგ, რაც სარწმუნოება შეიწყნარეს და კეთილი აღსარება აღავლინეს, მათ ბაგეებს ნაკვერცხალი შეეხო და სამოციქულოდ იქნენ მოწოდებულნი, ხმობას კი მყისვე დამორჩილდნენ). ნეტარი იერონიმე: ბიბლიური ტექსტის მრავალი მთარგმნელისა და ჩვენ მიერ მოტანილი ნაცვალსახელი ‘ჩვენთვის” (შდრ. ‘ვინ წარვგზავნო და ვინ წავა ჩვენთვის?”), რაც ებრაულად გადმოიცემა სიტყვით Iანუ, რატომღაც 70-ს უთარგმნია როგორც ამ ხალხთან (შდრ. ‘ვინ წარვგზავნო და ვინ წავა ამ ხალხთან?”), რაც ებრაულში არანაირად არ იკითხება. აღნიშნული ადგილი ყოვლადწმინდა სამების პირთა სიმრავლის მადასტურებელია). წმ. ბასილი დიდი: უფალი მოსეს არაფერს ეკითხება, არამედ როგორც მზადმყოფს მიავლენს მას ფარაონთან. რა არის ამგვარი განსხვავების მიზეზი? წმინდანების დამოკიდებულებაში არ არსებობს წინააღმდეგობა, როდესაც ისინი ერთსა და იმავე საქმეზე არჩევანის წინაშე დგანან. მაგრამ იცოდა რა მოსემ დანიშნულება, რისთვისაც უფალი აგზავნიდა მას, აყოვნებდა იგი, ვინაიდან უწყოდა ფარაონის გულის უდრეკელობა, საკუთარი ხალხის ურჩობა და მათზე წინამძღვრობის სირთულე. წინასწარმეტყველს უკვე განეცადა უმადურ იუდეველთაგან სიმწარე, როდესაც მათი მიზეზით მოუწია ეგვიპტიდან გაქცევა. ქალაქსა და ხალხთა სიმრავლელს უდაბნოში გაერიდა და სამწყემსო საქმეს შეუდგა. ამიტომაც ამბობს: ვინ ვარ მე, ფარაონთან რომ მივიდე და ერი ეგვიპტიდან გამოვიყვანო? რადგან არც ფარაონი გამოუშვებს იუდეველებს მარტივად და არც ეს ერია მორჩილი და ადვილად სამართავი, არამედ პირიქით, მარადის გადარჩენის მოსურნეს უპირისპირდებიან ისინი. ამასთანავე საქმე ისაა, რომ იქ მოსე სათნო საქმის აღსასრულებლად იგზავნება – ერის კეთილდღეობის მიზეზით, აქ კი ფრიად სამწუხარო საქმეში მოუწევს ესაიას მოღვაწეობა (რადგან უახლოესი სასჯელების შესახებ უნდა აუწყოს თანატომელებს). ამიტომაც მოსეს კურთხევა ეძლევა, ხოლო ესაიამ ნებით უნდა გადაწყვიტოს საკუთარი მსახურება, რადგან ჩვენ, ადამიანებს, ჩვეულება გვაქვს, რომ ჩვენ მიერ ნებით არჩეული საქმე ვიტვირთოთ, თუნდაც ფრიად მძიმე იყოს ის. ამიტომაც უფალს სურს, ესაია საკუთარი სურვილით შეუდგეს მოციქულობას. მართალია, ღმერთმა მოღვაწეობის აუცილებლობა უჩვენა წინასწარმეტყველს, მაგრამ ამასთანავე სურს, წარვლენილმა ადამიანმა თავისივე ნებით გამოიჩინოს კეთიგანწყობა მსახურებისადმი. ესაიამ, რაჟამს საღვთო დავალების აუცილებლობა შეიცნო, მოჭარბებული სიყვარულის მიზეზით, განსაცდელთა სიმრავლეში ისე შეაბიჯა, რომ არც კი უფიქრია, როგორ ტკივილს მიაყენებდა მას ხალხი. მაგრამ წინასწარმეტყველის სიფხიზლესა და სიფრთხილეს შეხედე, რომელმაც ორ შემოთავაზებაზე: ‘ვინ წარვგზავნო და ვინ წავა ჩვენთვის?”, ერთი პასუხი მიუგო: ‘მე წარმგზავნე”, არ დაუმატებია: ‘მე წავალ”, რადგან მოციქულობის მიღება ჩვენზეა დამოკიდებული, მაგრამ წასასვლელად განმტკიცება – მასზე, ვინც განმაცხოველებელსა და განმამტკიცებელ მადლს მოუვლენს ადამიანებს. ამიტომაც რაც უშუალოდ მის ნებას ექვემდებარებოდა, ის უპასუხა: ‘მე წარმგზავნე”, ხოლო მადლის კუთვნილება, ღვთის ნებას მიანდო. მას არ მიუცია შეპირება, რომ წავიდოდა, ვინაიდან საკუთარი უძლურება ჰქონდა შემეცნებული. ესმის წინასწარმეტყველს ღვთის სიტყვა, თუმცა არაფერი ეხება ხორციელ სასმენელს, რადგან ღმერთი, ვისაც მოისურვებს, იმას აღუბეჭდავს სულში თავის უზენაეს ნებას. ვისი გონებაც წმინდაა და განუხრწნელი, რაღაც გამოუთქმელი ძალით ხატება აღებეჭდება ასეთს და თითქოს საკუთარ თავში ისმენს გახმოვანებულ ღვთის სიტყვას, თუმცა ამ ვითარებაში არც ჰაერი ირხევა და ვერც ყური აღიქვამს სულის სიღრმეში გაცხადებულ ხატებას. მსგავსად წიგნისა გამოსახავს ღმერთი წინასწარმეტყველის სულში უზენაეს ნებას და ვინც სულით საღვთო აზრს იმეცნებს, მასზე იტყვიან, რომ უფლის სიტყვას ისმენს იგი. ამიტომაც, თქვა რა: ‘მე წარმგზავნე”, შემდეგზე დაიდუმა. განა შეჰკადრა: ‘მე წავალ”, ვინაიდან დიდია ასეთი შეპირება და მის ძალებზე აღმატებული. მაგრამ რაც სიმდაბლით საკუთარ თავზე არ აიღო ესაიამ, ღვთისაგან ებოძა, რაჟამს ისმინა: ‘წადი და უთხარი მაგ ხალხს”). მხ. 9-10. ‘თქვა: წადი და უთხარი მაგ ხალხს: სმენით მოისმენთ, მაგრამ ვერ გაიგებთ; ხილვით იხილავთ, მაგრამ ვერ მიხვდებით. უგრძნობს გახდი მაგ ხალხის გულს, სასმენელთ დაუმძიმებ და სახედველთ აუხვევ, რომ თვალით ვერ ხედავდეს, ყურით ვერ ისმენდეს, გულით ვერ ხვდებოდეს, რომ არ მოიქცეს და არ განიკურნოს”. ესაია, იმედოვნებდა რა ღვთის სიტყვის მოსმენისას ერის სინანულს, მწარე სიტყვებს გებულობს, რომ სულიერად დაბრმავებული და დაყრუებული ხალხი კვლავ იმავე მდგომარეობაში დარჩება და იქვე მიუთითებს: ‘უგრძნობს გახდი მაგ ხალხის გულს, სასმენელთ დაუმძიმებ და სახედველთ აუხვევ, რომ თვალით ვერ ხედავდეს, ყურით ვერ ისმენდეს, გულით ვერ ხვდებოდეს, რომ არ მოიქცეს და არ განიკურნოს”. ნეტარი იერონიმე: 70-თა თარგმანის მიხედვით წარმოდგენილი მუხლების მნიშვნელობა ადვილი გასაგებია და ესაია იუწყება იმის შესახებ, თუ რას მოიმოქმედებს ხალხი მისი ქადაგების მოსმენისას, მაგრამ ებრაულ ტექსტში გარკვეული სირთულეები გვხვდება: რას ნიშნავს, რომ ღმერთი ხალხს მოსმენას განუჩინებს, თუმცა მსმენელი ვერაფერს გაიგებს, ხილვას განუწესებს, მაგრამ საზოგადოება ვერაფერს დაინახავს… უპირველესად ერთ კითხვას უნდა გაეცეს პასუხი: რატომ მოხდა ისე, რომ მოციქულმა პავლემ, ეკამათებოდა რა იუდეველებს, აღნიშნული ადგილი არა ებრაული ბიბლიიდან მოიხმო, რომლის ჭეშმარიტებაც მშვენივრად უწყოდა, არამედ ბერძნულიდან? საეკლესიო საკითხების უძველესი მკვლევარები გვაუწყებენ, რომ მახარებელი ლუკა ფრიად კარგად ფლობდა საექიმო ხელოვნებას და ბერძნული ლიტერატურაც უკეთ იცოდა, ვიდრე ებრაული. სწორედ ამ მიზეზით სახარებისა და მოციქულთა საქმეების წერისას უმეტესად ბერძნულენოვან წიგნებს იმოწმებდა. მათე და იონე, რომელთაგან პირველმა ებრაულად, ხოლო მეორემ ბერძნულად აღწერეს სახარებები, ებრაული ბიბლიიდან ციტირებენ. ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეს ავთენტურობასაც ამიტომ აყენებენ ეჭვქვეშ, რადგან თანატომელების მისამართით წერილის გამგზავნი პავლე იმოწმებს წინადადებებს, რომელიც დედანში არ მოგვეპოვება. თუკი ვინმე იტყვის, რომ ებრაული წიგნები მოგვიანებით იუდეველთა მიერ იქნა შერყვნილი, ასეთმა აღნიშნულ კითხვაზე ორიგენეს მიერ ესაიას წინასწარმეტყველების განმარტებისას მერვე წიგნში დაწერილი პასუხი მოისმინოს: უფალი და მოციქულები, რომლებიც მრავალგზის ამხელდნენ მწიგნობრებსა და ფარისევლებს, არასგზით არ დადუმდებოდნენ ამგვარ უკეთურებზე. შესაძლოა, ვინმემ ბიბლიური ტექსტის ცვალებადობა მაცხოვრის შემდგომ პერიოდს განუკუთვნოს, თუმცა ეს ყოვლადგამორიცხული მოვლენაა. საქმე ისაა, რომ მოცემულ შემთხვევაში სწორედ იგივე ვითარებაა, რაც ფარონის გულის გასასტიკებასთან დაკავშირებით გვაუწყა მოსემ). მხ. 11-12. ‘ვთქვი: როდემდის, უფალო? თქვა: ვიდრე ქალაქები უმკვიდროდ არ გადაშენდება, სახლები არ გაუკაცრიელდება და მიწა არ გაუდაბურდება. გადახვეწავს ადამიანებს უფალი და დიდი უდაბურება დასადგურდება ქვეყანაში”. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: შიშობდა წინასწარმეტყველი, სამარადჟამო გულქვაობას ხომ არ შეეპყრო მისი ერი? ამიტომაც ითხოვს, რომ განეცხადოს მას, თუ რა დროის მანძილზე გაგრძელდება ღვთისაგან ნაუწყები. პასუხად უფალი იერუსალიმისა და მთელი იუდეის განადგურების შესახებ იუწყება, რაც ტიტესა და ვესპასიანეს დროს აღსრულდა. ზოგი წარმოდგენილ სიტყვებს განსხვავებულად განმარტვას და უკეთურების მოქმედად მთელს კაცობრიობას მიიჩნევს, უფლის პასუხში კი საუკუნეთა აღსასრულს მოიაზრებს, რომ ვიდრე მეორედ მოსვლამდე არ შეწყვეტს ადამის მოდგმა ბოროტმოქმედებას). მხ. 13. ‘კიდევ მეათედი დარჩება მათგან და ისიც გადაიბუგება. მაგრამ როგორც მოჭრილ ბელეკონს და მუხას რჩება ძირი, ასევე წმიდა მოდგმა იქნება მათი ძირი”. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: რომაელი დამპყრობლების ტიტესა და ვესპასიანეს დროს იუდეა მიწასთან გასწორდა, ხოლო ისრაიტელთა რაოდენობა ისე შემცირდა, რომ არ შეცდებოდა მავანი, თუკი იტყოდა, მეათედიაო დარჩენილთა რიცხვი. შემდეგ გარკვეული ჟამი მოსახლეობამ მშვიდად გაატარა, თუმცა შიშის განცდა არ განრიდებიათ, ვაი, თუ კვლავ განმეორდესო იგივე, რაც ზედმიწევნით აღსრულდა ადრიანე იმპერატორის ხელით). ნეტარი იერონიმე: როდესაც უფალმა უთხრა ესაიას, წადი და უთხარი ამ ერს: ეს ხალხი მოისმენს და ვერაფერს გაიგებს, იხილავს და ვერაფერს დაინახავს. საკუთარი ერის გულშემატკივარი ესია ყოველივეს პასუხად უფალს დაეკითხება: როდემდე გაგრძელდება, უფლო, ასე? რაზეც პასუხს ღებულობს: მანამ არ იხილავს და არ მოისმენს, თუ როგორ განადგურდება იუდეველთა ქალაქები ვესპასიანესა და ტიტესთან ბრძოლის შედეგად და აღნიშნული ტრაგედია ისეთი მაშტაბების იქნება, რომ ქალაქთა უწინარესი სახელებიც აღარ დარჩება, ხოლო მრავალრიცხოვან იუდეველთაგან მხოლოდ მეათედი ნაწილი თუ გადარჩება. აღნიშნული ადგილი შესაძლოა ორგვარად გვესმოდეს: როგორც განთესილობაში, მთელს სამყაროზე მყოფი იუდეველების რიცხვის მეათედამდე შემცირება, ასევე თავად იუდეაში დარჩენილი ებრაელების რაოდენობის კლება. და ეს ნაწილიც უმძიმეს შედეგებს იწვნევს, რაჟამს, დახლოებით, ორმოცდაათი წლის გასვლისას ადრიანე იმპერატორი გამოჩნედება ასპარეზზე და ისე გაანადგურებს იუდეას, რომ აღთქმული მიწა უდაბნოს დაემსგავსება. ისტორიიდან ცნობილია, აღნიშნული მოვლენის შემდეგ სახალხოდ, ყველას დასანახად იქნა კანონები გამოკრული, რომლებიც იუდეველებს აღთქმულ მიწაზე შესვლას უკრძალავდა. რაც შეეხება ბოლო ჟამის იუდეველებს, თქმულა მათ შესახებ, რომ რაჟამს ეკლესიის წიაღში წარმართთა სიმრავლე გაერთიანდება, მაშინ გადარჩება მთელი ისრაელი). თავი 7 აქაზის მეფობის დასაწყისში იერუსალიმი საფრთხის წინაშე აღმოჩნდა: სირიისა და ისრაელის მეფეები ცდილობდნენ, ერთიანი ძალებით იუდეაზე გადამწყვეტი იერიში მიეტანათ სამეფოს ხელში ჩაგდების მიზნით. მტრების მოსაგერიებლად იერუსალიმში სამზადისი მიმდინარეობს. სწორედ ამ დროს გამოდის ესაია მეფე აქაზთან შესახვედრად და აუწყებს მას, რომ სირიისა და ისრაელის გაერთიანება იუდას ზიანს ვერ მიაყენებს მხ. 1. ‘იუდას მეფის ახაზის დროს, იოთამის ძისა, ოზიას ძისა, გამოვიდნენ რეცინ არამის მეფე და ფეკახ რემალიაჰუს ძე, ისრაელის მეფე, იერუსალიმის ასაღებად, მაგრამ ვერ აიღეს”. იოთამის ძის აქაზის მეფობისას[27] ისრაელის მეფე ფეკახი და სირიის მეფე რეცინი იუდეის სამეფოს დაუპირისპირდნენ. მათ სურდათ, იუდა ასურეთის წინააღმდეგ არსებულ კოალიციაში იძულების წესით გაეერთიანებინათ, რასაც აქაზი არ თანაუგრძნობდა, რადგან მისი პოლიტიკური სიმპატიები ასურეთისკენ იყო მიმართული. კოალიციის მხარდამჭერ მთავარ ძალას ეგვიპტე წარმოადგენდა. დამპყრობლებს უნდოდათ, რომ ტახტიდან აქაზი გაეძევებინათ და მის ნაცვლად სამეფო საყდარზე, სავარაუდოდ, თავიანთი ნების მორჩილი ერთ-ერთი სირიელი მაღალჩინოსანი აეყვანათ[28]. კოალიციური არმია აღმოსავლეთ პალესტინას გამოივლის, წარმატებით აწარმოებს მოლაპარაკებას იდუმეასთან და ითანხმებს მას კავშირზე. ამით იუდას სამეფოს სამხრეთ-აღმოსავლეთითაც მოეკვეთა გზა. ჯარები ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროს გავლით მიემართებიან, შემოიწევენ ჩრდილოეთით, ისრაელის სამეფოს შუაგულისკენ, და სწორედ აქ ბანაკდებიან. ეფრემი ისრაელის სამეფოს ათი ტომიდან ყველაზე მძლავრი და მრავალრიცხოვანი იყო. ამიტომაც ხშირ შემთხვევაში წმინდა წერილი ჩრდილოეთის სამეფოს ეფრემად მოიხსენიებს. აქაზი, სავარაუდოდ, ცდილობდა ასურეთის მეფეს (თეგლათ-ფალასარ III) დაკავშირებოდა. წმ. იოანე ოქროპირი: უსამართლოდ იქცეოდა ისრაელის სამეფო. ისინი თანატომელებს დაუპირისპირდნენ, საკუთარ ძმებზე იარაღი აღმართეს, თუმცა არც ეს იკმარეს და წარმართებსა და უცხოთესლს შეეკრნენ მაშინ, როდესაც მსგავს ერებთან კავშირი ეკრძალებოდათ). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ისინი, ვინც ღვთივსულიერ წერილში გადმოცემულ ისტორიას, თითქოსდა არაფრისმთქმელ რამ მოვლენას უგულებელყოფენ, ბუნებრივად ვეღარ ხდებიან საჭიროებისამებრ გამგებნი იმისა, რასაც ესა თუ ის კონკრეტული შემთხვევა გვაუწყებს. მშვენიერია და სასარგებლო სულიერი ჭვრეტა და გონების თვალსაც დიდად განანათლებს, ჩვენ კი სიბრძნეს გვანიჭებს, მაგრამ როდესაც ბიბლიაში ისტორიული ამბავია აღწერილი, საჭიროა სწორედ მისგან მივიღოთ სარგებელი, რომ წერილი ყოველმხრივ მხსნელი და სარგებლის მომტანი გაგვიხდეს. მაშ ასე, წინამდებარე შემთხვევაში საწინასწარმეტყველო სიტყვა აქაზის მეფობისას იუდასა და ათტომიანი სახელმწიფოს (რომელსაც ასევე ეფრემი და ისრაელი ეწოდებოდა) შესახებ გვაუწყებს… . ოზიას გარდაცვალების შემდეგ იუდას მმართველი იოთამი ხდება, რომელიც მამის კვალს მიჰყვებოდა და ასე ამბობს მასზე წერილი: ‘კეთილს იქმოდა უფლის წინაშე”. რაჟამს გარდაიცვალა იგი, მემკვიდრედ აქაზი, იოთამის ძე, გამოცხადდა. ამავდროულად ისრაელში ფეკახი, რემალიაჰუს ძე, მეფობდა, რომელმაც ბრძოლა გაუმართა იუდასა და აქაზს და ერთ დღეში 120 000 ადამიანი დაუხოცა[29], რადგან მრისხანებდა ღმერთი აქაზის უკეთურებებზე, როგორც მეფეთა მეოთხე წიგნშია დაწერილი, რომ ისრაელის მეფის იერობოამ ნაბატის ძის გზით დადიოდა იგი, რადგან უკეთური კაცი იყო და კერპებს ემსახურებოდა, ხოლო საკუთარ შვილებს ცეცხლში ატარებდა, რაჟამს დემონებს კმევას აღუსრულებდა. ასე რომ, სწორედ აქაზის მმართველობისას ისრაელის მეფე ფეკახი, რემელიას ძე და არამის, ანუ სირიის, მეფე რეცინი შეკავშირდნენ და იუდეის გასანადგურებლად გამოემართნენ. მოსალოდნელი საფრთხით შეშინებული აქაზი დიდძალ თანხას კრებს და ასურელ მეფე თეგლათ-ფალასართან ელჩობას აგზავნის, რომ ეს უკანასკნელი შეეწიოს სირიის მეფე რეცინის წინააღმდეგ, რაც სურვილისამებრ განხორციელდა. დამასკოში ჩასულმა ასურელმა მეფემ რეცინი მოაკვდინა. როდესაც ისრაელის მეფე ფეკახი გარდაიცვა, მის მაგივრად ტახტზე ჰოშეაყი ავიდა. სწორედ ამ დროს მოვიდა სამარიაში სალმანასარ ასურელი, დაიპყრო იგი, ისრაელი კი ტყვედ წაასხა. წარმოდგენილი მოვლენები საკმაოდ ვრცელია, მაგრამ ამჯერად მოკლედ მიმოვიხილეთ ისინი, რომ ჩვენი საუწყებელი გაურკვევლად არ დარჩენილიყო. მაშ ასე, ‘იუდას მეფის ახაზის დროს”, ნათქვამია, რომ ‘გამოვიდნენ რეცინ არამის მეფე და ფეკახ რემალიაჰუს ძე, ისრაელის მეფე, იერუსალიმის ასაღებად, მაგრამ ვერ აიღეს”. ყოველივე ეს ნათქვამია როგორც მოკლე აღწერილობა იმისა, რაც შემდეგშია ნაუწყები: ნაჩვენებია უცხო მეფეთა სურვილები, მცდელობა და იქვეა მითითება, რომ ჩანაფიქრი განუხორციელებელი დარჩა და ვერ აიღეს იერუსალიმი). დეკან. ალექსანდრე მენი: ორი მძლავრი იმპერია – ასურეთი და ეგვიპტე რამდენიმე წლის მანძილზე გადამწყვეტი ორთაბრძოლისთვის ემზადებოდა. ამასთანავე, უპირატესობა აშკარად ასურეთის მხარეს იყო. მოქიშპეებს შორის პალესტინისა და სირიის სახელმწიფოები მდებარეობდა. შესაბამისად, ფარაონი მათთან კავშირის დამყარებას ცდილობდა, რომ ერთგვარი ბუფერული ზონა შეექმნა ასურეთის წინააღმდეგ. მეორე მხრივ, ასურეთი ემზადებოდა წინააზიაური სახელმწიფოების სახით არსებული დაბრკოლების გადასალახად, რითიც პირდაპირ ეგვიპტისკენ იხსნებოდა გზა. ამგვარი დაპირისპირების ფონზე ორივე ებრაული სახელმწიფო უმძიმეს ვითარებაში აღმოჩნდა: მათ, უროსა და გრდემლს შორის მყოფებს, საკუთარი პოზიციები უნდა დაეზუსტებინათ. მერვე საუკუნის მეორე ნახევრის დამდეგს ფარაონმა დიდ პოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია. წინააზიურ სახელმწიფოთა მმართველების შეშინებითა და კეთილი დაპირებებით მან ასურეთის წინააღმდეგ სამხედრო კავშირი ჩამოაყალიბა, რომელსაც სათავეში თავად არ ჩაუდგა, ვინაიდან სურდა, სახიფათო საქმენი სხვისი ხელით ემოქმედა და მმართველობა ისრაელის მეფე ფეკახსა და სირიის მეფე რეცინს უბოძა. ათწლეულების მანზილზე ურთიერთისადმი მტრულად განწყობილი სახელმწიფოების ე.წ. კავშირი აშკარა იყო, რომ თეგლათ-ფალასარის ორგანიზებულ სამხედრო ძალას წინ ვერ აღუდგებოდა. ამიტომაც იუდეველმა მეფე იოთამმა მარცხისთვის განწირულ ერთობაში მონაწილეობის მიღებაზე უარი განაცხადა. მეფე მელევე გარდაიცვალა და ტახტზე მის მაგივრად თორმეტი წლის ძე აქაზი აღზევდა. გავიდა გარკვული დრო. სირიისა და ისრაელის მეფეები კვლავ გაერთიანდნენ და ამჯერად იუდეველი მეფის ტახტიდან ჩამოგდება განიზრახეს. შეძრწუნდა აქაზი და მთელი იუდა, თუმცა მეფე მალევე გონს მოეგო და იერუსალიმის გამაგრებას შეუდგა. ახლო წარსულში ისრაელისგან მიყენებული უდიდესი მარცხის მიზეზით ჩრდილოეთის სამეფოს ყველა ქალაქისთვის ბრძოლა შეუძლებელი იყო, ამიტომაც დასაცავად ოდენ დედაქალაქი – იერუსალიმი იქნა შერჩეული). ნეტარი იერონიმე: ესაიას მიერ წინა თავში ჩამოთვლილ მეფეთაგან აქაზი რიგით მესამეა (ოზია, იოთამი და აქაზი), იოთამის ძე, რომელიც უკეთურ მმართველთა შორის ერთ–ერთი გამორჩეულია. მან დახურა ტაძრის კარები და ბენ–ჰიმონის ჭალაში ბაალებს ეთაყვანებოდა, საკუთარი ძეც კერპებს მიუძღვნა. ხსენებული მეფე იმდენად უკეთური იყო, რომ ტაძარში მდებარე რჯულიერი სპილენძის ზღვა გვერდზე გადადგა და მის ადგილზე წარმართული სამსხვერპლო ააგო. ამიტომაც სამართლიანად დაუტევა იგი ღმერთმა შემწეობის გარეშე და არამისა და ისრაელის მეფეების რეცინისა და ფეკახის რისხვის ობიექტი შეიქმნა. წინასწარმეტყველმა უწინარეს მომხდარი მოვლენების შესახებ დაიდუმა (თუ როგორ სძლია რეცინმა აქაზს. ისრაელის მმართვერლმა ფეკახმა ერთ დღეში 120 000 იუდას ჯარისკაცი მოაკვდინა, ხოლო 200 000 ტყვედ წაასხა) და ხსენებულ სახელმწიფოებს შორის ამჯერად მოსალოდნელი მეორე ომის შესახებ გვაუწყა, როდესაც მტურლად განწყობილმა სახელმწიფოებმა, ჰქონდათ რა იუდეის დამარცხების გამოცდილება, კვლავ მოემართებიან ორტომიანი სახელმწიფოსკენ, რომ იერუსალიმი მოინადირონ, თუმცა ჩანაფიქრი არ განხორციელდა, რადგან წყალობა მოიღო უფალმა). მხ. 2. ‘ემცნო დავითის სახლს: ეფრემში დაბანაკდა არამიო. მაშინ შეირხა მისი გული და მისი ხალხის გული, როგორც ხეები ირხევიან ტყეში ქარისაგან”. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: მას შემდეგ, რაც წინასწარმეტყველმა მოკლედ მოგვითხრო მოსალოდნელი მოვლენები, ამჯერად არსებული ვითარების დეტალურ განხილვას იწყებს. დავითის სახლში მეფე აქაზი იგულისხმება. ჰქონდა მეფეს შიშის მიზეზე, როგორც ზემოთაც შევნიშნეთ, რადგან მცერეოდენი დროის უწინარეს ოდენ ისრაელის მეფე ფეკახმა სძლია და 120 000 ადამიანი მოაკვდინა. მით უმეტეს ამჯერად არა მარტო ისრაელი, არამედ არამიც აღმდგარა იუდას წინააღმდეგ, რაც ორმაგად ამძიმებს ვითარებას. თუკი ერთმა ფეკახმა ესოდენი ზიანი მიაყენა აქაზს, ორი სამეფოს გაერთიანებით ხომ გაცილებით დიდი განსაცდელის წინაშე აღმოჩნდება იუდეველი მეფე, რამაც აქაზიცა და რიგითი მოსახლეობაც ძლიერ შეაშინა). მხ. 3. ‘უთხრა უფალმა ესაიას: წადით შენ და შენი შვილი შეარ-იაშუბი და შეხვდით აქაზს ზემო აუზის არხთან, რომელიც მრეცხავთა ველის ბილიკზეა”. ალყის მომლოდინე იუდეველი მეფე ქალაქში შემავალ, მიწის ქვეშ განლაგებულ საიდუმლო არხებს ათვალიერებდა, რომ მტრის შემოტევისას იერუსალიმი წყლის გარეშე არ დარჩენილიყო. ქალაქგარეთ მდებარე ზემო აუზის არხი მთელს დედაქალაქს ამარაგებდა სასმელი წყლით. ზემო აუზიდან მილების საშუალებით წყალი იერუსალიმს კვეთდა და ქვემო აუზში იღვრებოდა. ესაია საუფლო ბრძანებას ღებულობს, რომ აქაზს სწორედ ამ დროს მიეგებოს. წინასწარმეტყველმა ღვთის განჩინებით თავისი ვაჟი შეარ-იაშუბი უნდა იახლოს. ხსენებული სახელი ნიშნავს ‘ნატამალი გადარჩება”[30]. ეკლესიის მამათა განმარტებით, ესაიასა და მისი შვილის ერთობლივი მისვლა მეფის სანახავად სიმბოლური მნიშვნელობისაა: თუ აქაზი ესაიას სიტყვას მიენდობა, მას და მის სამეფოს შეარ-იაშუბის სახელში გადმოცემული შინაარსის შესაბამისი ბედი მოელის[31]. ესაიას მთავარი მოთხოვნაა, რომ აქაზმა სირიისა და ისრაელის წინააღმდეგ არ ეძებოს კავშირი ასურის მეფესთან, არამედ ღვთისაკენ მიმართოს ყურადღება და იმედი. წმ. იოანე ოქროპირი: შიშითა და მწუხარებით შეწუხებულ მეფეს ერთ ადგილზე გაჩერება არ შეეძლო. მთელ ქალაქში მიმოვიდოდა, გალავანს ათვალიერებდა, კარიბჭეებს ამოწმებდა, მომხდურთა შესახებ ამბებს ეცნობოდა). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ჭეშმარიტად მოწყალეა და თანალმობიერი უფალი. იგი ყოვლადბრძნული განგებით ამზადებს თითოეული ადამიანის გზას, რომ გადარჩენის საქმე შეუმსუბუქოს, რისი დანახვაც კონკრეტული მოვლენიდანაც ძალგვიძს: აქაზი კერპმსახური, თავხედი და უკეთური პიროვნება იყო, მაგრამ ვინაიდან გადაულახავ განსაცდელს მოეცვა იგი, ყოვლადმოწყალე კი, ხედავს რა მწუხარებაში დანთქმულს, მყისვე საკუთარი თავიდან მომდინარე ხსნის შესახებ განუცხადებს მას და შეწევნას ჰპირდება იმ პირობით, რომ კერპმსახურებაზე უარს იტყვის, ძველი ცხოვრების წესს დაუტევებს და ღვთის შემეცნებას შეუდგება იუდეველი მეფე. ესაია შეარ-იაშუბთან ერთად მიდის აქაზის შესახვედრად. შვილის სახელი სიმბოლური მნიშვნელობისაა და მაუწყებელია იმისა, რომ ღვთის ერთგულების დამცველი ნატამალი გადარჩება. თავად წინასწარმეტყველი უზენაეს ღმერთს განასახიერებს და დაეჭვების გარეშე, სრული რწმუნებით შეწევნას ჰპირდება მეფეს ზემო აუზის არხთან, რადგან საბანელი (აუზი) წმინდა ნათლისღების სიმბოლოა). ნეტარი იერონიმე: ესაია განჩინებას ღებულობს, რომ საკუთარ ძესთან, შეარ–იაშუბთან, ერთად მეფე აქაზს შეხვდეს ზემო აუზის არხთან, მრეცხავთა ბილიკზე, სადაც მეფე ეზეკიას დროს, რის შესახებაც მოგვიანებით ვიტყვით, სენნახირიმის მიერ გამოგზავნილი რაბშაკე იმყოფებოდა და ასურელი ხელისუფლის დავალებით მოლაპარაკებისას რჩეულ ერს შისის ზარს სცემდა. ესაია მეფეს აუწყებს, რომ მშვიდად იყოს). წმ. ბასილი დიდი: რადგანაც იასუბი ითარგმნება როგორც ‘მომქცევი” (ანუ ის, ვინც რაღაცისგან გარემიიქცევა), ამიტომაც ყველა ჩვენთაგანს, მსურველს სინანულის გზით ხორციელ ვნებებს დააღწიოს თავი, წერილი გვიჩვენებს, რომ თუკი წინასწარმეტყველთან ერთად ვიქნებით, შევძლებთ გამოსვლა აღვასრულოთ). დეკან. ალექსანდრე მენი: სწორედ ამ კრიტიკულ ვითარებაში მიიღო პირველად გადაწყვეტილება ესაიამ, რომ ზეგავლენა მოეხდინა მეფეზე. საუკეთესო დროა შერჩეული აშკარად. ახალგაზრდა მონარქი დიდად იყო შეშფოთებული: საშიშროება მის სახლს ემუქრებოდა, თავად მეფეს კი არ ჰქონდა ორ ძლიერ იერარქთან გამკლავების იმედი. ესაიას სურდა, აქაზის გული ღვთისაკენ მოექცია. წინასწარმეტყველი შვილის თანხლებით იმ ადგილისკენ მიემართება, სადაც მეფე ქალაქის გასამაგრებელ სამუშაოებს ადევნებს თვალყურს და ზემო აუზის არხთან ხვდება მას). მხ. 4. ‘მშვიდად იყავი, ნუ შეშინდები და გულს ნუ შეგიღონებს აკვამლებული მუგუზლების ეს ორი კუდი - რეცინ არამელისა და რემალიაჰუს ძის სიბრაზე”. უფალი ესაიას ავალებს, რომ იუდას მეფე მათ წინააღმდეგ გამოსული კოალიციური ჯარის უძლურების შესახებ გააფრთხილოს, რადგან სირიისა და ისრაელის მეფეებს არ ძალუძთ, იუდას რაიმე ზიანი მიაყენონ. ორი წლის შემდეგ, 732 წელს, ესაის სიტყვები აღსრულდა, რეცინი და ფეკახი ასურეთის მეფემ სიკვდილით დასაჯა. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: მუგუზალს ესაია იუდას წინააღმდეგ გამოსულ ორ მეფეს უწოდებს, ვინაიდან როგორც ცეცხლიდან გამოცალკევებული ნაკვერცხალი კვამლსა და სიმხურვალეს გამოყოფს, მაგრამ მალევე ორივე განქარდება, სწორედ იგივე ბედი ელის ისრაელისა და სირიის მეფეების განაზრახს). მხ. 5-7. ‘რადგან შეითქვნენ შენს წინააღმდეგ არამი, ეფრემი და რემალიაჰუს ძე და თქვეს: გავილაშქროთ იუდაზე, დავეცეთ და გავტეხოთ, დავუსვათ მეფედ ტაბაელის ძე. ასე ამბობს უფალი ღმერთი: ეს არ მოხდება, ეს არ იქნება!” წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ესაია კვლავ მანუგეშებელ სიტყვებს აუწყებს მეფეს და ჰპირდება, რომ მომხვდური ვერაფერს გახდება. რემაილის ძედ ისრაელის მეფე ფეკახი იწოდება). მხ. 8-9. ‘რადგან არამის თავი დამასკოა და დამასკოს თავი - რეცინი. კიდევ სამოცდახუთი წელი და მოსწყდება ერს ეფრემი. ეფრემის თავი სამარიაა და სამარიის თავი - რემალიაჰუს ძე. თუ არ გჯერათ, ურწმუნონი ყოფილხართ”. ესაია შემაძრწუნებელ წინასწარმეტყველებას წარმოთქვამს: 65 წლის შემდეგ ეფრემი განადგურდება. აღნიშნული მოვლენები ქრისტეშობამდე 734 წელს ვითარდება. შესაბამისად, ისრაელის სამეფოს დაღუპვას ესაია 669 წელს უკავშირებს. აქ არ უნდა იგულისხმებოდეს ჩრდილოეთის სამეფოს მიერ ასურელთაგან განცდილი მარცხი (722 წელი), არამედ წინასწარმეტყველი დაპყრობილი სახელწიფოდან დარჩენილი მოსახლეობის ასურეთში საბოლოო გადასახლებასა და მესოპოტამიიდან უცხოტომელთა გადმოსახლებას გულისხმობს, რაც ასურელი მეფის ასარგადონის დროს აღესრულა[32]. მხ. 10-11. ‘კვლავ უთხრა უფალმა აქაზს: მოსთხოვე უფალს, შენს ღმერთს, შენთვის ნიშანი დაბლა ქვესკნელიდან ან მაღლა ზესკნელიდან”. მას შემდეგ, რაც იუდას სამეფოს გადარჩენის შესახებ მოსმენილი სიტყვები აქაზმა სანდოდ არ ჩათვალა, ესაია მას ახალ წინადადებას სთავაზობს: მეფეს შეუძლია უფლისგან ნიშანი, სასწაული მოითხოვოს, რაც აღსრულების შემთხვევაში წინასწარემტყველის სიტყვათა ჭემარიტების მადასტურებელი იქნება. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: წინასწარმეტყველი ძალ-ღონეს არ იშურებს, რომ იუდეის მეფე ძველი გაუკუღმართებული რელიგიური შეხედულებებიდან ახალი, ჭეშმარიტი სარწმუნოებისკენ მიდრიკოს. ვინაიდან წარმართულ მსახურებებში ჩვეულებად იყო ქცეული ცრუწინასწარმეტყველთაგან და ე.წ. ‘წმინდა ადგილებში”, ბომონებში, მომსახურე ქურუმთაგან მომავლის თაობაზე ცნობების მიღება, ესაია მეფეს მიმართავს, რომ მან ამჯერადაც მოითხოვოს სამერმისო მოვლენათა ცხადმყოფელი ნიშანი, მაგრამ ერთი უმნიშვნელოვანესი განსხვავებით – ამჯერად შეკითხვაზე პასუხის მიმგები თავად უზენაესი ღმერთი იქნება. აქვე მიუთითა, რომ მეფეს აქვს უფლება ეს ნიშანი მაღლა ცაში, ან დედამიწაზე, ანთუ დედამიწის დაბლა, ქვესკნელიდან ითხოვოს, რითიც ესაიასგან ნაქადაგები ღმერთის ყოვლისშემძლეობაა ნაუწყები). ნეტარი იერონიმე: თავის დროზე მოსემაც მიიღო მიწისგან ნიშანი ბაყაყების, კალიების, ბუზებისა, ხოლო ზეციდან სეტყვის, ცეცხლის, სამდღიანი სიბნელის სახით. მეფე ეზეკიაც ზეციური სასწაულის მომსწრე შეიქმნა, რაჟამს მზე ათი საფეხურით უკან დაბრუნდა. ისუ ნავეს დროსაც მზე აღიმართა გაბაონის თავზე და ადგილიდან არ იძროდა. მრავალი ფიქრობს, რომ საულმაც დედამიწის სიღრმიდან მიიღო ნიშანი, როდესაც სამკითხაო ხელოვნების გზით სამუელის სული გამოიხმო მომავლის შესაცნობად. იონაც უფსკრულის სიღმესა და სიკვდილის ხელმწიფების ქვეშ მყოფი ეზიარა უდიდესი სასწაულის ძალას, რაჟამს ნაპირზე ამოანთხია იგი თევზმა). წმ. ბასილი დიდი: როგორც წესი, საჭიროა, რომ ჩვეულებრივი გაგებით, ყოფითი ნიშანი ყოველთვის აღესრულოს და იხილვებოდეს აწმყოში, მასში გააზრებული მოვლენა კი სამი დროის კუთვნილებას წარმოადგენს: სახლიდან ამომავალი კვამლი სახლის შიგნით აწმყო დროში დანთებული ცეცხლის შესახებ გვაუწყებს. მაგრამ, მაგალითად, ღრუბლების თავმოყრით გაცხადებული ნიშანი გვარწმუნებს, რომ მომავალში წვიმა იქნება. ამავდროულად ნიშანი წარსულსაც გვამცნობს, როგორც ნაკვერჩხალის ნარჩენები ამ ადგილზე დანთებული ცეცხლის შესახებ მიგვითითებს. წერილი კი ნიშანს არაჩვეულებრივ მოვლენას უწოდებს, რომელიც საიდუმლო რამ სიტყვის გამოხატვას ემსახურება). მხ. 12. ‘უთხრა აქაზმა: არ ვკითხავ და არ გამოვცდი უფალს”. მეფე საკუთარი გადაწყვეტილების ჭეშმარიტებაში გაკერპებულიყო, ხოლო ესაიას მიერ აღსრულებული სასწაული მას სურვილის საპირისპირო ქმედებას აიძულებდა. ამიტომაც უარი თქვა ნიშანზე, რითიც ესაიას სიტყვის უტყუარობის მადასტურებელი მოვლენის არიდება სცადა. ამავდროულად აქაზის უარყოფა, ერთი შეხედვით, კეთილმა სურვილმა განაპირობა: თითქოს მას არ უნდოდა ღმერთის გამოცდა, რაც რჯულითაც იკრძალებოდა[33]. უზენაესის გამოცდაში იუდეველები საკუთარი ნება-სურვილის შესაბამისად ნიშნებისა და სასწაულების მოთხოვნას გულისხმობდნენ, რასაც მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არ ჰქონია, რადგან მოვლენების ინიციატორი ესაია იყო და არა იუდეველი მეფე. შესაბამისად, მისი თანხმობა რჯულის დარღვევად ვერ ჩაითვლებოდა. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: იუდეველი მეფე უარს ამბობს ნიშანზე არა საღვთო კრძალვის მიზეზით, არამედ საკუთარი დაუდევრობის გამო და ამას საკმაოდ ოსტატურად აკეთებს, თითქოს არ სურს მას უფლის გამოცდა, რისთვისაც რჯულში არსებულ უწყებას იშველიებს. მაგრამ დიდი ცბიერება მჟღავნდება მის ქმედებაში, რადგან თუკი თავად ღმერთი იძლევა უფლებას ამგვარი თხოვნისა, განა საუკეთესო გამოსავალი მისი დამორჩილება არ იქნებოდა? საქმე ისაა, რომ მეფეს მიზანი ჰქონდა, არ შეეწყნარებინა ღვთისაგან ნაუწყები სიტყვები და ამიტომაც იქცევა ასე). დეკან. ალექსანდრე მენი: ესაია სარწმუნოებრივ გმირობას სთხოვდა მეფეს, მაგრამ აქაზმა გამოცდას ვერ გაუძლო. წინასწარმეტყველის სიტყვების მოსმენისას შინაგანად მას გადაწყვეტილება უკვე მიღებული ჰქონდა და შემწეობას ამაქვეყნის ძლიერთაგან მოელოდა. მეფის ბრძანებით ძვირფასი ძღვენით დატვირთული საიდუმლო ელჩობა თეგლათ-ფალასარისკენ მიიჩქაროდა. ეს უფსკრულში გადახტომის მსგავსი სასოწარკვეთილი ნაბიჯი იყო. ‘მე მონა და ძე ვარ შენი, - წერდა აქაზი ძლევამოსილ დამპყრობელს, - მოდი და ისრაელისა და სირიის მეფეთა მძლავრებისგან დამიხსენი, რომლებიც ჩემს წინააღმდეგ ამხედერბულან”). ნეტარი იერონიმე: განა სიმდაბლის გამო ამბობს მეფე უარს ნიშანზე, არამედ სიამაყეა ამის მიზეზი. მართალია, დაწერილია მოსესთან: ‘არ გამოსცადო უფალი ღმერთი შენი”[34], რითიც უფალმა ეშმაკს მიუგო უდაბნოში გამოცდისას, მაგრამ მიუხედავად ამისა, მიიღო რა მეფემ განჩინება სასწაულის მოთხოვნისა, მორჩილების მიზეზით უნდა შეესრულებინა შეთავაზება, მით უმეტეს რომ ამის მაგალითები წმინდა წერილშიც არსებობს გედეონისა და მანოეს სახით, რომლებმაც ითხოვეს და მიიღეს კიდევაც ნიშანი[35]. ებრაული ტექსტის ორაზროვნებიდან გამომდიანრე აქაზის სიტყვები ასეც შეიძლება გვესმოდეს: არ განვადიდებ უფალს, რადგან იცოდა უკეთურმა მეფემ, რომ თუკი ნიშანს მოითხოვდა, აუსრლდებოდა, ხოლო ამით ღმერთი განდიდდებოდა. ამიტომაც, ვითარცა კერპმსახური, რომელმაც ყოველ გზაჯვარედინზე, გორაკებსა და ჭალებში აღმართა კერპები, უარს ამბობს შეთავაზებული ნიშნის მოთხოვნაზე). მხ. 13-14. ‘და თქვა ესაიამ: ახლა ისმინე, დავითის სახლო, არ კმარა შენთვის, რომ ხალხს აღონებ, ახლა ჩემი ღმერთიც გინდა შეაღონო? ამიტომ თავად მოგცემს მეუფე ნიშანს: აჰა, მუცლადიღებს ქალწული და შობს ძეს, და უწოდებს სახელად ემანუელს”. ესაია იუწყება, რომ მეფის უარის მიუხედავად ღმერთი ნიშანს მაინც გამოავლენს და ეს ნიშანი ქალწულისაგან შობილი ყრმა იქნება, რომელსაც ემანუელს უწოდებენ[36]. ბიბლიის მკვლევარნი აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით რამდენიმე მოსაზრებას გამოთქვამენ: 1. მოცემულ შემთხვევაში ესაია აქაზს ნაცნობ ქალზე მიუთითებს, რომელიც მეფისა და წინასწარმეტყველის შეხვედრისას გაუთხოვარი იყო და, შესაბამისად, – ქალწული, მაგრამ იგი მალევე დაოჯახდება, დაფეხმძიმდება, შობს ძეს, რომელსაც ემანუელს უწოდებს, და სწორედ ეს უნდა იყოს მეფისთვის ნიშანი, რომ იუდეის სამეფომ, ესაის მოთხოვნისამებრ, შეწყვიტოს კავშირი ასურეთთან[37]. 2. კომენტატორთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ ესაია საკუთარი ძის შობის თაობაზე საუბრობს. წარმოდგენილი მოსაზრების არადამაჯერებლობა რამდენიმე საპირისპირო არგუმენტით დასტურდება: ა). ქალწულის შესახებ წინასწარმეტყველების წარმოთქმისას ესიას მეუღლეს უკვე ჰყავდა ერთი ვაჟი – შეარ-იაშუბი და, შესაბამისად, ის ქალწული ვერ იქნებოდა. ბ). ესაიას მეორე ვაჟს ერქვა მაჰერ-შალალ-ხაშ-ბაზი და არსადაა ნათქვამი, რომ მას ემანუელს უწოდებდნენ. ბიბლიისადმი კრიტიკულად განწყობილი მკვლევარები გამოთქვამენ მოსაზრებას, რომ ებარული ტერმინი ალმაჰ არათუ ქალწულის, არამედ ჩვეულებრივი, გათხოვილი ქალის შინაარს მოიცავს და, შესაბამისად, წინასწამრტყველებაში არაფერია ნათქვამი ქალწულისაგან ძის შობის შესახებ. აღნიშნულის საპირისპიროდ ეკლესიას მრავალი არგუმეტი გააჩნია[38]: 1. მათე მახარებლი ადასტურებს, რომ ესაიას სიტყვები მაცხოვრის ქალწულისგან შობას უკავშირდება[39]. 2. უძველესი ბიბლიური თარგმანები, სეპტანტა და პეშიტო. პირველ მათგანში ჰაალმაჰ თარგმნილია როგორც პარქე>ნოვ[40], რაც განსხვავებული შესატყვისების გარეშე უშუალოდ ქალწულს გულისხმობს. პეშიტოს შესაბამის მუხლშიც იგივე მდგომარეობაა: ასურულ თარგმანში გამოყენებული სიტყვა, სხვა რამ ინტერპრეტაციის გამორიცხვით, ზედმიწევნით ზუსტად განსაზღვრულ სახელს - ქალწულს ნიშნავს. 3. ბიბლიური ტექსტში ტერმინი ალმაჰ რამდენიმეგზის ფიქსირდება და ფიზიკურად მომწიფებულ, მაგრამ უქორწინებელი ქალს (ანუ ქალწულს) გულისხმობს[41]. წარმოდგენილი მსჯელობის ფონზე ისმის კითხვა: ესაიას მიერ ნათქვამ ნიშანს, რომელიც შვიდი საუკუნის მერე უნდა აღსრულებულიყო, როგორ უნდა ჰრწმუნებოდნენ წინასწარმეტყველის თანამედროვე იუდეველები? საქმე ისაა, რომ ესაია საღვთო მოწყალების უაღმატებულესი მოვლენის - ძე ღმერთის განკაცების შესახებ იუწყება. წინასწარმეტყველს სურს წარმოაჩინოს, რომ თუ ეგზომი საღვთო კაცთმოყვარების გამოვლენაა შესაძლებელი ადამიანთა მოდგმის მიმართ, გაცილებით ნაკლები წაყლობაა საჭირო ისრაელისა და სირიის სამხედრო მოქმედებების შესაჩერებლად. ამიტომაც ესაიას თანამედროვეებს უნდა ჰქონდეთ ღვთის შეწევნის იმედი. ამავდროულად მესიის შობა დავითის შთამომავლობაში უნდა განხორციელდეს. შესაბამისად, გაერთიანებული ორი სამეფოს სურვილი, დაიპყრონ იუდეა, გაანადგურონ სამეფო ხელისუფლება და დავითის მოდგმას სხვა ვინმე ჩაანაცვლონ, რითიც დიდი მეფის ხაზით გვარის გამგრძელებელი თაობები არსებობას შეწყვეტდნენ, განუხორციელებელი დარჩება, რადგან სწორედ დავითის ჩამომავლობაში განკაცდება მესია. არსებობს კიდევ ერთი მოსაზრება, რომლის თანახმადაც, ესაიას უწყება ქალწულისაგან ძის შობის შესახებ ორ მოვლენას აერთიანებს. ერთი მხრივ, წინასწარმეტყველება აქაზს მოწინააღმდეგის კოალიციური ძალის უძლურებას აუწყებს და ამ გაგებით ტერმინ ალმა-ში მეფის ნაცნობი ახალგაზრდა ქალი იგულისხმება, რომელიც ესაიასა და აქაზის შეხვედრისას ქალწული იყო, მოგვიანებით გათხოვდა, შვილი შეეძინა და სირია-ისრაელის კავშირის საბოლოო განადგურებისას, დაახლოებით, ორი-სამი წლის ყრმა ჰყავდა. მეორე მხრივ, იგივე უწყება, გარდა ძველ აღთქმაში აღსრულებული მოვლენისა, მეტწილად შორეულ წარსულს უკავშირდება და მესიის შობის შესახებ გვამცნობს. წმ. იოანე ოქროპირი: ესაიას სიტყვები საკუთრივ ქალწულს რომ არ გულისხმობდეს, არც რამ ნიშანი იქნებოდა ამაში. ნიშანი მოვლენათა საერთო რიგისგან უნდა სხვაობდეს და ბუნებრივ მდგომარეობას ისე აღემატებოდეს, რომ ყოველი მხილველი თუ მსმენელი ამჩნევდეს ამას. ასეა აქაც, საუბარი ჩვეულებრივ, წესისამებრ მშობიარე დედაკაცს რომ შეჰხებოდა, რატომ უნდა დაესახელებინა ესაიას ეს, როგორც ნიშანი? სწორედ ამ მიზეზით წინასწარმეტყველი საუბრის დასაწყისშივე იმას კი არ ამბობს: აჰა, ქალწულიო (პარქე>ნოვ), არამედ წარმოდგენილ ტერმინს ჰ( არტიკლს ამატებს (ჰჟ პარქე>ნოვ), რაშიც განსაკუთრებულ, ერთადერთ ადამიანს - ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელს მოიაზრებს. ეს რომ ჭეშმარიტად ასეა, ამას სახარებაც ადასტურებს. როდესაც იუდეველებმა იოანესთან ადამიანები მიავლინეს სათქმელად: ‘ვინ ხარ შენ?” არ უკითხავთ: შენ ხარ ქრისტე (Xრისტო\ჯ), არამედ \ შენ ხარ ო( Xრისტოჯ`. არ უთქვამთ: ‘წინასაწარმეტყველი (პროფჰ`ტჰჯ) ხარ?” არამედ იკითხეს: შენ ხარ ო( პროფჰ`ტჰჯ[42]. ყოველი წარმოდგენილი სახელი განსაკუთრებულ მოვლენას გულისხმობს. იმევე მიზეზით იოანეს სახარების დასაწყისში ვკითხულობთ: ‘დასაბამად იყო სიტყვა (ო( ლო`გოჯ)”[43] და არა - ‘დასაბამად იყო სიტყვა (ლო`გოჯ)”. იგივე მდგომარეობაა ესაიასთანაც. წინასწარმეტყველი ამატებს ნაწილაკს ‘აჰა” (‘აჰა, ქალწულმან მუცლად-იღოს”), რადგან იგი მომავალში განსახორციელებელ მოვლენას აწმყოში ხედავს და ღვთისაგან გაცხადებულის სრული რწმუნება აქვს. შესაძლოა, ვინმემ იკითხოს: რატომ არ აღნიშნა ესაიამ, რომ ქალწულისაგან შობა სულიწმინდის ძალით მოხდებოდა? წარმოთქმული სიტყვები წინასწარმეტყველება იყო. ამიტომაც მსმენელის უგულისხმობის გამო საჭიროება მოითხოვდა, მოძღვრება საიდუმლოდ დარჩენილიყო, რომ ამ ადამიანებს, გაიგებდნენ რა ყოველივეს, წიგნები ცეცხლში არ დაეწვათ. მრავალი მაგალითი ვიცით, როგორ დაუნდობლად ექცეოდნენ წინასწარმეტყველებს, მით უმეტეს უდიერად მოეპყრობოდნენ მათ ნაწერებს. აღნიშნულის ჭეშმარიტებაში მარტივად დავრწმუნდებით, როდესაც იერემიას წიგნს გავეცნობით. იქ აღწერილია, როგორ დააქუცმაცა და ცეცხლს შეუკეთა იუდეველმა მეფემ წინასწარმეტყველის დაწერილი წერილი[44]). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: როდესაც აქაზმა უარი თქვა ნიშანზე და აღარ მოისურვა შეემეცნებინა ის, ვინც ჭეშმარიტად ბუნებითი ღმერთია, უზენაესმა თავად განაცხადა ზეგარდამო საიდუმლო და ამით კვლავ დაადასტურა, თუ რაოდან მოწყალეა იგი და მიუხედავად ადამიანთა მხრიდან უარყოფისა, მაინც მარადის ზრუნავს მათზე. და სწორედ ღმერთი გააცხადებს ნიშანს ამ ვითარებაში, რაც ქრისტეს წუთისოფელში მოვლინებით აღესრულება. წმინდა წერილის ზოგიერთმა განმმარტებელმა ესაიას სიტყვები ასე გადმოგვცა: ‘აჰა, მუცლადიღებს ახალგაზრდა ქალი”. ვფიქრობ, სწორედ იუდეველბს ესაჭიროებათ, რომ ღვთის დედა ყმაწვილ ქალად მოიხსენიონ და ქალწული არ უწოდონ მას, რადგან მიაჩნიათ, რომ ასე შესაძლებელია საიდუმლოს ძალა მოუძლურდეს, მაგრამ მრავალი მიმართულებით იჩენს თვას მათი უგულისხმობა. უპირველეს ყოვლისა, თუკი ქალწულს ეწოდა ნორჩი ქალი, ამით მისი ქალწულება ხომ არ შეილახება?! მერე იმასაც ამტკიცებენ, რომ თითქოს აქაზის ცოლზე საუბრობდეს ესაია: ‘აჰა, მუცლადიღებს ახალგაზრდა ქალი”, და ჩვენ ამ ყრმაში ეზეკია უნდა ვიგულისხმოთ. ასე იმიტომ იქცევიან, რომ საწინასწარმეტყველო სიტყვა არ გამოუკვლევიათ და იმას ეჭიდებიან, რაც თავად აწყობთ და ამ ერთის იქით არსად მიდიან. თუმცა ნებისმიერს ძალუძს, უთხრას მათ: კეთილო ადამიანებო! ეზეკიას განა ვინ უწოდა ემანუელი? ან როგორ უნდა ამტკიცონ, რომ სანამ კეთილისა და ბოროტის გარჩევას ისწავლიდა (ეზეკია), ბოროტს არ დამორჩილებია და სახიერებას დაშურებია? ასე რომ, მათი ამაოდმეტყველების უკუგდების შემდეგ ჩვენ ჭეშმარიტი მოძღვრება გამოვიკვლიოთ და ვირწმუნოთ, რომ წინამდებარე წინასწარმეტყველების მიერ ღვთისაგან ღვთისმშობლის საიდუმლო გვეუწყა. მამისგან მაღლით გარდამოსული ძე, ერთარსი მამისა, საკუთარ თავს წარმოიცალიერებს (შდრ. ფილიპ. 2.7), ქალწულებრივ თბეს ხორციელ ბუნებად შეიწყნარებს, ამავდრულად, ქალწული განა მამაკაცის თესლის მიერ მუცლადიღებს, არამედ სულიწმინდის ძალითა და ქმედებით, ვინაიდან ასე თქმულა ნეტარი გაბრიელისგან წმინდა ქალწულისთვის: ‘სული წმიდაჲ მოვიდეს შენ ზედა, და ძალი მაღლისაჲ გფარვიდეს შენ”[45]. მაშ ასე, შობს, ნათქვამია, ძეს. და შენ, დავითის სახლო, უწინარეს რომ უარს ამბობდი, ღმერთზე დაგემყარებინა სასოება და ნიშანი გეთხოვა მისგან, ემანუელი ეწოდება ყრმას, ხოლო მის მიერ ადამიანური ხატით გაცხადებულ ღმერთს შეიმეცნებ. რადგან რაჟამს მხოლოდშობილი ღვთის სიტყვა მსგავსად ჩვენდა გამოგვიჩნდა, სწორედ მაშინ იყო იგი ჩვენთან (ემანუელ – ჩვენთან არს ღმერთი), ვინაიდან ყოველ ქმნილებაზე აღმატებული არსი ჩვენი ხატისებრ გახდა). ნეტარი იერონიმე: იმისთვის რომ იუდეველებს ვედავოთ და შეუპოვარ ორთაბრძოლაში არ მივცეთ მიზეზი, ჩვენს უვიცობას დასცინონ, ვიტყვით, რომ ქალწულს ებრაულად ბეტჰულა ეწოდება, მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში აღნიშნული ტერმინი არ გვხვდება, ხოლო მის მაგივრად გამოყენებულია ალმა, რაც გარდა სამოცდაათისა ყველას უთარგმნია როგორც ყმაწვილი ქალი (ადოლესცენტულა). ებრაელებთან ალმა ორაზროვანი მნიშვნელობისაა, რადგან აღნიშნავს როგორც ყმაწვილ ქალს, ასევე დაფარულსაც (ა)პო`კრჰფოჯ). ამიტომაც მეათე ფსალმუნის ზედწერილი, სადაც ებრაულ ფსალმუნში გვხვდება ალამოტჰ, ზოგიერთებმა თარგმნეს როგორც სიყმაწვილის შესახებ, ხოლო სამოცდაათმა – საიდუმლოთა შესახებ. დაბადების წიგნშიც ვკითხულობთ, რომ იქ, სადაც რებეკას ალმა ეწოდა, აკილამ არა ყმაწვილი ქალი, არამედ დაფარული თარგმნა. იგივე მდგომარეობაა მეფეთა წიგნებში: როდესაც შუნამელმა ქალმა ელისეს გარდაცვლილი შვილის გაცოცხლება სთხოვა, წინასწარმეტყველისგან ასეთი სიტყვები მოისმინა: ‘თავი დაანებე, რადგან სული აქვს გამწარებული, ღმერთმა კი დამიმალა და არ გამოუცხადებია ჩემთვის”[46]. ებრაულში ნაცვლად სიტყვისა ‘ღმერთმა კი დამიმალა” წერია: ეელიმ მემმენნი. მაშ ასე, სიტყვით ალმა აღინიშნება არა მარტო მოზარდი ან ყმაწვილი, არამედ დაფარული და საიდუმლო ქალწული, რომელიც არასოდეს ჩვენებია მამაკაცის მზერას და დიდი გულმოდგინებით იყო დაცული მშობელთა მიერ. ფინიკიურ ენაზეც, ამბობენ რა, რომ ებრაული ენის ფუძიდან მომდინარეობს იგი, ქალწული პირდაპირი მნიშვნელობით ალმა-დ იწოდება. ჩვენს ენაზეც ალმა წმინდას აღნიშნავს… რამდენადაც მახსოვს, ვფიქრობ, არასოდეს წამიკითხავს, რომ ალმა დაქორწინებულ ქალს ეწოდებოდეს სადმე, არამედ მხოლოდ ისეთს, ვინც ქალწულია და, ამასთან, ძალიან ახალგაზრდა, ნორჩი ქალწული… შემდეგ: ‘…და უწოდებ სახელად ემანუელს”, ხოლო მათე მახარებელი კი წერს: ‘…და უწოდებს სახელად ემანუელს” [47], რაც ებრაულში არ გვხვდება. მაშ ასე, დავითის სახლო, ის ყრმა, რომელიც ქალწულისაგან იშვება, შენ მიერ ემანუელად იქნება სახელდებული. აქვე შევნიშნავთ, რომ ებრაული ზმნა ცარატჰი, რაც მთარგმნელებს გადმუტანიათ როგორც ‘უწოდებ”, ამავდროულად მესამე პირის მნიშვნელობითაც შეიძლება გვესმოდეს (‘უწოდებს”), ანუ ქალწული, რომელიც შობს ძეს, სახელად თავად უწოდებს მას ემანუელს. დიდი ყურადღებით უნდა შევნიშნოთ, რომ მახარებლები და მოციქულები ძველი წიგნებიდან მოხმობილი წინადადებების არა ბულკვალურ, არამედ აზრისმიერ ციტირებას გვთავაზობენ. სწორედ ამიტომ მათემ ნაცვლად ზმნისა მიუდგეს შემოგვთავაზა მუცლად-იღებს და ნაცვლად უწოდებ – უწოდებს. ებრაელები ფიქრობენ, რომ წარმოდგენილი წინასწარმეტყველება აქაზის ძეს, ეზეკიას, უკავშირდება, მაგრამ აღნიშნული მოსაზრება ვერანაირ კრიტიკას ვერ უძლებს, რადგან აქაზის გამეფებისას ეზეკია ცხრა წლის ყმაწვილი იყო. შესაბამისად, წარმოდგენილი წმინდა წყლის ხელოვნური მსჯელობა მხოლოდ ბრიყვთათვისაა განკუთვნილი. ზოგოერთი ჩვენთაგანი კი ამტკიცებს, რომ ესაიას ორი ძე ჰყავდა – იასუბი და ემანუელი და ემანუელი წინასწარმეტყველი ცოლისგან შობილი ძე იყო, მსგავსად ჩვენი მხსნელი უფლისა, რაც მომავალში განხორციელებული მოვლენის წინასახეა. ასე რომ, პირველი ძე იასუბი, ნატამალი გადარჩება, ღვთისაგან მიტოვებულ და შემდგომში კვალად მოხმობილ იუდეველ ერს მოასწავებს, ხოლო ემანუელი, ჩვენთან არს ღმერთი, ღვთის განკაცების შემდეგ წარმართთა საღვთო წიაღში მოხმობის სიმბოლოა). წმ. ბასილი დიდი: იუდეველები სამოცდაათთა თარგმანს ბასრობენ და ამბობენ, რომ ებრაულში წერია არა ‘ქალწული”, არამედ ‘ყმაწვილი ქალი”. სინამდვილეში იმავე სახელით შესაძლებელია მოიხსენიო მხოლოდ მოზარდი გოგონა და არა გაუთხოვარი ქალი. მათთვის გასაცემი პასუხი საკმაოდ ხელსაყრელია და თავისთავად არის მზად. თუკი ნიშანი რაღაც გასაოცარი და კაცთა ჩვეულებრივი წესისგან განსხვავებული რამაა, მაშ, რაა საკვირველი, რომ მარავალ დედაკაცთაგან ერთ-ერთს, ქმართან თანამცხოვრებს, ძე შესძენოდა? ან როგორ უნდა დარქმეოდა ხორციელი გულისთქმით შობილს ემანუელი? ამიტომაც, თუკი ღვთისაგან ბოძებული ნიშანია, შობაც არაჩვეულებრივი იქნება. საპირისპირო შემთხვევაში კი ნიშანსაც ნუ დაარქმევ მას და არც ემანუელი უწოდო. ვინაიდან მშობელი რომ ქალწული არ ყოფილიყო, სასწაულის არსი რა იქნებოდა? და თუ შობა ღვთაებრივად, სხვებისგან განსხვავებულად არ აღესრულა, რატომ არის ეს ემანუელის მოსვლა?). მხ. 15-16. ‘ერბოსა და თაფლს უნდა ჭამდეს, ვიდრე ბოროტების უკუგდებას და სიკეთის არჩევას არ ისწავლის. მაგრამ ვიდრე ყრმა ისწავლიდეს ბოროტის უკუგდებას და სიკეთის არჩევას, გაუდაბურდება ეს მიწა, რომელსაც შენ მისი ორი მეფის გამო განუდექი”. რაც შეეხება მე-15 მუხლის უწყებას დროის შესახებ (‘ერბოსა და თაფლს უნდა ჭამდეს, ვიდრე ბოროტების უკუგდებას და სიკეთის არჩევას არ ისწავლის”), დაახლოებით ორი-სამი წელია საჭირო, რომ ბავშმა კეთილსა და ბოროტს შორის არჩევანი ისწავლოს. შესაბამისად, სწორედ მითითებული დროის მანძილზე მოუწევდა იუდას მძიმე ყოფის დათმენა, ხოლო შემდეგ სირიისა და ისრაელის მეფეთა საფრთხე არიდებული იქნებოდა. წმ. იოანე ოქროპირი: ცხადია, რძითა და თაფლით გამოკვება არა ღვთაებრივი, არამედ კაცობრივი ბუნების მახასიათებელი თვისებაა. იგი არა ყოვლითურთ სხვაობდა ჩვენგან, არც ყველაფერი საერთო ჰქონია ჩვენი. დედაკაცისგან შობა ჩვენეულია, მაგრმა ქალწულისაგან დაბადება \ უზეშთაესი. ესაია იმასაც ამბობს, რომ სანამ ეს ყრმა ბოროტებას შეიმეცნებდეს, შობიდანვე სათნოებებით აღივსება და არასოდეს ექნება წილი ბოროტებასთან). წმ. კირილე ალექსანდრიელი: იმასაც მიაქციე ყურადღება, ყრმა ემანუელის საღვთო და კაცობრივ ბუნებათა წარმოსაჩენად წინასწარმეტყველი მას ღვთაებრივ და ადამიანურ თვისებებს რომ განუკუთვნებს. ჭეშმარიტ სხეულებრიობას (ე.ი. კაცობრივ ბუნებას) ისეთ საკვებზე მითითებით გვიდასტურებს, რითიც ჩვეულებრივი ყრმებიც იკვებებიან: ერბო და თაფლი. ხოლო იქმნა რა იგი ხორცად (ე.ი. განკაცდა), მიუხედავად ამისა, ყოველ ცოდვას აღემატა, ვითარცა ღმერთი. სწორედ ამას გვასწავლის ესაია, რაჟამს ამბობს: ‘რამეთუ ვიდრე ცნობადმდე ყრმისა მის კეთილისა, გინა ბოროტისა, შეურაცხ-ყოს ბოროტი და გამოირჩიოს კეთილი”[48]. ვინაიდან ადამიანებს, რომლებსაც არ მიუღწევიათ სიმწიფისა და გარკვეული ასაკისთვის, რაც თავად დროის მიზეზით კეთიგონიერებადაა შეფასებული, განა შესწევთ უნარი, ბოროტი და კეთილი გაარჩიონ ერთურთისგან? და მხოლოდ მაშინ აკეთებენ შესაბამის არჩევანს, რაჟამს დრო აწვევს ამისკენ. ღვთაებრივი და უზენაესი ბუნება, რომელიც არა ჩვენებრ, არამედ საკუთარ შესაფერის სიმაღლეზეა, არასოდეს ეზეიარება ბოროტებას და უკეთურების ნებისმიერ სახეს უარყოფს, თავად კი არავისგან გამოიცდება, არამედ პირიქით, ბუნებრივადაც და არსებითაც არასოდეს ემორჩილება უკეთურებას. მაშ ასე, საღვთო ბუნების სათნოებებში სამარადჟამო სიმტკიცეს ესაია შემდეგი სიტყვებით ცხადყოფს: ‘შეურაცხ-ყოს ბოროტი და გამოირჩიოს კეთილი”. ჭეშმარიტად ქრისტესთან მიმართებით ითქვა ყოველივე ეს, ვინაიდან, მართალია, ხორციელად ყოვლადწმინდა ქალწულისგან იშვა იგი, მაგრამ ღმერთი იყო ბუნებით და ღვთისგან სიტყვა მოგვევლინა. უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა წმინდად ჰგიეს, ხოლო განკეცებისას, ვითარცა უფალი, არაფრით დაჰკლებია სრულყოფილებას, თუმცა არც კაცება უარუყვია განგებულებით, რომ მას რწმუნებოდნენ, ვინც ჭეშმარიტად ჩვენებრ იქმნა და ამგვარად წმინდაეყო შობა ჩვენეული. სწორედ ამ ჟამს, ემანუელის შობისას, ‘გაუდაბურდება ეს მიწა”, რადგან ყრმის მოვლინებისას წმინდა მიწა და ქალაქი, რაშიც ეკლესია მოიაზრება, ყველა მტერს გაუსწორდება, რომლებიც იხილავენ რა მის ძლიერებას, დაუტევებენ ღვთისაგან დაცულს, რადგან ‘მე ვიქნები მისთვის, ამბობს უფალი, ცეცხლის კედლად ირგვლივ და დიდებად მის შუაგულში”[49]). ესიამ აღნიშნული წინასწარმეტყველება ძვ. წ. აღ-ის 734 წელს წარმოთქვა. 732 წელს თეგლათ-ფალასარ III სირია-ისრაელის კოალიციური არმია დაამარცხა, დაიპყრო და დაარბია ქალაქი დამასკო. აქაზი სირიის დედაქალაქში ესტუმრა ასურელ მონარქს და დიდძალი სიმდიდრე მიართვა. დამასკოში ნანახი სილამაზით ძლიერ მოხიბლულმა იუდეველმა მეფემ წარმართულ ქალაქში აგებული სამსხვერპლოს ზუსტი ასლის შექმნა და იერუსალიმის ტაძარში განთავსება ბრძანა, რითიც ძლიერ განარისხა შემოქმედი. მტრულად განწყობილი სახელმწიფოების მარცხმა იუდას საბოლოო განსვენება მაინც არ მოუტანა. ამჯერად ახალ დაბრკოლებად თავად ასურეთი აღიმართა, თუმცა აქაზმა დიდძალი სიმდიდრის გადახდის შედეგად საფრთხეს თავი დააღწია. ნეტარი იერონიმე: ასეთია წარმოდგენილი უწყების შინაარსი: დავითის სახლო! შენ, ვისაც ღვთის სიტყვით დაგევალა ყრმისთვის ემანუელი გეწოდებინა, გულისხმობს, რომ განსაცდელისას სწორედ მის სახელს უნდა მოუხმო და ნუ გაგიკვირდება მოვლენის სიახლე, თუკი ქალწული ესოდენ ხელმწიფების მქონე ღმერთს შობს. ვინც მომავალში, მრავალი დროის შემდეგ უნდა დაიბადოს, ამჯერად მისდამი ლოცვების გზით გამოგიხსნის, რადგან სწორედ ის უფალია, რომელიც აბრაამს ეცხადებოდა და მოსეს ესაუბრებოდა. ამასთან უფრო გსაოცარ რამესაც ვიტყვი, შენ რომ არ გეფიქრა, თითქოს მოჩვენებითად იშვება იგი, ამიტომაც ყრმის საკვებს გამოიყენებს და ერბოსა და თაფლს შეჭამს. მართალია, მრავალი წლის შემდეგ მახარებელი გვიმოწმებს, რომ ‘იესოს ემატებოდა სიბრძნე და ასაკი და მადლი ღმრთისა და კაცთა წინაშე”[50], მაგრამ აღნიშნული ცნობა ჭეშმარიტი კაცობრივი ბუნების მადასტურებელია, თუმცა ჯერ კიდევ სახვეველებში შემოსილსა და ერბოსა და თაფლის მიმღებს ეცოდინება ბოროტისა და კეთილის გარჩევა და ბორტის უარმყოფელი მარადის სიკეთეს აირჩევს. სამარია ასურელებმა ეზეკიას მეფობის მეექვსე წელს აიღეს, ხოლო ხსენებული იუდეველი მეფე ოცდათერთმეტი წლის იყო ამ დროს. შესაბამისად, თუკი მოცემულ შემთხვევაში იუდველთა თქმით ესიას წინასწარმეტყველება ეზეკიას შესახებ იუწყებოდა, რომ თითქოს სირია და სამარია მანამ განადგურდება, სანამ ხსენებული ყრმა სიყმაწვილის წლებს გასცდებოდეს, გვიპასუხონ იუდეველებმა, როგორ უნდა მოვიაზროთ აქ ოცდათერთმეტი წლის იუდეველი მეფე, რომელიც თითქოს კვლავ ერბოთი და თაფლით იკვებება და ბოროტისა და კეთილის არჩევა ვერ უსწავლია? ხოლო თუკი იმავე ცნობას უფალს განვუკუთვნებთ, ყველაფერი გასაგები გახდება, რადგან სწორედ მისი შემწეობით გათავისუფლდება იუდეველთა მიწა ორი დამპყრობლის, სირიისა და ისრაელისგან, დავითის მოდგმა კი - ორი მეფის, რეცინისა და ფეკახისაგან). წმ. ბასილი დიდი: ემანუელი საბავშვო საკვებს, ერბოსა და თაფლს, გამოიყენებს. თუმცა ჯერ კიდევ ყრმობის წლებში მყოფი, მასში არსებული სათნოებების ძალით, სრულყოფილ ასაკამდე უარყოფს უკეთურებას და სათნოებას აირჩვეს. ჩვენს ბუნებას ორივესკენ თანაბარი სწრაფვა გააჩნია და მსგავსად სასწორისა არაიშვიათად ბოროტებისკენ, რიგ შემთხვევაში კი სათნოებისკენ მიიდრიკება, რადგანაც სული ხან ვნებას ესწრაფვის, ზოგჯერაც გონიერებით უკეთესისკენ სრბოლობს. მაგრამ განა ასეა ღმართი?! პირიქით, ის შობიდანვე სიკეთესთან იყო ზიარი. რას ვკითხულობთ? ‘რამეთუ ვიდრე ცნობადმდე ყრმისა მის კეთილისა, გინა ბოროტისა, შეურაცხ-ყოს ბოროტი და გამოირჩიოს კეთილი”, მაგრამ რაჟამს დაბადების წიგნში აღწერილს მივუბრუნდებით, ‘კეთილისა და ბოროტის შეცნობის”[51] შესახებ, აქ ადამის ცოდვით დაცემამდელ მდგომარეობასთან აღმოაჩენ ამჟამად ნაუწყების სიახლოვეს, რადგან არც ადამს ჰქონდა გამოცდილი ბოროტი. ამიტომაც უფალი ყრმობის წლებიდანვე ცოდვით დაუზიანებელი ადამის თვისებებს ავლენდა). დეკან. ალექსანდრე მენი: აქაზს, უეჭველია, სმენოდა ესაიას შესახებ, რომელმაც ჯერ კიდევ იოთამის დროს მოიხვეჭა დიდად სახელი. ყოველ შემთხვევაში, მეფემ კარგად უწყოდა, რომ მის წინაშე ღვთისაგან წარმოგზავნილი ადამიანია, წინასწარმეტყველი, ვისთვისაც მრავალი საიდუმლოა საცნაური. ესაიას სიტყვები ღრმა დარწმუნებულობითა და ძალით იყო აღსავსე. ‘მშვიდად იყავი და არ აღელვდე, ნუ შეშინდები!” - ეუბნება წინასწარმეტყველი აქაზს, თუმცა გაგონილმა მეფეზე ზეგავლენა ვერ იქონია, ვინაიდან იგი იარაღის ძალას მეტად ენდობოდა, ვიდრე ზეციურ შეწევნას. ამგვარი უგულისხმობის მხილველი ესაია აქაზს, ვითარცა დავითის შთამომავალს, მოუწოდებს, რომ ნიშანი მოითხოვოს, რითიც სიონური აღთქმა დადასტურდება. მცირედმორწმუნე მეფის უარის მიუხედავად ესაიამ იაჰვეს ნიშანი სახალხოდ ასე განაცხადა: ‘ახლა ისმინე, დავითის სახლო, არ კმარა შენთვის, რომ ხალხს აღონებ, ახლა ჩემი ღმერთიც გინდა შეაღონო? ამიტომ თავად მოგცემს მეუფე ნიშანს: აჰა, მუცლადიღებს ქალწული და შობს ძეს, და უწოდებს სახელად ემანუელს. ერბოსა და თაფლს უნდა ჭამდეს, ვიდრე ბოროტების უკუგდებას და სიკეთის არჩევას არ ისწავლის. მაგრამ ვიდრე ყრმა ისწავლიდეს ბოროტის უკუგდებას და სიკეთის არჩევას, გაუდაბურდება ეს მიწა, რომელსაც შენ მისი ორი მეფის გამო განუდექი”. ბერძნული ბიბლიის შემქმნელები სიტყვა ალმას როგორც წესი ყმაწვილ ქალად თარგმნიან, მაგრამ ემანუელის შესახებ წინასწარმეტყველებაში გამოყენებულია ტერმინი ‘ქალწული” (ჰჟ პარქე>ნოვ). უნდა აღინიშნოს, რომ ფილოლოგიური თვალსაზრისით ამგვარი თარგმანი სავსებით გამართლებულია, რადგან წმინდა წერილის რიგ ადგილებში აღნიშნული სახელით სწორედაც რომ ქალწულები იხსენიებიან[52]. წინასწარმეტყველების არსი ასეთია: ორი-სამი წლის მანძილზე, როდესაც ხსენებული ყრმა ჩაისახება, დაიბადება და პირველ შემმეცნებლობით ნაბიჯებს გადადგამს, სწორედ ამ დროისთვის დაითრგუნებიან იერუსალიმის მტრები. შვიდი საუკუნის შემდეგ მახარებელი აღნიშნულ ცნობას იხსენებს და იესო ქრისტეს შობას განუკუთვნებს მას. შესაბამისად, ბუნებრივად ისმის კითხვა: რაზე საუბრობდა ესაია – მომავალი მხსნელის თაობაზე თუ ისრაელისა და სირიის გაერთიანებული სამხედრო ძალებისგან დედაქალაქის დაცვაზე? წინასწარმეტყველება ორმაგი მნიშვნელობის იყო. იგი სახელმწიფოს წინაშე არსებული განსაცდელის არიდების უეჭველობასაც წარმოაჩენდა და, ამავდროულად, ესაიას მიერ წარმოთქმულ პირველ მესიანურ უწყებასაც განეკუთვნებოდა). მხ. 17. ‘ისეთ დღეებს მოგივლენს უფალი შენ და შენს ხალხს, და შენი მამის სახლს, როგორიც არ დამდგარა იუდასგან ეფრემის განდგომის დღიდან - მოგივლენს აშურის მეფეს”. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ორი მეფის - რეცინისა და ფეკახის გაერთიანებით შეძრწუნებულ აქაზს ყოველთა უფალი შემწეობას ჰპირდება. ხოლო სურდა რა, რწმენაში განემტკიცებინა იგი, უფლება მიანიჭა, ნიშანი მოეთხოვა მაღლა ცაში, ან დაბლა დედამიწაზე და თვით ქვესკნელშიც კი. როდესაც მეფემ უარი თქვა, მაშინ ღმერთმა თავად გამოუცხადა დავითის სახლს, რომ ქალწული მიუდგებოდა, შობდა ძეს და სახელად ემანუელი ეწოდებოდა. როდესაც ამ ყოველივეს შესახებ სიტყვამ ძლიერი ზეგავლენა იქონია, მაშინ ესაია მომავლის თაობაზე უწყებიდან პიროვნულად კვლავ აქაზს დაუბრუნდა, რადგან საჭირო იყო, ჭეშმარიტად საჭირო იყო, რომ ქრისტესგან მომდინარე ხსნის შესახებ უწყება გაცხადებოდა დავითის სახლს. საშინელი და არასასურველი მოვლენების თაობაზე ცნობებს კი უფალი იმიტომ იუწყება, რომ იცოდნენ მათ, მართლაც საშიშია და ბოროტისმომტანი საღვთო დიდების შეურაცხყოფა, უფალთან დაპირისპირება და მისი გვერდის ავლით სხვა, არარსებული ღმერთების პატივმიგება. მაშ ასე, გარკვეულ დროში იერუსალიმი და მთელი იუდა უკიდურეს განსაცდელს დაექვემდებარება, რაზეც ესაიამ ცხადად მიუთითა. ვინაიდან სიტყვის შინაარსი ძნელად გასაგებია, შეძლებისამებრ მის გამორკვევას შევუდგეთ. ‘ისეთ დღეებს მოგივლენს უფალი შენ და შენს ხალხს, და შენი მამის სახლს, როგორიც არ დამდგარა იუდასგან ეფრემის განდგომის დღიდან”. წარმოდგენილი წინადადების მნიშვნელობა ამგვარია: სოლონის ძის – რობოამის მეფობისას ეფრემი, ანუ ათი ტომისაგან შემდგარი საზოგადოება, იუდას გაერიდა, თუმცა შემდგომში მრავალი არასასურველი რამ შეემთხვა მათ: სამარია გაუდაბურდა, იუდასაც ესხმოდნენ თავს მეზობელი ხალხები – იდუმიელები, მოაბელები, ფილისტიმელები. ასე რომ, ორივე სახელმწიფომ უმძიმესი დღეები გადაიტანა. უფალი კი ამბობს, რომ ისეთი დღეები ეწევა იუდას, რომლის მსგავსიც სამეფოს გაყოფიდან მოყოლებული არ უნახავს. და მაინც, რა ჟამი და დღეები იქნება ასეთი? ‘მოგივლენს აშურის მეფეს”, იქვე უთითებს ესაია და აშურის მეფეში ნაბუქოდონოსორს გულისხმობს, რომელმაც მთელი ეირუსალიმი გააუდაბურა, იძულების წესით მთელი იუდა დაიმორჩილა, ღვთაებრივი ტაძარიც გადაწვა და რაც კი სხვა ხალხებთან უმოქმედია, იგივე ხერხები გამოიყენა რჩეულ ერთან მიმართებითაც). წმ. ბასილი დიდი: ვფიქრობ, საწინასწარმეტყველო სიტყვა უკანასკნელ დღეებზე მიგვანიშნებს, როდესაც იერუსალიმი ალყაში მოაქციეს რომაელებმა). მხ. 18-19. ‘იმ დღეს სტვენით მოუხმობს უფალი ბუზებს, ეგვიპტის ჭაობებში რომ არიან, და ფუტკრებს, აშურის ქვეყანაში რომ არიან. მოვლენ და შეესევიან გაუდაბურებულ ხეობებს, კლდეთა ნაპრალებს, ყოველ ძეძვნარს და ყოველ საძოვარს”. წმ. კირილე ალექსანდრიელი: წინასწარმეტყველი ნათქვამს განავრცობს და ომის დადგომას აღწერს, რომელიც მალე მოუახლოვდება იუდას მთელს მამულს და იავარყოფს მას. ბუზებად ეგვიპტეს მოიხსენიებს მათი სიმრავლის მიზეზით, ხოლო ფუტკრებს ასურელებს უწოდებს, რადგან ფუტკარი მრავალ ფერშია შემოსილი და საწერტალსაც ფლობს. ასევე შეგვიძლია დავახასიათოთ ასურელებიც, რომლებსაც ძლიერ უყვართ ფერადი სამოსი და, ამასათანავე, ბასრი შუბებით არიან შეიარაღებული. ვფიქრობ, კვლავ მეფეთა წიგნები უნდა მოვიშველიოთ. მაშ ასე, აქაზის ძე, ვისაც წინამდებარე სიტყვები მიემართება, ეზეკია იყო, ეზეკიას ძე – მანასე, ხოლო მანასეს ვაჟი – ამონი, ამ უკანასკნელს კი იოშია ეყოლა. იგი ღირსეული მეფის სახელითაა ცნობილი. იოშია ფარაონთან ბრძოლაში იქნა მოკვდინებული, რადგან გზას არ აძლევდა ეგვიპტურ ჯარს, რომ ასურეთისკენ გადაადგილებულიყვნენ და სწორედ ამას მიუთითებს საწინასწარმეტყველო სიტყვა. არც ასურელთაგან დაკლებიათ განსაცდელი იუდეველებს). მხ. 20-25. ‘იმ დღეს გაუპარსავს ჩემი მეუფე მდინარის გაღმიდან ნაქირავები სამართებლით - აშურის მეფით - თავს და ფეხის ბალანს და წვერსაც მოკვეცავს. იმ დღეს გამოზრდის კაცი ერთ დეკეულს და ორ ცხვრს. რა რძესაც მოიწველიან, იმის ერბოს შეჭამს, რადგან ერბოთი და თაფლით გამოიკვებება ქვეყანაში დარჩენილი მთელი ხალხი. იმ დღეს ყოველი ადგილი, სადაც ათასი ვერცხლის საღირალი ათასი ძირი ვაზი იყო ჩაყრილი, ჯაგნარად და ეკალ-ნარად გადაიქცევა…” ესაია მეფეს აფრთხილებს, რომ ასურელი ეგრეთწოდებული კეთილისმყოფელი სამართებელი იქნება იუდასთვის. თაფლისა და რძის სიმრავლე (შდრ. ‘ერბოთი და თაფლით გამოიკვებება ქვეყანაში დარჩენილი მთელი ხალხი”) არა კეთილდღეობის, არამედ უბედირების სიმბოლოა. საქმე ისაა, რომ მტრის გამალებული თავდასხმების შედეგად იუდეის დაუმუშავებელად დარჩენილ მინდორ-ველებზე ბალახი და ველური ყვავილები მომრავლდება. შესაბამისად, პირუტყვს მრავალი საკვები ექნება, მოსახკლეობა კი პურის გარეშე დარჩება. ერთადერთი საზრდო რძე, ერბო და მიტოვებულ ველებზე გამრავლებული ფუტკრების მიერ მომუშაკებული თაფლი აღმოჩნდება. აღნიშნული წინასწარმეტყველება ბაბილონელთაგან იუდეის დამორჩილებას უკავშირდება. ← წინა ნაწილი გაგრძელება → [1] იგულისხმება იუდეის მეფის ტაძრის წმიდაში შესვლა საკმევლის კმევის მიზნით, რისთვისაც ოზია კეთრით დაავადდა და თავისი მმართველობის ბოლო 11 წელი სამკურნალო სახლში გაატარა. [2] ესაიას ასეც შეეძლო ეთქვა, რომ უფალი იოთამის გამეფების წელს იხილა, რადგან ოზიას გარდაცვალება მისი ვაჟის (იოთამის) გამეფების ჟამია. [3] ეს. 6.1. [4] ინ. 1.18. [5] ინ. 6.46. [6] გამ. 33.20. [7] ფსალ. 9.5. [8] 1 მეფ. 3.1. [9] მკითხველი შენიშნავდა, რომ ოქროპირის ზემომოტანილი და ამჯერად წარმოდგენილი განმარტება, რომლებსაც წმინდა კირილე ალექსანდრიელის შესაბამისი ეგზეგეზა ჰყოფს ერთმანეთისგან, გარკვეულწილად ჰგავს ურთიერთს. საქმე ისაა, რომ პირველი მათგანი უშუალოდ ესაიას წიგნის მუხლობრივი განმარტებიდანაა მოხმობილი, ხოლო მეორე ოქროპირის მიერ ცალკე, დამოუკიდებლად წარმოთქმული ქადაგების თარგმანია. ამავე ქადაგებაში, ერთგან წმინდა მამა ოზიას წმინდაში შესვლისას განხორციელებულ ქმედებას უფრო დეტალურად აღგვიწერს: ‘არ შეისმინა მეფე ოზიამ და ამპარტავნებით გულმოცემული წმინდაში შევიდა, გახსნა წმიდათა წმიდა და საკმევლის კმევა მოისურვა” (Творение святого отца нашего Иоанна Златоуста Архиепископа Константинопольского, в руском переводе. ჩ.-Петербург, 1900, Том шестой. Ст. 413). [10] ინ. 12.41. [11]ებრაულსა და ბერძნულ ბიბლიებში ესაიას წიგნის მეექვსე თავის პირველი მუხლის ბოლო ნაწილი განსხვავებულად იკითხება. ებრაული: ‘და მისი კალთები ავსებდა ტაძარს” (სრული ციტატა: ‘მეფე ოზიას გარდაცვალების წელს ვიხილე მე უფალი, მჯდომარე მაღალ, აღზევებულ ტახტზე, და მისი კალთები ავსებდა ტაძარს”). სეპტუაგინტა: Kაი< ეჯგე>ნეტო ტოუ~ ეჯნიაუტოუ~, ოუ= აჯპე>ქანენ Oზიავ ოჟ ბასილეუ>ვ, ეი+დონ ტო<ნ კუ>რიონ კაქჰ>მენონ ეჯპი< ქრო>ნოუ უჟყჰლოუ~ კაი< ეჯპჰრმე>ნოუ, კაი< პლჰ>რჰვ ოჟ ოი+კოვ ტჰ~ვ დო>ხჰვ აუჯტოუ. შდრ. ‘და იყო, წელსა მას, რომელსა მოკუდა ოზია მეფჱ, ვიხილე უფალი მჯდომარე საყდართა ზედა მაღალთა და აღმატებულთა. და სავსე იყო ტაძარი იგი დიდებითა უფლისაჲთა”. წმინდა კირილე ალექსანდრიელი ესაიას წიგნის განმარტებისას სეპტუაგინტით ხელმძღვანელობს და, შესაბამისად, განმარტავს ციტატას, რომელიც ღვთის დიდებით აღვსებული სახლის შესახებ იუწყება. [12] მთ. 23.38. [13] ფს. 79.2. [14] აღნიშნული გალობის პერიფრაზი იქნება: წმინდაა მამა, წმინდაა ძე და წმინდაა სულიწმინდა. გარდა ამისა იგივე სიტყვები ამგვარადაც გაიგება: ღვთაებრივი სიწმინდე ვლინდება ზეცაში, დედამიწასა და მომავალ, მარადიულ საუკუნეში (ე. ი. წმინდაა იგი ცათა შინა, ქვეყანასა ზედა და მერმინდელ საუკუნეში). საგულისხმოა, რომ სერაფიმები ღმერთს მხოლოდ ერთი სიტყვით აღწერენ – წმინდაა. [15] ‘მიგებებასავე უფლისა ჩუენისა იესუ ქრისტესსა თქმული მეთოდი ეპისკოპოსისა და მოწამისაA სიტყუაA სYმეონისთYს და ანნაAსა ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობლისა”. აღნიშნული თხზულება ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში, ერთ-ერთ გამოუქვეყნებელ მანუსკრიპტშია დაცული. [16] ებრაულსა და ბერძნულ ბიბლიებში განსხვავებული შინაარსის წინადადებებს ვხვდებით. ებრაულის თანახმად - ‘შეიძრა ზღურბლთა საძირკვლები ამ ძახილის ხმაზე და კვამლით აივსო სახლი”, ხოლო ბერძნულის მიხედვით – ‘და ამაღლდა წირთხლი ხმისაგან, რომელსაც ღაღადებდნენ, და აღივსო სახლი კვამლით” (შდრ. Gრ. კაი< ეჯპჰ>რქჰ ტო< უჟპე>რქურონ აჯპო< ტჰ~ვ ფწნჰ~ვ, ჰ=ვ ეჯკე>კრაგონ, კაი< ოჟ ოი+კოვ ეჯპლჰ>სქჰ კაპნოუ~). [17] ლკ. 5.8. [18] სიბრძ. ზირაქ. 15.9. [19] ინ. 1.14. [20] წმინდა კირილეს თქმით ნაკვერცხალი საკუთარ თავში ორ განსხვავებულ - ხისა და ცეხლის ბუნებას აერთიანებს. მოცემულ შემთხვევაში ცეცხლი მაცხოვრის ღვთაებრივ ბუნებას უიგივდება (რადგან ცეცხლის სახით არაერთგზის განცხადებულა უზენაესი წმინდა წერილში), ხოლო ხე განკაცებული ღმერთის ადამიანური ბუნების სიმბოლოა. [21] შდრ. ძვ. ქართ. „აჰა, ესერა შეეხო ბაგეთა შენთა, უშჯულოებათა შენთა განსაწმენდს და ცოდვათა შენთა მოგიტევებს”. [22] საეკლესიო სწავლების თანახმად, ადამინს უსხეულო ძალთა უქვემოესი დასი, ანგელოზები, ეცხადებიან, ესაიას შემთხვევაში კი განსხვავებულად ხდება, წინასწარმეტყველი სერაფიმებს, ყველაზე აღმატებული დასის არსებებს განჭვრეტს, რომ იოანე ოქროპირის სიტყვისამებრ, მეტად განმტკიცდეს მომავალი მრავალწლიანი ღვაწლის აღსასრულებლად. [23] რომ. 7. 24-25. [24] ‘ვინ წარვგზავნო და ვინ წავა ჩვენთვის?” ხაზგასმული ნაცვალსახელი მრავლობით რიცხვშია წარმოდგენილი და სწორედ მასში მოიაზრება ყოვლადწმინდა სამება (შდრ. ‘და თქვა ღმერთმან: ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ”. დაბ. 1.26; ‘მოვედით, გარდავიდეთ და შეურინეთ მათ ენანი მუნ, რათა არა ესმოდის თჳთოეულსა ჴმაჲ მოყუსისა”. დაბ. 11.7). [25] რომ. 10.20. [26] ეზეკ. 3. 4-7. [27] აქაზის მეფობა - 735-725 წწ. [28] შდრ. ‘გავილაშქროთ იუდაზე, დავეცეთ და გავტეხოთ, დავუსვათ მეფედ ტაბაელის ძე” (ეს. 7. 6). [29] გარდა ზემომითითებული უდიდესი მსხვერპლისა იუდას სამეფოდან ისრაელიანებმა 200 000 დატყევებული ქალი, ვაჟი და ასული წაასხეს, დიდძალი ნადავლითურთ, რომლებსაც მოგვიანებით ერთ-ერთი წინასწარმეტყველის რჩევით კვლავ სამშობლოში აბრუნებენ (შდრ. 2 ნეშტ. 28. 8-15). [30]ებრაული ტექსტისგან განსხვავებით, სეპტანტის თანახმად ესაიას შვილს იასუბი ჰქვია: Eხელქე ეიჯვ სუნა>ნტჰსინ Aცაზ სუ< კაი< ოჟ კატალეიფქეი<ვ Iასოუბ ოჟ უიჟო>ვ სოუ… შდრ. ძვ. ქართ. ‘და თქვა უფალმან ესაიას მიმართ: გამოვედ შემთხუევად ახაზისსა შენ და დაშთომილი იასუთ, ძე შენი…” [31]იგულისხმება მომდევნო მუხლებში გადმოცემული ესაიას მიმართვა მეფისადმი, რომლის თანახმად, სირიისა და ისრაელის გაერთიანებული ძალები იუდას ვერაფერს დააკლებენ. შესაბამისად, თუკი აქაზი წინასწარმეტყველის სიტყვებს შეისმენს, ნატამალი, რომელშიც იუდას სამეფოს მოსახლეობა მოიაზრება, გადარჩება. სწორედ ამ სიმბოლურ საიდუმლოს აღნიშნავს შეარ-იაშუბის თანხლება. [32] ასარგადონი \ 681-669 წწ. [33] შდრ. II რჯულ. 6.16. [34] II რჯულ. 6.16. [35] შდრ. ‘უთხრა გედეონმა: ვაგლახ, ჩემო ბატონო, უფალი რომ ჩვენთან იყოს, ეს უბედურება რატომ დაგვემართებოდა. სადღაა მთელი მისი სასწაულები, ჩვენი მამები რომ გვიყვებოდნენ და გვეუბნებოდნენ: უფალი იყო, ეგვიპტიდან რომ გამოგვიყვანაო. ახლა მიგვატოვა უფალმა და მიდიანის ხელში ჩაგვაგდო” (მსაჯ. 6.13). [36] Gრ. იჯდოუ< ჰჟ პარქე>ნოვ ეჯნ გასტრი< ე[ხეი კაი< ტე>ხეტაი უიჟო>ნ, კაი< კალე>სეივ ტო< ო]ნომა აუჯტოუ~ Eმმანოუჰლ. შდრ. ძვ. ქართ. ‘აჰა, ქალწულმან მუცლად-იღოს და შვეს ძე და უწოდონ სახელი მისი ემმანუილ”. [37] წინასწარმეტყველების წარმოთქმის შემდეგ ხსენებული დედაკაცი გათხოვდა, მუცლადიღო და შვა ძე, მაგრამ ამ დროს იგი უკვე ქალწული აღარ ყოფილა, რადგან მუცლადღება და შობა ჩვეულებრივი, ბუნებრივი გზით განხორციელდა. [38] ებრაული ტერმინის დასაწყისში მდებრე წინდებული ჰა (შდრ. ჰა-ალმაჰ) მართლაც მიუთითებს, რომ ესაია ვიღაც განსაზღვრული, ყველასთვის ნაცნობი დედაკაცის შესახებ საუბრობდა, მაგრამ ამგავრი მსჯელობა განსხვავებული, მესიანური შინაარსის განმარტების შესაძლებლობას იძლევა. [39] შდრ. მთ. 1. 22-23. [40] შდრ. Gრ. იჯდოუ< ჰჟ პარქე>ნოვ ეჯნ გასტრი< ე[ხეი კაი< ტე>ხეტაი უიჟო>ნ. [41] შდრ. ‘აჰა, ვდგავარ წყაროსთან. როცა მოვა ყმაწვილი ქალი (ალმაჰ) წყლის ამოსაღებად და ვეტყვი, ცოტა წყალი დამალევინე-მეთქი შენი კოკიდან” (დაბ. 24.43); ‘უთხრა ფარაონის ასულმა: წადი. წავიდა ყმაწვილი ქალი (ალმაჰ) და დაუძახა ბავშვის დედას” (გამ. 2.8). ასევე იხ. ფსალ. 67.26; იგავ. 30.19; ქება ქებ. 1.2. [42] ინ. 1.19. [43] ინ. 1.1. [44] შდრ. იერემ. 36.23. [45] ლკ. 1.35. [46] 4 მეფ. 4.27. [47] მოცემულ შემთხვევაში საუბარია იმის შესახებ, რომ ებრაული ბიბლიის თანახმად ქალწულისგან ახალშობილ ყრმას დავითის სახლი უწოდებს ემანუელს (მიმართვა მეორე პირშია წარმოდგენილი: შდრ. Gრ. ...კაი< კალე>სეივ ტო< ო]ნომა აუჯტოუ~ Eმმანოუჰლ), ხოლო მახარებელმა დედნისგან განსხვავებული ფორმა წარმოგვიდგინა (სახარებაში ზმნა მესამე პირში გვხვდება: შდრ. ...კა€ კალљსოუსინ ტХ Фნომა აЩტოа ‘Eმმანოუ»ლ). [48] მოცემულ შემთხვევაში მცხეთური ხელნაწერის ძველ ქართულ ტექსტს ვიმოწმებთ, რომელიც განსხვავდება ებრაულისგან და საპტუაგინტის ზედმიწევნით თარგმანს გვთავაზობს. წმინდა კირილესთანაც იგივე ვითარებაა, რადგან ალექსანდრიელი მღვდელმთავარი ბერძნული ბიბლიის შესაბამის წინადადებას განმარტვას. [49] ზაქარ. 2.5. [50] ლკ. 2.52. [51] დაბ. 2.9. [52] დეკანოზი ალექსანდრე მენი ზემომითითებულ ადგილს შემდეგი სახის შენიშვნას დაურთვას: ებრაულ ბიბლიაში გამოყენებულ ტერმინს ‚ალმა“ სეპტუაგინიტის შემდგენელნი ‚ქალწულად“ თარგმანიან, რადგან ბერძნულ ბიბლიაში ალმა გადატანილია ტერმინით პართენოს. თუმცა იმავე ებრაულ ენაში ქალწულის აღმნიშვნელად სხვა სპეციფიური ტერმინი ‚ბეთულა“ არსებობს (Мень Александр, История религии (Том 5) Вестники Царства Божия. 5__ტომ.ტხტ). …
- დაამატა ლაშა to წმინდა წერილი at 1:01pm on იანვარი 28, 2014
- თემა: დღე ხვალინდელი დილის გარეშე
- ორემ ამ დრამის კვანძის გახსნა მთლად გასაგები არ იქნება. ქალაქ ფუჟერის ნაწილი ფიქლის კლდეზეა შეფენილი, თითქოს ქედებს მოწყვეტილი, დასავლეთით კუენონის ვრცელ ველს რომ კეტავს - სხვადასხვა სახელიც ჰქვიათ, ადგილმდებარეობის მიხედვით. აქეთ ფუჟერი მთებისგან ღრმა ხეობით არის გამოყოფილი, სადაც პატარა მდინარე ნანსონი მიედინება. მაგრამ ამ კლდეზე ისეთი ადგილიც არის, საიდანაც შეიძლება თვალი ჰკიდოთ კუენონის ველის რკალის ნაწილს და ყველა ლამაზ ხვეულს, ალანსონის პატარა ველიდან რომ ემიჯნება. ეს ფუჟერელების უსაყვარლესი სასეირნო ადგილია, ბულვარი, საითაც მადმუაზელ დე ვერნეი გაემართა და რომელიც სწორედ ის თეატრი აღმოჩნდა, სადაც ვივეტიერში დაწყებული დრამის დასასრული გათამაშდა. ამიტომ, შეიძლება ქალაქის დანარჩენი ნაწილები უფრო ლამაზია, მაგრამ ჩვენ ყურადღებას მხოლოდ იმ არემარეზე, იმ მიდამოზე შევაჩერებთ, ქალაქის ბულვარიდან რომ ჩანს. წარმოდგენა რომ გქონდეთ, როგორია ამ მხრიდან ფუჟერის კლდე, შეიძლება შევადაროთ სარკინოზების მიერ აგებულ ერთ-ერთ უზარმაზარ კოშკს, რომლის ირგვლივაც ხუროთმოძღვარმა ხვეული კიბით ერთმანეთთან შეერთებული განიერი აივნები ააგო საფეხურებად. სინამდვილეში კლდე მთავრდება გოთიკური ტაძრით, რომელიც ეკლესიის წვრილი შპილეებით, სამრეკლოთი და კონტრფორსებით ზუსტად შაქრის თავს ემსგავსება. სენ-ლეონარის ძველი ეკლესიის პორტალის წინ პატარა, არასწორი მოხაზულობის მოედანია, ჩამოქცევისგან ბალუსტრადიანი კედელი რომ იცავს - იქიდან კი დამრეცი გზა ჩადის ბულვარისკენ - თვითონ ესპლანადა - ხეებჩარიგებული მიწის ფართო ზოლი, მეორე ლავგარდანივით რომ გასდევს კლდეს ირგვლივ, სენ-ლეონარის მოედნიდან რამდენიმე ტუაზით ქვემოთ არის და ქალაქის გალავანს უერთდება. კლდეებსა და კლდის შვერილებზე ათი ტუაზით დაბლა, ეს ტერასა რომ ებჯინება, ტერასაა, რომელიც ფიქლის ქანების ხელსაყრელი განლაგებითა და ადამიანის დაუღალავი შრომით გაჩნდა, მოიკლაკნება დედოფლის - ანა ბრეტონელის კიბე - მდინარე ნანსონზე გადებული ხიდისკენ ჩასასვლელი, ანა ბრეტონელმა რომ ააშენა. ეს გზა მესამე კარნიზია, მის ქვეშ კი, მდინარის საფეხურებივით, ტერასებად ეშვება ყვავილებით მორთული ბაღები. ბულვარის პარალელურად, მდინარის გასწვრივ გაჭიმულია მაღალი კლდეების ჯაჭვი, სენ-სიულპისის მთები რომ ჰქვია, იმ გარეუბნის სახელის მიხედვით, რომლის უკანაც არის აღმართული. ეს კლდეები თანდათან დაბლდება, დამრეცად ეშვება კუენონის განიერი ველისკენ და მკვეთრად უხვევს ჩრდილოეთისკენ, შორიდან გეგონება ეს ციცაბო, ველური და პირქუში კლდეები ფიქლის შვერილებს უერთდებაო, ბულვარი რომ ებჯინება. ხანდახან ბულვარს თოფის ერთი გასროლის მანძილით სცდება. კლდეები ჩრდილოეთის ქარებისაგან იცავს ასი ტუაზის სიღრმის ვიწრო ხეობას, სადაც ნანსონი სამ ტოტად იყოფა და რწყავს მდელოს, სადაც ლამაზად მიმოფანტულა ხეები და ნაგებობები. სამხრეთისაკენ, იქ, სადაც ქალაქი მთავრდება და სენ-ლეონარის გარეუბანი იწყება, ფუჟერის კლდე ნაკეცივით უხვევს, მისი მკვეთრი კონტურები რბილდება, დაბლდება და, ნინსონის გაყოლებით, კუენონის განიერი დაბლობისკენ უხვევს, რითაც მას სენ-სიულპისის მთებისკენ ტოვებს და ქმნის ხეობას, საიდანაც მდინარე ორ აქაფებულ ნაკადულად გამოვარდება, მიხტის კუენონისკენ და დაბლობზე უერთდება კიდევაც მას. მთელ ამ ლამაზ კლდოვან ბორცვებს საერთო სახელი აქვს, ეკლიანი ბუდე, ხოლო ველს, მათ რომ ებჯინება, ჟიბარის ღარტაფს ეძახიან, მისი ნოყიერი საძოვრებიდან მიიღება უმეტესი ნაწილი კარაქისა, გურმანები „მდელობისას“ რომ ეძახიან - „Pree - Valaye“. იმ ადგილას, სადაც ბულვარი ქალაქის სიმაგრეს უერთდება, აღმართულია კოშკი, „თუთიყუშის კოშკად“ წოდებული. ოთხკუთხედი ნაგებობით დაწყებული, რომელზეც ის სახლი იყო აშენებული, მადმუაზელ დე ვერნეი რომ დასახლდა, აღმართულია კედელი, თუ კედელივით შვეული კლდე და ქალაქის ნაწილი, ამ მაღალ, მიუდგომელ პიედესტალზე განლაგებული განიერი ნახევარმთვარის ფორმისა, რომლის ბოლოშიც კლდეები დაბლდება, იშლება და გზას უთმობს ნანსონს. აქვეა სენ-სიულპისის კარიბჭე, მის იქით კი იმავე წმინდანის სახელის მქონე გარეუბანი. უფრო იქით, გრანიტის მომრგვალებულ ბორცვზე, სამ ხევს რომ გადმოჰყურებს, სადაც სამი გზა იყრის თავს, ჩანს სათოფურებიანი, ქონგურებიანი კლდეები და ფუჟერის ციხის ფეოდალური კოშკები, ბრეტანელი ჰერცოგების ერთ-ერთი ყველაზე გიგანტური ნაგებობა: კლდეების სიმაღლე - ორმოცდაათი ტუაზი, სისქე კი - თხუთმეტი ტუაზი. აღმოსავლეთის მხრიდან ციხე-კოშკს ემიჯნება ტბა, საიდა-ნაც ნანსონი გამოედინება, ციხე-სიმაგრის თხრილებს რომ ავსებს წყლით და სენ-სიულპისის კარიბჭესა და ციხის ასაწევ ხიდებს შორის წყლის წისქვილის ბორბლებს ატრიალებს. დასავლეთის მხარეს ციხე დაცულია გრანიტის ფრიალო კლდით. ბულვარიდან შუა საუკუნეების სუროს მწვანე საფარიან ამ დიდებულ ნაშთამდე ოთხკუთხა თუ მრგვალი იმდენი კოშკი ადგას, რომ მთელი პოლკი შეიძლება განთავსდეს, ციხე-სიმაგრე, ქალაქი და კლდე დაცული სიმაგრის სქელი კლდეებით ან კლდის ციცაბო ფლატეებით განიერი ნალივით არის განლაგებული და უფსკრულები აკრავს, რომლის ნაპირზეც ბრეტონელებმა რამდენიმე ბილიკი გაკვალეს. აქა-იქ არქიტექტურული ორნამენტებივით ამოშვერილია გრანიტის ლოდები, ზოგან წყალი მოჟონავს და უძლური ხეებიც ამოსულა. მოშორებით უფრო დამრეცი გრანიტის ფერდობები ბალახსაც კვებავენ, თხებს რომ მიიზიდავენ და ყველგან, ნესტიანი ნაპრალებიდან ამოყრილა ერიკა, ვარდისფერ გირლანდებად რომ მოსდებია მუქი კლდეების ხვეულებს. ციხე-კოშკის ძირში, ამ უზარმაზარი ძაბრის სიღრმეში, რბილი ხალიჩასავით რომ ფარავს მწვანე მდელო, პატარა მდინარე მიიკლაკნება. გრანიტის კლდეებს შორის აღმართულია სენ-სიულპისის ეკლესია, რომლის სახელიც ჰქვია გარეუბანს, მდინარე ნანსონის გაღმა რომ გადაშლილა. გარეუბანი კი, ლამაზად რომ ეკვრის ნანსონის შენაკადები, ხეებით დაჩრდილულა, ხეხილით მორთული, თითქოს უფსკრულში ჩაუგდიათო და მისი ეკლესიის წვეტიანი სამრეკლოს შპილი ვერ სწვდება მახლობელი კლდეების სიმაღლეს, რომლებიც, გეგონება, ეკლესიაზე და მის ირგვლივ ქოხმახებზე უნდა ჩამოიქცესო. ეს დასახლება უთანასწორო ნაწილებად ჰყოფს ბულვარით, ქალაქითა და ციხე-სიმაგრით შემოსაზღვრულ ნახევარმთავრეს და უპირისპირდება მთების ამფითეატრის მკაცრ სურათს. დაბოლოს, მთელი ფუჟერი, მისი გარეუბნები, ეკლესიები და სენ-სიულპისის მთები ჩარჩოსავითაა გარშემორტყმული რიიეს სიმაღლეებით, რომელიც იმ მთათა ჯაჭვის ნაწილს წარმოადგენს, კუენონის გადაშლილ ველს რომ ზღუდავს.ასეთია ბუნება ამ მხარეში. მისი მთავარი ნიშანი ველური სიმკაცრეა, რომელსაც არბილებს ხალისიანი ხედები, არაჩვეულებრივი შეხამება ადამიანის შრომით შექმნილი შესანიშნავი ნაგებობებისა და მიწის ოღროჩოღრო ზედაპირისა, უჩვეულო, მოულოდნელი დაპირისპირებულობა გაკვირვებთ, გაოცებთ, გაოგნებთ. საფრანგეთის ვერც ერთ ნაწილში მოგზაური ვერ შეხვდება ისეთ გრანდიოზულ კონტრასტებს, როგორიც კუენონის ამ ვრცელ აუზში და ველებზეა, ფუჟერის კლდეებსა და რიიეს მაღლობებს შორის რომ ჩაკარგულან. აუწერელი სილამაზეა, რადგან აქ შემთხვევა ზეობს და თანაც აღსავსეა ბუნებრივი ჰარმონიით. აქ არის კამკამა, გამჭვირვალე წყლები და ბრეტანის ხშირი მცენარეულით დაფარული მთები, პირქუში ფრიალო კლდეები და კოხტა ეკლესიები, ბუნების ხელით შექმნილი სიმაგრეები და ადამიანის ნახელავი გრანიტის კოშკები, შუქისა და ჩრდილის მიმზიდველი თამაში, ფოთოლთა შეფერილობის კონტრასტული მრავალფეროვნება, ასე რომ აფასებენ ფერმწერები. ჯგუფ-ჯგუფად მდგომი სახლები, სადაც შრომისმოყვარე ადამიანები ფუსფუსებენ და უკაცრიელი სიმაღლეები, სადაც გრანიტი თეთრ ხავსსაც კი არ იკარებს, ქვებს რომ ებღაუჭება. მოკლედ, აქ თავმოყრილია ყველაფერი, რასაც პეიზაჟისგან მოვითხოვთ: გრაცია და პირქუში ძალა, პოეზია, ახალ-ახალი გრძნებითა და ჯადოთი, დიდებული სურათებითა და სოფლური სისადავის ხიბლით. ბრეტანი აქ მთელი თავისი მშვენიერებით წარმოგიდგებათ. საძირკველი „თუთიყუშის კოშკად“ წოდებული კოშკისა, რომელზეც მადმუაზელ დე ვერნეის სახლია აგებული, უფსკრულის ძირამდე ჩადის, ზემოთ კი ესპლანადე სენ-ლეონარის ეკლესიის წინ ლავგარდანივით იშლება. ამ სახლიდან, სამი მხრიდან იზოლირებული რომ არის სხვა საცხოვრებლებისგან, ნალივით გადაშლილი მთელი ქალაქის დანახვა შეიძლება, კოშკიდან რომ იწყება, ნანსონის დაკლაკნილი ველისა და სენ-ლეონარის მოედნის ჩათვლით. ის შედის ხის სახლების იმ რიგში, სამას წელს რომ ითვლის, ეკლესიის ჩრდილი კედლის პარალელურადაა გადაჭიმული და მასთან ჩიხს ქმნის, რომელიც დამრეც ქუჩაზე, ეკლესიიდან სენ-ლეონარის ჭიშკრამდე გადის. სწორედ ამ გზით მიდიოდა მადმუაზელ დე ვერნეი. რასაკვირველია, მარის არც უფიქრია ეკლესიის მოედნისკენ წასვლა, ქვემოთ ჩაუხვია, ბულვარისკენ. როგორც კი გასცდა დაბალ, მწვანე შლაგბაუმს, იმხანად სენ-ლეონარის ჭიშკართან კოშკში განთავსებულ საგუშაგოსთან რომ იყო მოწყობილი, მის წინ ისეთი დიდებული სანახაობა გადაიშალა, რომ წამით გაანელა მისი ვნებათაღელვა. თვალი ვერ მოსწყვიტა კუენონის ველის უკიდეგანო რკალს, პელერინის მთიდან იმ ზეგნამდე, ვიტრეს გზა რომ გადის. მერე მზერა ეკლიან ბუდესა და ჟიბარის დაკლაკნილ დაბალ ველიანზე შეაჩერა, რომლის ირგვლივაც მთათა თხემებს ჩამავალი მზის დაბინდული შუქი ანათებდა. ნანსონის ველის სიღრმემ გააკვირვა. ყველაზე მაღალი ალვის ხეები ძლივს სწვდებოდნენ დედოფლის კიბის ქვემოთ ხეხილის ბაღების კედლებს. მარი გაოცებას ვერ მალავდა ახალ-ახალი ხედების აღმოჩენით. ბულვარზე იმ ადგილამდე მივიდა, საიდანაც ჩანდა კუენონის დიდი ველი, ჟიბარის ღარტაფის გადაღმა და მშვენიერი პეიზაჟი, ქალაქის ნალისებური ფორმით, სენ-სიულპისის კლდეებით და რიიეს მაღლობებით შემოფარგლული. მწუხრის პირზე გარეუბნებისა და ველის სახლებიდან ამოსული ბოლი ღრუბლად იშლებოდა და ყველაფერი ბუნდოვნად ჩანდა ამ მოცისფრო გამჭვირვალე ბალდახინის ქვეშ. დღის კაშკაშა ფერები მქრქალდებოდა, ცას მონაცრისფრო მარგალიტისფერი დაედო. მთვარის შუქი მოეფინა მშვენიერ უფსკრულს. მოკლედ, ყველაფერი საოცნებოდ განაწყობდა და ძვირფას არსებებს ახსენებდა. უცებ სენ-სიულპისის გარეუბნის ხის სახურავებმა, ეკლესიამ ველის მუქ სიღრმეში ჩაკარგული შპილით, საუკუნოვანმა სურომ და თეთრმა უსურვაზმა, ძველისძველი ციხე-კოშკის კედლებს რომ შეჰფენოდა, წყლის წისქვილის ბორბლებქვეშ აქაფებული ნანსენის შორიახლო, პეიზაჟის ყველა წვრილმანმა ინტერესი დაკარგა. ამაოდ აფრქვევდა მზე ოქროს მტვერს და მეწამული ნისლიც ტყუილად გადააფარა კლდეებს შორის მიმობნეულ თვალწარმტაც ქოხებს, მდელოებსა და წყალს. უძრავად იდგა და თვალს ვერ აშორებდა სენ-სიულპისის მთებს. სასწაულმა აუსრულა წარმოუდგენელი იმედი, რომელმაც ბულვარზე მიიყვანა. ძეძვისა და კურდღლისცოცხას ბუჩქებს მიღმა, მთის წვერებს რომ ფარავდა, ზუსტად თავის პირისპირ, რამდენიმე ადამიანი შეამჩნია და, მიუხედავად თხის ტყავის სამოსისა, იცნო ვივეტიერში ნანახი სტუმრები, მათ შორის აშკარად გამოარჩია ვაჟკაცი: სულ მცირე მოძრაობასაც კი ამჩნევდა ჩამავალი მზის სინათლეში. მთავარი ჯგუფის უკან კი ყველაზე საშიში მოძულე - მადამ დიუ გა. ჯერ სიზმარი ეგონა, მაგრამ მეტოქის სიძულვილმა თვალები აუხილა, ყველა ცოცხალი იყო ამ სიზმარში. სანამ დიდი ყურადღებით აკვირდებოდა მარკიზის მოძრაობას, ვერ შენიშნა, რომ მადამ დიუ გა გულდაგულ უმიზნებდა გრძელი თოფის ლულას. უცაბედმა გასროლამ მთებში ექო გააღვიძა და მარისთან სულ ახლოს გაზუზუნებულმა ტყვიამ დაუმტკიცა მეტოქის სიზუსტე. - თავისი სავიზიტო ბარათი გამომიგზავნა, - გაეღიმა მარის. იმწამსვე გაისმა მრავალხმიანი შეძახილი „ვინ მოდის?“ გუშაგმა გუშაგს გასძახა, ციხე-კოშკიდან სენ-ლეონარის კარიბჭემდე, რითაც შუანებს აგრძნობინეს ფუჟერის მცხოვრებთა სიფხიზლე, ასე კარგად რომ იცავენ ქალაქის სიმაგრის ყველაზე ნაკლებად საშიშ ადგილსაც კი. „ეს ის ქალია, ეს - ეს ის არის“ - გაიფიქრა მარიმ. ელვისუსწრაფესად გაუჩნდა სურვილი, მარკიზის კვალს მიჰყოლოდა და ანაზდეულად ჩაეგდო ხელში. - იარაღი რომ არ მაქვს? - წამოიძახა. გაახსენდა, რომ პარიზიდან წამოსვლისას ქუდის მუყაოს ყუთში ჩააგდო რომელიღაც სულთნის ცოლის ნაქონი პატარა კოხტა სატევარი. მაგრამ მაშინ ვინმეს სისხლის დაღვრის პერსპექტივა იმდენად არ ხიბლავდა, რამდენადაც ეს ნატიფი ნივთი მოსწონდა. ხანჯალი ძვირფასი ქვებით მოოჭვილი და პრიალა პირიანი იყო, სამი დღის წინ, როცა თავის მოკვლა უნდოდა, საშინლად ინანა, იარაღი მუყაოს ყუთში რომ დატოვა. ახლა სასწრაფოდ დაბრუნდა სახლში, მოძებნა ხანჯალი, გაირჭო ქამარში, მოიხვია გრძელი შალი, მაქმანით აიწია თმა, დაიხურა მისი სახლის ერთ-ერთი მსახურის ფართოფარფლებიანი შუანური ქუდი, იმ გამჭრიახობით, ზოგჯერ ჯინი რომ ბადებს ადამიანის გონებაში, დასტაცა ხელი მარკიზის ხელთათმანს, იარე-მიწაზემ რომ მისცა თავის დასაცავად, მერე გულგახეთქილ ფრანსინს უთხრა: „რას ვიზამ, მის საპოვნელად ჯოჯოხეთშიც კი წავიდოდიო,“ და ისევ ბულვარზე წავიდა. ვაჟკაცი ისევ იქ იდგა, ოღონდ მარტო. ჭოგრიტით ეტყობა ნანსონზე გადასასვლელ ფონს ეძებდა მეთაურის ზედმიწევნითი ყურადღებით, ათვალიერებდა დედოფლის კიბესა და იმ გზას, სენ-სიულპისის კარიბჭიდან ეკლესიისკენ რომ მიდის და რომ შეუხვევს, დიდ გზას უერთდება, რომელსაც დიდი ზარბაზნები იცავენ. მადმუაზელ დე ვერნეიმ ჩაირბინა მწყემსებისა და თხების გაკვალული ვიწრო ბილიკებით, გავიდა დედოფლის კიბეზე, ჩავიდა ხეობის ფსკერამდე, გავიდა ნანსონზე და გარეუბანზეც გადაიარა. როგორც ჩიტმა უდაბნოში, ინსტინქტურად იპოვა გზა სენ-სიულპისის კლდეების სახიფათო ფლატეებს შორის, მალე მიაღწია სრიალა გზას, გრანიტის საფეხურებს და, მიუხედავად კურდღლისცოცხასა და ძეძვის ეკლიანი ბუჩქებისა, ფეხქვეშ წვრილი, ჩხვლეტია კენჭებისა, დაქანებულ ფერდობზე ისე ენერგიულად დაიწყო ასვლა, კაცსაც რომ შეშურდება. მარის იმ დროს მოუსწრო ღამემ, როცა მწვერვალზე ავიდა და მთვარის მკრთალ შუქზე ცდილობდა, გამოეცნო, საით წავიდა მარკიზი. დაჟინებულ ძებნას ნაყოფი არ გამოუღია, ირგვლივ გამეფებული სიჩუმე კი მიუთითებდა, რომ შუანები და მათი წინამძღოლი გაუჩინარდნენ, მგზნებარე სწრაფვა მაშინვე გაქრა და გაიყოლა მისი იმედებიც. უცნობ ადგილას მარტო დარჩენილმა მარიმ მსჯელობა დაიწყო, იულოს დარიგებები გაახსენდა, მადამ დიუ გას გასროლა და შიშისგან შეკრთა. ღამის სიჩუმეში, ასეთი ღრმა რომ არის მთებში, გრანიტზე დაცურებული ფოთლის შრიალიც კი ისმოდა. ეს მსუბუქი ხმაური აქ გამეფებულ მყუდროებასა და მდუმარებას უფრო უსვამდა ხაზს. ამოვარდნილი ქარი ღრუბლებს მიერეკებოდა, შუქ-ჩრდილის მონაცვლეობა ყველაზე უვნებელ საგნებსაც კი ფანტასტიკურ და მრისხანე იერს ანიჭებდა და მარის შიშს ამძაფრებდა. მზერა ფუჟერზე გადაიტანა, სადაც სახლებში სინათლე მიწიერი ვარსკვლავებივით ციმციმებდა და უცებ მკაფიოდ დაინახა თუთიყუშის კოშკი. საკმარისი იყო, სულ პატარა მანძილი გაევლო და სახლში იქნებოდა, მაგრამ ეს პატარა მანძილი უფსკრული იყო. მარის გაახსენდა, იმ ვიწრო ბილიკებიდან, სადაც გაიარა, როგორი უფსკრულები ჩანდა და მიხვდა, რომ ფუჟერში დაბრუნება უფრო სახიფათო იყო, ვიდრე გზის გაგრძელება. გაიფიქრა, რომ მარკიზის ხელთათმანი ყველა ხიფათს აარიდებდა ღამე სეირნობისას, თუნდაც შუანებს ქალაქის შემოგარენი ჰქონოდათ დაპყრობილი. მხოლოდ მადამ დიუ გას შიში უნდა ჰქონოდა. ამის გაფიქრებაზე, მარიმ ჩაბღუჯა ხანჯლის ვადა და გასწია წინ, ცდილობდა, იმ სახლის მიმართულებით ევლო, ხეებს შორის სახურავი რომ შეამჩნია, როცა სენ-სიულპისის კლდეებზე ავიდა. მაგრამ ნელა მიდიოდა, რადგან ჯერ არ იცოდა, რომ ღამის უკუნი დიდებულება თრგუნავს ველურ ბუნებაში მარტოსულ არსებას, სადაც ყველა მხრიდან მაღალი მთები თავდახრილი შეჯგუფებული გოლიათებივით დგანან. რამდენჯერმე შეკრთა ეკალზე გამოდებული საკუთარი კაბის შარიშურით, რამდენჯერმე ფეხს აუჩქარა, რამდენჯერმე შეანელა, ეგონა, აღსასრული მოვიდა, მაგრამ მალე საქმე ისე შეტრიალდა, რომ ყველაზე მამაცი მამაკაცებიც კი უკან დაიხევდნენ, მადმუაზელ დე ვერნეის კი თავზარი დაეცა - ის ელდა იყო, რომელიც იმდენად ჭიმავს სიცოცხლის ზამბარებს, რომ ადამიანში ყველაფერი ზღვრამდე მიდის, ძალაც და სისუსტეც. ყველაზე გაუბედავმა ადამიანმა შეიძლება გაუგონარი გმირობა ჩაიდინოს, ლომგულმა კი შიშისგან გონება დაკარგოს. იქვე ახლოს მარის უცნაური ხმები მოესმა, ხან ბუნდოვანი, ხან მკაფიო, ღამესავით, ხან უფრო ნათელი რომ იყო, ხან ბნელი; ეს ხმაური რაღაც შფოთვას, განგაშს ამჟღავნებდა, რომელიღაც ურდოს არეულ-დარეულ სვლას, ყურს უჭირდა გარჩევა; თითქოს მიწისქვეშეთიდან მოისმოდა. მიწა ზანზარებდა უთვალავი ადამიანის ფეხქვეშ. წამით მთვარემ გამოანათა და მადმუაზელ დე ვერნეიმ, რამდენიმე ნაბიჯის დაშორებით, დაინახა საშინელი ფიგურების გრძელი მწკრივი. მოქანაობდნენ, როგორც თავთავები ყანაში და მოჩვენებებივით მოსრიალებდნენ. მაგრამ, როგორც კი შეამჩნია, ისევ სიბნელე ჩამოწვა შავი ფარდასავით და თვალს მოეფარა ეს ავის მომასწავებელი სურათი და მოელვარე თვალები. მარიმ სწრაფად უკან დაიხია და ფერდობი აირბინა, სამი საშინელი ფიგურისგან თავის დასაღწევად, მას რომ უახლოვდებოდა. - დაინახე? - იკითხა ვიღაცამ. - არა, მხოლოდ ცივი ნიავი ვიგრძენი, გვერდში რომ ჩამიარა, - უპასუხა მეორე, ხრინწიანმა ხმამ. - მე კი ნესტისა და საფლავის სუნი ვიგრძენი, - თქვა მესამემ. - როგორია, თეთრი? - ისევ პირველის ხმა იყო. - არა, რატომ, მარტო ეს დაბრუნდა იმათგან, ვინც პელერინთან მოკვდა? - როგორ თუ რატომ? - საძმო საკრე-კერის ხალხს ყველა-ფერში შეღავათი აქვს და მაინც, იცი, მგონია, ჯობს მოუნანიე-ბელი მოკვდე, ვიდრე მაგასავით ღამე მოჩვენებასავით დაეხეტებოდე, უჭმელი, უსმელი, ძარღვებში უსისხლოდ, უხორცო. - უუჰ! ეს შეძახილი ან, უფრო ზუსტად, ღმუილი აღმოხდა სამივე შუანს, როცა ერთ-ერთმა მიუთითა ტანწერწეტა, გაფითრებულ მადმუაზელ დე ვერნეიზე, რომელიც წარმოუდგენელი სიჩქარით, უხმოდ მიჰქროდა ისე, რომ მისი ფეხის ხმაც არ ესმოდათ. - აი, ის! - აი, იქ! - სად? - იქ! - არა, აი, იქ! - წავიდა? - არა! - კი! ხედავ? ეს სიტყვები ზღვის ქვიშიან სანაპიროზე წყლის შხუილივით ისმოდა. მადმუაზელ დე ვერნეი თამამად მიაბიჯებდა სახლისკენ და ბუნდოვნად ხედავდა ხალხის ჯგროს, სხვადასხვა მხარეს რომ გარბოდნენ, როცა მათ უახლოვდებოდა და აშკარად პანიკური შიშით იყვნენ შეპყრობილი. მარის კი თითქოს რაღაც იდუმალი ძალა მიაქანებდა. თვითონაც ვერ ხვდებოდა, ასე რამ აამჩატა და შიში კიდევ უფრო უმძაფრდებოდა. გზად მის წინ, ხან აქ, ხან იქ ჩნდებოდნენ შავი ფიგურები, თითქოს იმ მიწიდან ამოიზრდებოდნენ ხოლმე, სადაც განისვენებდნენ და თან მათი არაადამიანური გოდება ესმოდა. ბოლოს, როგორც იქნა, გაჭირვებით მიაღწია დაცარიელებულ ბაღამდე. გუშაგმა გააჩერა, მარიმ ხელთათმანი აჩვენა. ამ დროს ღამემ გამოაშუქა და სახე გაუნათა. შუანს უკვე დამიზნებული თოფი ხელიდან გაეშვა, ხრინწიანი ყვირილი აღმოხდა, გუგუნივით რომ გადაუარა მინდვრებს. ბაღის სიღრმეში მარიმ დიდი ნაგებობა შენიშნა, რამდენიმე განათებული ფანჯრით, - რაც იმის ნიშანი იყო, რომ ცხოვრობდა ვიღაც. კედელთან ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე მივიდა და შეიხედა. პირველ ფანჯარაში დაინახა მადამ დიუ გა და ვივეტიერში რომ იყვნენ, მეამბოხეთა ის მეთაურები. ამ სანახაობითა და საფრთხით შეძრწუნებული განზე გახტა, პატარა, სქელი რკინის გისოსებიანი სარკმლისკენ და გრძელ, თაღოვან დარბაზში მარკიზი დაინახა. მისგან ორ ნაბიჯზე, განმარტოებული, ნაღვლიანი. უხეშ სკამზე იჯდა კერასთან და მოწითალო მოციალე ალის ათინათი სახეს უნათებდა, რაც ამ სცენას მოჩვენებით იერს აძლევდა. მთელი სხეულით ათრთოლებული მარი გაუნძრევლად იდგა რკინის გისოსებზე მიკრული, იმ იმედით, რომ თუ მარკიზი დაილაპარაკებდა, სამარისებურ სიჩუმეში გაიგებდა მის სიტყვებს. ხედავდა, რომ დამწუხრებული, გაწამებული და გაფითრებული იყო და უხაროდა, რომ მისი დარდის ერთ-ერთი მიზეზი თვითონ იყო. მერე მრისხანება თანაგრძნობამ შეცვალა, თანაგრძნობა სინაზეში გადაიზარდა და მარი მიხვდა, რომ აქ მხოლოდ შურისძიების წყურვილს არ მოუყვანია. მარკიზი ადგა, თავი მოაბრუნა და გაშრა, თითქოს ნისლში მადმუაზელ დე ვერნეის სახე რომ დაინახა. მოუთმენლობისა და ზიზღის გამომხატველი ჟესტით ხმამაღლა თქვა: - რა ხდება? ყველგან და ყოველთვის ამ ალქაჯს ვხედავ, ახლა ცხადშიც! ამ აშკარა სიძულვილმა ნერვული სიცილი მოჰგვარა უბედურ ქალიშვილს. მარკიზი შეკრთა და ფანჯარას მივარდა. მადმუაზელ დე ვერნეი საჩქაროდ მოსწყდა კედელს. შორიახლოს კაცის ფეხის ხმა გაიგო, ეგონა, მონტორანი იყო და მოკურცხლა. ამ მომენტში მისთვის დაბრკოლება არ არსებობდა, კედელშიც კი გაატანდა, ჰაერში აფრინდებოდა, ჯოჯოხეთისკენ მიმავალ გზას იპოვიდა, ოღონდ კიდევ ერთხელ არ ამოეკითხა სიტყვები „მეზიზღები“ - ამ კაცს სახეზე რომ ეწერა, სიტყვები, შინაგანი ხმა რომ ყვიროდა, აყრუებდა ბუკის ხმასავით. ალალბედზე მირბოდა, არ იცოდა, სად მიდიოდა და ანაზდად გაჩერდა, იგრძნო, რომ ძვლებამდე რომ ატანს, ისეთმა ნესტიანმა სიცივემ აიტანა. უკან რამდენიმე კაცის ფეხების ბრაგუნი მოესმა და საჩქაროდ ჩაირბინა ღრმა სარდაფში. უკანასკნელ საფეხურზე მარი გაჩერდა და ყური მიუგდო, ცდილობდა, გაეგო მისი მდევრები რომელ მხარეს გაიქცნენ. მიუხედავად გარედან შემოსული ხმაურისა, სარდაფში ადამიანის შესაბრალი კვნესა მოესმა და კიდევ უფრო შეეშინდა. ზედა საფეხურზე სინათლის სხივმა გადაირბინა და მარის საშინელმა აზრმა გაუელვა, ეგონა, მდევრებმა მისი სამალავი აღმოაჩინეს და მათგან თავის დაღწევის სურვილმა ახალი ძალა შეჰმატა. რამდენიმე წუთის შემდეგ, თავადაც ვერ მიხვდა, როგორ შეძლო დაბალ კედელზე აძრომა და იქ დამალვა. თავიდან ვერც კი შეამჩნია, როგორ მოუხერხებელ მდგომარეობაში იყო მისი სხეული, მაგრამ მალე აუტანელი გახდა ეს პოზა. კამარის თაღქვეშ მიყუჟული ქანდაკება „ჩამომჯდარ ვენერას“ მოგაგონებდათ, რომელიც თითქოს ხელოვნების მოყვარულმა ძალიან დაბალ ნიშაში მოათავსა. ეს გრანიტის საკმაოდ განიერი კედელი კიბეს სარდაფისგან გამოყოფდა, საიდანაც ისევ ისმოდა გმინვა. მალე მარიმ დაინახა ვიღაც, თხის ტყავით შემოსილი კაცი ჩამოვიდა კიბეზე და თაღქვეშ გაუჩინარდა. მოძრაობაზე ოდნავაც არ ეტყობოდა, რომ ჩქარობდა. მადმუაზელ დე ვერნეი გაფაციცებული ეძებდა თავის დახსნის გზას და შიშით ელოდა იმ წუთს, უცნობის მოტანილი ცეცხლი რომ გაანათებდა სარდაფს. ბუნდოვნად ხედავდა მიწაზე უფორმო, ცოცხალ მასას, სწრაფი, მკვეთრი მოძრაობით რომ ცდილობდა, კედლამდე მიეღწია და გამწარებული იკლაკნებოდა, წყლიდან ამოყვანილი ჭანარივით ფართხალებდა. ფისის პატარა ჩირაღდანმა მალე მოლიცლიცე მოლურჯო შუქით გაანათა სარდაფის კედლები. მიუხედავად შავბნელი პოეზიისა, მადმუაზელ დე ვერნეის წარმოსახვამ რომ შეამკო ეს თაღები, ყრუდ რომ ირეკლავდნენ გულისმომკვლელ ვედრებას, დარწმუნდა, რომ მიწისქვეშეთი - დიდი ხნის წინ მიტოვებული მიწისქვეშა სამზარეული იყო. ჩირაღდნის შუქზე უფორმო ცოცხალი მასა დაბალი, ძალიან მსუქანი ადამიანი აღმოჩნდა, მაგრად ხელფეხშეკრული. ეტყობა, ვინც დაატყვევა, მსხვერპლი ქვის იატაკის ნესტიან ფილებზე მიაგდო და აღარც დაინტერესებულა მისი ბედით. როგორც კი ტყვემ დაინახა უცნობი ცალ ხელში ჩირაღდნითა და მეორეში ფიჩხის კონით, ისე გულსაკლავად დაიწყო კვნესა, რომ მადმუაზელ დე ვერნეის მგრძნობიარე გული ააჩვილა. შიშიც დაავიწყდა და სასოწარკვეთილებაც, მტანჯველი უხერხული პოზაც, მთელი სხეული რომ დაუბუჟა. ცდილობდა, არ შერხეულიყო. შუანმა მოტანილი ფიჩხი ცეცხლს შეუკეთა, მანამდე ძველი თუჯის მაღალი ღუმლის წინ ჯაჭვებს ჩამოკიდებული კავის სიმაგრე შეამოწმა და ჩირაღდნით ცეცხლი დაანთო. აი, მაშინ იცნო მადმუაზელ დე ვერნეიმ, რომ ეს მზაკვარი მოიტაცე-დიდი-კვერი იყო, რომელსაც მეტოქემ მარი მისცა. აბრიალებულ ალზე დაინახა მისი სახე, ცულით გამოჩორკნილი ხის კაცუნას კომიკური ნაკვთები რომ გაახსენა, გერმანიაში რომ კვეთენ ბზისგან. ტყვის შესაბრალის კვნესაზე ნაოჭებით დაღარულ და მზით დახრუკულ სახეზე კმაყოფილი ღიმილი დაეფინა. - ხედავ, - მიმართა თავის მსხვერპლს, - ჩვენ, ქრისტიანები სიტყვას არ ვტეხთ, თქვენსავით კი არ ვართ. აი, ახლა ცეცხლი გაგიხსნის ხელებსაც, ფეხებსაც და კანსაც ... ოჰ, რა საწყენია! სად ვიშოვო იმოდენა ტაფა, ფეხქვეშ რომ შეგიდგა, თორემ ისეთი სქელი ხარ, რომ დადნები, ქონი ცეცხლს ჩააქრობს. ეს რა უწესრიგობაა? მასპინძელს გათბობა უნდა, მაგრამ არავითარი პირობები არ არის ამ საქმისთვის. ტყვემ ცივი ხმით იკივლა, ალბათ იმედი ჰქონდა, მისი ხმა გაატანდა თაღებში და მხსნელი გამოჩნდებოდა ვინმე. - რამდენიც გინდათ, იგალობეთ, ბატონო დ’ორჟემონ. ზემოთ ყველას სძინავს, ახლა იარე-მიწაზე მოვა და კარს ჩაკეტავს. მოიტაცე-დიდი-კვერი განუწყვეტლივ ლაპარაკობდა და თან კარაბინის კონდახს უკაკუნებდა კერიის ჩარდახს, ქვის ფილებს, ღუმელს, ეძებდა სამალავს, სადაც ძუნწმა თავისი ოქროები შეინახა. ეს ძებნა ისე მარჯვედ მიდიოდა, დ’ორჟემონი უცებ გაჩუმდა, ვაითუ, რომელიმე შეშინებულმა მსახურმა გამცაო, თუმცა თავის საიდუმლოს არავის ანდობდა, მის გამომეტყველებას შეიძლება ეჭვი აღეძრა და მტერს სწორი დასკვნები გაეკეთებინებინა. ხანდახან მოიტაცე-დიდი-კვერი მკვეთრად შებრუნდებოდა ხოლმე და გამომცდელად უყურებდა თავის მსხვერპლს, როგორც ერთ საბავშვო თამაშშია. რაღაცას მალავენ და პარტნიორის გულუბრყვილო სახის მიხედვით ხვდებიან, დამალულ ნივთს უახლოვდებიან თუ შორდებიან. დ’ორჟემონს სახეზე ელდა გამოეხატა, როცა შუანი სამზარეულოს ღუმელს უკაკუნებდა, სიცარიელის ყრუ ხმას რომ გამოსცემდა. როგორც ჩანს, ასე უნდოდა გზა-კვალი აებნია ხარბი მოიტაცე-დიდი-კვერისათვის. უცებ სამზარეულოში ქალიშხალივით შემოიჭრა სამი შუანი, ერთ-ერთი იარე-მიწაზე იყო. მოიტაცე-დიდმა-კვერმა შეწყვიტა ძიება და დ’ორჟემონს მრისხანებით შეხედა. - მარი - ლამბრეკენი აღსდგა! - იყვირა იარე-მიწაზემ და მთელი მისი არსება ამბობდა, რომ ასეთი მნიშვნელოვანი მოვლენის მერე ყველა ინტერესი ფერმკრთალდებოდა. - რა გასაკვირია, - გამოეხმაურა მოიტაცე-დიდი-კვერი, - ტყუილად კი არ ეზიარებოდა ასე ხშირად. შეიძლება ითქვას, მამაზეციერს დაეპატრონა. - ეგ ისე გამოადგა, როგორც ვირს ყურანი, - დაუმატა წაიღე-დოვლათმა, - ჯერ იყო და, გოგელიუს გოგო შეაცდინა, პელერინის ამბების დაწყებამდე კი ცოდვები ვერ მოინანია, ე.ი. მომაკვდინებელი ცოდვა ვერ ჩამოირეცხა. მამა გიუდენი ამბობს, კიდევ ორ თვეს იხეტიალებს ქვეყანაზე მოჩვენებად და მერე მთლად აღსდგებაო. სამივემ დავინახეთ. ეს წუთია, გვერდზე ჩაგვიარა. გაფითრებული, ცივი, მსუბუქი იყო და საფლავის სუნს აფრქვევდა. - მისმა უწმინდესობამ ისიც თქვა, თუ მოჩვენება ვინმეს ხელს სტაცებს, ისიც მასთან ერთად იბორიალებსო, - დაუმატა მეოთხე შუანმა. ამ ახალი თანამოსაუბრის მახინჯმა და სასაცილო სახემ იარე-მიწაზე აღდგომას მომხდარი სასწაულის შესახებ ღვთისმოშიში ფიქრებიდან გამოარკვია, ეს შეიძლება რელიგიისა და მეფის ნებისმიერ თავგადაკლულ ღვთისმოსავ დამცველს მოუვიდესო, აბატმა გიუდენმა. - ხედავ, დაასხი-კუტალო, - ცოტა მედიდურად უთხრა ნეოფიტს იარე-მიწაზემ, - ხედავ, სადამდე მივყავართ სულ მცირე დაუდევრობას მოვალეობის შესრულებისას, წმინდა რელიგია რომ გვავალებს. აქ წმინდა ანა ორეელიც გვაფრთხილებს, რომ სულ მცირე დანაშაულისთვისაც კი შეუბრალებელნი უნდა ვიყოთ ერთმანეთის მიმართ. შენმა ბიძაშვილმა მოიტაცე-დიდი-კვერმა დიდი ხვეწნით დაითანხმა ვაჟკაცი, შენთვის რომ დაევალებინათ ფუჟერის მეთვალყურეობა და კარგად გადაგიხდიან. მაგრამ ხომ იცი, მოღალატისთვის პურს რომელი ფქვილისგან ვაცხობთ? - ვიცი, ბატონო იარე-მიწაზე. - და იცი, ამას რატომ გეუბნები. ხალხში ლაპარაკობენ, სიდრი და ფული ძალიან უყვარსო. იცოდე, არ ითაღლითო, მარტო ჩვენ უნდა გვემსახურო. - ნუ გაწყრებით, ბატონო, სიდრი და ფული კარგი რამეა და სულის გადარჩენას ხელს სულაც არ უშლის. - თუ ბიძაშვილი რამე სისულელეს ჩაიდენს, მხოლოდ სიბრიყვით, - ჩაერია მოიტაცე-დიდი-კვერი. - განსაცდელი რომელი კარიბჭედანაც უნდა შემოვიდეს, არ დავინდობ, არ შევარჩენ, - ისე დაიგრგვინა იარე-მიწაზემ, რომ კედლები შეზანზარდა, - მაგაზე პასუხს შენ აგებ, - მიუბრუნდა მოიტაცე-დიდი-კვერს, - თხის ტყავის ქვეშ შენს ტყავსაც ვიპოვი! - არ გეწყინოთ, ბატონო, მაგრამ თქვენ თვითონ კონტრშუანები შუანები არასოდეს გგონებიათ? - ჩაილაპარაკა დაასხი-კუტალამ. - ძმობილო, - მშრალად უთხრა იარე-მიწაზემ, - ჭკუით იყავი, მასე არასოდეს მოგივიდეს, თორემ თალგამივით შუაზე გადაგჭრი. თუ ვაჟკაცი ვინმეს გამოაგზავნის, მისი ხელთათმანიც ექნებათ. ოღონდ ვივეტიერის საქმის მერე მთავარი ვარიკა ზედ მწვანე ლენტს ამაგრებს. მოიტაცე-დიდი-კვერმა მუჯლუგუნი წაჰკრა თავის ამხანაგს და თვალით დ’ორჟემონზე ანიშნა, თავს რომ იმძინარებდა. იარე-მიწაზემ და მოიტაცე-დიდი-კვერმა კი გამოცდილებით იცოდნენ, რომ მათ ბუხართან, მათ გვერდით ვერავინ ჩათვლემდა. დაასხი-კუტალთან ლაპარაკისას, ბოლო ფრაზა ჩუმად თქვა შუანმა, გამომცდელად შეხედა მას და გადაწყვიტეს, რომ შიშისგან გონება დაკარგა. უცებ იარე-მიწაზეს ოდნავ შესამჩნევ ნიშანზე მოიტაცე-დიდი-კვერმა დ’ორჟემონს წაღები და წინდები გახადა. დაასხი-კუტალმა და წაიღე-დოვლათმა დასტაცეს ხელი და კერასთან მიიყვანეს. მერე ფიჩხს რომ შემოხსნეს, იმ თოკით ფეხებით მიაბეს თუჯის კაუჭზე. მათი შეთანხმებული და მარჯვე მუშაობის დანახვაზე მსხვერპლს ყვირილი აღმოხდა, მერე კი გულშემზარავი ღრიალი, როცა მოიტაცე-დიდი-კვერმა ფეხქვეშ ნაკვერჩხლები მიუხვეტა. - მეგობრებო, ჩემო კარგო მეგობრებო, - ყვიროდა დ’ორჟე-მონი, - მე ხომ მეტკინება! მეც ხომ თქვენნაირი ქრისტიანი ვარ!.. - მოკეტე, ტყუი, - უპასუხა იარე-მიწაზემ, - შენი ღვიძლი ძმა ღმერთს განუდგა, შენ კი ჟიუვინიის სააბატო იყიდე. აბატმა გიუდენმა გვითხრა, რომ ღვთის განდგომილი შეიძლება სინდისის ქენჯნის გარეშე შებრაწო. - ჩემო ქრისტესმიერო ძმებო, მოიცადეთ! გადახდაზე უარს ხომ არ გეუბნებით. - ჩვენ ორი კვირა მოგეცით ვადა. ორი თვე გავიდა, დაასხი-კუტალას ჯერაც არაფერი მიუღია. - შენ განა არაფერი მიგიღია დაასხი-კუტალა? - სასოწარკვეთილი ხმით იკითხა ძუნწმა. - არაფერი, სულ არაფერი, მესიე დ’ორჟემონ, - შეშინებულმა უპასუხა. ყვირილი, განუწყვეტელი ღმუილი, მომაკვდავის ხრიალს რომ ჰგავდა, უცებ საშინელი ძალით განახლდა. ოთხი შუანი, რომლისთვისაც ეს სანახაობა ისეთივე ჩვეულებრივი იყო, როგორც ძაღლები უწაღებოდ რომ დარბიან, სრული სიმშვიდით უყურებდა, როგორ იკლაკნებოდა და კიოდა დ’ორჟემონი. მოგზაურებს ჰგავდნენ, სასტუმროში კერასთან რომ ელიან, როდის შეიბრაწება ხორცი, რომ შეჭამონ. - ვკვდები! ვკვდები!.. - ყვიროდა დ’ორჟემონი, - და ჩემს ფულს ვერ ეღირსებით. მიუხედავად ყურთასმენის წამღები ყვირილისა, მოიტაცე-დიდი-კვერმა შენიშნა, რომ ცეცხლს ჯერ არ აელანძა დ’ორჟემონისთვის კანი. ოსტატურად გაჩხრიკა, ნაკვერჩხალი რომ გაეღვივებინა და მაშინ ძუნწმა იმედდაკარგული ხმით უთხრა: - მეგობრებო, გამიხსენით ხელ-ფეხი... რამდენი გინდათ? ასი ეკიუ? ათასი? ათი ათასი? ასი ათასი? გთავაზობთ ორას ეკიუს. მისი ხმა ისეთი შესაბრალისი იყო, მადმუაზელ დე ვერნეის დაავიწყდა, რომ თვითონაც საფრთხეში იყო და შეჰყვირა. - ვისი ხმა იყო? - იკითხა იარე-მიწაზემ. შეშინებულმა შუანებმა მიმოიხედეს. ამ ხალხს, ასეთი ლომ-გულები რომ იყვნენ ზარბაზნის სიკვდილის მთესველი პირის წინაშე, სულების ეშინოდა. მხოლოდ მოიტაცე-დიდი-კვერი ცდილობდა, ყურადღება სხვა რამეზე არ გადაეტანა და ყურს უგდებდა აღიარებას, გაძლიერებული ტკივილი რომ აიძულებდა. - ხუთასი ეკიუ! ჰო... გაძლევთ ხუთასს! - კარგი. მერე და სად არის? - მშვიდად ჰკითხა მოიტაცე-დიდი-კვერმა. - სად? პირველი ვაშლის ხის ქვეშ. ყოვლად წმინდა ღვთისმშობელო!.. ბაღის ბოლოში მარცხნივ!.. ყაჩაღებო!.. ქურდებო... ოოჰ, ვკვდები!.. ათი ათას ფრანკს მოგცემთ. - ფრანკები არ გვინდა, - იარე-მიწაზემ, - ლივრები მოგვეცი. შენი რესპუბლიკის ფრანკებზე წარმართული კერპებია. მასეთი ფული არასოდეს გამოდგება. - იქ, ლივრებია, წონასრული ლუიდორები. ოღონდ გამხსენით, ახლა ხომ იცით, სად არის ჩემი განძი... ჩემი სიცოცხლე!.. შუანებმა გადახედ-გადმოხედეს ერთმანეთს, ფიქრობდნენ, ვისთვის დაევალებინათ, ვინ გაეგზავნათ ფულის ამოსათხრელად. მათმა სისასტიკემ ისე შეაშინა მადმუაზელ დე ვერნეი, რომ არც კი იცოდა, ნებისმიერი საფრთხისგან დაიცავდა თუ არა მოჩვენების როლი, გაფითრებული სახის გამო რომ შეეძლო ეთამაშა. ბოხი ხმით თამამად დაიყვირა: - ნუთუ ღვთის რისხვისა არ გეშინიათ? გახსენით, ბარბაროსებო! შუანებმა ასწიეს თავები, ზემოთ ვარსკვლავებივით მოელვარე თვალები შენიშნეს და გულგახეთქილებმა მოკურცხლეს. მადმუაზელ დე ვერნეი ჩახტა სამზარეულოში, მიირბინა დ’ორჟემონთან და ისე მაგრად გასწია ერთბაშად უკან, რომ კანაფი გაწყდა, ხანჯლით გადაჭრა თოკები, მთელ ტანზე რომ ჰქონდა შემოხვეული. ძუნწმა როგორც კი იგრძნო თავისუფლება, წამოხტა, სახეზე ტანჯული გამომეტყველებითა და გესლიანი დაცინვით: - წადით, წადით ვაშლის ხესთან, ყაჩაღებო! ოხ! ორჯერ უკვე გავაბრიყვე, მესამედ კი ვეღარ დამიჭერენ. ამ დროს ეზოში ქალის ხმამაღალი ყვირილი გაისმა. - მოჩვენება! მოჩვენება! - ყვიროდა მადამ დიუ გა, - ჩერჩეტებო, ის არის! ათასი ეკიუ იმას, მაგ კახპის თავს ვინც მომიტანს! - მადმუაზელ დე ვერნეი გაფითრდა. ძუნწმა ღიმილით ჩაავლო ხელი, კერიის ჩარდახქვეშ შეიყვანა, ისე გაატარა, რომ არავითარი კვალი არ დარჩენილა, არც ცეცხლს გამოსდებიან, პატარა სივრცე რომ ეჭირა. მერე რაღაც ზამბარას დააჭირა ხელი, თუჯის ფილა ასწია და როცა მათი საერთო მტრები სარდაფში დაბრუნდნენ, სამალავის მძიმე კარი უკვე უხმაუროდ იყო დაბრუნებული თავის ადგილზე. ახლა კი მიხვდა პარიზელი ქალი, რას ნიშნავდა ის თევზის ცეკვა, ცოტა ხნის წინ რომ ფართხალებდა უბედური ბანკირი. - აი, ხედავთ, ქალბატონო! - დაიძახა იარე-მიწაზემ, - მოჩვენებამ ამხანაგად ლურჯი წაიყვანა. ეტყობა ამ სიტყვებმა საშინელი შიში გამოიწვიეს, რადგან ისეთი სამარისებური სიჩუმე ჩამოვარდა, რომ დ’ორჟემონმა და მისმა თანამგზავრმაც გაიგონეს შუანების ბუტბუტი. - Ave sancta Anna Auriaca, gratia plena, Dominus tecum... - ლოცულობენ... გამოთაყვანებულები! - წამოიძახა დ’ორჟემონმა. - ჩუმად, - შეაწყვეტინა თანამგზავრს მადმუაზელ დე ვერნეიმ, - არ გეშინიათ, რომ აღმოაჩინონ ჩვენი... ბებერი ძუნწის სიცილმა ახალგაზრდა პარიზელი ქალის შიში გაფანტა. - თუჯის ფილა ჩასმულია ათი დიუიმის სისქის გრანიტის ფილაში. ჩვენ გვესმის მათი ხმა, მათ კი ჩვენი - არა. დ’ორჟემონმა ფრთხილად აიღო თავისი გამათავისუფლებლის ხელი და რაღაც ნაპრალს მიადო, საიდანაც დროდადრო გრილი ნიავი უბერავდა. გოგონა მიხვდა, ქურის მილში გაკეთებული სასულე იყო. - ოოხ! - ამოიკვნესა დ’ორჟემონმა, - ეშმაკმა დალახვროს, ფეხები მაინც მეწვის. ეს ფაშატი შარეტი, როგორც ნანტში ეძახიან, ჭკვიანი ქალია, თავისი ერთგული მომხრეებისა და მიმდევრების გადარწმუნებას არ დაიწყებს. კარგად იცის, ასეთი ბრიყვები რომ არ ყოფილიყვნენ, არ დაიწყებდნენ თავიანთი ინტერესების საწინააღმდეგოდ ბრძოლას. გესმით, ისიც ლოცულობს. ნეტავ მაჩვენა, როგორ უკითხავს ანა ორეელს აკაფისტს. ჯობდა, ერთი დილიჟანსი კიდევ გაეძარცვა და ჩემი ვალი მოეცა, ოთხი ათასი ფრანკი გამომართვა. პროცენტებითა და სხვადასხვა ხარჯით ოთხი ათას შვიდასოთხმოცი ფრანკი და რამდენიმე სანტიმია... ლოცვის დამთავრების შემდეგ დაჩოქილი შუანები წამოდგნენ და წავიდნენ. მოხუცმა დ’ორჟემონმა ხელზე ხელი მოუჭირა მადმუაზელ დე ვერნეის, თითქოს ანიშნა, საფრთხეს ჯერ არ გადაუვლიაო. - არა, ქალბატონო, - გაისმა რამდენიმე წუთის სიჩუმის შემდეგ მოიტაცე-დიდი-კვერის ხმა, - თუ გინდათ, ათი წელი უცადეთ, აქ აღარ დაბრუნდებიან. - ის გომბიო არც გამოსულა, აქ უნდა იყოს, - ჯიუტად თქვა „ფაშატმა შარეტმა.“ - არა, ქალბატონო, არა. კედელში გავიდოდნენ და გაფრინდებოდნენ... გახსოვთ, ეშმაკმა აქედან როგორ წაათრია ის აბატი, ფიცი რომ დადო. - მოიტაცე-დიდო-კვერო, შენც ხომ ისეთივე ძუნწი ხარ, როგორც დ’ორჟემონია. ნუთუ ვერ ხვდები?.. ამ ბებერ ქვაწვიას თავისუფლად შეეძლო დაეხარჯა რამდენიმე ათასი ლივრი და აქ, თაღების საძირკველში გაეკეთებინა კუნჭული საიდუმლო კარით. ძუნწმა და ქალიშვილმა მოიტაცე-დიდი-კვერის რიხიანი ხარხარი გაიგეს. - მართალი ხარ! - შენ აქ დარჩი, ისევ მადამ დიუ გა ალაპარაკდა, - დაიცადე, როდის გავლენ. ერთი ზუსტი გასროლისთვის ყველაფერს მოგცემ, რასაც ჩვენი მევახშის სამალავში იპოვი. დამიჯერე, თუ გინდა, რომ გაპატიო, ეგ გომბიო რომ გაყიდე მოკვლის მაგივრად, როგორც დაგავალე. - მევახშეო? - აღშფოთდა დ’ორჟემონი, - მე კი ფული ცხრა პროცენტით ვასესხე. მართალია, გირავნობის სიგელი გამოვართვი, მაგრამ მაინც, ნახეთ, რა უმადურობაა! იცით, ქალბატონო, თუ ღმერთი ბოროტი საქმეებისთვის გვსჯის, ეშმაკი არ დააყოვნებს კეთილი საქმისთვის დასჯას, ადამიანი კი ამ ორ ზღვარს შუაა, არაფერი იცის მომავალზე და ეს ყველაფერი სამუცნობიანი ამოცანასავით არის, სადაც X-ის პოვნის არავითარი საშუალება არ არის. ღრმად და რაღაც უცნაურად ამოიოხრა, - თითქოს ხორხში გავლისას ჰაერი მოდუნებულმა სიმებმა ააჟღერა. უცებ ისევ გაისმა კაკუნი! მოიტაცე-დიდი-კვერმა და მადამ დიუ გამ კედლების, თაღებისა და ქვის იატაკის შესწავლა დაიწყეს. ეს ხმაური თითქოს გულს უკეთებდა, ამხნევებდა დ’ორჟემონს: თავის მხსნელს ჩაავლო ხელი და მოეხმარა გრანიტის სქელ კედელში გამოჭრილი ვიწრო, ხვეული კიბით ასვლაში. როცა ასე ოცი კიბე აიარეს, მათი თავები ლამპის შუქმა ოდნავ გაანათა. ძუნწი გაჩერდა, მიუბრუნდა თავის მხსნელს, დაჟინებით დააცქერდა მის სახეს, თითქოს აღრიცხვისთვის მიღებული არასაიმედო თამასუქი ყოფილიყოს. მერე ისევ საზარლად ამოიოხრა. - აქ მოგიყვანეთ, - ცოტა ხნის სიჩუმის შემდეგ დაიწყო დ’ორჟემონმა, - და ამით გულუხვად გადაგიხადეთ თქვენი სამსახურისთვის და მიზეზს ვერ ვხედავ, რატომ უნდა გადაგიხადოთ კიდევ ფუ... - ბატონო, აქ დამტოვეთ! და არც არაფერს გთხოვთ! - სიტყვა გააწყვეტინა მადმუაზელ დე ვერნეიმ. ამ სიტყვებმა და შეიძლება ზიზღმაც, მშვენიერ სახეზე რომ გადაურბინა მარის, მოხუცი დაამშვიდა, ისევ ამოიოხრა და დაუმატა: - აქ რომ მოგიყვანეთ, ამით იმდენი გავაკეთე თქვენთვის, რომ უნდა გავაგრძელოთ... ის თავაზიანად მიეხმარა მარის საკმაოდ უჩვეულოდ განლაგებულ საფეხურებზე ასვლაში და ნახევრად თავაზიანად, ნახევრად გაბრაზებულმა შეიყვანა არაუმეტეს ოთხი კვადრატული ფუტის პაწაწინა ოთახში, თაღოვან ჭერზე ჩამოკიდებული ლამპა რომ ანათებდა. ძნელი შესამჩნევი არ იყო, რომ ძუნწმა სიფრთხილის ყველა ზომა დაიცვა იმისთვის, რომ შესძლებოდა, თუკი საჭირო იქნებოდა, არაერთი დღე გაეტარებინა ამ თავშესაფარში, თუ სამოქლაქო ომის მოვლენები აიძულებდნენ, იქ დამალულიყო. - კედელთან ნუ მიხვალთ, კირით დაისვრებით, - უცებ უთხრა დ’ორჟემონმა და საჩქაროდ შეაცურა ხელი ქალიშვილის ზურგსა და, ეტყობა, ახლადშელესილ კედელს შორის. მაგრამ ამ ჟესტმა სულ სხვა შთაბეჭდილება მოახდინა, ვიდრე ძუნწი ბებერი ელოდა. მადმუაზელ დე ვერნეიმ სწრაფად მიმოიხედა და კუთხეში უცნაური რამ შენიშნა, რომლის ფორმის გამოც შეძრწუნებულმა წამოიყვირა, მიხვდა, იქ კირის ფენით დაფარული ადამიანის სხეული იდგა. დ’ორჟემონმა მრისხანე ჟესტით გააჩუმა და მის პატარა, თითქოს ქაშანურისაგან გაკეთებულ პატარა ცისფერ თვალებში ისეთივე შიში იდგა, როგორიც მისი თანამგზავრის თვალებში. - სულელო, გგონიათ მე მოვკალი!.. ეს ჩემი ძმაა, - ამჯერად მის ოხვრაში დარდიანი ნოტები გაისმა, - ჩემი ძმა ადგილობრივ მღვდლებს შორის პირველი იყო, ფიცი რომ დადო და ეს ერთადერთი ადგილია, სადაც შეიძლებოდა სხვა მღვდლებისა და შუანების გააფთრებას დამალვოდა. წარმოგიდგენიათ, ასეთი ღირსეული ადამიანის დევნა! ისე უყვარდა ყველაფერში წესრიგი! ჩემი უფროსი ძმაა. მხოლოდ მას ეყო მოთმინება, ჩემთვის ათწილადები ესწავლებინა. ოჰ, როგორი მღვდელი იყო! ხელმომჭირნე, ფულის მოგროვება იცოდა. აი, უკვე ოთხი წელია, რაც მოკვდა, ნამდვილად არ ვიცი, რა დაავადებით. მაგრამ იცით, როცა მღვდლები ლოცულობენ, მიჩვეულნი არიან მუხლის მოყრას. მისთვის იქნებ ძნელი იყო ყოველთვის ფეხზე დგომა ჩემსავით... აქ დავტოვე: სხვაგან ისინი საფლავიდან ამოთხრიდნენ. ვეცდები, ოდესმე დავმარხო ნაკურთხ მიწაზე, როგორც თვითონ ამბობდა, საცოდავი. ფიციც ხომ მხოლოდ შიშისგან დადო. პატარა, გამშრალ თვალებზე ცრემლი მოადგა მოხუცს და ამ წუთში მისი ჟღალი პარიკიც ისეთი უშნო და უმსგავსი არ ეჩვენა მარის. მისი დარდისადმი დაფარული თანაგრძნობით აარიდა თვალი. მიუხედავად გრძნობის მორევისა და გულისაჩუყებისა, დ’ორჟემონმა გაიმეორა: - ნუ მიუახლოვდებით კედელს, დაისვ... თვალის მოუშორებლად, თვალებში უყურებდა მადმუაზელ დე ვერნეის, თითქოს უნდოდა, ხელი შეეშალა ამ პაწაწინა ოთახის კედლების ყურადღებით დათვალიერებაში, სენაკისა, სადაც ფილ-ტვებს ჰაერი არ ჰყოფნიდა. მარიმ თავისი არგუსისგან მალულად მაინც მოახერხა კედლების შეხედვა და უცნაურად ოღროჩოღრო ეჩვენა, იფიქრა, ალბათ თვითონ ააშენა ოქროთი და ვერცხლით სავსე ტომრებისგანო. ამასობაში დ’ორჟემონს რაღაც კომიკური აღტაცება იპყრობდა, თუმცა ბებერი წუწურაქის ყოველ ნაოჭში შეიძლებოდა ამოგეკითხათ ტკივილი ფეხისგულებისა და მის საგანძურში ცოცხალი არსების გამოჩენის შიში. მაგრამ მშრალი თვალები მისი გადამრჩენლის სახიფათო მეზობლობით მღელვარების უჩვეულო ცეცხლით უელავდა, ქალის თეთრყირმიზი ლოყა საკოცნელად იზიდავდა, შავი, ხავერდოვანი თვალების შემოხედვისას კი გულს სისხლის ისეთი ცხელი ტალღები აწყდებოდა, რომ აღარ იცოდა, სიცოცხლის ნიშანი იყო თუ სიკვდილისა. - გათხოვილი ხართ? - ათრთოლებული ხმით ჰკითხა. - არა, - ღიმილით უპასუხა - რაღაც-რაღაცები მაქვს, - განაგრძო და ისევ გაისმა უცნაური ოხვრა, - მაგრამ, რასაკვირველია, ისეთი მდიდარი არ ვარ, როგორც ყველანი ამბობენ. ასეთ მშვენიერ ახალგაზრდას ალბათ გიყვართ ბრილიანტები, ძვირფასეულობა, ეტლები, ოქრო, - დაუმატა და შეშინებულმა მიმოიხედა, - მე შემიძლია ეს ყველაფერი მოგცეთ... ჩემი სიკვდილის შემდეგ... და თუკი თქვენ ისურვებდით... მოხუცის მზერა ამ ეფემერული სიყვარულისთვისაც კი ისეთ ანგარიშიანობას გამოხატავდა, რომ მადმუაზელ დე ვერნეიმ უარის ნიშნად თავი გააქნია, გაფიქრებაც კი არ შეეძლო, რომ ძუნწი მის ცოლად მოყვანას მხოლოდ იმიტომ აპირებდა, რომ საიდუმლო თავისი მეორე „მეს“ გულში დაემარხა. - ფული! - თქვა მარიმ და ირონიულად შეხედად’ორჟემონს, რომელიც ამ მზერამ თან გააბედნიერა და თან გაანაწყენა, - ფული ჩემთვის არაფერია. სამჯერ უფრო მდიდარი იქნებოდით, აქ რომ მომეგროვებინა მთელი ოქრო, რომელზეც უარი ვთქვი. - არ მიუახლოვდეთ კე... - და, სხვათაშორის, სამაგიეროდ ერთ მზერას მთხოვდნენ, - უზომო სიამაყით დაუმატა. - ტყუილად თქვით უარი. შესანიშნავი გარიგება იქნებოდა, მაგრამ თქვენ მაინც მოიფიქრეთ... - თქვენ, „მოიფიქრეთ“, - შეაწყვეტინა მადმუაზელ დე ვერნეიმ, - ის, რომ მესმის ხმა, რომლის ერთი ბგერაც კი ჩემთვის თქვენს მთელ სიმდიდრეს მირჩევნია. - თქვენ არ იცით... დ’ორჟემონი სანამ შეაჩერებდა, გოგონამ თითი მიადო პატარა გაფერადებულ გრავიურას, ცხენზე ამხედრებულ ლუი XV-ს რომ გამოსახავდა, განზე გასწია და ქვემოთ მარკიზი დაინახა, მუშკეტონს ტენიდა. პატარა, ფიცარაფარებული ჭუჭრუტანა, ამ ფირფიტაზე დაწებებული გრავიურით, როგორც ჩანს, რომელიღაც ორნამენტს შეესაბამებოდა თაღოვან ჭერზე ოთახში, შუანების წინამძღოლის საძინებელი ოთახი რომ უნდა ყოფილიყო. დ’ორჟემონმა დიდი სიფრხილით დააბრუნა ძველი ესტამპი თავის ადგილზე და მკაცრად შეხედა ქალიშვილს. - ხმა არ ამოიღოთ, თუ სიცოცხლე გინდათ! - წაიჩურჩულა მან და ცოტა ხნის სიჩუმის შემდეგ ყურში უთხრა: - კარგა მოზრდილი გემის აყვანა განგიზრახავთ აბორდაჟზე. იცით, რომ მარკიზ დე მონტორანს იჯარით გაცემული მიწებიდან ასი ათასი ლივრი აქვს შემოსავალი? ეს მიწები ჯერ არ გაუყიდიათ! ამ დღეებში წავიკითხე ილ-ე-ელენის კონსულების დეკრეტი, რომლის ძალითაც სეკვესტრები შეჩერებულია. ჰო, ჰო, რა თქმა უნდა, თქვენს თვალში ეგ ვაჟბატონი ახლა უფრო გალამაზდა! ხომ ასეა? თვალები ორი ახალი ლუიდორივით გიბრწყინავთ! მადმუაზელ დე ვერნეის თვალები გაუბრწყინდა, როგორც კი კარგად ნაცნობი ხმა გაიგო. აქ გატარებული დროის მანძილზე, სანამ აკლდამაში დამარხულივით იყო, მოვლენათა სიმძიმისგან შეკუმშული მისი ნებისყოფის ზამბარა თითქოს გაიმართა. გეგონებოდათ, უცებ რაღაც საბედისწერო გადაწყვეტილება მიიღოო და ფიქრობდა, როგორ განეხორციელებინა. კარი II „ასეთი არადჩაგდებისგან უკანდასახევი გზა არ არის, - გაიფიქრა მარიმ, - და თუ ჩემი სიყვარული აღარ შეუძლია, მოვკლავ... არც ერთ ქალს არ ერგება“. უცებ ახალგაზრდა მეთაურის ხმა გაისმა. - არა, აბატო, არა! - ხმამაღლა თქვა მან, - ეს სწორედ ასე უნდა გაკეთდეს. - მარკიზო, - ქედმაღლურად უთხრა აბატმა გიუდანმა, - მთელ ბრეტანში თავი მოგეჭრებათ, ამ მეჯლისს თუ სენ-ჯემსში გამართავთ. მოცეკვავეები კი არა, მქადაგებლები გამოაფხიზლებენ ჩვენს სოფლებს, თოფები გჭირდებათ, ვიოლინოები კი არა. - აბატო, ჭკვიანი კაცი ხართ და უნდა გაიგოთ, რომ როცა თავს მოვუყრით ჩვენს მომხრეებს, დავინახავ, რა შეიძლება მოვიმოქმედოთ. ჩემი აზრით, სადილობისას უკეთ შეიძლება მათი სახეების შესწავლა და განზრახვის გაგება, ვიდრე ნებისმიერი შპიონაჟით, რაც, ამასთანავე, მეზიზღება კიდევაც. ჭიქით ხელში ალაპარაკდებიან, - მარის ამ სიტყვებზე გული აუჩქროლდა. აზრად მოუვიდა ამ მეჯლისზე შურის საძიებლად მოხვედრა. - აბატო, როგორც ჩანს, იდიოტად მიგაჩნივართ, თუ ქადაგებას აპირებთ ცეკვების ცოდვიანობაზე. რა, თქვენ თვითონ სიამოვნებით არ იცეკვებთ ჩაკონას ან რამეს, ოღონდ თქვენი ორდენი აღადგინონ ახალი სახელწოდებით, მაგალითად „რწმენის მამები“? თანაც, განა არ იცით, რომ ბრეტონელები მესის მერე პირდაპირ საცეკვაოდ მიდიან? არ იცით, განა, რომ ხუთი დღის წინ ილ დე ნევილი და დ’ანდინიე პირველ კონსულთან მოლაპარაკებებს აწარმოებენ ტახტზე მეფე ლუი მეთვრამეტის დაბრუნების შესახებ? და ახლა თუ ასეთ თამამ სვლას ვაპირებ, მხოლოდ და მხოლოდ იმისთვის, რომ ჩვენმა ნალდაკრულმა ფეხსაცმელმა წონა შემატოს ამ მოლაპარაკებებს. თქვენთვის ცნობილია თუ არა, რომ ვანდეის ყველა წინამძღოლი, ფონტენიც კი, დროდადრო დამორჩილებაზე ლაპარაკობს. ოჰ, აბატო გიუდენ! როგორც ჩანს, უფლისწულები მოატყუეს, არასწორად განუმარტეს საქმის ვითარება საფრანგეთში. ერთგულება, მათ რომ უკიჟინებენ, აუცი-ლებლობით არის გამოწვეული. აბატო, მე უკვე ფეხი გასვრილი მაქვს სისხლში სიარულით და მხოლოდ ყველაფრის აწონ-დაწონის შემდეგ დავთანხმდები წელამდე ჩავეფლო. მე მეფის ერთგული ვარ, და არა ოთხი თავზე ხელაღებულისა, არა ვალებში ჩაფლული რიფოელის მსგავსი მოთამაშეებისა, არა ყაჩაღებისა, ადამიანებს ცეცხლით რომ აწამებენ, არა... - განაგრძეთ, განაგრძეთ: „არა აბატებისა, შარაგზაზე ომისთვის საჭირო კონტრიბუციას რომ ართმევენ!“ - შეაწყვეტინა აბატმა გიუდანმა. - და რატომ არ უნდა ვთქვა! - გესლიანად შეეპასუხა მარკიზი, - მეტსაც გეტყვით, ვანდეის გმირობის დრო წავიდა. - რა გაეწყობა, მარკიზო, სასწაულს უთქვენოდაც მოვახდენთ. - მარი ლამბრეკენის სასწაულის მსგავსს, არა? - სიცილით აჰყვა მარკიზი, - გეყოფათ, აბატო, ნუ ბრაზობთ! ვიცი, რომ თავს არ ზოგავთ და ლურჯებს ისევე კარგად ესვრით, როგორც „Ozemus“-ს კითხულობთ. იმედი მაქვს, ღვთის წყალობით გავიმარჯვებთ და გნახავთ ეპისკოპოსის მიტრით, მისი უდიდებულესობის კურთხევის მონაწილედ. ამ ფრაზამ ეტყობა აბატზე მაგიური ზეგავლენა მოახდინა. გაისმა, როგორ გააჩხაკუნა კარაბინი და შესძახა: - ჯიბეებში ორმოცდაათი ვაზნა მაქვს, მარკიზო, ჩემი სიცოცხლე კი მეფეს ეკუთვნის! - აი, კიდევ ერთი ჩემი მოვალე, - უთხრა ქვაწვიამ მადმუაზელ დე ვერნეის, - ბევრი არ უსესხია, რაღაც საცოდავი ხუთასი-ექვსასი ფრანკი, ამაზე არ ვლაპარაკობ, სისხლი მართებს და იმედი მაქვს, გავუსწორდები. ეგ სატანა იეზუიტი, როგორც გინდა აწამო, მაინც ცოტა იქნება. დაიფიცა, რომ სიკვდილით დასჯიდა ჩემს ძმას და მთელი ჩვენი მხარე აამხედრა. რისთვის? იმისთვის, რომ საბრალოს ახალი კანონებისა შეეშინდა... მერე ყური მიუგდო რაღაც შეუმჩნეველ მოწყობილობას თავის სამალავში, უსმინა და თქვა: როგორც იქნა, მიეთრევიან ეს ყაჩაღები. წავლენ და კიდევ რაღაც სასწაულს მოახდენენ! ნეტავ მაშინდელივით არ მოეპრიანოთ წასვლისას სახლის გადაწვა. დაახლოებით, ნახევარი საათი კიდევ დარჩნენ, ერთმანეთს შეჰყურებდნენ მადმუაზელ დე ვერნეი და დ’ორჟემონი, უცებ დაასხი-კუტალის უხეში, ბოხი ხმა მოესმათ, ჩუმად რომ დაუძახა: - ბატონო დ’ორჟემონ, საფრთხე აღარ არის! აი, ამჯერად ნამდვილად დავიმსახურე ჩემი ოცდაათი ეკიუ! - შვილო ჩემო, სიტყვა მომეცით, რომ თვალებს დახუჭავთ. მადმუაზელ დე ვერნეიმ თვალები დახუჭა და ხელიც მიიფარა, მაგრამ დარწმუნებული რომ ყოფილიყო, დ’ორჟემონმა ლამპა ჩააქრო, ხელი ჩაჰკიდა თავის მხსნელს, მოეხმარა მიხვეულ-მოხვეულ გასასვლელეში ექვსი-შვიდი ნაბიჯი გადაედგა, რამდენიმე წუთის შემდეგ ნელა მოაშორებინა ხელი სახიდან და მარიმ დაინახა, რომ იმ ოთახში იყო, სადაც ცოტა ხნის წინ მარკიზ დე მონტორანი დაინახა. დ’ორჟემონის საძინებელი ოთახი აღმოჩნდა. - ჩემო ძვირფასო ბავშვო, - უთხრა ძუნწმა, - ახლა შეგიძლიათ, წახვიდეთ. ასე ნუ იყურებით აქეთ-იქით, ალბათ ფული არ გაქვთ. აი, ათი ეკიუ. ზოგიერთი მონეტა ცოტა დაზიანებულია, მაგრამ არაფერია, აიღებენ. როგორც კი ბაღიდან გახვალთ, ბილიკს დაინახავთ - ქალაქისკენ მიდის, ან, როგორც ახლა ამბობენ, ოლქში. მაგრამ ფუჟერთან ახლა შუანები არიან. ძნელი წარმოსადგენია, რომ მალე მოხვდებით იქ და მაშასადამე, სანდო თავშესაფარი დაგჭირდებათ. კარგად მომისმინეთ, რასაც გეტყვით, მაგრამ ამ სახიზნავით მხოლოდ უკიდურს შემთხვევაში ისარგებლეთ. ჟიბარის ღარტაფის გადაჭრით, ეკლიან ბუდემდე მიმავალ გზაზე დაინახავთ ფერმას, იქ დიდი სიბო, იგივე დაასხი-კუტალი ცხოვრობს. შედით და უთხარით მის ცოლს, „გამარჯობა, ყანჩა,“ - და ბარბეტა დაგმალავთ. დაასხი-კუტალი თუ დაგინახავთ, ღამე მოჩვენება ეგონებით, დღისით კი შეიძლება გული მოუგოთ ათი ეკიუთი... მშვიდობით. ბარი-ბარში ვართ... ოხ, თქვენ რომ მოგესურვებინათ, ეს ყველაფერი თქვენი იქნებოდა, - და ხელით სახლის გარშემო ველებზე მიუთითა. მადმუაზელ დე ვერნეიმ მადლიერებით შეხედა ამ უცნაურ მოხუცს, მან კი განსხვავებული ხმით ამოიოხრა. - თქვენ, რა თქმა უნდა, ამ ათ ეკიუს მერე მომცემთ (მიაქციეთ ყურადღება, პროცენტებზე არაფერს ვამბობ), მიუტანეთ, გეთაყვა, ჩემს კრედიტზე ფუჟერელ ნოტარიუსს - მეტრ პატრას. თქვენი სურვილიც რომ ყოფილიყო, ის შეადგენდა ჩვენს საქორწინო კონტრაქტსაც, ჩემო მშვენიერო საუნჯევ!.. მშვიდობით!.. - მშვიდობით, - უპასუხა მარიმ და ხელი დაუქნია. - და თუ ფული დაგჭირდებათ, - მიაძახა მიმავალ მარის დ’ორჟემონმა, - გასესხებთ ხუთი პროცენტით. ჰო, მხოლოდ ხუთი! ნუთუ „ხუთი“ ვთქვი? მარი იქ აღარ იყო. „ერთი შეხედვით, კარგი გოგო ჩანს, - ფიქრობდა დ’ორჟემონი, - ქურიდან საიდუმლო გასასვლელი მაინც უნდა გადავაკეთო.“ მერე აიღო თორმეტგირვანქიანი პური, ღორის ბარკალი და დაბრუნდა თავის თავშესაფარში. როგორც კი მადმუაზელ დე ვერნეი მონდორში გავიდა, თითქოს გამოცოცხლდა. განთიადის ნიავმა სახე გაუგრილა, რომელიც რამდენიმე საათი თითქოს ხორშაკიანი ჰაერით ეტკიცებოდა. ეცადა, ბილიკი ეპოვა, მაგრამ მთვარე უკვე თვალს მიეფარა და ისე ჩამობნელდა, რომ ალალბედზე მიდიოდა. მაგრამ უცებ შიშისგან გული შეუქანდა, უფსკრულში გადავარდნის შეეშინდა და გაჩერდა, რადგან იგრძნო, რომ კიდევ ერთი ნაბიჯი და მიწა გამოეცლებოდა ფეხქვეშ. ცივმა ნიავმა, თმას რომ უჩეჩდა, წყლის ჩხრიალმა, ინსტინქტმა - ყველაფერმა აფიქრებინა, რომ სენ-სიულპისის კლდეების ნაპირთნ მისულიყო, რომელიღაც ხეს მოეხვია და განთიადს დაელოდა ზარდაცემული, რადგან სადღაც იქვე ისმოდა იარაღის ჟღარუნი, ცხენების ფლოქვების ცემა და ადამიანების ხმა. ღამის სიბნელის მადლობელი იყო, შუანების ხელში ჩავარდნას რომ გადაარჩინა, თუ მართლა გარს ერტყნენ ფუჟერს, როგორც ბებერმა წუწურაქმა თქვა. გეგონებოდათ, ღამეული კოცონების ცეცხლიაო, თავისუფლებისთვის ბრძოლის სიგნალი, - ისე იფეთქა მთების წვერებზე მეწამულმა შუქმა, მთების მოლურჯო ძირები კი ჯერ არ განათებულიყო და კონტრასტს ქმნიდა დაცვარული ველების თავზე მოლივლივე მოთეთრო თხელ ნისლთან. მალე ჰორიზონტზე ნელა ამოგორდა ლალისფერი დისკო. ბნელიდან გამოჩნდა მთების ბუნდოვანი მოხაზულობა, სენ-ლეონარის სამრეკლო, კლდეები, ნისლში შებურული მდელოები და ახლადგამოღვიძებული დღის ავარდნილ ალში მთის წვერებზე ხეები გამოიძერწა. ქაოსიდან ლამაზად ამობრიალდა მზე, ცეცხლისფერი, ნარინჯისფერი და საფირონის ღრუბლებიდან კაშკაშა ნათელი თანაბარ ჰარმონიულ ზოლებად დაეფინა მთებს და წალეკა ველები. ბნელი გაიფანტა, დღემ დაიპყრო ბუნება. ცივი ნიავი ამოვარდა, ჩიტებმა სტვენა დაიწყეს, ყველგან გაიღვიძა სიცოცხლემ. მადმუაზელ დე ვერნეიმ ძლივს მოასწრო ქვემოთ მშვენიერი სანახაობის თვალის შევლება, რომ ნისლი, ამ გრილ მხარეში ძალიან ხშირად რომ არის ხოლმე, საბურველივით გაიშალა, ამოავსო ველი, ამოვიდა ყველაზე მაღალ გორებამდე და თოვლის საფარივით დაედო კუენონის მთელ მდიდარ აუზს. მალე მადმუაზელ დე ვერნეის მოეჩვენა, რომ ერთ-ერთ მყინვარს ხედავდა, ალპების მწვერვალს რომ ფარავენ. მერე ჯანღის ამ ღრუბლებზე, იტყოდი, ოკეანეაო, ტალღებმა იწყეს გადაგორება, ხან ამოფუვდებოდნენ მაღალ ზვირთებად, ერთმანეთს ეხეთქებოდნენ, ტრიალებდნენ, რბილად ლივლივებდნენ და ცხრებოდნენ. მზის სხივები კაშკაშა ვარდისფრად აელვარებდნენ, ზოგგან აშუქებდნენ გამჭვირვალე ბრჭყვიალით, თხევადი ვერცხლის ტბა გეგონებოდათ. უცებ ამ ფანტასმაგორიას ჩრდილოეთის ქარმა წამოუბერა და ნისლი ოზონით გაჯერებულ ცვრად გაიფანტა ბალახზე. აი, მაშინ შენიშნა მადმუაზელ დე ვერნეიმ ფუჟერის კლდეებზე უზარმაზარი მუქი მასა. შვიდასი-რვაასი შეიარაღებული შუანი ფუთფუთებდა სენ-სიულპისის გარეუბანში, როგორც ჭიანჭველები დანგრეულ ბუდესთან. შუანების სამიათასიანი ურდო რაღაც ჯადოქრობით გაჩნდა, დაიკავა მიდამოები ციხე-კოშკთან და გაშმაგებულ შტურმზე გადავიდა. ამწვანებული სანგრებისა და ძველი რუხი კოშკების მიუხედავად, მძინარე ქალაქი იერიშს ვერ გაუმკლავდებოდა, რომ არა იულოს სიფხიზლე. მიწაყრილებს შორის წარმოქმნილი ღრმულის შუაგულიდან თვალს მოფარებულმა ბატარეამ, შუანების პირველი სროლის პასუხად, ციხე-კოშკისკენ მიმავალ გზას დასცხო. კარტეჩმა მოცელა თავდამსხმელები და გზა გაათავისუფლა. ამის შემდეგ სენ-სიულპისის კარიბჭიდან ჯარისკაცების ასეული გამოვიდა, ისარგებლა შუანების არევ-დარევით, ჯარების საბრძოლო წესის მიხედვით განლაგდა გზაზე და მომაკვდინებელი ცეცხლი გახსნა. როცა დაინახეს, რომ ციხის მიწაყრილებზე ერთბაშად გამოჩნდა ჯარისკაცების მწკრივები, თითქოს თეატრის დახელოვნებულმა დეკორატორმა უცებ გაავლო ლურჯი ზოლები, და დარწმუნდნენ, რომ რესპუბლიკელ მსროლელებს ციხიდან იცავენ, შუანებს არც კი უცდიათ წინააღმდეგობის გაწევა. სხვა შუანებმა დაიკავეს ნანსონის ვიწრო ხეობა, კლდის კარნიზებით აცოცდნენ ბულვარამდე და იქ განლაგდნენ. მთელი ბულვარი დაიფარა თხის ტყავებით და დროისგან ჩაშავებულ ჩალის სახურავებს დაემსგავსა. ამ დროს ქალაქის სხვა ნაწილში, კუენონის ველისკენ გადარეული ზალპები გაისმა. როგორც ჩანს, ფუჟერს წრედ შემოერტყნენ და შეტევაც ყველა მხრიდან ხორციელდებოდა. კლდის აღმოსავლეთის ფერდობიდან ავარდნილმა ალმა გააგებინა, რომ შუანებმა გარეუბანს წაუკიდეს ცეცხლი. თუმცა ცეცხლის ენები, კურდღლისცოცხათი დახურული სახურავებიდან რომ ავარდა, მალე გაქრა და მათ ნაცვლად შავი ბოლის სვეტი აღიმართა - ხანძარი, როგორც ჩანს, ქრებოდა. დენთის ბოლის თეთრმა და მურა ბოლქვებმა მადმუაზელ დე ვერნეის თვალს მოაფარეს ეს სცენა, მაგრამ მალე ქარმა გაფანტა ბოლი. რესპუბლიკელების მეთაური ფრიალო კლდიდან, ბულვარს რომ წამოსდგომოდა, უთვალთვალებდა სცენას; დაინახა, რომ მისი პირველი ბრძანებები შესანიშნავად შესრულდა და უბრძანა, ბატარეის ქვემეხები შეებრუნებინათ, რომ შესძლებოდათ ნანსონის ველის, დედოფლის ბილიკისა და კლდისთვის სროლა. სენ-ლეონარის საგუშაგოსთან დადგმულმა ორმა ზარბაზანმა მიმოფანტა ჭიანჭველებივით მოდებული შუანები, ეს პოზიცია რომ ჰქონდათ ხელში ჩაგდებული. ფუჟერის ნაციონალურმა გვარდიელებმა საბოლოოდ გააქციეს მოწინააღმდეგენი. შეტაკება სულ ნახევარი საათი გაგრძელდა, ლურჯებმა ას კაცზე ნაკლები დაკარგეს. შუანები გაანადგურეს, უკუაგდეს და ისინიც ყველა მიმართულებით უკან იხევდნენ, ვაჟკაცის არაერთი დაჟინებული ბრძანებით. ის ხედავდა, რომ მისი გაბედული ოპერაცია ჩაფლავდა, მაგრამ არ იცოდა, რომ ეს ვივეტიერის ჟლეტის შედეგი იყო, რამაც იულო აიძულა, ფუჟერში დაბრუნებულიყო. არტილერია ქალაქში მხოლოდ იმ ღამეს მივიდა, რადგან ვაჟკაცს რომ გაეგო ჭურვების გადატანის შესახებ, ნამდვილად უარს იტყოდა თავის განზრახვაზე, იცოდა, რომ თავდასხმაზე ჭორები აუცილებლად სავალალო შედეგს გამოიღებდა. მართლაც, რამდენადაც იულოს უნდოდა, ვაჟკაცისთვის ჭკუა ესწავლებინა, იმდენადვე ვაჟკაცი ცდილობდა, მისი იერიში წარმატებული ყოფილიყო, პირველი კონსულის გადაწყვეტილებაზე გავლენის მოსახდენად. ზარბაზნის პირველივე გასროლაზე მარკიზი მიხვდა, რომ წარუმატებელი შტურმის მხოლოდ თავმოყვარეობის გამო გაგრძელება სიგიჟეა და უაზროდ რომ არ დაეკარგა თავისი შუანები, საჩქაროდ გაგზავნა შვიდი-რვა შიკრიკი ბრძანებით, სასწრაფოდ უკან დაეხიათ ყველა პუნქტში. იულომ შენიშნა სენ-სიულპისის კლდეებზე დიდი სამხედრო საბჭოთი გარშემორტყმული მოწინააღმდეგე მადამ დიუ გაც და ზალპი მისცა. მაგრამ პოზიცია ოსტატურად აღმოჩნდა შერჩეული, ახალგაზრდა მეთაური უსაფრთხოდ იყო, მაშინ იულომ შეცვალა პოზიცია, თავდაცვიდან შეტევაზე გადავიდა. შუანების პირველსავე მოძრაობაზე, რამაც მარკიზის განზრახვა გააგებინა, ციხე-სიმაგრესთან მდგომმა ასეულმა ბრძანება მიიღო, უკანდასახევი გზა მოეჭრა მტრისთვის და ნანსონის ველის ზედა გასასვლელების დასაკავებლად წავიდა. მიუხედავად სიძულვილისა, მადმუაზელ დე ვერნეი შეაშინა იმ ხალხის ბედმა, მარკიზი რომ მეთაურობდა. სწრაფად შეტრიალდა, რომ ენახა, მეორე გასასვლელი თავისუფალი იყო თუ არა, მაგრამ იქაც ლურჯები დაინახა. ეტყობოდა, ფუჟერის სხვა მისადგომებთან გამარჯვება მოეპოვებინათ და ახლა კუენონის ველიდან ბრუნდებოდნენ, ჟიბარის ღარტაფის გამოვლით, ეკლიანი ბუდის და სენ-სიულპისის კლდეების იმ ნაწილის დასაპყრობად, სადაც ველისკენ ქვემოთა გასავლელი იყო. მაშ, ასე, შუანები მოამწყვდიეს ხეობაში, ვიწრო მდელოზე და თითქოს ყველა იქ უნდა ჩახოცილიყო, იმდენად სწორად გაითვალისწინა რესპუბლიკელთა ბებერმა მეთაურმა და იმდენად ოსტატურად მიიღო ზომები, მაგრამ ზარბაზნები, ასე კარგად რომ ემსახურნენ იულოს, უძლურნი იყვნენ ამ ორი პუნქტის წინააღმდეგ, სადაც გააფთრებული ბრძოლა დაიწყო და როგორც კი ფუჟერს საფრთხე აღარ ემუქრებოდა, ბრძოლამ შუანებისთვის ჩვეული შეტაკების ხასიათი მიიღო. მადმუაზელ დე ვერნეი ახლა მიხვდა, ხალხის რა გროვა იყო ფუჟერის მიდამოებში რომ დაინახა და რატომ შეიკრიბნენ შუანების წინამძღოლები დ’ორჟემონის სახლში. გასაგები გახდა იმ ღამის ყველა მოვლენა, მხოლოდ ის არ ესმოდა, როგორ აარიდა თავი ამდენ ხიფათს. სასოწარკვეთილებით ნაკარნახევმა ბრძოლამ ისე გაიტაცა მარი, რომ გაქვავებულივით იდგა და თვალს არ აშორებდა მის წინაშე გათამაშებულ დრამატულ სურათებს. მალე სენ-სიულპისის მთებში მიმდინარე ბრძოლამ მისი განსაკუთრეული ინტერესი გამოიწვია. როცა დაინახეს, რომ ლურჯები სჯობდნენ, მარკიზი და მისი მეგობრები შუანების დასახმარებლად ნანსონის ველისკენ გაეშურნენ. კლდეებთან მისადგომები სავსე იყო გამძვინვარებული მებრძოლების ჯგუფებით. სამკვდრო-სასიცოცხლო შეტაკება იყო, მაგრამ არენა და იარაღი შუანებს ანიჭებდა უპირატესობას. ბრძოლის ველი გაფართოვდა: შუანები გაიფანტნენ და კლდეებზე აცოცდნენ, ბუჩქნარებს ჩაბღაუჭებულები. მადმუაზელ დე ვერნეი შეძრწუნდა, ცოტა გვიან დაინახა, რომ მისი მტრები უკვე მწვერვალებამდე ასულიყვნენ და გააფთრებით იცავდნენ იქით მიმავალ სახიფათო ბილიკებს. ყველა გასასვლელი მებრძოლებს ეჭირათ და მარი შეშინდა, რომ მათ შორის მოექცეოდა. მოშორდა ხეს და გაიქცა, გადაწყვიტა, ბებერი ძუნწის რჩევით ესარგებლა. დიდხანს მირბოდა ფერდობზე, კუენონის ველს რომ გადასცქერის, შორს რაღაც გომური დაინახა და მიხვდა, ის დაასხი-კუტალის ფერმაში იყო, სადაც შეტაკების დროს ალბათ მხოლოდ მისი ცოლი იყო შინ. ამ ვარაუდმა გაამხნევა მადმუაზელ დე ვერნეი: იმედი ჰქონდა, გულთბილად მიიღებდნენ და ფუჟერში უხიფათოდ დაბრუნების დრომდე რამდენიმე საათით შეიფარებდნენ. ყველაფერი იმას მიანიშნებდა, რომ გამარჯვება იულოს უნდა ეზეიმა. შუანები ისე სწრაფად იხევდნენ უკან, რომ მარის სულ ახლოს ესმოდა სროლა. შეშინებულმა, ბრმა ტყვიის მსხვერპლი არ გამხდარიყო, გომურისკენ მოკურცხლა, სანიშნად საკვამლე მილი ჰქონდა. როგორც იქნა, ბილიკმა ქერქგაუცლელ ოთხ მორზე შემდგარ, გამხმარ კურდღლისცოცხას სახურავიან ჩარდახთან მიიყვანა. ფარდულის სიღრმეში ერთადერთ თიხატკეპნილ კედელთან სიდრის დასამზადებელი წნეხი იდგა, აქვე იყო წიწიბურას სალეწი პატარა კალო და სამიწათმოქმედო იარაღი. მადმუაზელ დე ვერნეი ფარდულის ერთ-ერთ ბოძთან გაჩერდა, ვერ ბედავდა, გადასულიყო ამ პატარა ქოხის, რომელიც ნამდვილმა პარიზელმა გომურად ჩათვალა, ჭაობზე, ეზო რომ რომ ერქვა. ქოხი კლდეზე იყო მიკრული. ჩრდილოეთის ქარისგან რომ იცავდა და პოეტურად გამოიყურებოდა, სახურავზე გადმოკიდულ თელისა და ერიკას ყლორტების გირლანდებითა და მთის ყვავილებით. კლდეში გამოკვეთილი კიბით ქოხის ბინადართ კლდის წვერზე, სუფთა ჰაერის ჩასაყლაპად ასვლა შეეძლოთ. ქოხის მარცხნივ მთა მკვეთრად დაბლდებოდა და ნათესების რიგი ჩანდა, რომელთაგან პირველი უეჭველად სახლის პატრონს ეკუთვნოდა. ხეებიანი მიწაყრილები თვალსახარ წარაფებად ერტყა ყველა მინდორს და უახლოესი ცოცხალი ღობე ეზოს ყორეს ემიჯნებოდა. მინდვრამდე ბილიკს სქელი, ჭიანაჭამი ხე იცავდა, - თავისებური ბრეტონული შლაგბაუმი (ეს სახელი, მოგვიანებით, გადახვევის საბაბი იქნება ამ მხარის დასახასიათებლად). ფიქლის ფერდობზე გამოთლილ კიბესა და მორით გადახერგილ ბილიკს შორის, ჭუჭყიანი ეზოს სიღრმეში, კლდის შვერილის ქვეშ ქოხის ოთხკუთხივ უხეშად ნათალი გრანიტის ნაჭრები ელაგა ზედიზედ - თიხის, ფიცრებისა და წვრილი ქვებისაგან შეკოწიწებული კედლების საყრდენად. ნახევარი სახურავი გამხმარი კურდღლისცოცხასი იყო, ჩალის მაგივრად რომ დაეხურათ, მეორე ნახევარი კი მუხის, კრამიტივით დაჭრილი ნაფოტებისგან რომ გაეკეთებინათ. ეს იმის მიმანიშნებელი იყო, რომ სახლი შიგნითაც ორად იყო გაყოფილი, მართლაც, ერთი ნახევარი უშნო ღობით გამოყოფილი გომური იყო, მეორე ნახევარში კი პატრონები ცხოვრობდნენ. თუმცა ამ ქოხში, ქალაქთან სიახლოვის გამო, რაღაც სიახლეები იყო, ფუჟერიდან ორი კილომეტრის დაშორებით რომ ვერ შეხვდებით, მაგრამ მაინც ნათლად ჩანდა ცხოვრების არამდგრადი, ცვალებადი ყაიდა, რაც ყმებს ომებმა და ფეოდალურმა წეს-ჩვეულებებმა დაუტოვეს და დაუქვემდებარეს. ბევრი გლეხი ციხე-კოშკს, სადაც მათი სენიორები ცხოვრობდნენ, დღემდე დარბაზს, დიდ სახლს უწოდებს. მადმუაზელ დე ვერნეი გასაგები გაკვირვებით ათვალიერებდა ამ კუნჭულს და ბოლოს შეამჩნია, რომ ეზოს ლაფში არც თუ საიმედო ბილიკად გრანიტის ნატეხები ეყარა. როცა სროლის ხმა საგრძნობლად მოახლოვდა, ქალიშვილმა გადაწყვიტა, თავშესაფარი ეთხოვა და ქვიდან ქვაზე სკუპ-სკუპით გადავიდა წუმპეზე. სახლში კარი ორნაწილიანი იყო: ქვედა ნაწილი მთლიანი მასიური ქვისა იყო, ზედას კი დარაბა ჰქონდა და ფანჯრის მაგივრობას სწევდა. ასეთი კარი საფრანგეთის ზოგიერთი პატარა ქალაქის სავაჭროებში გვხვდება, ოღონდ იქ ლამაზად მორთულ-გაწყობილია და ქვედა ნაწილში ზანზალაკი აქვს. ამ ქოხში კარი ხის რაზით იკეტებოდა, ზედა ნაწილს კი დარაბით მხოლოდ ღამე კეტავდნენ, რადგან სინათლე ოთახში მხოლოდ აქედან შედიოდა. მართალია, ქოხში უშნოდ გამოჩორკნილი სარკმელიც იყო, მაგრამ მისი პატარა მინები ბოთლის ძირს წააგავდა, სქელ, ტყვიის კალათას კი იმდენი ადგილი ეჭირა, თითქოს უფრო ეფარებოდა შუქს, ვიდრე ატარებდა. როცა მადმუაზელ დე ვერნეიმ ჟანგიანი ანჯამების ღრჭიალით გააღო კარი, ამიაკის აუტანელი სუნი ეცა. გომურის ოთხფეხა ბინადრებს ჩლიქების ცემით ტიხარი დაენგრიათ, საცხოვრებლისგან რომ ყოფდა. ასე რომ, ფერმა, - და ეს ფერმა იყო, შიგნიდან უკეთესი არ იყო, ვიდრე გარედან. მადმუაზელ დე ვერნეი ფიქრობდა: ნუთუ ამ პირველყოფილ ჭუჭყში შეიძლება ადამიანი ცხოვრობდეს? და უცებ მის წინ აღმოჩნდა რვა-ცხრა წლის ბიჭი და მარიმ თვალი ვერ მოსწყვიტა: ქორფა, ყირმიზა სახე, მსუქანი ლოყები, ცოცხალი თვალები, კბილები სპილოს ძვლისა გეგონებოდათ და ნახევრად შიშველ მხრებზე დაყრილი აბურდული ქერა თმა. მის პატარა სხეულში ჩაბუდებული ძალა იგრძნობოდა, პოზა კი იმ ველურ მიამიტობას, მშვენიერ გაოცებას გამოხატავდა, რომლისგანაც ასე ფართოდ ახელენ ბავშვები თვალებს. ბიჭი გამაოგნებლად ლამაზი იყო. - დედაშენი სად არის? - ალერსიანად ჰკითხა მარიმ, დაიხარა და თვალები დაუკოცნა. კოცნა შეიფერა, გასრიალდა და ბორცვზე ნაკელის გროვას მოეფარა, სახლსა და ბილიკს შორის. სიტყვამ მოიტანა და დაასხი-კუტალი, სხვა მრავალი მხვნელ-მთესველის მსგავსად, იმ მხარეში მიწათმოქმედების თავისებური სისტემის თანახმად, ნაკელს ყოველთვის შემაღლებულ ადგილზე აგროვებდა და როცა ნიადაგის გასანაყოფიერებლად მისი გამოყენების დრო დგებოდა, წვიმას უკვე გამორეცხილი ჰქონდა ყველა სასარგებლო თვისება. რამდენიმე წუთი მარი ქოხის დიასახლისად დარჩა და სახლი - ერთადერთი ოთახი, სადაც ბარბეტას ელოდა, მიათვალიერ-მოათვალიერა. ყველაზე შესამჩნევი და დიდებული რამ ლურჯი გრანიტის ბალდახინიანი უზარმაზარი კერა იყო. ამ სახელწოდების ეტიმოლოგიას ადასტურებდა გრანიტის ფილიდან გადმოკიდებული ნახევარწრის ფორმის მწვანე სარჟის ნაჭერი, ნაპირზე მოვლებული ბაცი-მწვანე ლენტით. „ბალდახინის“ შუაში იდგა ღვთისმშობლის გაფერადებული თაბაშირის პატარა ქანდაკება. მადმუაზელ დე ვერნეიმ სტატუეტის ცოკოლზე ამოიკითხა ამ პროვინციაში ძალიან გავრცელებული სასულიერო ლექსის ორი სტრიქონი: მე ვარ დედა ღმერთისა, მფარველი ამ ადგილისა. ღვთისმშობლის უკან სურათი ჩანდა - ლურჯი და წითელი ლაქებით ნათითხნი საშინელება. აკლდამის ფორმის საწოლს მწვა-ნე სარჟის მიჩიგდანი ეფარა. ბავშვის უშნოდ შეკრული, ნაჩორკნი საწოლი, სართავი ჯარა, ტლანქი, ულაზათო სკამები, ამონაკვეთი, ჩუქურთმიანი, განიერი, დაბალი კარადა ცოტაოდენი ჭურჭლით - სულ ეს იყო ამ ქოხის მოწყობილობა. ფანჯარასთან წაბლის ხის გრძელი მაგიდა იდგა, იმავე ხის ორი მერხით. დაბურული პატარა მინებიდან შემოსული სინათლე ძველებური წითელი ხის ელფერს აძლევდა. კუთხეში იდგა უზარმაზარი კასრი, მის ქვეშ მადმუაზელ დე ვერნეიმ შეამჩნია მოყვითალო სიბინძურე, რომელსაც ნესტით ამოეჭამა იატაკი - თიხით შეწებებული გრანიტის ნაჭრები. როგორც ჩანს, ოჯახის უფროსს შუანური მეტსახელი დამსახურებულად ჰქონდა შერქმეული. მადმუაზელ დე ვერნეიმ თვალი აარიდა ამ უსახურ გარემოს და ზემოთ აიხედა. და მაშინ მოეჩვენა, რომ ჭერქვეშ მთელი მსოფლიოს ღამურებს მოეყარათ თავი - იმდენი მუქი აბლაბუდა იყო კოჭებიდან ჩამოკონწიალებული. გრძელ მაგიდაზე ორი უზარმაზარი სიდრით სავსე კუტალი იდგა. თიხის ასეთი ჭურჭელი საფრანგეთის ბევრ ოლქშია და პარიზელებისთვის ძნელი წარმოსადგენი არ არის. ისინი პირგანიერი ტოლჩებივით არის, რომლითაც გურმანებს სუფრაზე ბრეტონულ კარაქს მიართმევენ ხოლმე. მაგრამ უნდა წარმოიდგინოთ უფრო ღიპიანი, უსწორმასწოროდ მოჭიქული, მოწითალო ლაქებით ზღვის ზოგიერთი ნიჟარასავით მოელვარე. ასეთ კუტალს სატუჩეც აქვს, წყლიდან ჰაერის ჩასაყლაპად თავამოწეულ ბაყაყს რომ მოაგავს. მარის ყურადღება ამ ორმა კუტალმა მიიქცია, მაგრამ ბრძოლის ხმა ისე მკაფიოდ შემოესმა, რომ თვალის ცეცება დაიწყო, ბარბეტას მოსვლამდე დასამალი ადგილის საპოვნელად. ამ დროს დიასახლისიც მოვიდა. - გამარჯობა, ყანჩა, - მიმართა მარიმ და ძლივს შეიკავა უნებური ღიმილი. ამ ქალს სახე საოცრად უგავდა ქვის ნიღაბს, არქიტექტურულ ორნამენტად რომ ათავსებენ ხოლმე ფანჯრის თაღის შუაში. - აა! დ’ორჟემონისგან ხართ? - არც თუ ალერსიანად ჰკითხა ბარბეტამ. - სად დამმალავთ? შუანები უკვე ახლოს არიან. - იქ!.. - უთხრა იმ არსების სილამაზითა და უცნაური ჩაცმულობით გაკვირვებულმა ბარბეტამ, ვერაფრით რომ ვერ აკავშირებდა თავისი სქესის წარმომადგენლებთან, - აი, იქ, სამალავში. მან მარი საწოლის თავთან მიიყვანა და საწოლსა და კედელს შორის დატოვებულ პატარა სივრცეში მოათავსა. მაგრამ უცებ ერთმანეთს გადახედეს, გაიგონეს ეზოში როგორ ჩახტა ვიღაც წუმპეში. ძლივს მოასწრო ბარბეტამ საწოლის ფარდის ჩამოფარება, მარიც ქვეშ მოაქცია და გამოქცეული შუანის პირისპირ აღმოჩნდა. - აბა, აქ სად დავიმალო, ბებერო? გრაფი დე ბოვანი ვარ. მადმუაზელ დე ვერნეი შეკრთა, იმ სტუმრის ხმა იცნო, ვისაც მისთვის გამოცანად დარჩენილი სიტყვები ეკუთვნოდა, ვივეტიერის ტრაგედია რომ გამოიწვიეს. - საუბედუროდ, მონსენიორ, ხომ ხედავთ, აქ დასამალი ადგილი არ არის! უკეთესია, ეზოში გავალ და იქ დავიჭერ თვალყურს. ლურჯები თუ მოვლენ, გაგაგებინებთ. აქ რომ დავრჩე და იმათ გიპოვონ, სახლს გადაბუგავენ. და ბარბეტა გავიდა. ვერ მოესაზრებინა, როგორ მოქცეულიყო ორი მტრის ინტერესების დასაცავად, ერთნაირი უფლება რომ ჰქონდათ აქ დამალვისა, რადგან ქმარმა უბრძანა ორმაგი თამაში. - მხოლოდ ორი ჭურვი დაგრჩა! - სასოწარკვეთილმა ჩაილაპარაკა გრაფმა. - მაგრამ ლურჯები უკვე გაგცდნენ. ეე, არაფერია! ნუთუ უკან დაბრუნებისას, ჩემდა საუბედუროდ, ისევ ამ სახლთან ჩაივლიან და აზრად მოუვათ საწოლის ქვეშ შეხედვა? დაუფიქრებლად მიაყუდა თოფი კუთხეში, სადაც მარი იდგა, სარჟის მწვანე ფარდაში შეხვეული. მერე დაიხარა, რომ ენახა, შეეტეოდა თუ არა საწოლის ქვეშ. უეჭველია, უნდა დაენახა მიყუჟული ქალის ფეხები, მაგრამ ამ სახიფათო მომენტში ქალმა ხელი სტაცა თოფს, გადახტა შუა ოთახში და დაუმიზნა გრაფს. მან იცნო ქალი და გადაიხარხარა. სამალავში შესვლისას, მარიმ მოიხადა ფართოფარფლებიანი შუანური ქუდი. მის ფაფუკ დალალებს მაქმანის შავი ბადე ვერ იჭერდა. - ნუ იცინით, გრაფო, ჩემი ტყვე ხართ... გაინძრევით თუ არა, გაიგებთ, რა შეუძლია შეურაცხყოფილ ქალს, - სწორედ იმ წუთში, როცა გრაფი და მარი, თავიანთი აზრებით აფორიაქებულნი, დაჟინებით შეჰყურებდნენ ერთმანეთს, კლდიდან ყვირილი შემოისმა. - გადაარჩინეთ ვაჟკაცი! გაიფანტეთ! გადაარჩინეთ ვაჟკაცი! გაიფანტეთ! ბარბეტას მჭექარე ხმა გაისმა, შეწყობილი ყვირილი რომ გადაფარა. ქოხში მომწყვდეული მტრები ყურს უგდებდნენ ძალიან განსხვავებული, მღელვარე გრძნობებით შეპყრობილნი. მშვენი-ვრად ხვდებოდნენ, რომ უფრო მათ გასაგონად ამბობდა, ვიდრე შვილის. - შენ რა, ლურჯებს ვერ ხედავ? - გაბრაზებული ჭყიოდა ბარბეტა, - აქ მოდი, დაუდეგარო, თორემ მე თვითონ მოგათრევ! თუ გინდა, რომ ტყვია მოგხვდეს? აბა, ცოცხლად, გამოიქეცი!.. ამ დროს, ეს სწრაფმდინარი წვრილ-წვრილი ამბები რომ ხდებოდა, ეზოში საიდანღაც იფრინდა ჩამოხდა. - იფრინდა!.. - დაუძახა მადმუაზელ დე ვერნეიმ. იფრინდამ მოირბინა მის ხმაზე და უფრო მარჯვედ, მოსხეპილად დაუმიზნა გრაფს, ვიდრე მისმა მხსნელმა. - არისტოკრატო, - დამცინავად მიმართა ქვეითმა, - არ გაინძრე, თორემ ბასტილიასავით ხელად მოგსპობ. - იფრინდა, - ალერსიანად წაიღუღუნა მადმუაზელ დე ვერნეიმ, - ამ ტყვეზე თქვენ აგებთ პასუხს. რაც გინდათ, ქენით, ოღონდ ფუჟერში საღ-სალამათი უნდა მიიყვანოთ. - გასაგებია, ქალიშვილო! - ფუჟერის გზა უკვე თავისუფალია? - თავისუფალია და სრულიად უსაფრთხო, თუ შუანები არ აღსდგებიან მკვდრეთით! მადმუაზელ დე ვერნეი გრაფის მსუბუქ სანადირო თოფს დაეპატრონა და ირონიული ღიმილით უთხრა თავის ტყვეს: - მშვიდობით, გრაფო! არა, ნახვამდის! - დაიხურა თავისი ფართოფარფლებიანი ქუდი და სწრაფად გაუყვა ბილიკს. - გვიან მივხვდი, რომ ღირსება და სახელდაკარგულ ქალს ღირსებაზე არ უნდა ეხუმრო, - მწარედ ჩაილაპარაკა გრაფმა დე ბოვანმა. - არისტოკრატო, - კუშტად გასძახა იფრინდამ, თუ არ გინდა, თქვენს ყოფილ სამოთხეში გაგისტუმრო, ცუდის თქმა არ გაბედო ამ ლამაზ ქალბატონზე! მადმუაზელ დე ვერნეი სენ-სიულპისის კლდეებისა და ეკლიანი ბუდის შემაერთებელი ბილიკებით გაემართა ქალაქისკენ. მივიდა იმ მაღლობამდე, სწრაფად გაიარა გრანიტის კლდეების შვერილებზე დაკლაკნილი გზა და აღფრთოვანებულმა თვალი ვერ მოსწყვიტა ნანსონის მშვენიერ ვიწრო ველს, სულ ახლახან ასეთ ხმაურიანს, ახლა კი სრულიად მშვიდსა და წყნარს. მთების სიმაღლიდან ეს ღარტაფი მწვანე ქუჩას ჰგავდა. გზამ მადმუაზელ დე ვერნეი სენ-ლეონარის კარიბჭესთან მიიყვანა და ფუჟერში შევიდა. ქალაქის მოსახლეობა ისევ ღელავდა, როგორ დამთვარდებოდა ბრძოლა, რომელიც, თუ კანტიკუნტი სროლებით იმსჯელებდით, შეიძლებოდა მთელი დღე გაგრძელებულიყო. კარიბჭესთან დიდი ჯგრო ელოდა ნაციონალური მეომრების დაბრუნებას, რომ გაეგოთ, როგორი იყო მსხვერპლი. მადმუაზელ დე ვერნეის უცნაურმა კოსტიუმმა, გაშლილმა თმამ, თოფმა, კირით გასვრილმა მიშხეფებულმა ტალახმა, ცვრისგან დანესტიანებულმა შალმა და კაბამ ფუჟერის მოსახლეობის ცნობისმოყვარეობა გამოიწვია, მით უმეტეს, რომ ქალაქში უკვე ლაპარაკობდნენ ამ პარიზელი ქალის ძალაუფლებაზე, სილამაზესა და უცნაურობაზე. მთელი ღამე ელოდა ფრანსინი თავის ქალბატონს და ბოლოს და ბოლოს რომ დაინახა, რაღაცის თქმა დააპირა, მაგრამ მარიმ მეგობრული ჟესტით გააჩერა. - ხომ ხედავ, ცოცხალი ვარ, ჩემო პატარავ, - უთხრა მარიმ, - პარიზიდან წამოსვლისას როგორ მინდოდა ფათერაკები!.. - და მცირე ხნის დუმილის შემდეგ დაუმატა, - ახლა ყველაფერი გამოვცადე!.. ფრანსინი გასვლას აპირებდა, რათა საუზმე მოერთმიათ მისი ქალბატონისთვის, ალბათ ძალიან მოგშივდათო, უთხრა. - ოო, აბაზანა, აბაზანა!.. პირველ რიგში, დაბანა მინდა! - შესძახა მადმუაზელ დე ვერნეიმ. ფრანსინს ძალიან გაუკვირდა, მისმა ქალბატონმა სამგზავრო სკივრით ჩამოტანილი სამოსიდან ყველაზე ელეგანტური ტანსაცმელი რომ მოითხოვა. საუზმის შემდეგ მარიმ საგულდაგულოდ დახვეწილად ჩაიცვა, ისეთი მონდომებით, ქალი რომ მეჯლისზე წასასვლელად, საყვარელ მამაკაცთან შესახვედრად რომ იპრანჭება. ფრანსინს ვერაფრით აეხსნა თავისი ქალბატონის ირონიული მხიარულება. ეს სიყვარულის სიხარული არ იყო, - ქალები ამას უშეცდომოდ გამოიცნობენ სახის გამომეტყველებით, - რაღაც თავშეკავებული ღვარძლი, ნიშნის მოგება იყო, რაღაც ავისმომასწავებელი, არასასიკეთო. მარიმ თვითონ, საკუთარი ხელით გაასწორა ფარდები ფანჯრებზე, საიდანაც შესანიშნავი პანორამა იშლებოდა, მერე სავარძელი ისე მიიდგა ბუხართან, რომ შუქი სახეზე მოხვედროდა. ფრანსინს უბრძანა, ყვავილები ეშოვნა, უნდოდა, ოთახი საზეიმოდ ყოფილიყო მორთული. როცა მოიტანა, უთხრა, ლამაზად როგორ განელაგებინა, მერე ოთახს კმაყოფილი თვალი მოავლო და ფრანსინს მიმართა, ვინმე გაეგზავნა იულოსთან და მისი ტყვე მოეყვანათ. თვითონ სავარძელზე მიწვა დასასვენებლად და თანაც მიიღო პოზა, რომლითაც ხაზს გაუსვამდა გრაციასა და სისუსტეს, თვალწარმტაცად, მომაჯადოებლად რომ გამოსდის ზოგიერთ ქალს. ეს მაცდუნებელი პოზის მიბნედილი მინაზებულობა, კაბის ნაკეცებიდან ოდნავ გამოჩენილი ინტერესის აღმძვრელი პატარა ფეხი, მოღერებული ყელი, ბალიშზე დასვენებული ხელი, ლამაზი თლილი თითები, ჟასმინის მტევნის თეთრი ზანზალაკებივით ბალიშის ნაპირზე გადმოკიდული, - ყველაფერი ჰარმონიულად ეხამებოდა მისი თვალების გამომეტყველებას. ყველაფერი აცდუნებდა და სურვილებს აღძრავდა. ბრძანა, საკმეველიც მოეტანათ, ჰაერი ნაზი არომატით რომ გაჯერებულიყო, ასე რომ აღელვებს მამაკაცის გულს და არც თუ იშვიათად ამზადებს იმ გამარჯვებას, რომლის შეუმჩნეველად მოპოვებაც განუზრახავს ქალს. რამდენიმე წუთის შემდეგ საძინებლის მომიჯნავე სასტუმრო ოთახში ბებერი მებრძოლის მძიმე ფეხის ხმა გასმა. - აბა, მეთაურო, სად არის ჩემი ტყვე? - ამ წუთში ვბრძანე თორმეტკაციანი პიკეტის დაყენება იარაღით ხელში, დაჭერილი მტრის დასახვედრად. - როგორ, თქვენ გაეცით განკარგულება ჩემს ტყვესთან დაკავშირებით? - წამოიძახა მარიმ, - მისმინეთ, სარდალო, თქვენი სახის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, დიდ სიამოვნებას არ უნდა გგვრიდეთ ადამიანის მოკვლა ბრძოლის ველის გარეთ. ასე რომ, დამიბრუნეთ ჩემი შუანი. მისი სიკვდილის გადავადებას ჩემს თავზე ვიღებ. გიცხადებთ, რომ ეგ არისტოკრატი აუცილებლად მჭირდება ჩვენი გეგმების განსახორციელებლად. და თანაც ამ მოყვარული შუანის დახვრეტა ისეთივე უაზრობაა, როგორც საჰაერო ბურთისთვის სროლა. საკმარისია, ქინძისთავი ჩაარჭოთ და - ჩვრად იქცევა. თუ ღმერთი გწამთ, ეგ სისასტიკეები არისტოკრატებს დაუტოვეთ. რესპუბლიკა დიდსულოვანი უნდა იყოს.განა არ მიუტევებდით კიბერონის მსხვერპლებს და მრავალ სხვას?.. აი, რა, თქვენი პიკეტი დაზვერვაზე გაუშვით, თქვენ კი, ჩემს ტყვესთან ერთად მოდით ჩემთან სადილად. ოღონდ არ დაგავიწყდეთ, ერთ საათში დაღამდება, - დაუმატა ცბიერი ღიმილით, - და თუ დააგვიანებთ, ჩემი მოკაზმულობის მთელი ეფექტი დაიკარგება. - კი მაგრამ, მადმუაზელ, როგორ?.. - ჩაილაპარაკა გაოგნებულმა იულომ. - აბა, კიდევ რა? ა, მესმის!.. ნუ გეშინიათ, გრაფი არსად წაგივათ. ადრე თუ გვიან, თქვენი თოფების ცეცხლი ფრთებს შეუტრუსავს ამ სქელ პეპელას. იულომ ოდნავ აიჩეჩა მხრები იმ კაცივით, იძულებული რომ არის, უნდა თუ არა, დაემორჩილოს ლამაზი ქალის ახირებას და ნახევარი საათის შემდეგ გრაფ დე ბოვანთან ერთად დაბრუნდა. მადმუაზელ დე ვერნეიმ თავი მოაჩვენა, თითქოს სტუმრები მოულოდნელად დაადგნენ თავზე, თითქოს ძალიან უხერხულად იგრძნო თავი, გრაფმა დაუდევრად წამოწოლილი რომ დაინახა, მაგრამ როგორც კი გრაფის თვალებში ამოიკითხა, რომ სასურველი შთაბეჭდილება მოახდინა, ადგა და უზადო გრაციით, დახვეწილი თავაზიანობით მიიღო სტუმრები. მის ჟესტსა და პოზებში, ღიმილსა და სიარულში, ინტონაციაში - არაფერი იყო ყასიდი, დასწავლილი, არაფერი ამჟღავნებდა დამალულ ზრახვებსა და აზრებს. ყველაფერი ჰარმონიული იყო, ვულგარულობის ნასახიც კი არ ჩანდა არაფერში, რაიმე საეჭვოდ რომ სჩვენებოდათ. რომ ჰგონებოდათ, რომ ბაძავდა იმ საზოგადოების მანერებს, რომელსაც არ ეკუთვნოდა. როცა როიალისტი და რესპუბლიკელი დასხდნენ, ქალმა მკაცრად შეხედა გრაფს. დიდგვაროვანი ქალებს კარგად იცნობდა და იცოდა, რომ ამ ქალისთვის მიყენებული შეურაცხყოფა შეიძლებოდა სიცოცხლის ფასად დასჯდომოდა. ასეთი ვარაუდის მიუხედავად, არც განზრახ მხიარულება დასტყობია და არც გულისტკივილი; თავი იმ ადამიანივით ეჭირა, ასეთ სწრაფ კვანძის გახსნას რომ არ ელოდა. მალე სასაცილოდ მოეჩვენა, ასეთი ლამაზი ქალის საზოგადოებაში სიკვდილის შინებოდა და თანაც, მარის მკაცრმა გამომეტყველებამ სხვა აზრები აუშალა. „აჰა! ვინ იცის, იქნებ გრაფის გვირგვინი უფრო ხიბლავს, ვიდრე ხელიდან გაშვებული მარკიზისა? მონტორანი ნაფოტივით გამხმარია, მე კი... - და კმაყოფილმა შეათვალიერა თავისი თავი, - ასეა თუ ისე, თავს მაინც გადავირჩენ!“ ეს დიპლომატიური მსჯელობები სრულიად უსარგებლოდ ეჩვენა. მოჩვენებითი გატაცება, გრაფს რომ უნდა განესახიერებინა, მოულოდნელად, ვნების მგზნებარე კაპრიზად შემოუბრუნდა და სახიფათო, მაცდუნებელი სიამოვნებით ეცადა, გაეღვივებინა იგი. - გრაფო, - უთხრა მარიმ, - ჩემი ტყვე ხართ. უფლება მაქვს, ჩემს ხელთ იყოთ. თქვენი სიკვდილით დასჯას ჩემი თანხმობა სჭირდება... მაგრამ ძალიან ცნობისმოყვარე ვარ და ნებას არ მივცემ, ახლა დაგხვრიტონ. - თუ გავჯიუტდები და არაფერს ვიტყვი? - მხიარულად ჰკითხა. - წესიერ ქალთან ეგ შეიძლება, მაგრამ გომბიოსთან!.. კარგი ერთი, გრაფო, ეგ უაზრობაა. მწარე ირონიით ნათქვამი ეს სიტყვები მარიმ წაისისინა, როგორც იულომ თქვა გრაფინია დე ბოფორზე ლაპარაკისას, და ისეთ ენამწარობას მოწმობდნენ, რომ გრაფმა არაფერი უპასუხა, მხოლოდ გაკვირვებით შეხედა თავის სასტიკ მოწინააღმდეგეს. - მომისმინეთ, - დაუმატა დამცინავი ღიმილით, - თქვენი სიტყვები რომ არ დავარღვიო, კარგი გოგო ვიქნები, როგორც ყველა ეგ არსება. პირველ რიგში, აი, თქვენი თოფი... - და რბილად, ხუმრობანარევი ჟესტით მიართვა კარაბინი. - აზნაურის პატიოსან სიტყვას გაძლევთ, მადმუაზელ, თქვენ ისე იქცევით... - ოჰ! - შესძახა მარიმ და შეაწყვეტინა, - არ მჯერა მე აზნაურის პატიოსანი სიტყვის! ვენდე აზნაურს და ჩამოვედი ვივეტიერში. თქვენმა წინამძღოლმა შემომფიცა, რომ მეც და ჩემი ხალხიც იქ უსაფრთხოდ ვიქნებოდით. - რა უნამუსობაა! - შესძახა შუბლშეჭმუხნულმა იულომ. - ამაში დამნაშავე გრაფია, - თქვა მარიმ და მიუთითა აზნაურზე, - ეჭვი არ მეპარება, ვაჟკაცს გულით უნდოდა, შეესრულებინა სიტყვა, მაგრამ გრფმა დე ბოვანმა ჩემზე რაღაც ცილისწამება გაავრცელა და კვერი დაუკრა „ფაშატ შარეტს“ ჩემზე სისაძაგლეები რომ თქვა... - მადმუაზელ, - თქვა სრულიად შეცბუნებულმა გრაფმა, - ჯალათის ცულისაც არ შემეშინდება, დავამტკიცებ, რომ მხოლოდ სიმართლე ვთქვი. - რა თქვით? - რომ იყავით... - თქვით, თქვით, ნუ გრცხვენიათ, რომ საყვარელი ვიყავი... - დიახ, მარკიზის საყვარელი, ახლა კი ჰერცოგ დე ლენონკურისა, ერთ-ერთი ჩემი მეგობრის, - განაცხადა გრაფმა. - ახლა კი მშვიდად შემეძლო თქვენი დასახვრეტად გაშვება, - წარმოთქვა მარიმ, სულაც რომ არ ეტყობოდა დარცხვენა, გრაფი კი გაოცებული იყო მისი მოჩვენებითი თუ ნამდვილი უზრუნველობით ასეთი ბრალდების შემდეგ, - მაგრამ, - სიცილით გააგრძელა მარიმ, - სამუდამოდ მოიშორეთ შავბნელი აზრები სასიკვდილო ტყვიის შესახებ, თქვენ მე უფრო მეტად არ შეურაცხმყავით, ვიდრე თქვენი მეგობარი, როცა განაცხადეთ, რომ მე ვიყავი მისი... ფუჰ! რა სისაძაგლეა!.. მისმინეთ, გრაფო, თქვენ განა არ ყოფილხართ მამაჩემის, ჰერცოგ დე ვერნეის სახლში? რაკი უნდოდა, იულოს არ გაეგო ასეთი მნიშვნელოვანი აღიარება, რის თქმასაც აპირებდა, მადმუაზელ დე ვერნეიმ თავისკენ მოუხმო გრაფს და ყურში უთხრა რამდენიმე სიტყვა. ბატონ დე ბოვანს გაკვირვების ყრუ შეძახილი აღმოხდა და დაბნეულმა შეხედა მარის. მარი შეეცადა, გაეღრმავებინა გრაფში გაღვიძებული მოგონება, ბუხარს მიეყრდნო და გულუბრყვილობისა და ბავშვური უმანკოების პოზა მიიღო. გრაფმა მუხლი მოიყარა. - მადმუაზელ, - შესძახა მან, - გემუდარებით, პატიება მიბოძეთ, თუმცა ღირსი არ ვარ. - მე არაფერი მაქვს საპატიებელი. ახლა თქვენი სინანული ისეთივე უსაფუძვლოა, როგორც არ გქონდათ საბუთი, ვივეტიერში იმ თავხედური მტკიცებისა. ამის გაგება თქვენს შესაძლებლობებს აღემატება, ოღონდ, იცოდეთ, გრაფო, - მკაცრად დაუმატა მარიმ, - ჰერცოგ დე ვერნეის ქალიშვილი დიდსულოვანია და თქვენი ბედი ძლიერ აწუხებს. - ასეთი შეურაცხყოფის შემდეგაც კი? - ჰკითხა გრაფმა რაღაცნაირი სიმწრის გრძნობით. - ზოგიერთი ადამიანი ისე მაღლა დგას, რომ შეურაცხყოფა მათ ვერ შეეხება, მე ასეთ ხალხს მივეკუთვნები. ქალიშვილმა ისეთი კეთილშობილებითა და სიამაყით თქვა ეს სიტყვები, რომ ტყვეს თავის მიმართ პატივისცემა აღუძრა, იულოსთვის კი მთელი ეს ინტრიგა უფრო ბუნდოვანი გახდა. მან ხელი ასწია, თითქოს ულვაშის გადაგრეხა უნდოდა, შეშფოთებით შეხედა მადმუაზელ დე ვერნეის, მან კი მჭევრმეტყველური ნიშნით მიახვედრა, რომ თავისი გეგმის ერთგული რჩებოდა. - ახლა კი ვისაუბროთ, - თქვა მადმუაზელ დე ვერნეიმ ცოტა ხნის დუმილის შემდეგ, - ფრანსინ, გეთაყვა, მოიტანე სანთლები. ძალიან ოსტატურად გადაიტანა ლაპარაკი იმ დროზე, სულ რამდენიმე წლის წინ რომ გახდა ძველი რეჟიმი. ცოცხალი შენიშვნებითა და დახასიათებებით შეეშველა გრაფს, წარსულში გადასულიყო და ისეთი დახვეწილი თავაზიანობით მიჰყავდა საუბარი და მიმართულებას აძლევდა მის რეპლიკებს, იმდენჯერ მისცა შემთხვევა, გონებამახვილურად ეპასუხა, რომ ბოლოს და ბოლოს დე ბოვანმა გადაწყვიტა, რომ ცხოვრებაში ასეთი სასიამოვნო მოსაუბრე არ ყოფილა. ამ დასკვნისგან გაახალგაზრდავდა და ეცადა, მომაჯადოებელი დიასახლისისთვის შთაეგონებინა ის დიდი წარმოდგენა, რაც თვითონ ჰქონდა თავის პერსონაზე. ცბიერმა ქალმა სიამოვნებით მოსინჯა კეკლუცობის ყველა ხერხი და განსაკუთრებული ოსტატობით აცდუნებდა, რადგან ეს მისთვის მხოლოდ თამაში იყო. ხან მზერით აძლევდა სწრაფი წარმატების იმედს, ხან, თითქოს ძლიერი გატაცების შეეშინდაო, გულგრილი ხდებოდა, სულ უფრო მეტად ხიბლავდა გრაფს და ნელ-ნელა უღვივებდა ახლად ჩასახულ ვნებას. ზუსტად იმ მეთევზეს ჰგავდა, დროდადრო ანკესს რომ ამოიღებს ხოლმე, რომ ნახოს, თევზი ეგება თუ არა. გრაფი წამოეგო გულუბრყვილო სიამოვნების სატყუარას - მისმა მხსნელმა მოისმინა მისი ორი-სამი მოს-წრებული ქათინაური. ემიგრაცია, რესპუბლიკა, ბრეტანი, შუანები მისგან ათასი ლიეთი იყო დაშორებული. იულო გაჭიმული იჯდა, ღმერთ ტერმინუსივით... უტყვი, გაქვავებული, პირქუში, არასაკმარისი განათლების გამო, სრულებით არ შეეძლო მსგავსი საუბრის წარმოება. სრულიად დასაშვებად მიაჩნდა, რომ მოსაუბრენი რაღაცას ამბობდნენ, მაგრამ მთელი ძალა ჰქონდა მოკრებილი, რომ გაეგო, რას ამბობდნენ, გამოეცნო, მათ სიტყვებში რესპუბლიკის ღალატი ხომ არ იყო დაფარული. - მადმუაზელ, - ამბობდა გრაფი, - მონტორანი ძველი გვარისაა, კარგად აღზრდილი, მაგრამ სულ არ არის გალანტური. მეტისმეტად ახალგაზრდაა, ვერსალი არ უნახავს და ამიტომ მისი აღზრდა არ არის დასრულებული. მაგალითად, იმის ნაცვლად, რომ მოწინააღმდეგე გააშაოს, პირშავად გამოიყვანოს, მზად არის, დანით გაუსწორდეს. შეუძლება მგზნებარედ უყვარდეს, მაგრამ არასოდეს ექნება დახვეწილი სინატიფე ურთიერთობაში, ლოზენს, ადემარს, კუანინს და ბევრ სხვას რომ გამოარჩევდა. არა აქვს ნატიფი ხელოვნება, ქალებს სასიამოვნო სიტყვები უთხრას, რაც, ბოლოს და ბოლოს, მათ უფრო მეტად მოსწონთ, ვიდრე მგზნებარე გატაცება, ძალიან მალე რომ ღლით ხოლმე. დიახ, ის გულთამპყრობელების ჯიშისაა, მაგრამ არც მათი უზრუნველობა ახასიათებს და არც მათი გრაცია. - შევამჩნიე, - დაეთანხმა მარი. - „ოჰ, - გაიფიქრა გრაფმა, - როგორ თქვა და როგორ შემომხედა! დარწმუნებული ვარ, ძალიან მალე ახლო ურთიერთობა გვექნება, და, ღმერთმანი, მისი რომ გავხდე, მზად ვარ, დავიჯერო ყველაფერი, რაშიც მოესურვება ჩემი დარწმუნება.“ სუფრა გაიშალა. გრაფმა ხელი შესთავაზა მარის, რომელიც დიასახლისის მოვალეობას დიდი თავაზიანობითა და ტაქტით ასრულებდა, რაც მხოლოდ აღზრდითა და კარზე ყოფნის დახვეწილი ცხოვრებით მოიპოვება. - ახლა წადით, - უთხრა იულოს მარიმ, სუფრიდან ადგომის შემდეგ, - თქვენი შეეშინდება, მე კი თუ მარტო დავრჩები მასთან, ყველაფერს გავიგებ, რის ცოდნაც მინდა. იმ მდგომარეობამდე მივიდა, როცა მამაკაცი ქალს ყველაფერს ეუბნება და ყველაფერს მისი თვალებით უყურებს. - მერე? - ჰკითხა იულომ, აშკარად ეტყობოდა, ტყვის გადაცემის მოთხოვნას აპირებდა. - ო! მერე თავისუფალი იქნება! - უპასუხა მარიმ, - ქარივით თავისუფალი. - კი, მაგრამ, ხომ იარაღით ხელში დაიჭირეს!.. - არა, - შეესიტყვა მარი იმ სახუმარო სოფისტიკის მოშველიებით, რომელსაც ქალები მიმართავენ ხოლმე უდავო საბუთის გასაბათილებლად, - არა, მე განვაიარაღე. - გრაფო, - უთხრა მარიმ ოთახში დაბრუნებისას, - თქვენ თავისუფლება მოიპოვეთ. ოღონდ სამსახურისთვის სამსახურს გთხოვთ, - დაუმატა, თავი ჩაღუნა, მერე ღიმილით შეხედა, თითქოს რაღაცის თხოვნას აპირებსო. - რაც გნებავთ, მთხოვეთ, ყველაფერი, რაც მოგესურვებათ, ჩემი სახელი, ჩემი ღირსება, - შესძახა ექსტაზში შესულმა, - ყველაფერს ფეხქვეშ გაგიგებთ. მიუახლოვდა ქალიშვილს და უნდოდა, ხელზე ხელი ეტაცა, უნდოდა, ეს სურვილი მადლიერების გამოხატულებად მიეღო. მაგრამ მადმუაზელ დე ვერნეის ადვილად ვერ მოატყუებდით. კეკლუცად გაუღიმა, იმედი რომ არ წაერთმია ახალი თაყვანისმცემლისთვის, მერე რამდენიმე ნაბიჯით დაშორდა და უთხრა: - ნუთუ გინდათ, რომ ვინანო თქვენდამი ნდობა? - გოგონების წარმოსახვა, ეტყობა, უფრო სწრაფად მუშაობს, ვიდრე ქალების, - ღიმილით უპასუხა მან. - გოგონამ შეიძლება მეტი დაკარგოს, ვიდრე ქალმა. - ეგ მართალია! ფრთხილად უნდა იყოს, როცა განძის მფლობელია. - ასეთ ლაპარაკს დავანებოთ თავი და სერიოზულად ვილაპარაკოთ, - უთხრა მარიმ, - სენ-ჯემსში მეჯლისის გამართვას აპირებთ. ამბობენ, იქ საწყობები, არსენალი და თქვენი მთავრობების რეზიდენცია გაქვთ? - ხვალ საღამოს. - არ გაგიკვირდებათ, მესიე ბოვან, რომ ცილისწამების მსხვერპლ ქალს, ქალური შეუპოვრობით უნდა ბრწყინვალე ღირსების აღდგენა და იმ შეურაცხყოფის ჩამორეცხვა, მას რომ მიაყენეს, თანაც იმ ხალხის თანდასწრებით, ვინც მის შეურაცხყოფას შეესწრო. ამიტომ მინდა თქვენს მეჯლისზე მოხვვედრა. გთხოვთ, ჩემი დამცველი იყოთ, თქვენთან მოსვლის წუთიდან მანამ, სანამ თქვენგან წამოვალ... თქვენი პატიოსანი სიტყვა არ მჭირდება, - უთხრა მარიმ, რადგან შენიშნა, რომ გრაფმა გულზე დაიდო ხელი, - ფიცს ვერ ვიტან, გამაფრთხილებელი ზომების მიღებად მიმაჩნია. მხო-ლოდ მითხარით, რომ ვალდებულებას იღებთ, დამიცვათ დანაშაულებრივი თუ შეურაცხმყოფელი ხელყოფისაგან. დამპირდით, რომ თქვენს დანაშაულს გამოისყიდით, რომ გამოაცხადებთ, ნამდვილად ჰერცოგ დე ვერნეის ქალიშვილი რომ ვარ, ოღონდ ნურაფერს იტყვით იმ უბედურებასა და გაჭირვებაზე, უმამობამ რაც მაწვნია და ქვით ვიქნებით. მეჯლისზე ორი საათით ქალის მფარველობა განა მეტისმეტად დიდი გამოსასყიდია?.. ნამდვილად მეტი არ ღირხართ... არც ერთი ობოლი! ამ ღიმილით გაუნელა ამ სიტყვების მთელი სიმწარე. - და ჩემი თოფისთვის რას მოითხოვთ? - სიცილით ჰკითხა გრაფმა. - მეტს, ვიდრე თქვენთვის. - მაინც რას? - მდუმარებას. დამიჯერეთ, ბოვან, ქალს მხოლოდ ქალი შეიცნობს. დარწმუნებლი ვარ, თუ სიტყვა დაგცდებათ, შეიძლება გზაშივე დავიღუპო. გუშინდელმა რამდენიმე ტყვიამ დამარწმუნა, რა საფრთხეს შეიძლება გადაეყარო გზაზე. ეგ ქალი გამოცდილი მონადირეა და არა ნაკლები მოახლე. არც ერთ მოახლეს არ გავუხდივარ ისე მარჯვედ, მან რომ მოახერხა. გეთაყვა, ეცადეთ, მსგავსი რამ არ მოხდეს მეჯლისზე... - იქ მე დაგიცავთ, - ამაყად უთხრა გრაფმა, - მაშასადამე, სენ-ჯემსში მონტორანის გამო მოდიხართ? - ჰკითხა ნაღვლიანად. - თქვენ იმაზე მეტის გაგება გინდათ, ვიდრე მე ვიცი, - სიცილით უთხრა მარიმ, - ახლა კი წადით, ქალაქიდან მე თვითონ გაგიყვანთ, აქ ხომ კანიბალებივით ებრძვით ერთმანეთს. - ესე იგი, ოდნავ მაინც შეგტკივათ ჩემზე გული? - შესძახა გრაფმა, - ოჰ, მადმუაზელ! ნება მომეცით, იმედი მქონდეს, რომ ჩემი მეგობრობის მიმართ გულგრილი არ იქნებით, როგორც ჩანს, მხოლოდ ამ გრძნობით უნდა დავკმაყოფილდე, - დაუმატა ქარაფშუტულად. - წინასწარმეტყველი ყოფილხართ! - მხიარულად უთხრა მარიმ, ისეთი სახით, ქალები რომ იღებენ ხოლმე, როცა რაღაცას აღიარებენ ღირსების შეუბღალავად და გულში დამალული საიდუმლოს გაცემაც არ უნდათ. მერე ჩაიცვა ქურქი და ეკლიან ბუდემდე მიაცილა გრაფი. - მესიე დე ბოვან, სიტყვა არავისთან დაგცდეთ, მარკიზთანაც კი, - და თითი მიიდო ტუჩებზე.მადმუაზელ დე ვერნეის ალერსიანი შეხედვით გათამამებულმა გრაფმა ხელი ჩაჰკიდა და მარიმაც დიდსულოვნად დართო ნება. გრაფი ნაზად ეამბორა ხელზე. - ო, მადმუაზელ, მიმსახურეთ, როგორც გენებოთ, სამუდამოდ თქვენი ვარ! - შესძახა გრაფმა, თავი სამშვიდობოს რომ იგრძნო, - და თუმცა თქვენგან არანაკლებ ვარ დავალებული, ვიდრე დედაჩემისგან, გამიჭირდება მხოლოდ მადლიერების გრძნობით დაკმაყოფილება, - და სწრაფი ნაბიჯით გაუყვა ბილიკს. მარიმ დაიცადა, სანამ სენ-სიულპისის კლდეზე ავიდოდა, კმაყოფილებით გადააქნია თავი და გაიფიქრა. - ეს ღიპიანი მზად არის, სიცოხცხლის გადასარჩენად სიცოცხლეზე მეტი გაიღოს. არ გამიჭირდებოდა მაგისგან მორჩილი ქმნილება მიმეღო. ქმნილება თუ შემქმნელი - ეს განასხვავებს ერთ მამაკაცს მეორისაგან. აზრის დამთავრება ვერ მოასწრო, სასოწარკვეთილი მზერა აღაპყრო ცისკენ და ნელი ნაბიჯით დაბრუნდა სენ-ლეონარის კარიბჭისკენ. იქ იულო და კორანტენი ელოდნენ. - კიდევ ორი დღე! - შესძახა მარიმ, - და მაშინ... - გაჩუმდა კორანტენის დანახვაზე, - და მაშინ... თქვენი ტყვიისგან დაეცემა, - ჩასჩურჩულა იულოს. იულომ უკან დაიხია და წარმოუდგენელი დაცინვით შეხედა ამ გოგონას: არც მანერებზე და არც სახეზე სინდისის ქენჯნა არ ეტყობოდა. ქალები შესანიშნავი თვისებით გამოირჩევიან, არ ლაპარაკობენ თავიანთ ყველაზე ცუდ ქცევებზე, როცა გრძნობით არიან შეპყრობილნი, მათ თვალთმაქცობაში, ფარისევლობაშიც კი არის რაღაც ბუნებრივი. მხოლოდ ქალს შეუძლია, ჩაიდინოს დანაშაული სიმდაბლის გარეშე. როგორც ყოველთვის, „არ იციან, ეს როგორ მოხდა“. - მივდივარ სენ-ჯემსში მეჯლისზე, რომელსაც შუანები მართავენ... - აქედან სენ-ჯემსამდე ხომ ხუთი ლიეა, - შეაწყვეტინა კორანტენმა, - გინდათ, გაგაცილებთ? - არა, - უპასუხა მარიმ. - თქვენ ძალიან გაინტერესებთ ის, რაზეც მე არასოდეს ვფიქრობ... თქვენი პერსონა. ის, რომ მარი აბუჩად იგდებდა კორანტენს, იულოს ძალიან მოსწონდა და როცა გოგონამ კარიბჭიდან სენ-ლეონარის ეკლესიისკენ გადაუხვია, სიამოვნებისაგან ჩვეული გრიმასა გამოესახა. კორანტენმა თვალით გააცილა ქალიშვილი და სახეზე ამოკითხავდით, რომ შეგნებული ჰქონდა საბედისწერო ძალაუფლება ამ მომაჯადოებელ არსებაზე. შესაძლებლად მიაჩნდა მისი დამორჩილება. მისი გრძნობების მართვა და ამ გზით ოდესმე მისი ხელში ჩაგდებაც კი. მადმუაზელ დე ვერნეი სახლში დაბრუნებისთანავე დაელაპარაკა ფრანსინს სამეჯლისო ტანსაცმლის შესახებ. მოახლე მიჩვეული იყო თავისი ქალბატონის მორჩილებას და არც უცდია, გაერკვია, რას აპირებდა. დიდხანს ეძება სკივრებში და ბერძნული ტუალეტი შესთავაზა. იმხანად ყველაფერში გაბატონებული იყო ბერძნული სტილი. მარიმ მოიწონა არჩევანი: ჩაეტია მუყაოს პატარა, მსუბუქ ყუთში. - ფრანსინ, ჩემო პატარა, მივდივარ. ტყე-ღრეში უნდა ვიარო. სახლში გინდა დარჩენა თუ ჩემთან ერთად წამოხვალ? - დარჩენა! და თქვენ ვინღა მოგეხმარებათ ჩაცმაში? - სად დადე ხელთათმანი, მე რომ მოგეცი? - აი. - მიაკერე მწვანე ლენტი; და, რაც მთავარია, ფული წამოიღე. რომ შეამჩნია, ახლადგამოჭედილი მონეტები აიღო, მარიმ შეჰყვირა: - ეგღა გვაკლია! მაგისთვის დაგვხოცავენ! ჟერემი გააგზავნე, კორანტენი გააღვიძოს... არა, ეგ არამზადა კუდში გამოგვყვება. უკეთესია, გაგზავნე ჩემი სახელით, მეთაურს სთხოვე ექვსფრანკი-ანი რამდენიმე ეკიუ, - სუფთა ქალური საზრიანობით, არაფერი რომ არ გამორჩებათ ხოლმე, ყველაფერი გაითვალისწინა, სანამ ფრანსინი სამოგზაურო სამზადისს ამთავრებდა, სცადა, ბუს კივილისთვის მიებაძა და მალე უზადოდ შეძლო შუანების სიგნალის გამეორება. ქალაქიდან შუაღამისას, სენ-ლეონარის კარიბჭიდან გავიდა, მივიდა ბილიკამდე, ეკლიან ბუდემდე და ჟიბარის ღარტაფამდე თამამად წაუძღვა წინ თავის თანამგზავრს. მძიმე ნაბიჯით მიიწევდა წინ, რადგან მტკიცე ნებისყოფა სიმხნევეს ჰმატებდა, რაც სხეულსაც და სვლასაც სიმძლავრეს ანიჭებდა. მეჯლისიდან უკან დაბრუნებისას სურდოს გადაურჩე, ქალისთვის არ არის ადვილი საქმე, მაგრამ როცა მის გულში ვნება გიზგიზებს, სხეული თითქოს ბრინჯაოსი ხდება. მამაცი კაციც კი დაფიქრდებოდა ასეთი თამამი ნაბიჯის გადადგმამდე, მაგრამ როგორც კი მადმუაზელ დე ვერნეის გონებაში გაიელვა, საფრთხე სატყუარასავით გახდა. - გზას გაუდექით და ღმერთისთვის შემწეობა არ გითხოვიათ, - უთხრა ფრანსინმა და სენ-ლეონარის სამრეკლოს გახედა. ღვთისმოსავი ბრეტონელი ქალი გაჩერდა, ხელები შეატყუპა და ლოცვით მიმართა ანა ორეელს, შესთხოვა მოგზაურობის მშვი-დობიანად დასრულება. მარი გაუნძრევლად იდგა და დაფიქრებული ხან თავისი მოახლის ალალმართალ სახეს უყურებდა, ხან მთვარის შუქის თამაშს, როცა ღრუბლიანი ციდან გამოსჭვიოდა, აღწევდა სამრეკლოს ჩრდილებში და გრანიტს ფილიგრანის სიმსუბუქეს აძლევდა. მგზავრები მალე მივიდნენ დაასხი-კუტალის ქოხამდე, მსუბუქად მიაბიჯებდნენ, მაგრამ ხმაურმა ეზოში ძაღლი გააღვიძა, უზარმაზარი ქოფაკი, ისეთი, ბრეტონელები რომ უბრალო რაზით ჩაკეტილი კარის დაცვას ანდობენ. ძაღლს უცხო სუნი ეცა, გამოვარდა და ისე ავად დაიწყო ყეფა, რომ რამდენიმე ნაბიჯით უკან დაიხიეს და საშველად დაიძახეს, მაგრამ სახლში ჩამიჩუმი არ ისმოდა. მადმუაზელ დე ვერნეიმ სიგნალი მისცა, ბუს კივილი გაისმა და მაშინვე გაიღრჭიალეს კარის ჟანგიანმა ანჯამებმა. გამოჩნდა ლოგინიდან წამომდგარი დაასხი-კუტალის კუშტი და ცბიერი სახე. - საჩქაროდ უნდა წავიდე სენ ჯემსში, - უთხრა მარიმ და ფუჟერის მეთვალყურეს მარკიზ დე მონტორანის ხელთათმანი აჩვენა, - გრაფმა დე ბოვანმა მითხრა, შენ იქნები ჩემი მეგზური და დამცველი. ასე რომ, გენაცვა, გვიშოვე უნაგირიანი ორი ვირი და ჩვენს გასაცილებლად მოემზადე. დრო არ იცდის. ხვალ საღამოს თუ ვერ მოვხვდებით სენ-ჯემსში, ვერც ვაჟკაცს ვნახავთ და ვერც მეჯლისს. - განცვიფრებულმა შუანმა აიღო ხელთათმანი, გადააბრუნ-გადმოაბრუნა, აანთო ნეკის სიმსხო ფისის სანთელი, ფერით კვერს რომ წააგავდა. ასეთი სანთლები ბრეტანში ჩრდილოეთ ევროპიდან ჩამოაქვთ და როგორც ყველაფერი, რასაც ამ თავისებურ მხარეში შეხვდებით, ეს საქონელიც მოწმობს ვაჭრობის უმარტივესი საფუძვლების სრულ არცოდნას. დაასხი-კუტალმა ხელთათმანზე ლენტი შენიშნა, შეხედა მადმუაზელ დე ვერნეის, ყურს უკან მო-იქექა, კუტალი სიდრი გამოცალა, ერთი ჭიქა ულამაზეს სტუმარს შესთავაზა, მაგიდასთან, წაბლის ხის გაპრიალებულ მერხზე დასვა და ვირების საძებნელად წავიდა. ეგზოტიკური სანთლის მკრთალი მოიისფრო შუქი ვერ ჩრდილავდა მთვარის ციალს, ამ გამჭვარტლულ ქოხში ჩაშავებული ჭერისა და ავეჯის მუქ ტონებს ბრჭყვიალა ათინათებით ალამაზებდა. ბიჭმა ასწია ლამაზი, ხშირკულულებიანი თავი, მის ზემოთ კი გომურის ამოტეხილი კედლის ღიობში ძროხების ვარდისფერი დრუნჩები და ამომჯდარი ბრჭყვიალა თვალები ჩანდა. ძაღლი - გამოხედვა სულაც არ ჰქონდა უფრო უჭკუო, ვიდრე ამ ხალხს, თითქოს ათვალიერებდა უცნობ სტუმრებს, ისეთივე ინტერესით, როგორც ბიჭუნა. ფერმწერი დიდხანს ვერ მოსწყვეტდა თვალს ამ სურათის ღამეულ ეფექტებს. მარის სულაც არ უნდოდა ბარბეტასთან საუბარი, რომელიც მოჩვენებასავით წამოიმართა საწოლზე, თვალები გააჭყიტა და ამასწინანდელი სტუმარი იცნო; ყანჩის აუცილებელი შეკითხვების ასაცილებლად და ამ ბუნაგის სიმყრალისგან თავის დასაღწევად, მარი ეზოში გავიდა, სწრაფად ავიდა კლდეში გამოკვეთილ კიბეზე. იმ კლდეში, რომელმაც დაასხი-კულტალის ქოხი შეიკედლა და მრავალფეროვანი ხედებით მოიხიბლა, ვინაიდან ყოველ ნაბიჯზე, ზემოთ, მაღლობისკენ, თუ ქვემოთ, ველისკენ ახალ-ახალი სურათი ეშლებოდა თვალწინ. მთვარის შუქი თხელი ნისლივით ბურავდა კუენონის ველს. არყოფილი სიყვარულით გულდამძიმებული ქალისთვის, ცხადია, ნეტარი იყო ის მელანქოლია, მთვარის მკრთალი შუქი, ფანტასტიკური მუქი კლდეები და წყალზე ფერადი ათინათები რომ აღვიძებდა სულში. ამ დროს სიჩუმე ვირის ყროყინმა დაარღვია. მარი საჩქაროდ ჩამოვიდა შუანის ქოხთან და გზას გაუდგნენ. ორლულიანი სანადირო თოფით შეიარაღებული და თხის ტყავით შემოსილი დაასხი-კუტალი რობინზონ კრუზოს ჰგავდა. ფერისმჭამელებიანი დანაოჭებული სახე ძლივს უჩანდა ფართოფარფლებიანი ქუდის ქვეშ, როგორსაც ბრეტონელი გლეხები ტრადიციულად დღემდე ატარებენ და ამაყობენ, რომ მრავალსაუკუნოვანი მონობის შემდეგ მოიპოვეს ფეოდალების ამ თავსაბურის ტარების უფლება. პატარა ღამეული ქარავანი, მეგზური რომ იცავდა, რომლის სამოსში მოძრაობასა და ფიგურაში იყო რაღაც პარტიარქალური, მოგაგონებდათ რემბრანდტის დაბინდული ფუნჯით შექმნილ „გაქცევა ეგვიპტეში“. დაასხი-კუტალი დიდ გზებს ერიდებოდა და უცნობი ქალები ბრეტანის გზების უსასრულო ლაბირინთებით ატარა. მხოლოდ ახლა მიხვდა მადმუაზელ დე ვერნეი, რა იყო შუანების ომი. ვიწრო გზებით მიმავალს შეეძლო, სწორი წარმოდგენა შეექმნა იმ მხარეზე, რომელიც მთიდან გადმოხედვისას მომაჯადოებელი ეჩვენებოდა. მხოლოდ სიღრმეში შესვლისას შეიძლება მიხვდე, რა დაუძლეველი სიძნელეები და დაბრკოლებებია იქ ჩაბუდებული. უხსოვარი დროიდან გლეხის ყოველი მინდორი შემოფარგლულია პრიზმის ფორმის, ექვსი ფუტის სიმაღლის მიწა-ყრილით, რომლის თხემზეც წაბლის ხეები, წიფლები და მუხებია დარგული (როგორც ნორმანდიაში). ხეების გრძელი ტოტები გზის აქეთ-იქიდან იხლართება ერთმანეთში და უზარმაზარ თაღს ქმნიან. თიხნარი მიწის კედლებს შორის პირქუშად მომწყვდეული გზები ციხე-სიმაგრის თხრილებს წააგავს და თუ გრანიტი, რომელიც თითქმის ყველგან მიწის ზედაპირზეა ამოსულიო, არ ქმნის გზაზე ოღროჩოღრო ბუნებრივ ქვაფენილს, გზები დაფარულია ისეთი გაუვალი ტალახით, რომ ყველაზე პატარა საზიდარსაც კი მყევარი ხარ-კამეჩი ან ადგილობრივი ჯიშის ორი ძლიერი ცხენი სჭირდება გასათრევად. საფლობი ტალახი ამ გზებზე ისეთი ჩვეულებრივი მოვლენაა, რომ თავისთავად ჩამოყალიბდა ჩვეულება, ფეხით მოსიარულეებისთვის მიწაყრილის გასწვრივ, მინდორში გაეტკეპნათ ბილიკი, რომელსაც ნაკერო შეარქვეს, იწყება და მთავრდება ყოვერ ნაკვეთში. ერთი მინდვრიდან მეორესთან მისასვლელად ხშირად რამდენიმე საფეხურია ამოსასვლელი მიწაყრილზე.ჩვენს მოგზაურებს ამ მიხვეულ-მოხვეულ გზებზე ბევრი სხვა დაბრკოლების გადალახვაც მოუხდათ. ყოველი სახნავ-სათესი ნაკვეთი გარშემორტყმულია მიწის სიმაგრით, შესასვლელი აქვს დაახლოებით ათი ფუტი სიგანისა და ეს შესასვლელი იკეტება ნაგებობით, რომელსაც საფრანგეთის დასავლეთ ნაწილში კუტიკარს ეძახიან. „კუტიკარი“ მორია ან ძელი, სქელი ტოტი, ერთ ბოლოში გახვრეტილი და წამოცმული გაუთლელ დაბალ ნამორზე, ღერძს რომ წარმოადგენს. ღერძს იქით გადაცდენილ ბოლოზე საპირწონედ მიმაგრებულია საკმაოდ მძიმე ქვა და პატარა ბავშვსაც კი შეუძლია გააღოს ეს ორიგინალური საველე შლაგბაუმი, რომლის მეორე ბოლოც ებჯინება მიწის კედელში ამონაჭერს. ზოგჯერ, საპირწონე ქვის ნაცვლად, ასეთი საკეტისთვის იღებენ მსხვილძირიან მორს, მოკლედ ასეთი საკეტის დეტალები იცვლება მინდვრის პატრონის ფანტაზიის მიხედვით. ზოგჯერ ზღუდე შედგება მხოლოდ ერთი ძელისგან, რომლის ორივე ბოლო თიხით ჩაგლესლია მიწაყრილში. ზოგჯერ ერთნაირი მანძილით დაშორებული ჯოხებისგან შეკრულ კვადრატულ ჭიშკარს ჰგავს. ეს ჭიშკარი ისევე იღება, როგორც ჩვეულებრივი ზღუდე. საგორავებლად მთლიანი ხის პატარა ბორბალი აქვს. ყველა ეს ღობე, ჭიშკარი იმ მხარეს უზარმაზარ ჭადრაკის დაფას ამსგავსებს, სადაც ყოველი მინდორი სრულიად იზოლირებული უჯრაა, სიმაგრესავით ჩაკეტილი და მიწაყრილებით დაცული. ადვილად დასაცავი შესასვლელები თავდამსხმელებისთვის ძალიან საშიში დაბრკოლებაა. ბრეტონელი გლეხი თვლის, რომ მიწის ანეულად დატოვებისას მის ნაყოფიერებას ზრდის, მიუშვებს კურდღლისცოცხას უზარმაზარ ბუჩქებს და ისე უვლის, რომ მალე ბუჩქები ადამიანის სიმაღლე იზრდება. ასეთი ცრუ აზრი სწორედ იმ ხალხის შესაფერისია, ნაკელს ეზოში ყველაზე მაღალ ადგილზე რომ აგროვებენ და იწვევს იმას, რომ სახნავ-სათესი მიწის მეხუთედი დაფარულია კურდღლისცოცხას ხშირი ბუჩქნარით, სადაც მრავალი საფარის მოწყობა შეიძლება. დაბოლოს, სიდრის ამ მოყვარულებს ერთი მინდორიც კი არ აქვთ, რომ არ იყოს რამდნიმე ძველი ვაშლის ხე, რომლის სიმძიმისგან დახრილი ტოტებიც დამღუპველია ყველანაირი მარცვლოვანი მცენარისთვის, რაც იმ მიწაზე მოჰყავთ. თუ იმასაც გაიხსენებთ, რა პატარა ყანები აქვთ, როგორი მაღალი, ხშირი ხეებია მათ ირგვლივ მიწაყრილებზე, ყოველი ნაკრეფის მეოთხედს რომ ეპატრონება ხარბი ფესვებით, წარმოდგენა შეგექმნებათ სოფლის მეურნეობაზე და ადგილზეც, სადაც იმ ღამეს გაიარა მადმუაზელ დე ვერნეიმ. *გაგრძელება*…
- დაამატა Kakha to ლიტერატურა at 2:57pm on მაისი 2, 2016
- თემა: შიში ცვლილებების წინაშე
- ები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ადამიანის შემდგომ განვითარებაში. მხოლოდ მათი წყალობით ხდება ჩვენი განსაკუთრებული, ადამიანური თვისებებისა და ემოციური თუ გონებრივი უნარების ჩამოყალიბება და განვითარება; ეს კი გვაძლევს შესაძლებლობას, გავაცნობიეროთ ჩვენი ნდობა და იმედები. შიზოიდური ადამიანების აღწერისას დავინახეთ, რომ პარტნიორების ხშირი ცვლის დროს ან ადრეულ ბავშვობაში ძვირფასი ადამიანის დაკარგვის გამო, ეს უნარ-ჩვევები განუვითარებელი რჩება და მახინჯი სახით გამოვლინდება. «მუდმივობის» განცდა და ერთი და იმავე შთაბეჭდილებების საიმედო განმეორება მნიშვნელოვანია როგორც ჩვენი მეხსიერების, ცნობიერებისა და გამოცდილებისათვის, ასევე, საერთოდ, ჩვენი ორიენტაციისათვის სამყაროში. სამყარო ქაოტური რომ იყოს და მასში კანონზომიერება და წესრიგი არ არსებობდეს, ადამიანს საერთოდ არ ექნებოდა ამ თვისებების განვითარების შესაძლებლობა; იგი ვერ მოახერხებდა საჭირო ცოდნის დაგროვების, რადგან გარეგნული და შინაგანი ქაოსი ერთმანეთს გადაფარავდა. ამრიგად, ცნობიერებაში მყარად დაგროვილი ცოდნა ჩვენი სამყაროს შინაგანი სულიერების ანარეკლს წარმოადგენს და მისი კანონზომიერებებისა თუ მასში გამეფებული წესრიგის მსგავსია. ადამიანი მთვარეზე ვერასოდეს დაეშვებოდა, ეს მნათობი ჩვენთვის გაურკვეველ ორბიტაზე, უცნობი კანონების მიხედვით რომ მოძრაობდეს. მაკრო და მიკროკოსმოსს შორის ამ კავშირს ყველაზე დიდი სიცხადე ასტროლოგიამ მოჰფინა, რომელიც, როგორც ჩანს, დღესდღეობით კვლავ განიცდის აღმავლობას. ოსკარ ადლერს თავის «ასტროლოგიის ანდერძში» მოჰყავს კანტის გამონათქვამი, რომელსაც ამ სამყაროში ორი მოვლენა აღავსებდა ღრმა სასოებით: ეს არის ვარსკვლავებით მოჭედილი ცა ჩვენს თავზე და მორალური კანონი თავად ჩვენში, რაც ნიშნავს, რომ ეს მორალური კანონი კოსმიური წესრიგის, «ჩვენს თავზე ვარსკვლავებით მოჭედილი ცის» ანარეკლს წარმოადგენს და მისი მსგავსია. ადამიანი უკეთ რომ აცნობიერებდეს კოსმიურ წესრიგში საკუთარი თანამონაწილეობის მნიშვნელობას, იგი თავის თავში იპოვიდა იმ წესრიგის პრინციპს, რომელიც მაღლა დგას ნებისმიერ იდეოლოგიაზე, რადგან იგი ადამიანების მიერ არ არის მოგონილი, და, იმავდროულად, ჩვენი არსებობისა და ცხოვრებისეული სივრცისათვის ფუნდამენტური აუცილებლობაა. ამრიგად, «მუდმივობისკენ» სწრაფვით ადამიანი თავის შინაგან არსს გამოხატავს. გარდა იმისა, რომ ამ სწრაფვას მასში საყვარელი არსების «არდაკარგვის» სურვილი იწვევს, მისი რეალური გრძნობების საწყისიც ამ სწრაფვას უკავშირდება. მარადიული, დროის მიღმა არსებული და ყველგანმყოფელი, ღვთიური სურათ-ხატის შექმნით, ადამიანმა «მუდმივობისკენ» სწრაფვის მოთხოვნილება დაიკმაყოფილა. თუ რა ღრმად არის ეს მოთხოვნილება გამჯდარი ჩვენში, ამას ყოველთვის ვერ ვაცნობიერებთ. სამაგიეროდ, უმალ შევიგრძნობთ, როგორ განიცდის ცვლილებას ჩვენთვის საიმედო, მუდმივი და თითქოს უცვლელი რამ, მერე კი სულაც წყვეტს არსებობას და, შევიგრძნობთ საფრთხეს, რომ ის აღარასოდეს იარსებებს. აი, სწორედ ამ დროს გვიპყრობს ძრწოლა წარმავლობის წინაშე და ვაცნობიერებთ, რომ დრო არის ჩვენი მბრძანებელი. ახლა გვინდა, შიშის იმ მესამე, მთავარ ფორმაზე გადავიდეთ, რომელსაც წარმავლობის წინაშე შიში ჰქვია; იგი მით უფრო ძლიერად შეგვიპყრობს ხოლმე, რაც უფრო ვცდილობთ მისგან თავის დაღწევას. თავდაპირველად იმ შედეგებს აღვწერთ, რაც წარმავლობის შიშს მოჰყვება. ამ დროს ადამიანი მეტისმეტად მწვავედ განიცდის მას და ცდილობს, «მუდმივობის» უსაფრთხო განცდით იცხოვროს. ჩვენ მიერ ზემოთ მოყვანილ შედარებაში ხაზგასმით აღვნიშნეთ, რომ ამ სწრაფვას ცენტრისკენული ანუ სიმძიმის ძალა ახორციელებს. ადამიანს ზოგადად აქვს იმის სურვილი, რომ ყველაფერი ძველებურად დარჩეს. ყოველგვარი ცვლილება მასში წარმავლობის განცდას იწვევს და ცდილობს, ამ განცდას, რაც შეიძლება, თავი აარიდოს. აქედან გამომდინარე, ადამიანს სურს, მუდმივად უკვე ნაცნობ, ერთი და იმავე საგნებთან და მოვლენებთან ჰქონდეს საქმე, ან კვლავ გამოძებნოს და დაიბრუნოს ისინი. ადამიანი ნერვიულობს, წუხს, შიშიც კი იპყრობს, როდესაც მის ცხოვრებაში რაიმე ცვლილება ხდება, ამიტომ ცდილობს, მას ხელი შეუშალოს, წინ აღუდგეს და, თუ საჭირო გახდა, შეებრძოლოს კიდეც. როდესაც ადამიანი ნებისმიერი სიახლის წინააღმდეგ გამოდის, მისი საქციელი სულ უფრო და უფრო ემსგავსება სიზიფეს შრომას, რადგან ცხოვრება მუდმივად მიედინება, ყველაფერი მოძრაობს, მუდმივ ქმნადობას და წარმავლობას განიცდის, ამის შეჩერება კი შეუძლებელია. როგორ გამოიყურება, საერთოდ, ადამიანის ამგვარი მცდელობა? ის ამ დროს ცდილობს, მტკიცედ ჩაეჭიდოს თავის აზრებს, გამოცდილებას, განწყობას და ჩვევებს, ისინი, შეძლებისდაგვარად, მარად მოქმედ პრინციპად, განუხრელ წესად და «მარადისობის კანონად» აქციოს. ამ შემთხვევაში ადამიანს აღარ სურს ახალი გამოცდილების მიღება და, თუ ეს მაინც აუცილებელია, ახლებურად გაიაზრებს მას, ცდილობს, მისთვის უკვე ჩვეულ, ნაცნობ და შეცნობილ მოვლენებს დაუკავშიროს იგი. ამგვარ დამოკიდებულებას, ნებსით თუ უნებლიეთ, იქამდე მივყავართ, რომ ყოველგვარი სიახლის უგულებელყოფა ან ტენდენციურად შეფასება ხდება, ზოგჯერ კი მას, ემოციების საფუძველზე, ხელაღებით უარყოფენ; მაგრამ, როდესაც ამის მიზეზებს ასახელებენ, აშკარა ხდება მათი არგუმენტების არადამაჯერებლობა, რადგან ვხედავთ, რომ მათ არაფერი აქვთ საერთო ობიექტურობასთან და საქმე მხოლოდ აკვიატებულ აზრებს ეხება, რომელთა შეცვლაც შეუძლებელია. მეცნიერების ისტორიაში უამრავი მაგალითი არსებობს, რა ამაოდ ცდილობდნენ ადამიანები, ერთმანეთთან კამათში იმის გარკვევას, თუ ვინ იყო «მართალი». როდესაც ადამიანი ასე ეჭიდება მისთვის ნაცნობ, ჩვეულ საგნებსა და მოვლენებს, რა თქმა უნდა, იგი ცრურწმენით უყურებს ნებისმიერ სიახლეს და ცდილობს, ყველაფერს მოულოდნელს, უცნობსა და უჩვეულოს თავი აარიდოს; მაშინ ადამიანს აღარ ემუქრება საფრთხე, რომ გულუბრყვილოდ ირწმუნებს პროგრესს და ყველა სიახლეს უპირობოდ მიიღებს. სამაგიეროდ, იგი იმ საფრთხის წინაშე დგება, რომ ამ სიახლის მიმართ განწყობა და ინტერესი არ ექნება, რაც განვითარებას, მათ შორის მის საკუთარსაც, დაამუხრუჭებს, ხელს შეუშლის, ზოგ შემთხვევაში კი, საერთოდაც, შეუძლებელს გახდის. ამრიგად, ობსესიური ადამიანების მთავარი პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ ისინი, საკუთარ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, მეტისმეტად დიდ მოთხოვნებს აყენებენ. სწორედ ამას უკავშირდება მათი ისეთი თვისებები, როგორიცაა: სიფრთხილე, წინდახედულობა, შორს გამიზნული, გრძელვადიანი გეგმები და, საერთოდ, «მუდმივობის» გუნება-განწყობა; ამ დროს მათ პრობლემას რისკის, ცვლილებებისა და წარმავლობის წინაშე შიში წარმოადგენს. ობსესიური პიროვნება ის ადამიანია, რომელიც წყალში მხოლოდ მაშინ შევა, როდესაც ცურვას ისწავლის; მოკლედ რომ ვთქვათ, იგი ცხოვრების მდინარიდან «მშრალად გამოსვლას» ლამობს, რის გამოც მისი საქციელი და გუნება-განწყობა, შესაძლოა, მეტად მძიმედ და უჩვეულო სახით გამოვლინდეს. 30 წელს გადაცილებულ მამაკაცს საკუთარი, მდიდარი ბიბლიოთეკა ჰქონდა; მიუხედავად ამისა, იგი საჯარო ბიბლიოთეკაში დადიოდა იმ «მოსაზრებით», რომ, შესაძლოა, ოდესმე ისეთ ადგილას მოხვედრილიყო, სადაც ბიბლიოთეკა საერთოდ არ იქნებოდა და წიგნების გამოტანას ვერ შეძლებდა; მაშინ რა ეშველებოდა, თუ აღმოჩნდებოდა, რომ საკუთარი ბიბლიოთეკიდან ყველა წიგნი უკვე წაკითხული ჰქონდა? ამ შემთხვევაში წინათგრძნობა და შიში იმისა, რომ, ერთხელაც იქნება, შეიძლება ყველაფერი დასრულდეს, ნამდვილად გროტესკულად გამოიყურება. ზოგიერთი ობსესიური ადამიანი, რომელსაც კარადა გამოტენილი აქვს ტანსაცმლით, ძველმანებში გამოწყობილი დადის, ტანსაცმელს კი «მარაგის» სახით ინახავს. ასეთი ადამიანი დიდი წუხილითა და ძალდატანებით იცვამს ახალ ტანსაცმელს, რადგან ურჩევნია, ის კარადაში ჩრჩილმა შეჭამოს; ობსესიური ადამიანისთვის ახლის ჩაცმა იმას ნიშნავს, რომ მან ტანსაცმელი დროს და წარმავლობას გასაცვეთად გადააბაროს და ამით მისი საბოლოო განადგურების მოწმე გახდეს, რადგან დასასრულს მიახლოებული ყველა მოვლენა მას წარმავლობას და, ბოლოს, სიკვდილს აგონებს. ეს შიში, ისევე როგორც «მუდმივობისა» და უკვდავების სურვილი, ფარულად ყველა ჩვენგანში არსებობს; ყველანი ვეძებთ რაღაც უსასრულოს და კმაყოფილება გვეუფლება, როდესაც ნაცნობი საგნები ისევ იმ მდგომარეობაში გვხვდება, როგორშიც დავტოვეთ. ამავე მიზეზით აიხსნება შეგროვებისადმი ჩვენი «ლტოლვაც». რასაც უნდა აგროვებდეს ადამიანი, იქნება ეს საფოსტო მარკები, მონეტები თუ ფაიფურის ჭურჭელი, ჩვენი ქცევის ქვეცნობიერი მოტივი ის არის, რომ მარადისობას პაწაწინა ნაწილი წავგლიჯოთ და უსასრულობის გარანტია მოვიხელთოთ, რადგან ადამიანი კოლექციის შეგროვებას ვერასოდეს დაასრულებს და ყოველთვის მოინდომებს მის შევსებას. ზოგი ადამიანი «მუდმივობის» და მარადიულობის მიღწევას იმით ცდილობს, რომ სიცოცხლის გახანგრძლივების საშუალება ან «perpetuum mobile» გამოიგონოს; ზოგიც საკუთარ თვალსაზრისებს და თეორიებს ზოგად, დროისმიღმა მოვლენებს უკავშირებს და ამ გზით სურს ისეთ «ზემუდმივობას» ეზიაროს, რომელიც დროზე გაიმარჯვებს. «მუდმივობის» ამ აკვიატებულ სურვილს იმ დროს შევიგრძნობთ, როდესაც იძულებული ვხდებით, შევცვალოთ ჩვენი საყვარელი ჩვევები და განწყობილებები. ცვლილებებისა და წარმავლობის წინაშე შიშის დაძლევა ნებისმიერ სფეროში ტრადიციების დაცვით ხდება. ოჯახურ, საზოგადოებრივ, პოლიტიკურ, მორალურ, მეცნიერულ თუ რელიგიურ ტრადიციებს დოგმატიზმამდე და კონსერვატიზმამდე მივყავართ, რომლებიც ყალბი პრინციპულობით, ცრურწმენებითა და ფანატიზმით გამოირჩევა. რაც უფრო ჯიუტად იცავს ადამიანი ამ ტრადიციებს, მით უფრო შეუწყნარებელი ხდება იგი მათი მოწინააღმდეგის მიმართ; ამის უკან კი იმალება შიში იმისა, რომ ბევრ ნაცნობ, გააზრებულ და უკვე ნაცად, სასიკეთო მოვლენას, რომელიც ადამიანის უსაფრთხო არსებობას უზრუნველყოფს, შესაძლოა, ახალი თვალსაზრისებისა და ახლებური მიდგომების შედეგად, საფრთხე დაემუქროს; თანაც ამ დროს გადაცდომები და შეცდომებიც არ არის გამორიცხული; ადამიანი კი ამ სიახლის გამო იძულებული იქნება, გარდაიქმნას და შეიცვალოს. რაც უფრო ვიწროა ადამიანის გონებრივი თვალსაწიერი და ცხოვრებისეული სივრცე, მით უფრო ჯიუტად უპირისპირდება იგი ნებისმიერ სიახლეს, მით უფრო დაჟინებით ცდილობს ყოველივე ძველის შენარჩუნებას, რადგან შიშობს, რომ სიახლის დანერგვა მის უსაფრთხოებას დაემუქრება. ამრიგად, რაც უფრო მეტად ცდილობს ადამიანი ძველის შენარჩუნებას, მით უფრო მეტად განიცდის შიშს წარმავლობის წინაშე; რაც უფრო მეტად ვეწინააღმდეგებით განვითარების პროცესებს, მით უფრო ხელს ვუწყობთ საწინააღმდეგო ძალების ქმედებებს, რაც განსაკუთრებით ცხადად დაგვანახა თაობათა ბრძოლამ. ის გარემოება, რომ ძველ თაობას ყოველივე არსებულის შენარჩუნება სურს და ნებისმიერ სიახლეს ჯიუტად ეწინააღმდეგება, ახალ თაობას ხშირად ექსტრემიზმისკენ უბიძგებს. რა თქმა უნდა, ტრადიციებისა და უკვე აღიარებული ფასეულობების დაცვა-შენარჩუნება მეტად მნიშვნელოვანია, მაგრამ ჩვენ ის პრინციპული და აბსოლუტური ფასეულობებიც არ უნდა დავივიწყოთ, რომლებიც ნამდვილად არსებობს, რადგან ამით მხოლოდ ზედროითი კანონზომიერებების დადგენას შევძლებთ. მაგრამ უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეს საკითხი ბევრ პრობლემას მოიცავს; ეს არის: ნაკლები მზაობა ახალი ორიენტაციის მიმართ; შემდგომი განვითარების მიზნით, ძველი გამოცდილების შესწავლა და ბრძოლა ხარვეზების აღმოსაფხვრელად, რასაც ცხოვრება მუდმივად გვაიძულებს. ობსესიური ადამიანი საერთოდ არ იზიარებს ისეთ ძველ ჭეშმარიტებას, რომლის თანახმადაც «tempora mutantur et nos mutamur in illis»[1], თუმცა უცვლელობის ჯიუტი მოთხოვნის საფასურს იგი ცვლილებების წინაშე შიშით იხდის. ამგვარი აკვიატებული იდეებით შეპყრობილი პიროვნება ცდილობს, ცხოვრებაში მის მიერ დადგენილი წესებით იმოქმედოს და შეუწყნარებლობას იჩენს ყოველგვარი სიახლის მიმართ, რადგან მისთვის ამ დროს ყველაფერი უჩვეულო და სხვაგვარია, ვიდრე ის, რასაც აქამდე შეჩვეული იყო – ეს კი მას აღელვებს და მოსვენებას უკარგავს. მერე ისე ხდება, რომ ადამიანი იმ ძალადობას, რომელსაც მის მიმართ იყენებენ, ახლა საკუთარი თავისკენ მიმართავს. ამრიგად, ნებისმიერი ტრადიციის, დოგმის თუ ფანატიზმის უკან შიში დგას, ეს არის შიში ცვლილებების, წარმავლობისა და, ბოლოს და ბოლოს, სიკვდილის წინაშე; ამიტომ ობსესიური ადამიანები ძალიან განიცდიან, როდესაც ძალაუფლებას კარგავენ ან მათ ნებას ვინმე არ ემორჩილება. ამ ადამიანებს სურთ, ყველაფერი თავის ნებაზე წარმართონ, მაგრამ, სწორედ ამიტომ ბუმერანგივით უკან უბრუნდებათ ის ძალადობა, რომელსაც ისინი სხვების მიმართ იყენებენ. ასეთი მოძალადე ადამიანი, რომელსაც საკუთარი თავი ვერ მოუთოკავს და ყველას თავის ჭკუაზე ატარებს, იძულებულია აღიაროს, რომ საბოლოოდ ყველაფერი იცვლება; ეს აღიარება კი მასში ყოველგვარ ნებისყოფას ჩაკლავს; მოძალადე ასე ნელ-ნელა გადაიქცევა იძულების მსხვერპლად, რის გამოც ერთხელ კიდევ უნდა ვაღიაროთ, რომ არსებობს ძალა, რომელიც ცხოვრებისეულ ცალმხრიობებს აწონასწორებს. ობსესიურ ადამიანს არ ესმის, რომ ცხოვრებაში არ არსებობს აბსოლუტური, უცვლელი პრინციპები, და რომ არ შეიძლება მათი წინასწარ გათვლა და განსაზღვრა. მას სჯერა, რომ შეუძლია ყველაფერი ერთ სისტემაში მოაქციოს, და, ამრიგად, ბუნებაზე იძალადოს. როგორც ნიცშემ თქვა, სისტემურობისადმი სწრაფვაში ყოველთვის იგულისხმება გარკვეული არაგულწრფელობა, რადგან ამ დროს ადამიანი ძალადობრივად ამარტივებს ცხოველმყოფელი სამყაროს მრავალფეროვნებას. მსგავსად ამისა, ადამიანთა ურთიერთობებშიც ვლინდება ობსესიური პიროვნების ქმედებები. იგი მეორე ადამიანს, ნებსით თუ უნებლიეთ, თავისი სურვილით მიაწერს ხოლმე ბევრ რამეს. ეს განსაკუთრებით პარტნიორებს, ხელქვეითებს და ბავშვებს ეხებათ. ობსესიურ ადამიანებში თაობათა შორის ბრძოლა, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, განსაკუთრებით მწვავედ მიმდინარეობს; როდესაც ეს ადამიანები ნებისმიერი სიახლის უგულებელყოფას და ჩახშობას ცდილობენ, მათ მდგომარეობა ad absurdum[2] მიჰყავთ; სწორედ ამის შედეგად ჩნდება საბრძოლო ასპარეზზე ისეთი მოწინააღმდეგე, როგორიცაა მეამბოხე ან რევოლუციონერი; იგი, თავის მხრივ, ფიქრობს, რომ ამ ადამიანების დასამარცხებლად სხვა უკიდურეს საშუალებებს უნდა მიმართოს; ამას კი შედეგად ის მოჰყვება, რომ ნაბან წყალს ხშირად ბავშვსაც გადააყოლებენ ხოლმე. ტრაგიზმი კი აუცილებლად სწორედ იმ დროს იჩენს თავს, როდესაც ადამიანი ცდილობს გამოავლინოს თავისი მზაობა სიახლის მისაღებად და გასაცნობიერებლად. ობსესიური ადამიანები მუდმივად იმის შიშში არიან, რომ უეცრად ყველაფერი შეიცვლება და ირგვლივ ქაოსი დაისადგურებს, თუ ისინი ყურადღებას ოდნავ მაინც მოადუნებენ, ნებისმიერ «განსხვავებული» აზრსა და ქმედებაზე სათანადო რეაქციას არ მოახდენენ, პოზიციას დათმობენ ან სიტუაციას სპონტანურად მიენდობიან; მით უფრო, რომ ამ დროს არც გარეშე და არც თვითკონტროლი არ იარსებებს. მათ იმის შიშიც აქვთ, რომ ის დათრგუნული თუ გამოდენილი იმპულსები, რომლებსაც, მათი აზრით, არსებობის უფლება არა აქვთ, გადმოხეთქავს და წალეკავს ყველაფერს; ამიტომ მათ ეს არ უნდა დაუშვან. ობსესიური ადამიანები ჰერაკლეს ჰგვანან, რომელმაც ვითომდა წინასწარ იცოდა, ჰიდრას ერთ თავს რომ მოჰკვეთდა, მას, სულ ცოტა, ორი მაინც ამოეზრდებოდა. ამრიგად, ამ ადამიანებს ყველაზე მეტად ის «პირველი ნაბიჯი» აშინებთ, რომლის გადადგმასაც მათ წარმოსახვაში გაუთვალისწინებელი შედეგები მოჰყვება. ამის გამო, ისინი მუდმივად ცდილობენ, მეტი ძალაუფლება მოიპოვონ, ცოდნით შეიარაღდნენ და ვარჯიშში გამოიწრთონ, რათა ყველა არასასურველ და გაუთვალისწინებელ გარემოებას გაუმკლავდნენ. მათ თავში გამუდმებით უტრიალებთ კითხვა: «ჩემს ამგვარ საქციელს შედეგად რა მოჰყვება?» ანუ ცხოვრობენ მრწამსით: «what if»[3]. ობსესიური ადამიანები, შესაძლოა, ამის გამო იმ «ხმელეთზე მოცურავე ადამიანებად» გადაიქცნენ, რომლებიც მხოლოდ იმით, რომ თავდაცვისა და სიცოცხლის მზაობის უნარს ავლენენ, თავს ვერ გადაირჩენენ. პაციენტმა, რომელსაც სთხოვეს, შეზლონგზე დაწოლილიყო, განმუხტულიყო და ფიქრებში წასულიყო, აღშფოთებით შესძახა: «კი მაგრამ, მაშინ ხომ მთელი ქაქი ზედაპირზე ამოვა?!» ამრიგად, მან უხეში ფორმით, აშკარად გამოხატა ის, რასაც საკუთარ თავში გულმოდგინედ თრგუნავდა და აკონტროლებდა; «თავშეკავება» კი მისი მუდმივად დათრგუნული მდგომარეობის შედეგი იყო. ობსესიური ადამიანისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია პრინციპი, თავი დაიცვას ყველაფრისგან, რასაც არსებობის უფლება არა აქვს, და რასაც თავი უნდა აარიდოს. ამ პრინციპის დაცვას იგი ფრიად გამომგონებლური ხერხებით ცდილობს და ამას მაგალითები ცხადყოფს. რეალობისაგან გაქცევის ერთ-ერთ საშუალება ყოყმანი, დაეჭვება და ორჭოფობაა. ერთმა ობსესიურმა პიროვნებამ წერილი მომწერა, რომელშიც მეკითხებოდა, ჩავუტარებდი თუ არა მას ფსიქოთერაპიულ სეანსებს, თუ აჯობებდა, მისივე სურვილის თანახმად, ბალნეოლოგიური მკურნალობა დაეწყო? მერე მან ჩემი წერილის პასუხად მომწერა: «გულითად მადლობას გიხდით წერილისათვის. მან დიდ საგონებელში ჩამაგდო, რადგან ვერ გადამიწყვეტია, ჩემი ნევროზი პირველსავე შეხვედრისას დაწვრილებით აგიწეროთ, თუ მასზე ძალიან მოკლედ მოგიყვეთ. ეს-ესაა ბალნეოლოგიური კლინიკიდან მივიღე პასუხი ჩემს წერილზე; მთხოვენ, 15 ივლისისთვის ვაცნობო, თანახმა ვარ თუ არა მათთან მკურნალობაზე; სწორედ ამ დროს თქვენი წერილიც მომივიდა. მატყობინებთ, რომ შემიძლია თქვენთან დავიწყო მკურნალობა. ახლა ვყოყმანობ და საშინელ მდგომარეობაში ვარ. თუ გადაწყვეტილებას დროზე ვერ მივიღებ, ბალნეოლოგიურ კლინიკაში ჩემს ადგილს დაიკავებენ; ისე კი ამის გადაწყვეტა სულ ადვილად შეიძლება, რადგან მიუნჰენში წამოსასვლელად საკმარისი ფული არა მაქვს; ვცდილობ, საჭირო თანხა როგორმე შევაგროვო, მაგრამ ვერ ვახერხებ; ვიცი, რომ აქედან არაფერი გამოვა, არადა, დრო აღარ ითმენს. ვფიქრობ, მიუნჰენში ჩემი ამ ქრონიკული თუ ორგანული დაავადების მკურნალობა დადებით შედეგს გამოიღებდა, მაგრამ საქმე ისაა, რომ მანდ ბინა არა მაქვს. ბალნეოლოგიურ კლინიკაში წელს შემეძლო წასვლა, მაგრამ იქ ყოველდღე მგზავრობა ხომ ძალიან გამიჭირდება?! ამას ვერაფრით შევძლებ. როდესაც ვფიქრობ, რა გაურკვეველ პირობებში მომიხდება წასვლა, საშინელი შიში მიპყრობს; ასე მგონია, ომში მივდივარ-მეთქი. წარმოდგენილი მაქვს, როგორ აღშფოთდებით ჩემი ასეთი ყოყმანის გამო, მაგრამ თქვენ ხომ ანალიტიკოსი ხართ! თავის დროზე ცოლად ვერ გავყევი კაცს, რომელიც მიყვარდა; ეს იმის გამო მოხდა, რომ გადაწყვეტილება ვერა და ვერ მივიღე, მერე კი უკვე ძალიან გვიან იყო! ჰოდა, ახლა, მკურნალობასთან დაკავშირებით ზუსტად იგივე მჭირს და, ასე მგონია, ამ საქმიდან არაფერი გამოვა. მიუნჰენში წამოსასვლელად ფული მჭირდება და, ეს ცოტა არ იყოს, მაშინებს. ასეთია რეალობა! განა უფრო ბუნებრივი არ იქნება, რომ ადამიანმა ჯერ ფული იშოვოს, მერე კი მშვიდად გაემგზავროს? იმედია, გაისად, მაისში, მოვახერხებ ამას. დღემდე მხოლოდ ნახევარი ხელფასი მოგვცეს ორჯერ; ასე მგონია, ამიერიდან საქმე უფრო კარგად წავა. ახლა ვფიქრობ, რომ, ალბათ, მაინც ბალნეოლოგიურ კლინიკას ავირჩევ, თუნდაც მერე ვინანო, რომ მიუნჰენში არ წამოვედი. თუ ახლა იქიდან მომწერენ, რომ ასე დიდხანს ადგილს ვერ შემინახავენ, მაშინ, ალბათ, გადაწყვეტილებას მიუნჰენის სასარგებლოდ მივიღებ. ასეთ შემთხვევაში თქვენთან ერთი თხოვნა მექნება: თუ შეიძლება, რომ მკურნალობის საფასური 15 სექტემბერს გადავიხადო, მკურნალობა კი 7 აგვისტოდან 7 სექტემბრამდე ჩავიტარო? ეს რთული ამბავია! ამას იმიტომ გწერთ, რომ მინდა ახლავე გავაგრძელო ფსიქოანალიზის სეანსები. სხვა ყველაფერი ძველებურად დარჩება. P.S. გადაწყვეტილების მიღება მიჭირს და საშინლად ვიტანჯები. ახლა ვცდილობ გავიგო, ბალნეოლოგიურ კლინიკაში კიდევ თუ არის თავისუფალი ადგილი. კარგი იქნება, ვიცოდე, 7 სექტემბრისთვის მანდ იქნებით თუ არა, და, თუ შეიძლება, სამკურნალო თანხა 15 სექტემბერს გადავიხადო? ალბათ ტელეგრამას გამოგიგზავნით» (ქალმა ბოლოს მაინც ფსიქოანალიზით მკურნალობა გადაწყვიტა). შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რა მტანჯველი იქნება, როდესაც ადამიანი ყოყმანს იწყებს და გადაწყვეტილებას ვერ იღებს, მით უფრო, თუ ამ დროს საქმე ბევრად უფრო მნიშვნელოვან ამბავს ეხება, ვიდრე ეს ამ მაგალითზე დავინახეთ. ობსესიურ ადამიანს, გადაწყვეტილების მიღების დროს, ხშირად გარეშე საგნებზე გადააქვს ყურადღება: მაგალითად, შეუძლია ამ დროს ითვალოს ან კრიალოსანივით ათამაშოს საკუთარი პიჯაკის ღილები. მოგვიანებით დავინახავთ, როგორ შეიპყრობს ობსესიურ პიროვნებას საკუთარი პასუხისმგებლობის წინაშე შიში. კიდევ ერთი მაგალითი იმისა, თუ რა სიძნელეებს უქმნის ასეთი ადამიანი საკუთარ, ბუნებრივ განცდებს. ფსიქოანალიზის სეანსზე პაციენტი ყვება თავის სიზმარს, რის შემდეგაც ასეთ მსჯელობას იწყებს: «არ ვიცი, აქვს კი საერთოდ აზრი სიზმრების ახსნას? ადამიანს ამ დროს ხომ შეუძლია ნებისმიერი განმარტება მისცეს სიზმარს და მასში სასურველი აზრი ამოიკითხოს? ვის შეუძლია მითხრას, რომ სწორად გამოვიცანი მისი აზრი? განა გამორიცხულია, რომ მოყოლის დროს გადავასხვაფერო ან სულაც ზუსტად ვერ გავიხსენო სიზმარი? ეს ყველაფერი ხომ დიდ ეჭვებს ბადებს?! სიზმარი საპნის ბუშტი მგონია, ამიტომ მასზე მეცნიერული კვლევების ჩატარება არამართებული უნდა იყოს! ფროიდს და იუნგს, სიზმრებთან დაკავშირებით, სრულიად განსხვავებული თვალსაზრისები ჰქონდათ და სხვადასხვანაირად განმარტავდნენ მათ. სავსებით ცხადია, რომ ამგვარი მიდგომა არ შეიძლება საიმედო და უტყუარი იყოს. მერედა, რას ნიშნავს სიზმრების ახსნა? განა შეიძლება იმ აზრის გადამოწმება, რომელიც თავში უეცრად გაგიელვებს და გაქრება?.. ამ დროს ხომ ადამიანი სრულიად ბუნდოვან მდგომარეობაში იმყოფება... ესეც იქით იყოს, ახლა თავში საერთოდ არაფერი მომდის...» ეს შემთხვევა კარგად დაგვანახებს, რაციონალური აზროვნების წყალობით, როგორ იზღვევს თავს ობსესიური პიროვნება და, როგორ ცდილობს, კედელი აღმართოს საკუთარი განცდების წინაშე. მას აშკარად აშინებს აზრი, რომ სიზმრების «გადამოწმება» არ შეუძლია. მაგრამ ამ შემთხვევაში ხომ სულაც არ იყო საჭირო სიზმრების თაობაზე მეცნიერული კამათი?! პაციენტი უბრალოდ შეზლონგზე უნდა დაწოლილიყო და საკუთარ ფიქრებს მისცემოდა. ვიღაცამ შეიძლება გაიფიქროს, რომ იგი სიზმრების თაობაზე საფუძვლიან ეჭვს გამოთქვამდა, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, ეს ეჭვი რა მიზნით გამოთქვა: პაციენტს ამ დროს გარკვეული გადაწყვეტილების მიღება არ უნდოდა და თავის დაძვრენა მოინდომა. მაგრამ მისი ეჭვები არავითარ შემთხვევაში არ ეხებოდა მხოლოდ სიზმრებს. პაციენტს ეშინოდა ყველაფრისა, რასაც იგი «არასაიმედოდ» მიიჩნევდა და ცდილობდა ამ შიშს გაჰქცეოდა. ობსესიური ადამიანები, უსაფრთხოების საბაბით, მზად არიან არჩევანი თავის სასარგებლოდ გააკეთონ, რაც შემდეგ ანეგდოტში კარგად ჩანს: საიქიოში შესული კაცი ორ კარს დაინახავს; ერთს «სასუფეველი» აწერია, მეორეს – «ლექციები სასუფეველზე». კაცი მეორე კარს შეაღებს. ფსიქოანალიზის ერთ-ერთი კანონის თანახმად, ყველაფერი, რასაც ჩვენს თავში ვთრგუნავთ, ერთად დაგროვდება. ამის გამო ობსესიური პაციენტი შინაგანად დაძაბულობას განიცდის და სულ უფრო მეტი დრო და ძალები სჭირდება დათრგუნული ემოციების შესაკავებლად. ასე წარმოიქმნება აკვიატებული აზრების მოჯადოებული წრე, რომელსაც პაციენტი მხოლოდ იმ შემთხვევაში დააღწევს თავს, თუ იგი იმ «მეორე», გამოდენილ ემოციებზე გაამახვილებს ყურადღებას და მათ ახსნას შეეცდება. მხოლოდ ასე შეიძლება მოახდინოს ადამიანმა შიშისა და იმ განცდის ინტეგრირება, რომელსაც ეს შიში იწვევს; და ადამიანი ალბათ გაოცებას ვერ მალავს, როდესაც გრძნობს, რომ დათრგუნულ ემოციებს კეთილმყოფელი ძალაც კი გააჩნიათ და «უაზრო» სიზმრებს ბევრი რამ მნიშვნელოვანი აქვთ მისთვის სათქმელი. ადვილი წარმოსადგენია, რა ჯიუტი, შეზღუდული, პრინციპული, შეუწყნარებელი და «რკინისებურად თანმიმდევრული» ხდება ასეთი გუნება-განწყობის ადამიანი და რა უღიმღამო ყოფა აქვს მას, როდესაც ცდილობს, საკუთარი ცხოვრება აბსოლუტის რანგში აიყვანოს და მას თავისი პირობები მოახვიოს თავს. ამასთან, ობსესიური ადამიანი დარწმუნებულია, რომ «სიმართლეს» იცავს (იმ პაციენტის მსგავსად, რომელიც სიზმრების ახსნისას «სწორი აზრის» პოვნას ლამობდა, და სწორედ ამ მიზეზით ვერ ახერხებდა თავისუფლად ფიქრს), და ვერ აცნობიერებს, რომ ამ დროს რისკის წინაშე შიშს მალავს. როდესაც ადამიანი ყველაფერს ასეთი პრინციპულობით უყურებს, მისი ცხოვრება პედანტური წესრიგით წარიმართება; ამ დროს მის მიერ გამოტანილი დასკვნები საეჭვო სიჯიუტედ გამოვლინდება, გონივრული ანგარიშიანობა – სიძუნწედ, ხოლო ჯანსაღი პრინციპულობა – დესპოტიზმამდე მისულ თავნებობად. მაგრამ ეს ყველაფერი საკმარისი არ აღმოჩნდება ხოლმე შიშის დასაძლევად, რადგან ცხოვრება, თავისი მრავალფეროვნების გამო, ვერ თავსდება გაქვავებული წესების ჩარჩოებში, სწორედ ამ დროს გამოავლენს ადამიანი აკვიატებულ აზრებსა და ჩვევებს. ეს სიმპტომები თავდაპირველად შიშის ჩახშობის ფუნქციას ასრულებს, მაგრამ შემდეგ ნელ-ნელა გამოცალკევდება და შინაგან აუცილებლობად გადაიქცევა. ადამიანი მათ ძალადობრივ გავლენას მაშინაც კი ვეღარ აღწევს თავს, როდესაც ეს აზრები და ქცევები თავადაც უაზროდ ეჩვენება. ხელების ხშირი დაბანის, მტანჯველი ფიქრების, რიცხვების უაზროდ დათვლის თუ მოგონებების აკვიატება სწორედ ამგვარი, ძალადობრივი ქმედებებია. ყოველ ჯერზე, როდესაც ადამიანი ცდილობს, აკვიატებებს თავი დააღწიოს, ამასთან დაკავშირებული შიშისგანაც თავისუფლდება. როგორი განსხვავებულიც უნდა იყოს აკვიატებული აზრები და ქცევები, ისინი, საბოლოოდ, ყოველთვის დაკავშირებული არიან იმ შიშთან, რომელიც თავს იჩენს რისკისა და გაუთვალისწინებელი, ცხოვრებისეული მოვლენების წინაშე. ეს შიში ადამიანს ყოველთვის იმ დროს ეუფლება, როდესაც ცდილობს, რაღაცას თავი აარიდოს, იქნება ეს მისთვის ახალი, უცნობი, აკრძალული და არასაიმედო, თუ რაიმე უკვე ნაცნობი და ჩვეული მოვლენა. თუ ყველაფერი უცვლელი რჩება – იქნება ეს საწერ მაგიდაზე რუდუნებით დალაგებული წიგნები, რაიმის შესახებ უდავო აზრი, კანონის ძალის მქონე მორალური დასკვნა, ერთხელ და სამუდამოდ ჩამოყალიბებული თეორია თუ აბსოლუტიზმის რანგში აყვანილი რწმენა – მაშინ თითქოს დრო ჩერდება, ყველაფრის გათვალისწინება შესაძლებელი გახდება, სამყარო აღარ შეიცვლება და ცხოვრებაც მხოლოდ ნაცნობი და ჩვეული მოვლენების განმეორებად გადაიქცევა. ამ დროს ცხოვრების ძალუმად მფეთქავი პულსის რიტმი ერთფეროვანი მოვლენების მონოტონური რიტმით შეიცვლება. ადამიანის ამგვარ საქციელში, შესაძლოა, იყოს კიდეც რაღაც ამაღლებული, მაგრამ, საბოლოო ჯამში, მას მაინც ტრაგიკული შედეგები მოსდევს, რადგან ცხოვრებისეული ძალების დამორჩილებისა და მოთოკვის ჯიუტი მცდელობა უკვე მის წარუმატებლობაზე მიანიშნებს. თავად ტრაგიკულობა კი იმ აბსოლუტიზმის მარცხის შედეგია, რომლის მიღწევასაც ადამიანი თავისი ჭეშმარიტი თუ ვითარსი მოთხოვნების შესრულებით ცდილობს. ერთი მარტივი მაგალითი ნათელყოფს ობსესიური აზრებისა და ქცევების დაჟინებულ ხასიათს, რის გამოც ცხოვრებაში მოვლენები ხშირად ტრაგიკომიკური სახით წარმოჩნდება. თუ ადამიანს ერთხელ მაინც შეუძლია წარმოიდგინოს თავის ოთახში ისეთი აბსოლუტური სისუფთავე, რომ იქ მტვრის ნატამალი არ იყოს, მაშინ იგი აუცილებლად მიხვდება იმ ობსესიური პიროვნების ტრაგიკომიკურ მდგომარეობას, რომელიც გარდაუვალი მოვლენებისა და თვით დროის შეჩერებას ცდილობს, და, ამდენად, დანაიდების უძირო კასრიდან ხაპავს წყალს. მაგრამ ადამიანი ამ შემთხვევაში «მტვრით» იმ პრობლემას ჩაანაცვლებს, რომლის გადაჭრასაც ცდილობს; ამიტომ იგი «მტვრის გადაწმენდის» აკვიატებულ აზრს ვერ მოიშორებს, ვიდრე არ გადაჭრის იმ კონკრეტულ პრობლემას, რომელიც მან «მტვერზე» გადაიტანა; აშკარაა, რომ მტვრის აბსოლუტურად მოსპობა მისთვის რაღაც უფრო მნიშვნელოვან მოვლენას უკავშირდება. როდესაც ადამიანი გრძნობს, რომ მას ცდუნებები საფრთხეს უქმნის, იგი ცდილობს მორალური სიწმინდე იმით შეინარჩუნოს, რომ ეს კონკრეტული პრობლემა ყოველდღიურ მოვლენებზე გადაიტანოს; ამის გამო მისი ქმედება აკვიატებად გადაიქცევა. პრობლემებზე გულახდილმა მსჯელობამ არასოდეს შეიძლება აკვიატებული ხასიათი მიიღოს. თუ ჩვენი ყოველდღიური, უწყინარი საქმიანობის დროს, საკუთარი თავის მიმართ რაიმე იძულების ირაციონალური გრძნობა გაგვიჩნდება, ჩვენს თავსვე უნდა ვკითხოთ, რა მნიშვნელოვან ახსნა-განმარტებებს ან გადაწყვეტილებას გვსურს ავარიდოთ ამით თავი. ფ. თ. ვიშერი თავის რომანში «მათ შორის ის კაციც» იუმორით აღწერს ობსესიურ პრობლემებს. როგორც ავტორი გვამცნობს, მისი გმირი გამუდმებით ებრძვის «ობიექტის ვერაგობას», მას ყოველდღიურად უჩვეულო ამბები გადახდება თავს, რომლებიც მის დათრგუნულ აფექტებს, უპირველეს ყოვლისა კი, აგრესიულ იმპულსებს უკავშირდება. რომანის გმირს აღნიშნული აფექტები და იმპულსები ყოველდღიურ საგნებზე გადააქვს და ნებისმიერ წარუმატებლობას ამ «ობიექტების ვერაგობას» აბრალებს. მაგალითად, როდესაც იგი მისთვის საძულველ ქალს კაბაზე «შემთხვევით» სოუსს გადაასხამს, ფიქრობს, რომ ამის მიზეზი სწორედ «ობიექტის ვერაგობა» იყო. მისი აზრით, ეს უსიამოვნო საქციელი მას სოუსის ჭურჭელმა ან პიჯაკის ღილმა ჩაადენინა, რომელიც ამ დროს თეფშს გამოედო. რომანის გმირი ვერ აცნობიერებს, რომ ამ საქციელით მან ქალის მიმართ საკუთარი დათრგუნული სიძულვილი და აგრესია გამოავლინა. ობსესიურ ადამიანებთან განსაკუთრებით ხშირად ვხვდებით ფროიდის მიერ ზუსტად შეფასებულ, ე.წ. «უმართებულო ქცევებს», რომელთა საშუალებითაც ადამიანისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელი, ძალიან ბევრი იმპულსის გამოდენა ხდება. «უმართებულო ქცევებში» იგულისხმება: «ამაო დაპირება», «დავიწყება», «შემთხვევით ვიღაცასთან შეჯახება» და ა.შ. ამ დროს ადამიანები თავისი სურვილის გარეშე, თავისდაუნებურად გამოავლენენ დათრგუნულ გრძნობებს ისე, რომ საკუთარი დანაშაულის განცდა არ ეუფლებათ, ისინი გვერდს უვლიან თავის საქციელს და არ სჭირდებათ თავის გაკონტროლება; სამაგიეროდ, გამოააშკარავებენ იმ განწყობას, რომლის დამალვასაც ასე გულმოდგინედ ცდილობენ. აკვიატებულმა აზრებმა და ქცევებმა, შესაძლოა, დაისადგუროს ობსესიური პაციენტის ცხოვრებაში, ნელ-ნელა საშიში, შემზარავი სახე მიიღოს და პირდაპირ დემონური ძალით გააგრძელოს დამოუკიდებელი არსებობა. გავიხსენოთ ის დრო, როდესაც ადამიანმა ჯერ კიდევ არაფერი იცოდა ფსიქოდინამიური კავშირების თაობაზე. აკვიატებებს, რომლებსაც ადამიანი თავადაც უაზრობად მიიჩნევს, მაგრამ თავს მაინც ვერ აღწევს, ძველად ეშმაკით ან ბოროტი სულებით შეპყრობილი ადამიანის ქმედებებად აფასებდნენ. თავად პაციენტიც ამგვარი აკვიატებული საქციელის ჩადენის აუცილებლობას იმით ხსნის, რომ რაღაც ძალას მორჩილებს, რომელიც მის «მე»-ს სრულიად ეუცხოება. თუ მაგალითებს სომატური დაავადებების ისტორიიდან მოვუხმობთ, დავინახავთ, რომ ნებისმიერი აზრი თუ საქციელი შეიძლება მეტასტაზებივით გავრცელდეს, და აქამდე ჯერ ისევ ხელშეუხებელ სფეროებზე გადაინაცვლოს. ამის გამო ობსესიური ადამიანები აკვიატებული აზრებით დატვირთული, გულჩათხრობილი ცხოვრებით ცხოვრობენ. ამას ქვემოთმოყვანილი მაგალითები ცხადლივ დაგვანახებს. შესაძლოა, ზემოაღწერილი პროცესები მხოლოდ სულიერ სფეროში მიმდინარეობდეს. ამ შემთხვევაში იმ შემაშფოთებელი, «ბოროტი» ფიქრებისგან, სურვილებისა და იმპულსებისგან თავის დაცვა იგულისხმება, რომელთა დათრგუნვაც ადამიანს აუცილებლად მიაჩნია, რაც დიდ დროსა და ძალისხმევას მოითხოვს. მაგალითად, ამის მიღწევას ადამიანი იმით ცდილობს, რომ «ბოროტი» აზრებისა და სურვილების წინააღმდეგ ჯადოქრობას იყენებს. თუ ადამიანს სურს, თავი დააღწიოს ბოროტ, ცოდვილიან სურვილებსა და შავ-ბნელ ფიქრებს, მან საწინააღმდეგო ზომებს უნდა მიმართოს, როგორც კი ისინი ამოტივტივდებიან. ამ დროს მას შეუძლია მაგიური შელოცვის ფორმულა («იესო-მარიამ-იოსებ») წარმოთქვას, ან ისეთი რამ მოიმოქმედოს, რაც მისთვის მიუღებელ აზრებს ცნობიერებიდან გამოდევნის. დაავადების მძიმე ფორმის დროს, ავადმყოფს შეიპყრობს ხოლმე თვითგვემის მანია, რომელიც დამახასიათებელია რელიგიური ფანატიზმისათვის; გავიხსენოთ თუნდაც ფლეგელანტები (თვითმგვემები). ამ დროს აკვიატებები, შესაძლოა, «მეტასტაზების» სახით სულ უფრო და უფრო ფართოდ გავრცელდეს, რაც დროულად უნდა ავიცილოთ თავიდან. სრულიად უწყინარ ან უსიამოვნო მოვლენებთან ასოციაციურად დაკავშირებული სიტყვები ამ დროს საეჭვო მნიშვნელობას იძენენ და ასევე უნდა გამოიდევნონ ცნობიერებიდან, როგორც ამას რიცხვების «ქრისტიანული» წესით ჩამოთვლის დროს, ხუმრობით გამოხატავენ ხოლმე: «ერთი, ორი, სამი, ოთხი, ხუთი, ფუი ეშმაკს, შვიდი». ეს კი იმ სამარცხვინო «ექვსიანის» გამო ხდება, რომელიც სექსუალურ ასოციაციებს იწვევს, და ამიტომ გამოტოვებული უნდა იქნეს. ადამიანი აქაც იმ მდგომარეობაში იმყოფება, როდესაც ცდილობდა, მისი ოთახი აბსოლუტურად დაცული ყოფილიყო მტვრისაგან. ამ დროს გვახსენდება ლათინური ანდაზა: «Naturam expellas furca, tamen usque recurret»; ეს ნიშნავს, რომ «ბუნებაზე ძალადობა არ შეიძლება, მას ვერ დათრგუნავ; იგი ყოველთვის შემოგიბრუნდება უკან». ქვემოთ მოყვანილ მაგალითზე დავინახავთ, თავდაცვის გაცნობიერებული ქმედების პირობებში, რა ნატიფი სახით შემოუბრუნდება ადამიანს ის, რისგანაც თავს იცავდა. ობსესიური ნევროზით დაავადებულ პაციენტს დაბანა ჰქონდა აკვიატებული. «დაბანის» ეს გაუცნობიერებელი სურვილი მის «უხამს» სექსუალურ იმპულსებთან, კერძოდ კი, მასტურბაციასთან იყო დაკავშირებული. ქალს შთაგონებული ჰქონდა, რომ ამით დიდ ცოდვას ჩადიოდა; ამიტომ ცდილობდა, თავისი გენიტალიები, როგორც ამ «ცოდვაში მონაწილე» ორგანოები, რაც შეიძლება ხშირად დაებანა. ამ დროს ქალი აკრძალულ სიამოვნებასაც განიცდიდა, ორგაზმამდე მიდიოდა და თავს იკმაყოფილებდა; ვინაიდან დაბანის დროს ეს ყველაფერი «მისდაუნებურად» ხდებოდა, ქალს დანაშაულის გრძნობა აღარ აწუხებდა; ახლა იგი ხომ მხოლოდ საკუთარი სხეულის სისუფთავეზე ზრუნავდა! კათოლიკურმა და ლუთერანულმა ეკლესიებმა სექსუალობა შეაჩვენეს და «ცოდვად» შერაცხეს, რის შემდეგაც მასთან დაკავშირებულმა დანაშაულის გრძნობამ რელიგიური ხასიათის ნევროზების გავრცელება გამოიწვია, რაც დღესაც არცთუ ისე იშვიათი მოვლენაა. ამ კონფესიების მტრული დამოკიდებულების გამო ყოველივე ხორციელისადმი, ბევრი ახალგაზრდა, განსაკუთრებით სქესობრივი მომწიფების ასაკში, შიშითა და დანაშაულის გრძნობით იყო შეპყრობილი. ცნობილია, რომ ე.წ. პრიმიტიული ხალხები ცდილობენ, ახალგაზრდები მათი განვითარების ამ მნიშვნელოვან ფაზაში თავიანთი რიტუალების მეშვეობით შეიყვანონ. ჩვენთან კი, ნაცვლად იმისა, რომ გაკვეთილებზე, ამ თემებთან დაკავშირებით მოწყობილ საღამოებზე ან პირად საუბრებში ახალგაზრდობას მისთვის საინტერესო საკითხები წამოეჭრა, დიდი ხნის განმავლობაში მხოლოდ კონფირმანდებს ამზადებდნენ, მათ უმთავრესად გალობას და «საღმრთო რჯულს» ასწავლიდნენ და «საჩოთირო» კითხვების დასმას საერთოდ უკრძალავდნენ. ვისაც ათეული წლების მანძილზე ფსიქოთერაპიაში უმუშავია, იცის, რა გამანადგურებელი შედეგები მოჰყვა რელიგიის მტრულ დამოკიდებულებას სექსუალობის ყოველგვარი გამოვლინებისადმი. ბრძოლა, უპირველეს ყოვლისა, ონანიზმის წინააღმდეგ დაიწყო, რომელიც, როგორც აღმოჩნდა, საშინელ სომატურ და სულიერ ტრავმებთან იყო დაკავშირებული, და, აქედან გამომდინარე, ძლიერ შიშებს და დანაშაულის გრძნობას იწვევდა. ხშირი იყო ახალგაზრდობის თვითმკვლელობის შემთხვევები, თუკი აღმოჩნდებოდა, რომ «ცოდვის» წინააღმდეგ ბრძოლამ შედეგი არ გამოიღო. ობსესიური ადამიანი და სიყვარული ობსესიური ადამიანისთვის სიყვარული ირაციონალური, ზღვარდაუდებელი და ტრანსცენდენტალური გრძნობაა, რომელიც შეიძლება საშიშ ვნებაში გადაიზარდოს და, თავისთავად, მისი ტანჯვის მიზეზი გახდეს. სიყვარულში აშკარად არის რაღაც ისეთი, რასაც ადამიანი ვერაფერს უხერხებს; მას თავისი კანონები გააჩნია, ადამიანის ნებას არ ემორჩილება, შეიძლება მოულოდნელი სენივით შეეყაროს და იქამდე მიიყვანოს, რომ ადამიანმა საღი განსჯის უნარი დაკარგოს. აქედან გამომდინარე, ობსესიური პიროვნებები ცდილობენ, თავიანთი გრძნობები «მოთოკონ» და კონტროლს დაუმორჩილონ. მათი აზრით, მეტისმეტი სუბიექტურობის, არამდგრადობისა და წარმავლობის გამო, სიყვარულს არ შეიძლება ენდოს კაცი. ობსესიური პიროვნებები ფიქრობენ, რომ «ვნება» სრულიად მეყსეული, უგუნური გრძნობაა და ადამიანის სისუსტეზე მეტყველებს. მათ გრძნობებისადმი ანგარიშიანი დამოკიდებულება აქვთ, სიყვარულით გატაცება არ სჩვევიათ და პარტნიორისაც დიდად არ ესმით; ამასთან, შეუძლიათ ინტიმური ურთიერთობის დროს მეტისმეტი ფხიზელი ქცევით «გამოიჩინონ» თავი. სამაგიეროდ, ობსესიური ადამიანები, ნებისმიერი პარტნიორული ურთიერთობისას, პასუხისმგებლობის გრძნობით გამოირჩევიან და განუხრელად იცავენ ერთხელ მიღებულ გადაწყვეტილებას. ისინი ძნელად აღიარებენ პარტნიორის თანაბარუფლებიანობას და უფრო ვერტიკალური (ანუ «ზემოდან» – «ქვემოთ») წესრიგის მომხრენი არიან. მათ ურჩევნიათ, «ჩაქუჩსა» და «გრდემლს» შორის არჩვევანის გაკეთება, მაგრამ ვინ მოისურვებდა «გრდემლად» ყოფნას? ამის გამო ობსესიურ ადამიანებთან ურთიერთობა სულ მალე გადაიქცევა ხოლმე ძალთა ბრძოლად უპირატესობის მოსაპოვებლად. იმ დროს, როდესაც დეპრესიულ ადამიანს «დაკარგვის შიში» პარტნიორზე დამოკიდებულს ხდიდა, ობსესიურ პიროვნებას სურს პარტნიორი თავის ნებას დაუმორჩილოს; აქედან გამომდინარე, მას უჭირს იმის აღიარება, რომ პარტნიორი მისგან განსხვავებული ადამიანია, და თან მის საკუთრებას არ წარმოადგენს. არცთუ იშვიათია შემთხვევები, როდესაც ობსესიური პიროვნება პარტნიორის ხარჯზე ცხოვრობს, ამასთან, მისგან დათმობას და მეტისმეტ მორჩილებას მოითხოვს. იგი ადამიანებთან ურთიერთობაში რაღაც «ბედისწერას» ხედავს; ეკონომიკურ მიზნებთან დაკავშირებით, მისთვის არც ერთგულებაა უცხო; იგი ამტანი და გამძლეა. ობსესიური პიროვნებები ხშირად გონივრული მოსაზრებებით ქორწინდებიან; ამ დროს მისთვის პარტნიორის მატერიალური კეთილდღეობა არცთუ უმნიშვნელო როლს თამაშობს. ობსესიური პიროვნება ქალთან ურთიერთობის დაწყებამდე დიდხანს ყოყმანობს; სასიძოს სახელით კარგა ხანს დაიარება საცოლის ოჯახში, რასაც ხშირად დანიშნული ქორწილის გადადება მოჰყვება ხოლმე; მაგრამ თუ იგი, ბოლოს და ბოლოს, მაინც მიიღებს გადაწყვეტილებას, ამიერიდან ცოლ-ქმრობას ურღვევ კავშირად აღიარებს. ზნეობრივი თუ რელიგიური მოტივით, ობსესიური პიროვნება არასდროს თანხმდება განქორწინებაზე. დაე, თუნდაც მისი პარტნიორი და თავადაც ამ დროს იტანჯებოდეს, ან ცოლს მასთან ურთიერთობა აღარ სურდეს. ქალმა, რომლისთვისაც ქმართან ურთიერთობა, ამ უკანასკნელის მიზეზით, აუტანელი გახდა, განქორწინება გადაწყვიტა, მაგრამ ქმარი ამის სასტიკი წინააღმდეგი იყო. როდესაც ცოლმა ერთხელ ჰკითხა, რატომ არ მეყრებიო, მან მხოლოდ ეს უპასუხა: «იმიტომ, რომ დაქორწინებულები ვართ». ქმარმა ეს ისე თქვა, თითქოს ქორწინება მას სამუდამოდ ჰქონდა მისჯილი ან რაღაც მარადიულს ეხებოდა საქმე. კაცის ეს პასუხი არც რელიგიური და არც რაიმე სხვა მიზეზით ყოფილა ნაკარნახევი; მისი საქციელიც იმით იყო გამოწვეული, რომ ამ ადამიანისთვის ქორწინება ერთხელ და სამუდამოდ მიღებული გადაწყვეტილების შედეგი იყო. ამ დროს ასევე დიდ როლს თამაშობდა ჩვეულებები და საკუთარი ძლიერების დემონსტრაცია; თან აირჩია, უკვე მოპოვებული კეთილდღეობა ხელიდან არ გაეშვა და ახალ რისკზე არ წასულიყო. ობსესიურ პიროვნებებს შორის ისეთ ქორწინებებსაც შევხვდებით, როდესაც ცოლქმრული «კავშირის» არსს სიძულვილი და ურთიერთწამება შეადგენს და ორივე მათგანი ერთმანეთის სიკვდილს ნატრობს. რაც უფრო მკვეთრადაა გამოხატული ადამიანში «აკვიატების» ნიშნები, მით უფრო დაჟინებით მიიჩნევს იგი ქორწინებას იურიდიულ აქტად, რომელშიც მკაცრად გაწერილია მისი უფლება-მოვალეობანი. ამ დროს ფორმალური მხარე იმ უმაღლეს ღირებულებას წარმოადგენს, რომელსაც იგი ნებისმიერ საჭირო შემთხვევაში მოუხმობს ხოლმე, ვიდრე ეს ურთიერთობა «clara pacta - boni amici»[4]-ს ჩარჩოებს არ გასცდება, მის ამ მოსაზრებას ვერ შეეწინააღმდეგება. მაგრამ, როგორც კი წინა პლანზე ფორმალური მხარე წამოიწევს და ემოციების უგულებელყოფა მოხდება, შესაძლოა, საქმე გართულდეს. ამ დროს ობსესიური პიროვნება დაჟინებით მოითხოვს საკუთარი უფლებების დაცვას და ცდილობს, სადისტური პრინციპებით იმოქმედოს, თუმცა ამ დროს, მისი, თითქოს სამართლებრივად სწორი, მოთხოვნების ნიღბის ქვეშ მტრული მიზნები და ძალაუფლების პრეტენზია იმალება. ქალი, რომელსაც ქმრის მიმართ პრეტენზიები ჰქონდა, ადვოკატთან მივიდა და კონტრაქტის შედგენა სთხოვა, რომელშიც განსაზღვრული იქნებოდა ქმართან მისი ურთიერთობის სიხშირე; ოთახში ამ დროს უნდა ყოფილიყო ცოლისთვის სასურველი ტემპერატურა და ქმარს სიგარეტი არ უნდა მოეწია; თუ ქმარი მის ამ მოთხოვნებს დაარღვევდა, ქალს უფლება ექნებოდა, მისთვის გარკვეული ფულადი ჯარიმა გადაეხდევინებინა. ქმარი ამ კონტრაქტს ხელს თუ მოაწერდა, ქალი მასთან ცხოვრებას გააგრძელებდა. ამ დროს იგი დარწმუნებული იყო, რომ მან ქმარს საქმიანი და ზნეობრივად მართებული პირობები წაუყენა, და, მათი შესრულების შემთხვევაში, ცოლ-ქმრის შემდგომი თანაცხოვრება შესაძლებელი გახდებოდა. ქალი ამ კონტრაქტში გარკვეული პირობების შესრულებას მოითხოვდა, ნაცვლად იმისა, რომ ქმართან ურთიერთობა გაერკვია; პრობლემა კი იმაში მდგომარეობდა, რომ ქმარი მას თავისი სურვილების შესრულებას აიძულებდა, და ქალს მასთან ემოციური შეუთავსებლობა ჰქონდა. ობსესიური პიროვნება კრიტიკულ და კონფლიქტურ სიტუაციებში არაფერს უწევს ანგარიშს; მას პოზიციების დათმობა მაშინაც კი უჭირს, როდესაც გრძნობს, რომ უსამართლოდ იქცევა. ის პარტნიორს წარსულში მომხდარ ფაქტებს შეახსენებს და ანგარიშს სთხოვს ყველაფერზე, რაც მან ზუსტად ამა და ამ დროს ჩაიდინა, მერე კი მას იმის გამო კიცხავს, რომ იგი ამჟამადაც არასწორად იქცევა. ობსესიური პიროვნება კრიტიკულ სიტუაციებში ცდილობს გამოსავალი იპოვოს, მაგრამ ამ დროს თავში ხშირად უცნაური აზრები მოსდის, რასაც ზემოთ მოყვანილი მაგალითიც ადასტურებს. რაკი ობსესიური პიროვნება გრძნობებს დიდ მნიშვნელობას არ ანიჭებს, იგი პარტნიორს, მისი აზრით, გონივრულ, პროგრამულ წინადადებებს სთავაზობს და დაადგენს წესებს, რომელთა დაცვა ორივე პარტნიორს ევალება. მაგალითად, მავანი ქალი ჩიოდა, რომ მისი ქმარი კვირადღეობით ან საფოსტო მარკებს ჩაჰკირკიტებს, ან რაღაცას თავისთვის ჩხირკედელაობს, ის კი ამ დროს მოწყენილია, რადგან ქმარი ყურადღებას არ აქცევს; ქმარი მას კომპრომისულ წინადადებას სთავაზობს და ეუბნება, რომ იგი ორ კვირაში ერთხელ თავისი საყვარელი საქმიანობით გაერთობა, დანარჩენ დღეებს კი მასთან ერთად გაატარებს, რის შემდეგაც ცოლ-ქმარი ამ პირობის თანახმად იცხოვრებს. ამ შემთხვევაში ქმრის მხარდაჭერისა და თანადგომის მცდელობა აშკარაა, მაგრამ მის მიერ წამოყენებული პირობა იძულების შედეგი და, საბოლოო ჯამში, არაგულწრფელია, რადგან ამ კაცს ამიერიდან ძალით დაკისრებული მოვალეობის შესრულება მოუხდება, თუმცა თავად ფიქრობს, რომ ასეთი საქციელით ცოლთან ურთიერთობა შეინარჩუნა. მოგვიანებით იგი საშინლად გაოცდა და თან გაბრაზდა, როდესაც შეიტყო, რომ ქალი მაინც უკმაყოფილო იყო მისი საქციელით; იგი გრძნობდა ქმრის უხალისო განწყობას, მას კი მისი ყურადღება და თანადგომა სჭირდებოდა და არა მოვალეობის შესრულება. ეს შემთხვევა იმ მრავალი ობსესიური პიროვნების ქცევის მაგალითად გამოდგება, რომლებიც პარტნიორებთან ურთიერთობის მოგვარებას ცდილობენ; თუმცა მსგავსი საქციელით პარტნიორი ვერასოდეს აღწევს თავისი მოთხოვნის კონკრეტულ შედეგს: ეს არის მეორე ადამიანის მხრიდან მინიჭებული მეტი სიხარული, მისი უშუალო და მოსიყვარულე დამოკიდებულება, ყოფით ცხოვრებაში მომხდარი სასიამოვნო ცვლილებები და მხიარული გუნებაგანწყობა. ობსესიური პიროვნება, თავისი სიძუნწისა და ფრთხილი ხასიათის გამო, პარტნიორის მოთხოვნებს ხშირად «პრეტენზიებად» აღიქვამს და ამას მისი «დაუოკებელი» ხასიათით ხსნის. ასეთი განწყობით ბევრი ცოლ-ქმარი ერთ ჭერქვეშ, თუმცა ერთმანეთის «გარეშე» ცხოვრობს, მათ წინაშე კი სულ უფრო დიდი პრობლემები წამოიჭრება. ობსესიური ადამიანების ცხოვრებაში დიდ როლს თამაშობს დრო და ფული. პარტნიორთან მიმართებაში მათთვის დამახასიათებელია ასევე სიზუსტე და ხელმომჭირნეობა. მათ ხასიათში ყველაზე მეტად ძალაუფლების მოპოვების სურვილი, პედანტურობა და სიჯიუტე იჩენს თავს. მაგალითად, ოჯახში ქმარი მოითხოვს, რომ სადილი «წუთიწუთზე» მიართვან, ამასთან სახარჯო ფულსაც მთლიანად ის უნდა განაგებდეს და ანაწილებდეს. ცოლის მოთხოვნით კი ქმარმა მთელი ხელფასი მას უნდა ჩააბაროს, მერე ცოლი მას იქიდან მისცემს ჯიბის ფულს. ახალი და საჭირო ნივთის შეძენის გამო, შესაძლოა, ცოლ-ქმარს შორის ტრაგედია დატრიალდეს. ამ დროს ერთი მხარე მუდმივად საყვედურობს პარტნიორს იმის გამო, რომ მას «ფულის ფლანგვა» უყვარს, და ნივთებს იმდენად დაუდევრად ექცევა, რომ «უკვე ისევ» ახლის შეძენაა საჭირო. ასეთი ურთიერთობის დროს ფულის პრობლემა ხშირად კრიზისის გამომწვევი მიზეზი ხდება. პატრიარქატის პირობებში, როდესაც მამაკაცი დიდი პრივილეგიებით სარგებლობდა, ცოლქმრობის მთელი ტვირთი მეტწილად ქალს აწვებოდა მხრებზე. ამის მაგალითია თუნდაც «ცოლქმრული» მოვალეობის შესრულების ფაქტი, როდესაც ქალის სექსუალურ მოთხოვნილებებს საერთოდ უგულებელყოფდნენ, და ამით შეურაცხყოფას აყენებდნენ. შემდეგ თავში დავინახავთ, როგორ იძიებდა ხოლმე ამის გამო შურს ქალი. პატრიარქატის ხანაში გავრცელებული ქორწინებების დროს მართვის სადავეები მთლიანად მამაკაცებს ეპყრათ ხელთ. ქალს ყველა უფლება ჩამორთმეული ჰქონდა; მას პატარა, გონებაჩლუნგი ბავშვივით ეპყრობოდნენ და სრულიად დაბეჩავებულ მდგომარეობაში ჰყავდათ. ობსესიური პიროვნებისათვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ პარტნიორი კარგად დაზეთილი მანქანასავით ზუსტად, შეუფერხებლად და გამართულად «ფუნქციონირებდეს» და თავის განწყობას ემოციურად არ გამოხატავდეს. ცოცხალი და გულითადი ურთიერთობის ნაცვლად, ობსესიური პიროვნება მხოლოდ იმას აქცევს ყურადღებას, როგორ უნდა მოიქცეს მისი პარტნიორი. უნდა ვიფიქროთ, რომ ასეთი ცივი და «დაპროგრამებული» ქორწინების დროს, ცოლ-ქმრის სექსუალური ურთიერთობა მატარებლის მოძრაობის განრიგს ემსგავსება და უფრო მოვალეობის შესრულებაა, ვიდრე სასიყვარულო გატაცება და განწყობა; ისინი საქორწინო სარეცელს მხოლოდ იმისთვის იზიარებენ, რომ დაელოდონ მომენტს, როცა «ამაზე მიდგება» საქმე. სექსისა და ნებისმიერი ცხოვრებისეული სიამოვნებისადმი ამგვარი დამოკიდებულება ობსესიურ პიროვნებას მერე და მერე სულ უფრო მეტ პრობლემას უქმნის. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, იგი ხშირად «გეგმური» სექსუალური ცხოვრებით ცხოვრობს, რის გამოც მას სექსისადმი მტრული, სრულიად ანტიდიონისური განწყობა აქვს; ეს კი შეიძლება გახდეს მიზეზი, რომ ობსესიურმა ადამიანმა ქალთან პირველივე შეხვედრის დროს მარცხი განიცადოს. აქვე უნდა გავიხსენოთ ქორწინების პირველ ღამეს მომხდარი ტრაგედიები. რაკი იგი პარტნიორის გუნება-განწყობას ვერ შეიგრძნობს და ძალიან მწირი სასიყვარულო ფანტაზიები გააჩნია, მისი სექსუალური ცხოვრება ერთხელ და სამუდამოდ გაკვალული გზით, უცვლელად მიედინება. ობსესიური ადამიანები, არცთუ იშვიათად, სადისტური მიდრეკილებებითაც გამოირჩევიან, რაც იმაში გამოიხატება, რომ ინტიმური ურთიერთობის დროს პარტნიორზე ძალადობენ და საკუთარი უპირატესობის წარმოჩენას ლამობენ. წარსულიდან შემორჩენილმა სირცხვილისა და დანაშაულის გრძნობამ, რომელიც შემდგომ ობსესიური პიროვნების სექსუალურ თვისებებზეც ახდენს გავლენას, შესაძლოა, მისი ინტიმური ცხოვრება ჯოჯოხეთად აქციოს. მისთვის «სექსი» ფანტაზიისგან დაცლილი, ნებადართულ საზღვრებში მოქცეული გრძნობაა, რომლის დროსაც მას გარკვეული პირობების დაცვა ევალება. ამ დროს ობსესიური პიროვნება, შესაძლოა, იქამდე მივიდეს, რომ მან ხანგრძლივი ეჭვებისა და ზიზღის ბარიერი აღმართოს ან სხვა რაციონალურ საშუალებებს მოუხმოს «აკრძალული» ინსტინქტების წინააღმდეგ, რასაც შემდეგი მაგალითი დაგვანახებს: ახალგაზრდა კაცმა გაიცნო გოგონა, რომელიც ძალიან მოეწონა; მაგრამ მასთან პირველი შეხვედრის შემდეგ, შინ რომ დაბრუნდა, მტანჯველი ფიქრები აეკვიატა: რა შედეგები მოჰყვებოდა ამ ურთიერთობას (რომელიც ჯერ არ დაწყებულიყო!)? რა ოჯახიდან იყო გოგონა? რამდენი მამაკაცის ხელში იყო უკვე გამოვლილი? ჯანმრთელობას ხომ არ უჩიოდა? რას ფიქრობდა სიყვარულზე? მასთან ურთიერთობის დროს საქმე ფეხმძიმობამდე ხომ არ მივიდოდა? რაიმე სენი ხომ არ გადაედებოდა მისგან? ასეთი ვნებიანი ტუჩების პატრონი, იქნებ ნებისმიერ მამაკაცს უწვებოდა ლოგინში? ამ ფიქრების შემდეგ, ახალგაზრდა ყმაწვილმა საკუთარ თავს ასეთი კითხვები დაუსვა: «ისე, კაცმა რომ თქვას, რა აუცილებელია მასთან ურთიერთობა? ვინ მომცემს იმის გარანტიას, რომ იმედგაცრუებული არ დავრჩები? ხომ აშკარაა, რომ ამ საქმეს კარგი პირი არ უჩანს?.. ჰოდა, ასეთ ახალგაზრდა ასაკში რატომ უნდა გავიმრუდო ცხოვრება?» (არადა, მთელ ამ ისტორიაში საერთოდ არაფერი იყო გასარჩევი და საკამათო). ამ შემთხვევაში მეტისმეტად ფრთხილ და წინდახედულ პიროვნებასთან გვაქვს საქმე. იგი ითვალისწინებს მოვლენის ყველა ნეგატიურ მხარეს, ხშირად ექცევა ყურით მოთრეული, რაციონალური აზრების ტყვეობაში, რათა გადაწყვეტილება არ მიიღოს, არ იმოქმედოს და რაიმე რისკზე არ წავიდეს. ახალგაზრდა კაცს სხვა აკვიატებული აზრებიც ჰქონდა. მაგალითად, სემესტრის ბოლოს და სახელმწიფო გამოცდების წინ გამუდმებით იმაზე ფიქრობდა, რომელი ჰალსტუხი გაეკეთებინა, და მთელ დროს მათ შერჩევა-მოზომებას ანდომებდა. გარდა ამისა, ახალგაზრდა კაცს აკვიატებული ჰქონდა, რომ ნაცნობთან შეხვედრის შემდეგ, ზუსტად უნდა გაეხსენებინა, რა უთხრა მან და ამაზე თავად როგორ უპასუხა. ამ დროს რაიმე ისეთი ხომ არ წამოსცდა, რაც მისთვის საბედისწერო გახდებოდა, ან ნაცნობის სიტყვებში რაიმე ორაზროვნება ხომ არ გამოეპარა? მოკლედ, ეს ადამიანი ხშირად ფიქრობდა იმაზე, როგორ აღედგინა მეხსიერებაში უკვე ჩავლილი საუბრები. აღნიშნული ქმედებები მისთვის უსაფრთხოების გარანტია და თვითნებური საქციელისგან თავდაცვის საშუალება იყო. ობსესიური პიროვნება საკუთარ ქმედითუნარიანობას ხშირად სექსუალურ საკითხს უკავშირებს. ამ დროს სექსუალური ურთიერთობა მას თავისი ქმედითუნარიანობისა და პოტენციის შესამოწმებლად სჭირდება, ხოლო პარტნიორი ქალი მისთვის ის ობიექტია, რომელსაც ამ მიზნისთვის იყენებს. გერმანულ ენაში ადამიანის სექსუალურ და ფინანსურ პოტენციალს ერთი და იგივე სიტყვა: «შესაძლებლობა» გამოხატავს და ობსესიურ პიროვნებასაც ზუსტად ერთნაირი დამოკიდებულება აქვს საკუთარ სექსუალური და ფინანსური პოტენციალის მიმართ. იგი ან აშკარად იყენებს თავის ამ «შესაძლებლობას», ან ზოგავს თავის პოტენციას, რადგან გრძნობს, რომ იგი შეზღუდულია და განახლებას მოითხოვს; ამიტომ, იმის შიშით, რომ «თოფის წამალი» არ გამოელიოს, ზოგავს და უფრთხილდება მას. ობსესიურ პიროვნებას ზუსტად ასეთივე დამოკიდებულება აქვს ფულთან. ობსესიური პიროვნების გუნება-განწყობა, ეროტიკული და სექსუალური ურთიერთობის დროს, გარკვეულწილად გარემოპირობებზეა დამოკიდებული; მას აღიზიანებს ხმაური, სხვადასხვა სუნი, არასასურველი განათება, ნახევრად გამოღებული კარი და ა.შ. ეს ყველაფერი ობსესიურ ადამიანზე ისე მოქმედებს, რომ ამ დროს, შესაძლოა, საერთოდ გაუქრეს სექსუალური ლტოლვა, სუნთქვა შეეკრას და პოტენცია დაკარგოს. ზოგიერთი ობსესიური ადამიანი ასეთი შემთხვევის წინ დიდხანს და გულმოდგინედ ბანაობს და უკვე ამით იხშობს ინტიმური ურთიერთობის სურვილს. ეს პიროვნებები ხშირად არიდებენ თავს წინასწარ დასახულ, სისტემატურად შესასრულებელ «ვალდებულებებს» და ფიქრობენ, რომ ჯერ სხვა საქმეები უნდა მოაგვარონ. ისინი სიამოვნებით იმიზეზებენ დაღლას, ამბობენ, რომ გადაქანცულნი არიან მძიმე შრომით, და, რა თქმა უნდა, კიდევ ბევრი სხვა მიზეზს გამონახავენ, რათა თავი დააღწიონ პარტნიორულ ურთიერთობებს. ობსესიურ პიროვნებებს იშვიათად ეუფლებათ ჭეშმარიტი და ლაღი სიხარულის განცდა. თუ ისინი აიკვიატებენ აზრს, რომ პარტნიორი მათი საკუთრებაა, ეჭვიანობას იწყებენ, თუმცა ეს მათი მხრიდან უფრო ძალაუფლების გამოვლინების სურვილზე მიუთითებს. ისინი პარტნიორს არ აძლევენ საშუალებას, მათ გავლენას დააღწიონ თავი. მაგრამ, თუ პარტნიორი ამას მაინც შეეცდება, ობსესიური ადამიანები მას ყოველნაირად ავიწროებენ და მასზე ზეგავლენის მოხდენას ცდილობენ, რაც სიტუაციას კიდევ უფრო ამწვავებს. უნდა ვიფიქროთ, რომ თავის დროზე სწორედ აკვიატებული აზრით შეპყრობილმა ადამიანმა გამოიგონა «უმანკოების ქამარი». ობსესიურ პიროვნებაში ხშირად იმდენად ხდება სიყვარულისა და სექსუალობის, სინაზისა და ვნებების ერთმანეთისაგან გამიჯვნა, რომ მას არ უჩნდება საყვარელ ქალთან სიახლოვის სურვილი; სამაგიეროდ, შესაძლოა, ვნებამ შეიპყროს პარტნიორის მიმართ, რომელთანაც არავითარი გრძნობა არ აკავშირებს. ობსესიური პიროვნებისათვის წარმოუდგენელია «უხამსი, სექსუალური ურთიერთობა საყვარელ ქალთან», რადგან ფიქრობს, რომ ამით მის ღირსებას შელახავს. ამრიგად, ხშირად გვხვდებიან ობსესიური ადამიანები, რომლებიც თაყვანს სცემენ საყვარელ ქალს, სექსუალურ მოთხოვნილებებს კი მეძავებთან იკმაყოფილებენ. ჯანმრთელი ადამიანები, რომლებსაც სუსტად გამოხატული ობსესიური ნიშნები აქვთ, საერთოდ არ არიან ვნებიანი საყვარლები, სამაგიეროდ, საიმედო და სტაბილური პარტნიორები არიან, ქალის მიმართ სითბოს და სინაზეს იჩენენ, მასთან ურთიერთობას პასუხისმგებლობით ეკიდებიან და ცდილობენ, მისი კეთილგანწყობა მოიპოვონ. ობსესიური ადამიანები ახლობლებზე ზრუნვით გამოირჩევიან და მათი ოჯახი ხშირად «წმინდა თანამეგობრობის» შთაბეჭდილებას ტოვებს; ეს არის ოჯახი, რომლის საფუძველსაც ურთიერთპატივისცემა და პასუხისმგებლობა შეადგენს. ობსესიური ადამიანი და აგრესია ობსესიურ ადამიანს აგრესიული და აფექტური ხასიათი ხშირად უქმნის სიძნელეებს; ამიტომ მან ადრევე უნდა ისწავლოს, რომ თავის მოთოკვა და გაკონტროლებაა საჭირო. მისი ცხოვრების აღწერისას კი დავინახავთ, რომ მისთვის დამახასიათებელ სპონტანურ რეაქციებს უზარმაზარი შიში ახლავს თან. ობსესიური პიროვნება იძულებულია, საკუთარ თავში ადრევე დათრგუნოს აღშფოთების, სიძულვილის, სიჯიუტისა და მტრული განწყობის ყოველგვარი გამოვლინება, რადგან ამის გამო ისჯებოდა, ან გარშემომყოფთა სიყვარულს ვეღარ იმსახურებდა. მაგრამ ცხოვრება ხომ არ არსებობს აგრესიებისა და აფექტების გარეშე?! მაშ, რა უნდა მოუხერხოს მათ ადამიანმა? ობსესიურ პიროვნებას, დეპრესიულ ადამიანთან შედარებით, უფრო ძლიერად აქვს განვითარებული საკუთარი «მე» და ბავშვობაშიც არ განიცდიდა «დაკარგვის შიშს», რაც მას აფექტებზე ხელს ააღებინებდა; ამიტომ მას აგრესიები იმის შიშით უნდა დაეთრგუნა, რომ დასჯიდნენ. ახლა განვიხილოთ, რა შეიძლება მოიმოქმედოს ასეთ სიტუაციაში ობსესიურმა ადამიანმა. ალბათ, ყველაზე გავრცელებულია ისეთი შემთხვევები, როდესაც იგი დიდი სიფრთხილით ეკიდება აფექტებისა და აგრესიების გამოხატვას. ის ყოყმანით და ეჭვით აკვირდება სიტუაციას და ფიქრობს, აქვს თუ არა უფლება, აგრესია გამოავლინოს; მაგრამ თუ თავის შეკავებას მაინც ვერ ახერხებს, ამის შემდეგ ცდილობს, ასეთი მძაფრი რეაქცია აღარ ჰქონდეს, ან სხვა დროს საერთოდ ჩაიხშოს იგი: ერთხელ ერთმა პაციენტმა ფსიქოთერაპიული სეანსის დროს აგრესიულად მოიხსენია საკუთარი ცოლი, რომელიც ამას ნამდვილად იმსახურებდა; თუმცა პაციენტმა მაშინვე სინანულით თქვა: «რა თქმა უნდა, მეტისმეტი მომივიდა. ცხადია, ასე არ ვფიქრობ და ასეთი რამ მხოლოდ იმიტომ ვთქვი, რომ ჩემს სიტუაციას ნათელი მოჰფენოდა. ძალიან გთხოვთ, სწორად გამიგეთ: წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, ჩემს ცოლზე მცდარი შთაბეჭდილება შეგქმნოდათ; არადა, ერთმანეთთან ნამდვილად კარგი ურთიერთობა გვაქვს». ეს შემთხვევა კარგად დაგვანახებს, რა შიში ახლავს აგრესიის გამოვლინებას. რომელსაც მოგვიანებით თვითბრალდების გრძნობა ჩაენაცვლება. აგრესიულ რეაქციებზე ამგვარმა «შერბილების ტენდენციამ», სიტუაციის განმეორების დროს, შესაძლოა, ობსესიურ ადამიანში შეცდომის გამოსწორების სურვილი ან უფრო დიდი თვითბრალდების გრძნობა გამოიწვიოს. ობსესიურ ადამიანს შეუძლია შეიმუშაოს გარკვეული იდეოლოგია, რომლის თანახმადაც, კონფლიქტის დროს მისი აფექტები კვლავ მასთან დარჩება, ოღონდ იგი მათ გამოვლენის საშუალებას არ მისცემს. ამასთან, აფექტებზე უარისთქმის არსი უმთავრესად იმაში მდგომარეობს, რომ ობსესიურმა პიროვნებამ თავი უნდა მოთოკოს და ამ პრინციპით აღზარდოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, აფექტების გამოხატვა იმის მაუწყებელი იქნება, რომ ობსესიური პიროვნება საკუთარ თავს გაურბის და ვერ ერევა, რაც მის ღირსებას ლახავს. საერთოდ კი, როგორც არ უნდა უვნებლად გამოიყურებოდეს ობსესიური ადამიანის საქციელი, მაინც არსებობს იმის საფრთხე, რომ იგი ამ დროს მეტისმეტად დიდ მოთხოვნებს უყენებს საკუთარ თავს. აფექტების ძლიერი დამუხრუჭების დროს ადამიანში ხდება მათი დაგროვება, რის შემდეგაც მკაცრი კონტროლია საჭირო, რომ მათ არ ამოხეთქონ. მაგალითად, მსგავსი ობსესიური სიმპტომები გამოვლინდა ქალში, რომელიც ქმრისადმი თავის მტრულ დამოკიდებულებას აშკარად არასოდეს გამოხატავდა. სამაგიეროდ, იგი საშინელ შიშს განიცდიდა დანებისა და ბასრი საგნების დანახვაზე, რადგან ფიქრობდა, რომ მასში დაგროვილი აგრესია ამოხეთქავდა და არავინ იცის, ამის შემდეგ ქალი რას მოიმოქმედებდა. მას რომ ქმრისთვის თავისი სათქმელი დროულად ეთქვა, მისი აგრესია ასეთ სახიფათო სახეს არ მიიღებდა. ობსესიის სინდრომით დაავადებული ადამიანები ამ დილემას თავს დააღწევენ, თუ საამისოდ საჭირო ლეგიტიმურ საშუალებებს გამონახავენ. მათ უნდა გააცნობიერონ ის მიზეზები და გარემოებები, რომლებიც არათუ აგრესიის გამოხატვის შესაძლებლობას მისცემენ, არამედ ამ აგრესიას გარკვეული ღირებულების სახითაც წარმოაჩენენ; ამის საშუალებას კი ზოგიერთი პროფესია იძლევა. ამ შემთხვევაში ობსესიური ადამიანი ებრძვის ყველაფერს, რის აკრძალვასაც საკუთარი თავისთვის ცდილობს. ასეთ ფანატიკოსებს ნებისმიერი საქმიანობის სფეროში ვხვდებით. ისინი ყველგან დაუნდობლად, უკომპრომისოდ და ანგარიშმიუცემლად იბრძვიან ვიღაცის ან რაღაცის წინააღმდეგ – იქნება ეს ჰიგიენის, სექსის, მორალის თუ რელიგიის სფერო. ამჯერად ობსესიური პიროვნებები აგრესიას საკუთარ თავში კი არ იხშობენ, როგორც ეს დეპრესიულ ადამიანებს სჩვევიათ, არამედ მას, სინდისის ქენჯნის გარეშე, ვიღაცის ან რაღაცისაკენ მიმართავენ, რადგან დარწმუნებულნი არიან, რომ ამით სასარგებლო საქმეს აკეთებენ. შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რა სახიფათო მდგომარეობა იქმნება, როდესაც ობსესიური პიროვნება საკუთარი აგრესიისთვის «გადასაკეტ სარქველს» ეძებს. ამ დროს მან ყველგან და ყველაფერში შეიძლება დაინახოს ისეთი რამ, რის წინააღმდეგაც, «საკუთარი რწმენიდან» გამომდინარე, რაღაც უნდა მოიმოქმედოს. ეს მას საშუალებას აძლევს, თვით ის საშინელი აგრესიებიც კი გამოავლინოს, რომლებსაც იგი «წმინდა მიზნებს» უკავშირებს. ამაზე ჩვენ ქრისტიანულ იდეოლოგიებზე მსჯელობისას უკვე მივუთითეთ. ამ შემთხვევაში ძალიან მყიფეა ის საზღვარი, ჯანმრთელ და ავადმყოფ ადამიანებს შორის რომ გადის. ამ სახით გამოვლენილი აგრესიები გარკვეულწილად დაკავშირებულია იმ ნორმებთან, რომლებსაც თავისთავად რაღაც ღირებულება გააჩნიათ, ან, შესაძლოა, გააჩნდეთ. რა კატასტროფული შედეგები შეიძლება მოჰყვეს აგრესიას, რომელსაც ადამიანთა კოლექტივი მას თავისი იდეოლოგიის იარაღად აქცევს, ამის მოწმენი ჩვენ მესამე რაიხში ებრაელების დევნის დროს გავხდით. აგრესიის გამოვლენა ნებისმიერ ომში ჩვეულებრივი მოვლენაა, რადგან მტრის განადგურება «სათნოების» სახელით ხდება. ზემოთ აღწერილი «ლეგიტიმური» აგრესიის უფრო მსუბუქი ფორმა მეტისმეტი კორექტულობაა. ობსესიურ პიროვნებაში, დათრგუნულ აგრესიასთან ერთად, ამ დროს თავს იჩენს აგრესია, რომელიც მას, როგორც წესი, გაცნობიერებული არა აქვს. არის შემთხვევები, როდესაც ობსესიური პიროვნება კორექტულად გამოავლენს აგრესიას, რომელიც სადიზმის ზღვარზე დგას. ასეთი შემთხვევები განსაკუთრებით მრავლად გვხვდება. ამის მაგალითია საჯარო მოხელე, რომელიც გულგრილად მიუკეტავს ადამიანს ცხვირწინ სარკმელს, როდესაც ბოლო წუთში შეუძლია მოემსახუროს; მასწავლებელი, რომელიც მოსწავლეს, უნებლიეთ დაშვებული შეცდომის გამო, «განსასჯელის სკამზე» სვამს; გამომცდელი, რომლისთვისაც სწორი პასუხი სიტყვა-სიტყვით უნდა ემთხვეოდეს მის მოსაზრებას; მოსამართლე, რომელსაც კანონი პედანტურად ესმის და დანაშაულზე ისე გამოაქვს განაჩენი, რომ არ აინტერესებს მისი ჩადენის მოტივაცია. აგრესიის გამოვლინების ამგვარი მაგალითები მრავლად გვხვდება. ეს ობსესიური პიროვნებები ზედმიწევნით კორექტულად, ლეგიტიმურად გამოავლენენ აგრესიებს, ბოროტად სარგებლობენ მათთვის მინიჭებული უფლებამოსილებით. ისინი ამგვარ საქციელს საკუთარი თავის წინაშე იმით ამართლებენ, რომ სწორად და თანმიმდევრულად ასრულებენ დაკისრებულ მოვალეობას და გარკვეული ღირებულებების დამცველებად გამოდიან; მაგრამ ობსესიური პიროვნებების აგრესია სწორედ იმით არის სახიფათო, რომ ეს ადამიანები ხშირად ლაპარაკობენ ღირებულებებზე, ამის გამო კი ძნელია იმის დადგენა, როდის აქვს მათ საქმიანობას რაიმე ღირებულება და როდის არის იგი მათი ძალაუფლების გამოხატვის საშუალება. რა თქმა უნდა, ისინი მართლები არიან, როცა ამბობენ – «წესრიგია საჭიროო», მაგრამ ეს არ არის სიცოცხლით სავსე, არაპედანტური წესრიგი. ზნეობა ნამდვილად ღირებულებას წარმოადგენს, მაგრამ იგი ამ დროს კაცთმოძულეობას არ უნდა ქადაგებდეს. აქედან პირდაპირ იქით მივდივართ, რასაც სამხედრო საქმიდან ვიცნობთ და «წვრთნას» ვეძახით. როგორც დავინახეთ, ობსესიური ადამიანების აგრესია ნორმების, წესებისა და პრინციპების დაცვით გამოვლინდება. ისინი ამ დროს, უმთავრესად, «ვიღაცის სახელით» მოქმედებენ, რაც ძალაუფლების ინსტინქტის აშკარა გამოვლინებას წარმოადგენს. ეს ის მოუხელთებელი აგრესიაა, რომლის მხილებაც ხშირად ძალიან ძნელია; ამასთან, იგი იმ ზეპიროვნული და ანონიმური სახით ვლინდება, რომლის მიღმა აგრესიისადმი პიროვნული სწრაფვა იმალება. ობსესიური აგრესიის კიდევ ერთ დამახასიათებელ თვისებას ძალაუფლებისკენ ლტოლვა წარმოადგენს. ეს აღარ არის ის აგრესია, რომლის საშუალებითაც შიზოიდური ადამიანები თავს იცავენ; ამ აგრესიის დროს საქმე ძალაუფლებას ეხება. ობსესიური ადამიანები ძალაუფლების მოსაპოვებლად აგრესიას მიმართავენ, ხოლო მათ ხელთ არსებული ძალაუფლება კვლავ აგრესიის გამოვლენას ემსახურება. აქედან გამომდინარე, ამ ადამიანებს ისეთ პროფესიებში ვხვდებით, რომლებიც მათ ძალაუფლებას ანიჭებენ და იმავდროულად აძლევენ შესაძლებლობას, თავიანთი აგრესიები წესრიგის, აღზრდის, კანონის, ავტორიტეტის სახელით, ლეგალურად გამოავლინონ. ამიტომ, ბუნებრივია, ბევრი პოლიტიკოსი მეტ-ნაკლებად გამოკვეთილი ობსესიური სტრუქტურული ტიპის ადამიანს წარმოადგენს. მათ რიცხვში არიან: სამხედრო მოსამსახურეები, პოლიციელები, საჯარო მოხელეები, მოსამართლეები, სასულიერო პირები, პედაგოგები და პროკურორები. თუ როგორ გამოიყენებენ ეს ადამიანები ძალაუფლებას და მასთან დაკავშირებით – თავიანთ აგრესიას, ეს მათ პიროვნულ მოწიფულობასა და ინტეგრაციაზეა დამოკიდებული. ობსესიურ პიროვნებებს ნებისმიერი საზოგადოება, თავისი იერარქიული წყობით და წესრიგით, ფართო შესაძლებლობებს სთავაზობს, რათა მათ, «კეთილი მიზნების» საფარქვეშ, ლეგიტიმურად გამოავლინონ აგრესიები და სიძულვილი. ოჯახი, სკოლა და ეკლესია ქმნიან ადამიანის აღზრდისთვის საჭირო, პირველად გარემოს. ამასთან, ისინი იმ ინსტიტუციებსაც წარმოადგენენ, რომლებიც თავიანთი უსულგულო წვრთნის მეთოდებით ცდილობენ ბავშვების აღზრდას, მათში დანაშაულის გრძნობისა და დასჯის შიშის გაღვიძებას; ამით ისინი ნოყიერ ნიადაგს უმზადებენ ბავშვებს, რათა მომავალში ობსესურ პიროვნებებად ჩამოყალიბდნენ. ობსესიური აგრესიის ერთ-ერთ ფორმას «მზაკვრულს» უწოდებენ. იგი ვლინდება ფარულად, ვერაგულად და ფრთხილად, რის გამოც ობსესიურ ადამიანებს ბავშვობაში მკაცრად სჯიდნენ. მათ არ აძლევდნენ უფლებას, თავიანთი სიჯიუტე და აფექტები აშკარად გამოევლინათ; თუ ისინი მოფარებულში, ჩუმად მაინც ახერხებდნენ ამას, შემდგომ ამის გამო მკაცრად ისჯებოდნენ. ამ დროს თავჩენილი მზაკვრობა და ვერაგობა ძალიან მოგვაგონებს «ცხვრის ტყავში გახვეული მგლის» საქციელს. მოტორულ-ექსპანსიური, აფექტური და აგრესიული ქცევებისთვის ბავშვის დასჯას ის შედეგი მოაქვს, რომ იგი სრულყოფილად ვეღარ შეიგრძნობს საკუთარ სხეულს. ბავშვი კარგავს სამოძრაოდ საჭირო უნარს და ისეთი გრძნობა ეუფლება, თითქოს სხეული მას აღარ ეკუთვნის. იმისათვის, რომ ადამიანმა საკუთარი სხეული ბუნებრივად მართოს, მას თავისუფალი მოძრაობის საშუალება უნდა ჰქონდეს. მაგრამ, თუ ბავშვი მუდმივად დაძაბულია და მთელი ყურადღება იმაზე აქვს გადატანილი, რომ არ «წაიბორძიკოს» და თავისი ქცევით ვინმე არ გააღიზიანოს, ეს მისი მოტორული და აგრესიული მოძრაობის დამუხრუჭებას იწვევს, ამასთან, მას უქრება რწმენა, რომ დამაჯერებლად შეუძლია მოძრაობა. ამ დროს საქმე გვაქვს მოძრაობის მკვეთრად გამოხატულ «მოუქნელ» ფორმასთან, რომელიც განსაკუთრებით რთულ შემთხვევებში, შესაძლოა, «დონდლო» მოძრაობებში გადაიზარდოს. ამ დროს აგრესია ხშირად უკვე ხსენებულ «უმართებულო ქცევებში» იჩენს თავს. მოუქნელი, მოუხეშავი და დონდლო ადამიანი მისთვის საჭირო აგრესიებს, ყოველგვარი წინასწარი განზრახვის გარეშე, «თავისდაუნებურად აითვისებს». მაგალითად, ობსესიური ადამიანი ამ დროს თავის დათრგუნულ აგრესიებს იმით გამოხატავს, რომ ძვირფასი ლარნაკი «უნებლიეთ» ხელიდან გაუვარდება და გაუტყდება, ან წაიბორძიკებს და ღამის ლამპას გადააყირავებს. მის საქციელზე შეიძლება გაბრაზდე, მაგრამ ამისათვის პასუხს ვერ მოსთხოვ. ამას ბავშვი სიამოვნებით უყურებს და, რაკი ამბობენ: «გიჟი თავისუფალიაო», ისიც გიჟის თავისუფლებით ტკბება; გარშემომყოფნი ამ დროს თავიანთ უპირატესობას იმით გამოხატავენ, რომ შეუძლიათ ბავშვი შეიბრალონ და მისდამი კეთილგანწყობილნი იყვნენ. ასეთი ნატიფი ხერხებით ცდილობს ბავშვი შურისძიებას იმ ადამიანებზე, რომლებიც მას მხოლოდ «ყურს უწევდნენ». არცთუ იშვიათად ბავშვი თავის ასეთ საქციელში მოგვიანებით კიდევ ერთ სარგებელს ხედავს: რაკი მას ყველანი მოუხერხებელი და უგერგილო ადამიანის სახელით იცნობენ, შეუძლია, მომავალში მძიმე საქმეებიდან დაიძვრინოს თავი. აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ მუდმივად «თავის მოთოკვის» აუცილებლობამ და მეტისმეტმა კონტროლმა, შესაძლოა, ადამიანი იპოქონდრული თვითდაკვირების აკვიატებამდე მიიყვანოს, რაც იმას ნიშნავს, რომ იგი გამუდმებით საკუთარ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ საფრთხეებზე ფიქრობს და თავის აგრესიას ამით გამოავლენს. ამ დროს ობსესიური პიროვნება გარშემომყოფთ თავისი იპოქონდრული შიშებითა და სიმპტომებით სასოწარკვეთილებაში აგდებს და გუნება-განწყობას უწამლავს; ამ შემთხვევაში მოსალოდნელია კუჭ-ნაწლავის ფუნქციის რეალურად ან მოჩვენებითად დარღვევა, რაც ოჯახისთვის ნამდვილ კატასტროფას მოასწავებს. ობსესიურ ადამიანებს კიდევ ორი სახის აგრესიული ქცევა ახასიათებთ; ამ დროს ისინი თავიანთ აგრესიებს და აფექტებს გაუცნობიერებლად ავლენენ და, შესაბამისად, არც დანაშაულის გრძნობას განიცდიან. ესენი არიან «არხეინი» და «კირკიტა» ადამიანები, რომლებიც სხვებზე შემაწუხებლად და დამთრგუნველად მოქმედებენ. ეს აგრესიის მეტად ნატიფი და ფარული სახეობებია, რომლებიც უმთავრესად ქალებს ახასიათებთ; მაგალითად, არიან ქალები, რომლებიც კონცერტზე ან თეატრში წასასვლელად იმდენ ხანს ემზადებიან, რომ პარტნიორი წონასწორობიდან გამოჰყავთ. თუმცა არიან მამაკაცებიც, რომლებიც მოყოლას, როგორც იტყვიან, «ათადან-ბაბადან» იწყებენ. იგივე შეიძლება ითქვას ობსესიურ პაციენტზე, რომელიც დაწვრილებით მიხსნიდა, რატომ დააგვიანდა იმ დღეს სეანსზე მოსვლა «თითქმის ორი წუთით(!)» «როგორც ყოველთვის, სამსახურიდან შვიდის თხუთმეტ წუთზე გამოვედი. ავტობუსმა 3 წუთით დააგვიანა და ერთ წუთს გაჩერდა. ასევე დაგვიანებით ჩამოვედი ჩემს გაჩერებაზე და თქვენკენ გამოვეშურე. მინდოდა დაკარგული დრო ამენაზღაურებინა და ნაბიჯს ავუჩქარე, მაგრამ ვიღაც ქალმა გამაჩერა და რომელიღაც ქუჩა მკითხა. მე, რა თქმა უნდა ავუხსენი, იქ როგორ მისულიყო, თუმცა ეს არც ისე იოლი აღმოჩნდა. მერე თქვენამდე მთელი გზა სირბილით გამოვიარე». ორი წუთით დაგვიანებაზე, რა თქმა უნდა ლაპარაკი, საერთოდ, არ ღირდა, მაგრამ, რაკი პაციენტს ამის აღნიშვნა უნდოდა, შეეძლო ეს ერთი წინადადებით ეთქვა: «მაპატიეთ, ცოტა დამაგვიანდა». ასეთი პაციენტები კლინიკაში დროულად მოდიან, ზარის ღილაკს წუთი-წუთზე აჭერენ თითს და ამით ადრე ან გვიან მოსულ პაციენტებს შორის თავიანთ ნეიტრალურ პოზიციას გამოხატავენ. ისინი ფიქრობენ, რომ ადრე მოსვლით და იქ ყოფნით ვინმეს თავს მოაბეზრებენ, ან, შესაძლოა, ვინმეს ეგონოს, რომ მათ კლინიკაში მოსვლა უხარიათ და ამიტომ მოდიან დროზე ადრე; ხოლო თუ დააგვიანებენ, ამას მათ ვინმე უზრდელობაში ჩამოართმევს და, შესაძლოა, რაღაც უკეთურებაც დასწამოს. პაციენტის ასეთი საქციელის ერთ-ერთი მიზეზი «თავშეკავება» ან «ერთგულების» წინაშე შიში უნდა იყოს, თუმცა ამის ახსნა საღ განსჯას არ ექვემდებარება. ობსესიური პიროვნებისთვის ამგვარი ქცევა ის სარქველია, რომელსაც იგი ე.წ. «არაპირდაპირი აგრესიის» გამოსახატავად იყენებს. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს ქმარი, რომელიც ცოლს ყოველ ჯერზე, სულ უმნიშვნელო თანხის მიცემაზეც კი ახვეწნინებს; ანდა ადამიანი, რომელიც შეკითხვაზე პასუხს არ იძლევა, თითქოს დუმილის აღთქმა ჰქონდეს დადებული, რაც მეორე ადამიანს საშინლად აღიზიანებს. ასეთ შემთხვევებში, ობსესიული პიროვნება აშკარა აგრესიას არ ავლენს, მას კაცი ვერაფერს უსაყვედურებს, მაგრამ, სამაგიეროდ, მისმა ასეთმა საქციელმა, შესაძლოა, მეორე ადამიანს გული ატკინოს და გუნება-განწყობა გაუფუჭოს. საერთოდ კი, ობსესიურ პიროვნებას ურჩევნია, მკრეხელური საქციელი არ ჩაიდინოს, რადგან ფიქრობს, რომ «არჩადენილ ცოდვებს» სამხილი უფრო ძნელად გამოეძებნება. ამის საპირისპირო თვისებას «აბეზრობა» წარმოადგენს. ობსესიური ადამიანი ამ დროს კარგავს ზომიერების გრძნობას, და, როგორც იტყვიან, «ძაღლის ყბა აქვს გამობმული», ყველას თავს აბეზრებს. ბოლოს კი, ობსესიური ადამიანის ისეთი თვისებაც უნდა გავიხსენოთ, როგორიცაა: «წუწუნი», «მოთქმა» და «ვაი-ვიში», რაც აგრესიის გამოვლენის ტიპური ფორმაა. ობსესიურ პიროვნებას, აგრესიულ იმპულსებთან ერთად, ხშირად უძლიერდება დასჯისა და დანაშაულის შიში. ამ დროს იგი ვეღარ იყენებს აგრესიის გამოხატვის ზემოაღნიშნულ შესაძლებლობებს, რაც მოგვიანებით სომატურად იჩენს ხოლმე თავს. ამის შედეგი კი არის გულის და სისხლ-ძარღვთა დაავადებები, წნევა (უპირველეს ყოვლისა, მაღალი წნევა, რომელიც, არცთუ იშვიათად, ინსულტის წინაპირობას წარმოადგენს), შაკიკი, უძილობა და კუჭ-ნაწლავის ფუნციის მოშლა. ამ დროს, რა თქმა უნდა, ხანგრძლივად დათრგუნული აფექტებისა და აგრესიების სომატური სიმპტომები იჩენს თავს. ობსესიურ ადამიანებში მიმდინარეობს შინაგანი კონფლიქტი, რადგან მას აგრესიის გამოვლენის სურვილი აქვს; მეორე მხრივ, ძალაუფლებისკენ სწრაფვის მიუხედავად, გავლენას ვერ ახდენს მიმდინარე მოვლენებზე და, ამასთან დაკავშირებით – გადაწყვეტილებების მიღებაზე. დაგროვილმა აფექტებმა ამ დროს, შესაძლოა, ისეთი ძალით ამოხეთქოს, რომ «ამოკის» დაავადება გამოიწვიოს; ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ობსესიურ პიროვნებას უეცარი მრისხანება შეიპყრობს და უჩნდება სურვილი, ყველაფერი მოსპოს და გაანადგუროს. რილკემ თავის რომანში «მალტე ლაურიდს ბრიგე» ამაღელვებლად აღწერა ადამიანში უეცარი ემოციური აფეთქების შემთხვევა. გვინდა აფექტებისა და აგრესიების სომატური გამოვლინების შემდეგი მაგალითი მოვიყვანოთ: მაღალი თანამდებობის პირს, რომელსაც საკუთარი პასუხისმგებლობა კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული, სამსახურში თავი ყოველთვის საქმიანად, ნეიტრალურად ეჭირა და აფექტებს არასოდეს ჰყვებოდა. მისთვის უცხო იყო ისეთი გრძნობების გამოვლენა, როგორიცაა სიხარული, მრისხანება ან მოუთმენლობა. ამ უდრეკი ხასიათის ადამიანს ვერავინ შეამჩნევდა აღელვებას ან გაღიზიანებას. ის ამაყობდა თავისი ძლიერი ნებისყოფით, სულიერი ურყევობით და იმ უპირატესობით, რომელიც სხვა ადამიანებისგან გამოარჩევდა. ამასთან მტკივნეულად განიცდიდა იმასაც, რომ საჭირო შემთხვევაში თავს უფლებას არ აძლევდა, გაბრაზებულიყო და თავისი რისხვა გადმოენთხია; ამას იგი საკუთარ თავს, პრესტიჟისა და მაღალი სამსახურებრივი მდგომარეობის გამო, სასტიკად უკრძალავდა. სამაგიეროდ, ეს ადამიანი სულ უფრო ხშირად გრძნობდა, რომ ასეთ სიტუაციებში პულსი საგრძნობლად უჩქარდებოდა და გულის არეში ტკივილები ეწყებოდა, რაც იმაზე მიანიშნებდა, რომ იგი თავის «ჯავშანს» არცთუ მთლად წარმატებით იყენებდა. მერე ის იყო, სამსახურებრივი კონფლიქტების დროს მას მოწინააღმდეგეებთან ბრძოლა და მათი თავდასხმების მოგერიება მოუხდა, რის შემდეგაც მან ექიმს მიმართა. ამ უკანასკნელმა მას გულის ინფარქტი უწინასწარმეტყველა, თუ ემოციურ დაძაბულობას არ მოიხსნიდა და სამსახურში თავს ისევ გადაიტვირთავდა. მაგრამ, როგორც ყოველთვის, მუშაობის ფაქტორი სულაც არ იყო გადამწყვეტი. ამ ადამიანის დაავადება მისი არაბუნებრივი თავშეკავებითა და მოთმინებით იყო გამოწვეული, რაც მას არც ერთ ღია სარქველს არ უტოვებდა დაგროვილი აფექტებისა და აგრესიების გამოსავლენად. ბისმარკზე ამბობენ, რომ დათრგუნული აფექტების შედეგად მას სლოკინი უვარდებოდა, კრუნჩხვითი შეტევები ეწყებოდა და ხალიჩას კბილებით გლეჯდა. ამგვარი მდგომარეობის ტრაგიზმი, შესაძლოა, იმითაც იყო გამოწვეული, რომ ძლიერი აფექტების მქონე ადამიანები ხშირად მაღალი თანამდებობის პირები არიან; ისინი აცნობიერებენ, რომ მათ, როგორც ხელმძღვანელებს, საკუთარი მცდელობით შექმნილი იმიჯის გამო, უფლება არა აქვთ, აშკარად გამოავლინონ თავიანთი აფექტები. აქვე მინდა, მოვიხსენიო აგრესიის ის სახეობა, რომელსაც ობსესიური პიროვნება თავდაცვის მიზნით იყენებს. ამ შემთხვევაში იგი საკუთარ აგრესიას იმით თრგუნავს, რომ გარკვეული ადამიანის გაიდეალებას იწყებს და ამით მას აგრესიისათვის ხელშეუხებელს ხდის. ბავშვობის ასაკის შემდეგ ამ სახის აფექტები ისევ გამოვლინდება მასწავლებლისა და მოსწავლის ურთიერთობის დროს, როდესაც მოსწავლე საკუთარ თავს, საბოლოოდ, მის აღზრდილად აღიარებს. ← წინა ნაწილი | გაგრძელება → ფრიც რიმანი წიგნიდან: შიშის ძირითადი ფორმები [1] დრონი იცვლებიან და მათთან ერთად ვიცვლებით ჩვენც (ლათინ.). [2] აბსურდამდე (ლათინ). [3] რა მოხდება – თუ (ინგლ.). [4] მკაფიო შეთანხმებები საუკეთესო მეგობრები არიან (ლათინ.).…
- დაამატა ლაშა to ფსიქოლოგია at 1:17pm on ოქტომბერი 4, 2018
- თემა: ხორხე ლუის ბორხესი - უკვდავი
- ველგვარი სიახლე მხოლოდ დავიწყებაა. ფრენსის ბეკონი, ესეები, LVIII ლონდონში, 1929 წლის ივნისის დასაწყისში, ბიბლიოგრაფიული იშვიათობებით მოვაჭრემ, ჯოზეფ კარტაფილუსმა პრინცესა დე ლუსინჟს შესთავაზა რომის პაპისეული „ილიადის“ ექვსი მცირე ფორმატის ტომი (1715-1720). პრინცესამ შეიძინა ეს ტომები და ვაჭარს გაესაუბრა. პრინცესას თქმით, ეს იყო გამოფიტული, ქარდაკრული მამაკაცი რუხი თვალებით, ნაცრისფერი წვერითა და უჩვეულოდ კონტურმორღვეული ნაკვთებით. სათქმელს გამოხატავდა სწრაფი, თუმცა დაუხვეწავი და არაკორექტული მეტყველებით სხვადასხვა ენაზე. სულ რამდენიმე წუთში ფრანგულიდან ინგლისურზე გადავიდა, ინგლისურიდან - სალონიკური ესპანურისა და მაკაოს პორტუგალიურის უცნაურ ნაზავზე. ოქტომბერში პრინცესამ ხომალდ „ზევსის“ ერთი მგზავრისგან შეიტყო, რომ კარტაფილუსი გემზე გარდაცვლილა სმირნაში დაბრუნებისას და კუნძულ იოსზე დაუსაფლავებიათ. „ილიადას“ მეექვსე ტომში პრინცესამ ვრცელი ხელნაწერი იპოვა. აი, ინგლისურად დაწერილი და ლათინიზმებით სავსე ამ ტექსტის სიტყვასიტყვითი ვერსია: I რამდენადაც მახსოვს, ჩემი ტანჯვა-წამება დაიწყო თებეს ასკარიბჭიან ბაღში იმპერატორ დიოკლეტიანეს ზეობისას. წითელი ზღვის სანაპიროზე განთავსებული ლეგიონის ტრიბუნი ვიყავი ბერენისში და უკვე გამოვლილი მქონდა (ყოვლად წარუმატებლად) მცირე ხნის წინანდელი ეგვიპტური ომები. იქ ციებ-ცხელებამ და მაგიამ მრავალი კაცი იმსხვერპლა, კეთილშობილურად რომ მიელტვოდნენ ფოლადისპირიან იარაღს. მავრიტანელები დამარცხდნენ. მეამბოხე ქალაქების მიწები სამუდამოდ გადავიდა პლუტონური ღმერთების მფლობელობაში; დამორჩილებული ალექსანდრია ამაოდ ელოდა კეისრის წყალობას. იმ ერთ წელიწადში ლეგიონებმა გამარჯვება იზეიმეს, მე კი მხოლოდ თვალი თუ მოვკარი მარსის ხატებას. ამ დანაკარგმა ძალზე დამამწუხრა და, ალბათ სწორედ ამიტომაც გადავეშვი უკვდავთა საიდუმლო ქალაქის ძიებაში მოძრავქვიშიანი, საშინელი უდაბნოების გავლით. როგორც ვთქვი, ჩემი ტანჯვა თებეს ბაღებში დაიწყო. იმ ღამით საერთოდ არ მიძინია, რადგან ჩემს გულში ბრძოლა გაჩაღებულიყო. ბოლოს ავდექი, განთიადამდე მცირე ხნით ადრე. ჩემს მონებს ეძინათ, მთვარე უსასრულო ქვიშის ფერისა იყო. აღმოსავლეთიდან გასისხლიანებული მხედარი მომიახლოვდა. მთლად ილაჯგაწყვეტილი, ცხენიდან ჩამოხდა და ლათინურად მომმართა. მისუსტებული და, იმავდროულად, დახარბებული ხმით შემეკითხა სახელს მდინარისა, ამ ქალაქის კედლებს რომ ელამუნებოდა. ეს წვიმებით ნასაზრდოები ეგვიპტეა-მეთქი, ვუთხარი. „მე სხვა მდინარეს ვეძებ, - წამოიძახა გაგულისებით, - საიდუმლო მდინარეს, რომელიც ადამიანებს სიკვდილისგან წმენდს“. მკერდიდან შავი სისხლი სდიოდა. მითხრა, - ჩემი სამშობლო განგის გადაღმა მდებარე მთაშიაო. თურმე იმ მთაზე ხმა გავარდნილა, რომ ის, ვინც დასავლეთისკენ ივლის ქვეყნიერების კიდემდე, მივა მდინარესთან, რომელშიც უკვდავების წყალი მიედინება. მერე ისიც თქვა: მდინარის გაღმა ნაპირზე უკვდავთა ქალაქია, ბასტიონებით, ამფითეატრებითა და ტაძრებით მდიდარიო. სანამ ირიჟრაჟებდა, მოგზაური მოკვდა. მე კი გადავწყვიტე, მომეძებნა ის ქალაქიცა და მისი მდინარეც. ჯალათის მიერ დაკითხულმა ზოგიერთმა მავრიტანელმა ტყვემ დაადასტურა მხედრის ნაამბობი: ერთ მათგანს გაახსენდა ელიზიური ველი დედამიწის შორეულ კიდეზე, სადაც ადამიანთა სიცოცხლე მარადიულად გრძელდება; მეორემ გაიხსენა მწვერვალები, საიდანაც პაქტოლი მოედინება და სადაც ადამიანთა სიცოცხლე ასობით წელიწადს არ წყდება. რომში დაველაპარაკე ფილოსოფოსებს, რომელთა აზრით, ადამიანთა სიცოცხლის გახანგრძლივება ნიშნავს მისი კვდომის გახანგრძლივებას და მის თავს დატეხილ სიკვდილთა რაოდენობის ზრდას. არ ვიცი, ოდესმე თუ მჯეროდა უკვდავთა ქალაქის არსებობისა. ვფიქრობ, მისი პოვნის მცდელობა უკვე საკმარისად ბევრს მავალებდა. გეტულის პროკონსულმა ფლავიუსმა ორასი ჯარისკაცი გამომიყო ამ სარისკო წამოწყებისთვის. გარდა ამისა, დავიქირავე რამდენიმე კაცი, რომლებიც აცხადებდნენ, გზა ვიცითო, და რომლებიც შემდეგ პირველები გამექცნენ. მომდევნო მოვლენებმა იმდენად დაგვიმახინჯა პირველი დღეების ხსოვნა, რომ შეუძლებელია ამ უკანასკნელთა თანმიმდევრული აღდგენა. არსინოედან დავიძარით და თაკარა უდაბნოში შევედით. გავიარეთ ტროგლოდიტების ქვეყანა, - იმათი, ვინც გველებს ჭამენ და ერთმანეთს თითქმის არ ელაპარაკებიან; გავიარეთ გარამანტები, რომელთაც საერთო ქალები ჰყავთ და რომლებიც ლომებით იკვებებიან; აუგილები, რომლებიც მხოლოდ ქვესკნელს ეთაყვანებიან. შემოვიარეთ სხვა უდაბნოებიც: შავი ქვიშების უდაბნო, სადაც მოგზაურმა უნდა იმარჯვოს და ღამით იაროს, რადგანაც დღისით აუტანელი პაპანაქებაა. შორიდან გავარჩიე მთა, რომელიც თავის სახელს აძლევს ოკეანეს და რომლის ფერდობებზე იზრდება შხამთა გამანეიტრალებელი რძიანა, ხოლო მწვერვალზე ცხოვრობენ სატირები - ავხორცობას მიძალებული ტლანქი, ველური მოდგმა. ის, რომ ამ ბარბაროსული ქვეყნების შუაგულში, სადაც დედამიწა ძუძუს აწოვებს ურჩხულებს, შეიძლებოდა მდგარიყო ასეთი სახელგანთქმული ქალაქი, წარმოუდგენლად მიგვაჩნდა. ასე ვაგრძელებდით გზას, რადგან დაბრუნება ჩვენთვის პატივისამყრელი იქნებოდა. ზოგიერთს, უაზროდ გაბედულს, მთვარისკენ სახემიქცეულს ეძინა. ისინი სულ მალე ციებ-ცხელებამ მოაშთო. წყლის ორმოებიდან შესმულმა გაფუჭებულმა წყალმა ბევრს სიგიჟე და სიკვდილი მოუვლინა. მერე დაიწყო დეზერტირობა, ცოტა ხნის შემდეგ - ამბოხებებიც. მათ ჩასახშობად სისასტიკეს არ ვერიდებოდი და სამართლიანადაც ვიქცეოდი. მალე ცენტურიონმა გამაფრთხილა, რომ მეამბოხეები, რომლებსაც ერთი სული ჰქონდათ, როდის იძიებდნენ შურს ერთ-ერთი მათგანის ჯვარცმისთვის, ჩემს მოკვდინებას გეგმავდნენ. რამდენიმე ერთგულ ჯარისკაცთან ერთად ბანაკიდან გავიქეცი. უდაბნოში, სამუმებსა და უკიდეგანო ღამეებში ერთმანეთს მოვწყდით. სხეული კრიტულმა ისარმა განმიწონა. რამდენიმე დღეს უწყლოდ ვიხეტიალე, რამდენიმე ან - ერთ გრძელზე უგრძეს, მზით, წყურვილითა და წყურვილის შიშით გამრავლებულ დღეს. ჩემი მგზავრობა ცხენს მივანდე. ერთ გამთენიას ჰორიზონტის ხაზი კოშკებმა და პირამიდებმა დაკბილა. აუტანელი ოცნება ამეკვიატა: ერთი პატარა, მოწესრიგებული ლაბირინთი, რომლის შუაგულში ჭა იქნებოდა. ჩემი ხელები თითქმის ეხებოდა მას, თვალები ხედავდა, მაგრამ წინ ისეთი ჩახლართული და თავგზისამბნევი მისახვევ-მოსახვევები იყო, რომ ვიცოდი: სანამ იქამდე მივაღწევდი, მოვკვდებოდი. II როცა, ბოლოს და ბოლოს, ღამის კოშმარს გამოვერიდე, აღმოვაჩინე, რომ ხელები ზურგს უკან მქონდა შეკრული და ვიწექი ჩვეულებრივი საფლავის ზომის წაგრძელებულ, მთის კაუსტიკურ ფერდობზე ამოჭრილ ქვის ნიშაში. ღრმულის გვერდები ნესტიანი იყო და ისევე გაეპრიალებინა დროს, როგორც ადამიანის ხელს. გული მტკივნეულად მიფეთქავდა და წყურვილი მშაშრავდა. თავი ავწიე და მილეული ხმით შევყვირე. მთის ძირში მიედინებოდა უხმაურო, უწმინდური, ქვიშითა და კაჭრით სავსე ნაკადი. მოპირდაპირე ნაპირზე ღიად და თვალისმომჭრელად ანათებდა მზის პირველ ან უკანასკნელ სხივებში გახვეული უკვდავთა ქალაქი. ვხედავდი ფორტიფიკაციებს, თაღებს, ფრონტონებს, ფორუმებსა და ამ ყველაფრის საძირკველს - ქვის ზეგანს. მთაცა და ხეობაც ერთიანად დაეწინწკლა ას თუ მეტ უსწორმასწორო, ჩემი ნიშის მსგავს ნიშას. ჩანდა ქვიშაში ამოთხრილი ცარიელი ორმოები, საიდანაც ამოდიოდნენ შიშველი, ნაცრისფერკანიანი და წვერგაუპარსავი მამაკაცები. რაღაცნაირად მეცნენ: იმ ტროგლოდიტების ცხოველურ შტოს ეკუთვნოდნენ, სპარსეთის ყურის სანაპიროებსა და ეთიოპიის გამოქვაბულებს რომ მოსდებიან. არ გამკვირვებია არც ის, რომ არ მეტყველებდნენ, და არც ის, რომ გველებს სანსლავდნენ. საშინელმა წყურვილმა უგუნური გამბედაობით ამავსო. ჩემი შეფასებით, სულ ოცდაათიოდე ნაბიჯი მაშორებდა ქვიშას. თვალები დავხუჭე და, ზურგს უკან ხელებშეკრული, მთის ფერდობზე დავქანდი. გასისხლიანებული სახე წყალში ჩავყავი და პირუტყვივით დავიწყე წყლის სვლეპა. სანამ კიდევ ერთხელ დავინთქმებოდი ძილსა და ბოდვაში, ყოვლად გაუგებრად ვიმეორებდი რამდენიმე ბერძნულ სიტყვას: „ზელეიას მკვიდრნი, მდიდარი ტროელები, ვინც ბნელი აისეპოს წყალს ეწაფება...“. ვერ ვიტყვი, რამდენმა დღემ და ღამემ ჩაიარა ამ მდგომარეობაში. ასეთი მოწყვეტილი და უძლური საიმისოდ, რომ ღრმულების თავშესაფარს დავბრუნებოდი, შიშვლად გაწოლილი უცნობ ქვიშაზე, მთვარესა და მზეს ვანდობდი ჩემი დაუცველი ბედ-იღბლის გადაწყვეტას. თავიანთ ბარბაროსობაში ბავშვურად მიამიტი ტროგლოდიტები მშველოდნენ, რომ არც მოვმკვდარიყავი და არც მეცოცხლა. ამაოდ ვევედრებოდი, მომკალით-მეთქი. ერთ დღესაც, ბოლოს და ბოლოს, ზურგს უკან გაბაწრული ხელები გავითავისუფლე იმით, რომ თოკი კლდის ბასრ კიდეზე ხახუნით გადავჭერი. ამის შემდეგ შევძელი წამოვმდგარიყავი, მეთხოვა ან მომეპარა ჩემი პირველი გულისამრევი ლუკმა: გველის ხორცი! - მე, მარკუს ფლამინიუს რუფუსს! რომის ერთ-ერთი ლეგიონის სამხედრო ტრიბუნს! იმ წყურვილით ატანილს, მენახა უკვდავთა ქალაქი, ხელი შემეხო იმისთვის, რაც ადამიანურ ქალაქზე მეტი იყო, თვით ძილიც კი არ მეკარებოდა. და თითქოს ტროგლოდიტები მიზანს მიმიხვდნენო - არც მათ ეძინათ. თავდაპირველად მეგონა, მითვალთვალებდნენ, მოგვიანებით კი ვიფიქრე, ჩემი შეუძლოდ ყოფნა გადაეცა მათ, როგორც ძაღლებს გადაეცემათ ხოლმე განწყობა. ბარბაროსთა სოფლიდან წასვლისთვის ყველაზე საჯარო მომენტი შევარჩიე: დაისი, როდესაც თითქმის ყველა მამაკაცი გამოდიოდა თავ-თავისი ღრმულიდან თუ ნაპრალიდან და მზერადაცარიელებული გაჰყურებდა დასავლეთს. ხმამაღლა ვილოცე, - არა იმდენად ტროგლოდიტების განწყობის მოსაპოვებლად, რამდენადაც იმისთვის, რომ ისინი ჩემი დანაწევრებული მეტყველებით დამეფრთხო. ამის შემდეგ ქვიშით ამოვსებული მდინარის კალაპოტი გადავიარე და გეზი ქალაქისკენ ავიღე. ორი-სამი კაცი შეცბუნებული გამომყვა. ტანმორჩილები იყვნენ, თავიანთი ტომის სხვა წარმომადგენლებივით, და უფრო ანტიპათიას იწვევდნენ, ვიდრე შიშს. გვერდი უნდა ამევლო არაერთი უსწორმასწორო ღრმულისთვის, რომლებიც ძველ კარიერებად მივიჩნიე. ვეებერთელა მასშტაბებით შეცდომაში შეყვანილს, ქალაქი გაცილებით ახლოს მეგონა, ვიდრე სინამდვილეში აღმოჩნდა. დაახლოებით შუაღამისას ფეხი დავადგი ქალაქის კედლის შავ ჩრდილს - ყვითელ ქვიშაზე პროვოცირებულ ბომონურ ფორმებს. ჩემი სვლა ერთგვარმა საკრალურმა ზაფრამ შეაყოვნა. იმდენად სძულს კაცთა მოდგმას სიახლეცა და უდაბნოც, რომ მე გამახალისა ერთი ტროგლოდიტის დანახვამ, რომელიც აქამდე გამომყოლოდა. თვალი დავხუჭე და დაუძინებლად დაველოდე განთიადს. უკვე ვთქვი, ქალაქი კლდოვან ზეგანზე იდგა-მეთქი. ამ ზეგნის სიდიდე, თავისი ფრიალო კალთებით, ისეთივე ძნელი გასაზომი იყო, როგორიც თვით ქალაქის კედლები. ამაოდ დავიწყე მისი შემოვლა დაღლილი ნაბიჯებით - შავ საძირკველს არსად ეტყობოდა თვით უმცირესი უსწორმასწორობა, ხოლო თანაბრად აზიდულ კედლებს - თუნდ ერთი კარი. დღის სიმძიმემ მიბიძგა შევყუჟულიყავი ქვაბულში, რომლის უკანა კედელთან ჭა აღმოჩნდა. ჭის წყვდიადიდან ამოდიოდა კიბე, რომელსაც ქვემოთ ჩავყევი და აღმოვჩნდი ჭუჭყიანი დერეფნების ლაბირინთში, რომელმაც ვეებერთელა, განუსაზღვრელად მომრგვალებულ დარბაზში გამიყვანა. ცხრა კარი გადიოდა სარდაფისებრ სივრცეში, აქედან რვა კარით ხვდებოდი ლაბირინთში, რომელიც იმავე დარბაზში გაბრუნებდა, მეცხრე კარს კი გაჰყავდი სხვა ლაბირინთში, რომელიც, თავის მხრივ, უერთდებოდა მეორე მრგვალ დარბაზს - პირველის იდენტურს. წარმოდგენა არ მაქვს, რამდენი დარბაზი იყო იქ: მათ ჩემი ტანჯვა და მღელვარება ამრავლებდა. გარშემო მტრული სიჩუმე იდგა, ვირტუალურად - სრული, თუ არ ჩავთვლით მიწისქვეშა ქარს, რომლის გამომწვევი მიზეზი ვერაფრით აღმოვაჩინე. ქვის ამ ღრმა აბლაბუდაში არავითარი ბგერა არ ისმოდა. თვით წყლის ფოლადისფერი, თხელი ნაკადებიც კი უხმაუროდ მიედინებოდა ქვის ნაპრალებში. საშინელება იყო, როგორ მივეჩვიე ამ განუსაზღვრელ სამყაროს. უკვე დაუჯერებელი ჩანდა, რომ კიდევ რაიმეს შეიძლება ეარსება საერთოდ, ცხრაკარიანი სარდაფისა და გრძელი დერეფნების გარდა. არ ვიცი, რამდენ ხანს ვიხეტიალე მიწის ქვეშ. მხოლოდ ის ვიცი, რომ დროდადრო, როცა დაბნეულად ვოცნებობდი სახლზე, ბარბაროსთა საზარელ სოფელს ყურძნის მტევნებში ჩაძირულ ჩემს მშობლიურ ქალაქთან ვაერთიანებდი. ერთი დერეფნის ბოლოს გზა გადამიღობა არცთუ გაუთვალისწინებელმა კედელმა და - შორეული სინათლეც დამეცა. შუქით დატბორილი მზერა ზემოთ შევმართე და იქ, თავბრუდამხვევ სიმაღლეზე, ცის მრგვალი ნაფლეთი დავინახე - იმდენად ლურჯი, რომ უკვე მეწამულში გადადიოდა. რკინის საფეხურების მთელი წყება ზემოთ, ჭის თავისკენ მიემართებოდა. დაქანცულობისგან კუნთები მომდუნებოდა, მაგრამ მაინც ავუყევი კიბეს. მხოლოდ დროდადრო ვჩერდებოდი, რათა ტლანქად ავქვითინებულიყავი სიხარულისგან. ნელ-ნელა დავიწყე ფრიზებისა და კაპიტელების, სამკუთხა ფრონტონებისა და თაღების გარჩევა. ასე შემიძღვა ურთიერთგადახლართული ლაბირინთების შავი საუფლო ბრწყინვალე ქალაქში. თავდაპირველად აღმოვჩნდი ერთგვარ პატარა მოედანზე, უფრო უკეთ - შიდაეზოში, რომელსაც ერთი არათანაბარკუთხეებიანი და არათანაბარი სიმაღლის შენობა შემორტყმოდა. სწორედ ამ ჰეტეროგენურ[95] ნაგებობას ეკუთვნოდა მრავალი სვეტი და გუმბათი. უნიკალურ მონუმენტში ყველაზე მეტად განმაცვიფრა მისი კონსტრუქციის უკიდურესმა სიძველემ. ვიგრძენი, რომ ის თვით ადამის მოდგმამდე, თვით ქვეყნიერების გაჩენამდე არსებობდა. მისი თვალში საცემი სიძველე - თუნდაც რაღაცნაირად საშინელი საყურებელი - თითქოს უკვდავი ოსტატების გარჯის შედეგი იყო. ჯერ ფრთხილად, მერე უფრო და უფრო განურჩევლად, ბოლოს კი სასოწარკვეთით დავდიოდი ამ ლაბირინთული სასახლის კიბის უჯრედებსა და მოზაიკურ იატაკზე. მოგვიანებით შევნიშნე, რომ კიბეების საფეხურთა სიგანე ერთნაირი არ იყო და სწორედ ამით იხსნებოდა ჩემი უკიდურესი დაქანცვა. „ეს სასახლე ღმერთების ნახელავია“ - აი, ჩემი პირველი აზრი. როდესაც კიდევ მოვინახულე დაუსახლებელი ადგილები, აზრიც დავაზუსტე: „ღმერთები, რომლებმაც ეს ყველაფერი ააგეს, დაიხოცნენ“. მერე კი, როცა შენობის თავისებურებებს ჩავუფიქრდი, ჩემს თავს ვუთხარი: „ღმერთები, რომლებმაც აქაურობა ააგეს, შეშლილები იყვნენ“. ვიცი, ეს იმ გაუგებარი საყვედურის ტონით ვთქვი, ქენჯნას რომ ესაზღვრებოდა, - უფრო ინტელექტუალური საშინელების განცდით, ვიდრე გრძნობადი შიშით. დიადი სიძველის განცდას სხვებიც დაემატა: უსასრულობის, დამთრგუნველობისა და საშინელების, რთული ირაციონალობის განცდები. ბნელი ლაბირინთი გამოვლილი მქონდა, თუმცა, რეალურად, უკვდავთა ბრწყინვალე ქალაქმა შემაძრწუნა და უკუმაგდო. ლაბირინთი მიზანმიმართულად აგებული სახლია, რომელმაც უნდა დააბნიოს იქ მოხვედრილი ადამიანი. ამ მიზანს ემსახურება უკიდურესად სიმეტრიული მისი არქიტექტურა. ამ სასახლის არქიტექტურას კი, მხოლოდ ნაწილობრივ რომ დავათვალიერე, არავითარი მიზანი არ ჰქონდა. აქ იყო დერეფნები, რომლებსაც არსად არ მიჰყავდი; მიუწვდომლად მაღალი ფანჯრები, დრამატულად დიდი კარები, რომლებიც ბერულ სენაკებსა ან ცარიელ მაღაროებში გადიოდა; არგაგონილი თავდაყირა დაკიდებული კიბეები შესაბამისად ამოტრიალებული საფეხურებითა და მოაჯირებით. სხვა კიბეები - ჰაერიდან პირდაპირ რომელიმე მონუმენტურ კედელზე მიბჯენილი - ორი-სამი უჯრედის შემდეგ გუმბათის მაღალ სიბნელეში წყდებოდა. არ ვიცი, სწორ მაგალითებს ვიძლევი თუ არა, მხოლოდ ის ვიცი, რომ მრავალი წლის განმავლობაში ისინი სიზმრებს მიწამლავდნენ. აღარც ის ვიცი, ობიექტურად არსებულ რეალობას აღწერს რომელიმე სახასიათო შტრიხი თუ საკუთრივ ჩემს ღამეებში შობილი ერთ-ერთი ფორმაა. „ეს ქალაქი იმდენად თავზარდამცემია, რომ თვით მისი არსებობა, თავისთავად ის ფაქტი, რომ მან თვით საიდუმლო უდაბნოს შუაგულშიც კი გაძლო, ბილწავს წარსულსა და მომავალს და რაღაცნაირად რეპუტაციას ულახავს ვარსკვლავებსაც. სანამ ეს ქალაქი აქ დგას, არავინ იქნება ამქვეყნად ბედნიერი ან მამაცი“, - ვფიქრობდი ჩემთვის. არ მსურს მისი აღწერა, ჰეტეროგენური სიტყვების ქაოსი, ვეფხვის სხეული თუ კბილებით პირამოვსებული ხარი, ორგანოები, მონსტრუოზულად შეერთებული და მაინც ერთმანეთის მოძულე თავები: ასეთი შეიძლება იყოს დაახლოებითი აღწერილობა. ვერ ვიხსენებ ვერც იმ ეტაპებს, რომელთა გამოვლამაც მომიწია უკანა გზაზე, ვერც ჩემს სვლას მტვრიან, ნესტიან მიწისქვეშეთში. მხოლოდ ის ვიცი: ყველგან მოუშორებლად თან მდევდა შიში იმისა, რომ როდესაც ბოლო ლაბირინთიდან გავაღწევდი, ისევ გულისამრევ უკვდავთა ქალაქში ამოვყოფდი თავს. სხვა არაფერი მახსოვს. მეხსიერების ეს დაკარგვა, ახლა უკვე დაუძლეველი, ალბათ ნებაყოფლობითი იყო. ისიც შესაძლებელია, რომ იქიდან იმდენად უსიამოვნო გარემოებებში გამოვიქეცი, რომ დავიფიცე, მათ გონებიდან განვდევნი-მეთქი. III ვინც ყურადღებით წაიკითხა ჩემი ტანჯვის ამბავი, გაიხსენებს, რომ ტროგლოდიტების ტომის ერთი წარმომადგენელი ძაღლივით ამედევნა კედლების დაკბილულ ჩრდილში. უკანა გზაზე, როდესაც ბოლო სარდაფიდანაც ამოვედი, ის კაცი ზედ ქვაბულის გამოსასვლელთან დამხვდა. ქვიშაში იწვა, მოუქნელად ხატავდა და შლიდა სიმბოლოებს, სიზმრის ასოების მსგავსს, ზუსტად იმ წამს რომ ერწყმიან ერთმანეთს და ბუნდოვანდებიან, როდესაც მათმა მნახველმა ის-ისაა უნდა გაშიფროს. თავდაპირველად ვიფიქრე, ეს ერთგვარი ბარბაროსული დამწერლობაა-მეთქი. მერე მივხვდი: აბსურდული იყო იმის დაშვება, რომ დამწერლობას შექმნიდა კაცი, რომელსაც არასოდეს ესწავლა მეტყველება. თანაც, არც ერთი მოხაზულობა არ ჰგავდა მეორეს, რამაც სავსებით გამორიცხა (ან ძალზე შორს გადასწია) შესაძლებლობა, რომ იგი სიმბოლოებს ხატავდა. კაცს ქვიშაზე გამოჰყავდა ისინი, უყურებდა და ასწორებდა, მერე კი, თითქოს თავისივე თამაშით გაღიზიანებული, ხელისგულით და იდაყვით შლიდა. ქვემოდან ამომხედა, მაგრამ, მგონი, ვერ მიცნო. მაინც იმდენად დიდი იყო შვება, რომელიც ვიგრძენი (ან, ეგებ, ჩემი მარტოობა იყო ასეთი უკიდეგანო და შემაძრწუნებელი), რომ ნამდვილად ვიფიქრე: ეს პირველყოფილი ტროგლოდიტი, გამოქვაბულში რომ წევს და ამომცქერის, მე მელოდება-მეთქი. მზე ველს ათბობდა. როცა სოფლისკენ მიმავალ გზას დავადექით, პირველი ვარსკვლავების ქვეშ ქვიშა ფეხს წვავდა. ტროგლოდიტი ჩემ წინ მიაბიჯებდა. იმ ღამეს გადავწყვიტე მესწავლებინა მისთვის სიტყვების გამოცნობა ან თვით გამეორებაც კი. აქედან პირველის უნარი ძაღლებსა და ცხენებსაც ხომ შესწევთ-მეთქი, ვფიქრობდი, ხოლო მეორე ბევრ ჩიტს შეუძლია, ვთქვათ, კეისრების ბულბული. რაოდენ მწირიც უნდა იყოს ადამიანის გაგება, მაინც ყოველთვის აღემატება ამ არამოაზროვნე არსებებისას. ტროგლოდიტის მოკრძალებულმა წარმოშობამ და მდგომარეობამ მეხსიერებაში ამომიტივტივა არგოსი - მოხუცი, მომაკვდავი ძაღლი „ოდისეადან“. ამიტომაც დავარქვი ეს სახელი და ვცადე, მისთვისაც მესწავლებინა. კიდევ და კიდევ, მაგრამ ამაოდ. ვერ მიშველა ვერანაირმა საშუალებამ, სიმკაცრემ, შეუპოვრობამ. უმოძრაოს და მზერადაშრეტილს, თითქოს არც კი ესმოდა ბგერები, რომელთა შესმენინებასაც ვცდილობდი. სულ რამდენიმე ნაბიჯი აშორებდა ჩემგან, მაგრამ უზარმაზარი მანძილით მოწყვეტილს ჰგავდა. პატარა, ნაცემი, ლავაში გამოჭრილი სფინქსივით იწვა ქვიშაზე და საშუალებას აძლევდა ცას ეტრიალა მის ზემოთ ცისკრის პირველი სხივიდან მწუხრის უკანასკნელ ჭიატამდე. უბრალოდ, წარმოუდგენელი ჩანდა, როგორ ვერ მოეხელთებინა ჩემი განზრახვა! გამახსენდა ეთიოპიელების რწმენა, რომ მაიმუნები შეგნებულად არ მეტყველებენ, რათა შრომა ვერავინ აიძულოს. მეც არგოსის დუმილი უნდობლობას ან შიშს მივაწერე. ამ ცოცხალ სურათს სხვები შეენაცვლა, კიდევაც უფრო უჩვეულო. წარმოვიდგინე, რომ მე და არგოსი სხვადასხვა სამყაროში ვცხოვრობდით; წარმოვიდგინე, რომ ერთნაირი აღქმა გვქონდა, მაგრამ არგოსი განსხვავებულად აწყობდა, სხვანაირ საგნებს აგებდა მათგან; წარმოვიდგინე, რომ მისთვის, შესაძლოა, საგნები კი არ არსებობდნენ, არამედ სწრაფი შთაბეჭდილებების მუდმივი, თავბრუდამხვევი თამაში; წარმოვიდგინე სამყარო მეხსიერების, დროის გარეშე. გავეთამაშე ისეთი ენის შესაძლებლობას, რომელშიც არ არსებობს ნაცვალსახელები, არის მხოლოდ უპიროვნო ზმნები ან არაუღლებადი ზედსართავები. ბევრმა დღემ ჩაიარა ამ წარმოდგენებში, დღეებთან ერთად - წლებმაც, სანამ ერთ დღესაც მოხდა რაღაც ისეთი, რაც ძალიან ჰგავდა სიხარულს: ციდან ნელმა, ძლიერმა წვიმამ დაუშვა. ღამით უდაბნოში შეიძლება ციოდეს, მაგრამ ის ღამე ნამდვილი გახურებული ქვაბივით იყო. მესიზმრა, რომ თესალიის ერთ-ერთი მდინარე (რომლის წყლებს მე ოქროს თევზი დავუბრუნე) ჩემს გადასარჩენად მოდიოდა. მესმოდა, როგორი დგაფუნით მოუყვებოდა წითელ ქვიშას და როგორ ევლებოდა შავ კლდეს. ჰაერის სიგრილემ და წვიმის შხაპუნმა გამაღვიძა. შიშველი გავვარდი გარეთ წვიმის მისასალმებლად. ღამე იცრიცებოდა. ჩემი არ იყოს, ყვითელი ღრუბლების ქვეშ ტროგლოდიტების ტომიც ექსტაზით შეჰხაროდა ციდან მოღვარღვარე ნაკადებს: ღმერთით ატანილ კორიბანტებს ჰგავდნენ. არგოსს თვალები ცისკენ აღეპყრო და გმინავდა, წყალი წანწკარით ჩამოსდიოდა სახეზე, - არა მხოლოდ წვიმა, არამედ ცრემლებიც (როგორც მოგვიანებით შევიტყვე). „არგოს! - ვიყვირე მე, - არგოს!“ მერე კი, თითქოს მრავალი წლის წინ დავიწყებულ-დაკარგულ რამეს იგონებსო, ოდნავ გაკვირვებულმა არგოსმა ენის ბორძიკით წარმოთქვა: „არგოს, ულისეს ძაღლი“. რამდენიმე წამის შემდეგ კი ისე განაგრძო, რომ ჩემთვის არ შეუხედავს: „ეს ძაღლი ნეხვის გროვაზე წევს“. ჩვენ ასეთი მზადყოფნით ვიღებთ რეალობას. იქნებ იმიტომ, რომ ვგრძნობთ: არაფერია რეალური. არგოსს ვკითხე, რამდენი რამ იცოდა „ოდისეადან“. ბერძნულის გაგება გაუძნელდა და შეკითხვის გამეორება მომიხდა. „ძალიან ცოტა. ყველაზე მწირ რაფსოდიაზე უფრო ნაკლები. მას შემდეგ თერთმეტმა ასწლეულმა განვლო, რაც უკანასკნელად დავწერე ეგ“. IV იმ დღეს ყველაფერს მივხვდი. ტროგლოდიტები უკვდავები იყვნენ, ჩქერალი და მისი ქვიშანარევი წყლები კი - ის მდინარე, მხედარი რომ ეძებდა. რაც შეეხება ქალაქს, რომლის სახელი განგამდე მივიდა, უკვდავებმა ის თითქმის ცხრაასი წლის წინ დაანგრიეს, ხოლო დანგრეული ქალაქის ნამსხვრევებისგან იმავე ადგილზე ააშენეს არეულ-დარეული ქალაქი, რომელშიც მე ვიხეტიალე, - პაროდია თუ ანტითეზა ქალაქისა, რომელიც, იმავდროულად, იყო ტაძარი, აგებული იმ ირაციონალური ღმერთებისთვის, ქვეყნიერებას რომ მართავენ, და იმათთვისაც, ვის შესახებაც ჩვენ არაფერი ვუწყით, გარდა იმისა, რომ ადამიანს არ ჰგვანან. ამ ქალაქის დაფუძნება წარმოადგენდა უკანასკნელ სიმბოლოს, რომლამდეც უკვდავები დაეშვნენ. იგი აღნიშნავს წერტილს, რომელზეც - თუ გავითვალისწინებთ მთელ მათ ამაო ძალისხმევას - მათ გადაწყვიტეს ეცხოვრათ საკუთრივ აზრში, წმინდა სპეკულაციაში. ჯერ ეს ბაკანი ააგეს, შემდეგ მიატოვეს და გამოქვაბულებში დასახლდნენ. ამ თვითდანთქმაში ისინი ვერც კი ამჩნევდნენ ფიზიკურ სამყაროს. ამ ყველაფერს ისე მიხსნიდა ჰომეროსი, როგორც ბავშვს უხსნიან ხოლმე. მიამბო თავის ხანდაზმულობაზეც და იმ მოგზაურობაზეც, რომელიც განახორციელა, როცა ულისესავით შეიპყრო განზრახვამ, მოენახულებინა იმ ადამიანთა მოდგმა, რომელმაც არ იცოდა, რა იყო ზღვა, არ ჭამდა დამარილებულ ხორცს და წარმოდგენა არ ჰქონდა ნიჩბებზე. მან ერთი საუკუნე იცხოვრა უკვდავთა ქალაქში და როცა ეს უკანასკნელი დაანგრიეს, სწორედ მანვე ურჩია მეორე ქალაქის აგება. ამან არ უნდა გაგვაკვირვოს: ხმები დადის, რომ მას შემდეგ, რაც ხოტბა შეასხა ილიონის ომს, ჰომეროსმა ბაყაყებისა და გომბეშოების ომსაც უმღერა. იმ ღმერთივით იყო, რომელმაც ჯერ კოსმოსი შექმნა, მერე - ქაოსი. არაფერია ღირსშესანიშნავი უკვდავად ყოფნაში. კაცობრიობის გამოკლებით, ყველა არსება უკვდავია, რადგან მათ სიკვდილისა არაფერი იციან. ღვთაებრივი, საშინელი და გაუგებარი სწორედაც იმის ცოდნაა, რომ უკვდავი ხარ. შემჩნეული მაქვს, რომ რელიგიის მიუხედავად, საკუთარი უკვდავების რწმენა უჩვეულოდ იშვიათია. ებრაელები, ქრისტიანები და მუსლიმები - ყველა აცხადებს რწმენას უკვდავებაში, მაგრამ მოწიწება, რომელსაც მიაგებენ სიცოცხლის პირველ საუკუნეს, ამტკიცებს, რომ მათ ჭეშმარიტად მხოლოდ ამ ასი წლისა სწამთ, რაკი ყოველივე დანარჩენს სამარადისოდ გადააბარეს დასჯა ან დაჯილდოება, იმისდა მიხედვით, რაც ადამიანმა მოიმოქმედა, სანამ ცოცხალი იყო. ჩემი აზრით, გაცილებით მისაღებია ბორბალი, რომელიც ფიგურირებს ინდოეთის ზოგიერთ რელიგიაში. ამ ბორბალზე, რომელსაც არც დასაწყისი აქვს და არც დასასრული, თითოეული ცხოვრება წინა ცხოვრების შედეგია და, თავის მხრივ, განაპირობებს მომდევნოს, თუმცა ვერც ერთი ცხოვრება ვერ განსაზღვრავს მთლიანს... საუკუნეობრივი არსებობით ნასწავლმა უკვდავთა რესპუბლიკამ მიაღწია ტოლერანტობის პიკს, თითქმის ზიზღისაც კი. ამ ადამიანებმა იცოდნენ, რომ დროის უსასრულოდ გრძელ პერიოდში ყველას ყველაფერი ემართება. როგორც დამსახურებულ მისაგებელს თავისი გარდასული და მომავალი სათნოებებისთვის, ყოველი კაცი იმსახურებდა ყოველგვარ სიკეთეს, თუმცა, იმავდროულად, ყოველგვარ ღალატსაც მის წარსულში და მომავალში ჩადენილი ყველა ბოროტებისთვის. იღბალზე დამყარებული თამაშებისა არ იყოს, თავები და კუდები თანაბრდებიან, ასევე გონიერება და სიჩლუნგეც აბალანსებს ერთმანეთს. შესაძლოა, ელ სიდის უხეში ლექსი არის საპირწონე, რომელსაც ითხოვს ეკლოგების ერთადერთი ეპითეტი ან რომელიმე მაქსიმა ჰერაკლიტედან. ყველაზე სწრაფწარმავალი აზრი ემორჩილება უხილავ გეგმას და შეიძლება ასრულებდეს ან აგვირგვინებდეს ფარულ ჩანაფიქრს. ვიცი ადამიანები, რომლებსაც ჩაუდენიათ ბოროტება იმისთვის, რომ მისგან სიკეთე გამოსულიყო მომავალ ან, შესაძლოა, უკვე გამოვიდა გარდასულ საუკუნეებში... ამ კუთხით დანახული ყველა ჩვენი ქმედება სამართლიანია, თუმცა, იმავდროულად, უმნიშვნელოც. არ არსებობს არავითარი სულიერი ან ინტელექტუალური ღირსებები. ჰომეროსმა შექმნა „ოდისეა“, მაგრამ უსასრულო დროში, უსასრულო გარემოებებსა და საგანთა მუდმივ ცვალებაში შეუძლებელია, ეს პოემა ერთხელ მაინც არ შექმნილიყო. არავინ არ არის ვიღაც. ერთადერთი უკვდავი ადამიანი ყველა ადამიანია. კორნელიუს აგრიპასი არ იყოს, მე ვარ ღმერთი, გმირი, ფილოსოფოსი, დემონი და ქვეყნიერება, რაც მოიარებითი გზაა იმის სათქმელად, რომ მე არ ვარ. ცნებამ ქვეყნიერებისა, როგორც ზედმიწევნით ზუსტი კომპენსირების სისტემისა, უზარმაზარი გავლენა მოახდინა უკვდავებზე. უპირველეს ყოვლისა, ამან ისინი უგრძნობელი გახადა შებრალების, როგორც ასეთისადმი. მე ვახსენე ძველი სამტეხლოები, მდინარის გაღმა ნაპირი რომ დაეწინწკლათ. ერთი ადამიანი ჩავარდა ამ ჭებიდან უღრმესში, თუმცა ტკივილით ვერ ეტკინებოდა, ვერ მოკვდებოდა, აი, წყურვილი კი ნამდვილად თანგავდა. მხოლოდ სამოცდაათი წლის შემდეგ ჩაუგდეს თოკი ამოსაყვანად. თვითონაც დიდად არ ანაღვლებდა საკუთარი ბედი. მთელი მოწყალება, რასაც მისი სხეული - მორჩილი შინაური ცხოველი - ყოველთვიურად ითხოვდა, იყო რამდენიმე საათის ძილი, ცოტაოდენი წყალი და ხორცის ერთი ნაგლეჯი. მაგრამ, დე, ნურავინ ნუ წარმოიდგენს, რომ ჩვენ უბრალო ასკეტები ვიყავით. არ არსებობს ისეთი კომპლექსური სიამოვნება, როგორიცაა აზრი, და ჩვენც სწორედ აზრს მივუძღვენით თავი. დროდადრო, რაღაც უჩვეულო სტიმულს შეიძლებოდა მივებრუნებინეთ ფიზიკური სამყაროსკენ (როგორც, ვთქვათ, იმ გამთენიას - წვიმის ძველისძველ-სტიქიურ სიამოვნებას). მაგრამ ეს მცირე გადახრები ძალზე იშვიათი იყო. ყველა უკვდავს ჰქონდა სრული სიმშვიდის უნარი. მახსოვს ერთი, რომელიც არასოდეს მინახავს ფეხზე მდგარი და რომლის მკერდზე ჩიტმა ბუდე გაიკეთა. იმ მოძღვრების დასკვნათა შორის, რომლის მიხედვითაც არ არსებობს საგანი, რომელიც არ წონასწორდებოდეს მეორე საგნით, არის ერთი დასკვნა, რომელსაც დიდი თეორიული მნიშვნელობა არა აქვს, მაგრამ რომელმაც X საუკუნის დასაწყისში თუ ბოლოში ჩვენ მთელს დედამიწაზე გაგვფანტა. ის შეიძლება შეჯამდეს ამ სიტყვებში: „არსებობს მდინარე, რომელიც იძლევა უკვდავებას. უნდა არსებობდეს სხვა მდინარეც, რომელიც უკვდავებას წყვეტს“. მდინარეთა რიცხვი არ არის უსასრულო. უკვდავი მოგზაური, რომელიც ქვეყნიერებას უვლის, ერთხელაც ყველა მდინარიდან შესვამს წყალს. ჩვენ გადავწყვიტეთ გვეპოვა ის მდინარე. სიკვდილი - ან მისი ხსენება - ადამიანებს მშვენიერს ან პათეტიკურს ხდის. მათი მოჩვენებითობა გულისამაჩუყებელია. ნებისმიერი აქტი, რომელსაც განახორციელებენ, შეიძლება უკანასკნელი აღმოჩნდეს. არ არსებობს სახე, რომელიც გაბუნდოვანების ან ჩაქრობის პირას არ დგას, როგორც სიზმარეული ხატები. მოკვდავთა სამყაროში ყველაფერს უკანდაუბრუნებელი და შემთხვევითი ღირებულება ადევს. მეორე მხრივ, უკვდავთა სამყაროში ნებისმიერი მოქმედება თუ აზრი ექოა გარდასული მოქმედებებისა თუ აზრების ყოველგვარი ხილული საწყისის გარეშე, ისევე როგორც ერთგული წინამაუწყებელი სხვების, რომლებიც გამეორდება მომავალში, მარად და მარად. არაფერია ისეთი, რაც თითქოსდა ჩაკარგულია დაუღალავ სარკეებს შორის. ვერაფერი მოხდება ერთადერთხელ, არაფერს ემუქრება სამუდამოდ დაკარგვის აბსოლუტური საფრთხე. სევდიანი, პირქუში, ცერემონიული - ასეთი რამეებისადმი უკვდავები მოწიწებას არ ატარებენ. ტანგიერის ჭიშკრებთან ჰომეროსი და მე ჩვენ-ჩვენს გზებს გავყევით. მგონი, არც კი დავმშვიდობებივართ ერთმანეთს. V ახალ საუფლოებში, ახალ იმპერიებში ვიხეტიალე. 1066 წლის შემოდგომაზე სტამფორდ ბრიჯთან ვიბრძოლე, თუმცა აღარ მახსოვს, ჰაროლდის რიგებში ვიდექი და მალე გავიზიარე მისი ბედი თუ ბედუკუღმართი ჰარალდ ჰარდრადას, რომელმაც სულ ექვსი ფუტი ან ოდნავ მეტი ინგლისური მიწა დაიპყრო. ჰიჯრით VII საუკუნეში, ბულაკის გარეუბანში ყოფნისას, მწყობრი კალიგრაფიით გადავწერე (აწ დავიწყებულ ენაზე და ჩემთვის უცნობი ანბანით) სინდბადის შვიდი მოგზაურობა და ქალაქ ბრასის ისტორია. სამარყანდის ციხის შიდაეზოში ხშირად ვთამაშობდი ჭადრაკს, ბიკანირში ასტროლოგიას ვასწავლიდი ისევე, როგორც ბოჰემიაში. 1638 წელს კოლცვარში ვიყავი, მოგვიანებით - ლაიფციგში. აბერდინში, 1714 წელს, გამოვიწერე რომის პაპისეული „ილიადას“ ექვსი ტომი. ვიცი, რომ ხშირად ვკითხულობდი სიამოვნებით. 1729 წელს თუ დაახლოებით ამ პერიოდში ვიმსჯელეთ ამ პოემის წარმოშობის შესახებ მე და რიტორიკის პროფესორმა სახელად, ვგონებ, ჯამბატისტამ. მისი არგუმენტები შეუდავებლად მივიჩნიე. 1921 წლის 4 ოქტომბერს, გემი „პატნა“, რომელსაც ბომბეიში მივყავდი, ნაპირს შეეჯახა ერიტრეას სანაპიროზე. ნაპირზე გადავედი. გამახსენდა სხვა დილები დიდი ხნის წარსულიდან, როცა ასევე გადავყურებდი წითელ ზღვას. მაშინ რომაელი ტრიბუნი ვიყავი, ხოლო ლეგიონერები ციებ-ცხელებას, მაგიასა და უმოქმედობას გადაჰყვნენ. ქალაქგარეთ წყარო დავლანდე და, როგორც მჩვეოდა, მის ანკარა წყალს დავეწაფე. მერე კი, როცა ციცაბო ნაპირზე ავდიოდი, ეკლიან ხეზე ხელის ზურგი გავიკაწრე. მიუჩვეველი ტკივილი უკიდურესად მწვავე აღმოჩნდა. უნდობლად, უსიტყვოდ და სიხარულით ვუმზერდი სისხლის წვეთის მშვენიერ ფორმირებას გაკაწრულ ადგილზე. „მე ისევ მოკვდავი ვარ, - ვუმეორებდი ჩემს თავს კიდევ და კიდევ, - ისევ ყველა სხვა ადამიანს ვგავარ“. იმ ღამეს გათენებამდე მეძინა. ...ერთმა წელიწადმა განვლო და ისევ გადავიკითხე ეს ფურცლები. შემიძლია დავადასტურო, რომ ისინი ჭეშმარიტების საზღვრებს არ სცილდებიან, თუმცა პირველ თავებში და ზოგიერთ აბზაცშიც, ვგონებ, ერთგვარი სიყალბე აღმოვაჩინე. ეს, ალბათ, გამოიწვია სიტუაციური დეტალების ზედმეტმა გამოყენებამ, პოეტებისგან შეძენილმა წერის მანერამ. ამ პროცესში ყველაფერს სიყალბე ედება, რაკი უამრავი დეტალი შეიძლება იყოს საკუთრივ მოვლენაში და არა ხსოვნაში... მაინც მჯერა, რომ აღმოვაჩინე უფრო პირადული და შინაგანი მიზეზი, რომელსაც გავამხელ და არად ჩავაგდებ საფრთხეს, რომ ფანტასტად შემრაცხონ. ამბავი, რომელიც აქ გადმოვეცი, არარეალური ჩანს, რადგან მასში ურთიერთგადახლართულია ორი ადამიანის გამოცდილება. პირველ თავში მხედარს სურს შეიტყოს სახელი მდინარისა, თებეს კედლებთან რომ მიედინება. ფლამინიუს რუფუსი, რომელმაც ქალაქს „ასკარიბჭიანი“ უწოდა, მხედარს ეუბნება, რომ მდინარეს „ეგვიპტე“ ჰქვია. არადა, ამ განაცხადთაგან არც ერთი არ ეკუთვნის რუფუსს, არამედ უფრო ჰომეროსს, რომელიც „ილიადაში“ არაორაზროვნად ახსენებს „თებე ჰეკატომპილოსს“, ხოლო „ოდისეაში“ ნილოსს გამუდმებით მოიხსენიებს „ეგვიპტედ“ პროტევსისა და ოდისევსის პირით. მეორე თავში, როდესაც რომაელი უკვდავების წყალს შესვამს, რამდენიმე სიტყვას წარმოთქვამს ბერძნულად. ეს სიტყვებიც ჰომეროსისეულია. მათი მოძებნა გემების სახელგანთქმული კატალოგის ბოლოში შეიძლება. შემდეგ, თავბრუდამხვევ სასახლეში, იგი ახსენებს „საყვედურს, რომელიც თითქმის ქენჯნა იყო“. ეს სიტყვებიც ჰომეროსისაა, რომელმაც იწინასწარმეტყველა მსგავსი საშინელება. ასეთი ანომალიები მაწუხებდა, სხვები - უფრო ესთეტიკური ხასიათის - ჭეშმარიტების პოვნის საშუალებას მაძლევდნენ. ამ უკანასკნელი ტიპის ძაფები ისინჯება ბოლო თავში, სადაც წერია, რომ სტამფორდ ბრიჯთან ვიბრძოდი, ბულაკში სინდბად-მეზღვაურის მოგზაურობების ამბავი გადავწერე, ხოლო აბერდინში პაპისეული „ილიადას“ ტომები გამოვიწერე. ტექსტი ამბობს: „ბიკანირში ასტროლოგიას ვასწავლიდი ისევე, როგორც ბოჰემიაში“. ამ განაცხადთაგან არც ერთი არ არის ყალბი, ნიშანდობლივი კი ისაა, რომ სწორედ ეს ამბები ამოვირჩიე ჩასაწერად. მათგან პირველი მეომარს შეეფერება, თუმცა შემდეგ ჩანს, რომ მთხრობელისთვის ყურადსაღებია არა იმდენად ომი, რამდენადაც ადამიანთა ბედი. მომდევნო „ფაქტები“ კიდევ უფრო საგულისხმოდ ჟღერს. ისინი ფურცელზე ბნელმა, თუმცა ელემენტარულმა მიზეზმა გადამატანინა: ვიცოდი, რომ ეს პათეტიკური ფაქტები იყო. მაშინ კი არ ჟღერს პათეტიკურად, როცა მათ რომაელი ფლამინიუს რუფუსი ჰყვება, არამედ მაშინ, როდესაც ჰომეროსი გადმოგვცემს. უცნაურია, რომ XIII საუკუნეში ჰომეროსმა სინდბადის - მეორე ულისეს - თავგადასავლები ჩაწერა, ხოლო მრავალი ასწლეულის შემდეგ კიდევ ერთხელ აღმოაჩინა ისეთი ფორმები, როგორიცაა მისი საკუთარი „ილიადა“, თანაც - ჩრდილოეთის სამეფოში და ბარბაროსულ ენაზე. რაც შეეხება ფრაზას, რომელიც შეიცავს სახელს „ბიკანირ“, მასში ჩანს, რომ იგი შექმნილია ბელეტრისტის მიერ, რომელსაც - გემების კატალოგის ავტორისა არ იყოს - ბრწყინვალე სიტყვების მფლობელობა სურდა. რამდენადაც დასასრული ახლოვდება, ხსოვნაში სახეები აღარ ჩანს, ჩანს მხოლოდ სიტყვები. უცნაური არ არის, რომ დრომ შეიძლება ერთმანეთში არიოს სახეები, რომლებიც ოდესღაც მე გამომხატავდა, და ისინი, რომლებიც იყო სიმბოლოები პიროვნებისა, ამდენი საუკუნის განმავლობაში რომ მომყვებოდა ყველგან. მე ჰომეროსი ვიყავი, მალე კი, ულისესი არ იყოს, აღარავინ ვიქნები, მალე ყველა ადამიანად ვიქცევი, ანუ - მოვკვდები. P.S. (1950): ზემოთ მოყვანილ პუბლიკაციას მოჰყვა კომენტარები, რომელთა შორის ყველაზე საგულისხმოა (თუ ყველაზე თავაზიანი არა) ის, რომელიც ბიბლიურადაა სახელდებული: „მრავალფეროვანი საფარველი“ (მანჩესტერი, 1948). ეს კომენტარი ეკუთვნის დოქტორ ნაჰუმ კორდოვეროს უკიდურესად მდგრად კალამს და ასამდე გვერდს მოიცავს. მასში ლაპარაკია ბერძნულ ანთოლოგიებზე, გვიან-ლათინური ტექსტების ანთოლოგიებზე, იმ ბენ ჯონსონზე, რომელმაც თავისი თანამედროვეები განსაზღვრა ამონარიდებით სენეკადან, ალექსანდრ როსის, ჯორჯ მურისა და ელიოტის ოსტატობიდან, დაბოლოს, იმ „ამბიდან, რომელიც მიეწერება ბიბლიოგრაფიული იშვიათობებით მოვაჭრე ჯოზეფ კარტაფილუსს“. პირველ თავში იგი აღნიშნავს მოკლე ჩანართებს პლინიუსიდან; მეორეში - თომას დე კუინსიდან; მესამეში - იმ წერილიდან, დეკარტმა რომ მისწერა ელჩ პიერ შანუს; დაბოლოს, ბერნარდ შოუდან. ამ „ჩარევებიდან“ გამომდინარეობს, რომ მთლიანი დოკუმენტი საეჭვოა და არამართლმაგვარი. ჩემი აზროვნებისთვის ამგვარი დასკვნა მიუღებელია. „რამდენადაც დასასრული ახლოვდება, - წერდა კატაფილუსი, - ხსოვნაში სახეები აღარ ჩანს, ჩანს მხოლოდ სიტყვები“. სიტყვები, სიტყვები, სიტყვები - კონტექსტიდან ამოღებული და დამახინჯებული; სხვა ადამიანთა სიტყვები: აი, განგაშის ის სიგნალები, რომლებიც კარტაფილუსს საათებმა და საუკუნეებმა დაუტოვა. ალეფი თხილის ნაჭუჭში გამომწყვდეულს, მე ძალმიძს, ღმერთო, წარმოვიდგინო თავი მეფედ უსაზღვრო სივრცის... ჰამლეტი, II, 2 მაგრამ ისინი გვასწავლიან, რომ მარადისობა შეჩერებული აწმყოა, „ახლა მდგარი“ (როგორც სკოლებში უწოდებენ); არადა, ეს არც მათ ესმით და არც არავის, - არა უფრო მეტი, ვიდრე გაიგებდნენ „აქ მდგარს“ უსასრულო სიდიადისთვის ადგილისა. ლევიათანი, IV, 46. იმავე ხვატიან დილას, როცა ბეატრიჩე ვიტერბო გარდაიცვალა მას შემდეგ, რაც დიდი წინააღმდეგობა გაუწია თავის სნეულებას, რომლის დროსაც ერთი წამითაც არ მისცემია სენტიმენტალობას ან შიშს, - იმავე დილას შევნიშნე, რომ პლაცა კონსტიტუციონეზე დაკიდებულ რკინის ბილბორდზე სიგარეტის (მე მგონი, „ბლონდის“) ახალი რეკლამა მიეკრათ. ამ ფაქტმა ღრმად დამამწუხრა, რადგან გავაცნობიერე, რომ ვრცელზე უვრცესი და შეუჩერებელი სამყარო უკვე შორდებოდა ბეატრიჩეს და რომ ეს იყო პირველი ცვლილება ცვლილებათა დაუსრულებელ ჯაჭვში. „სამყარო შეიძლება შეიცვალოს, მე - არა“, გავიფიქრე მელანქოლიური ქედმაღლობით. ვიცოდი: არაერთგზის გაუღიზიანებია ბეატრიჩე ჩემს ამაო ერთგულებას. ახლა, როცა ის მკვდარი იყო, შემეძლო თავი მისი ხსოვნისთვის მიმეძღვნა, - უიმედოდ, თუმცა დამცირების გარეშეც. გავიაზრე, რომ 30 აპრილი მისი დაბადების დღეა. ამ დღეს მის სახლში მისვლა კალე გარაიზე და ჩემი პატივისცემის გამოხატვა მამამისის და მისი ბიძაშვილის, კარლოს არგენტინო დანერისადმი, წარმოადგენდა თავაზიანობის სიტყვაშეუბრუნებელ და, შესაძლოა, ყოვლად არსებით აქტსაც. კიდევ ერთხელ დაველოდებოდი პატარა სასტუმროში, მთლად გადავსებულში ავეჯით, ფარდებითა და ძველებური ნივთებით. კიდევ ერთხელ შევისწავლიდი მისი ფოტოსურათებისა და პორტრეტების დეტალებს: ბეატრიჩე ვიტერბო პროფილში, ფერადად; ბეატრიჩე ნიღაბში 1921 წლის კარნავალზე; ბეატრიჩეს პირველი ზიარება; ბეატრიჩე მისი ქორწინების დღეს რობერტო ალესანდრისთან ერთად; ბეატრიჩე განქორწინებიდან ცოტა ხნის შემდეგ: ლანჩი ჟოკეი-კლუბში; ბეატრიჩე ქუილმსში დელია სან არიო პორცელთან და კარლოს არგენტინოსთან ერთად; ბეატრიჩე და მისი ბეკინესი, ვილგას ჰაედოს ნაჩუქარი; ბეატრიჩე ანფასში და სამ მეოთხედში, მოღიმარი, ნიკაპზე მიდებული ხელით... წინა შემთხვევებისგან განსხვავებით, ვალდებული არ ვიქნებოდი გამემართლებინა ჩემი იქ ყოფნა წიგნების თავმდაბლური შეთავაზებით, წიგნების, რომელთა ფურცლების ჩაჭრა როგორც იქნა ვისწავლე, რათა თვეების შემდეგ არ აღმომეჩინა, რომ ისევ გადაუფურცლავი იდო. ბეატრიჩე ვიტერბო 1929 წელს გარდაიცვალა. მას შემდეგ არ გამიცდენია არც ერთი 30 აპრილი, რომ მის სახლში არ შემევლო. პირველად რვის თხუთმეტ წუთზე მივედი და დაახლოებით ოცდახუთ წუთს დავრჩი. წლიდან წლამდე ოდნავ უფრო გვიან მივდივარ და ოდნავ უფრო მეტხანს ვრჩები. 1933 წელს კოკისპირული წვიმა წამომეშველა: იძულებული იყვნენ სადილზეც დავეტოვებინეთ. რაღა თქმა უნდა, ხელიდან არ გავუშვი მშვენიერი შანსი. 1934-ში უკვე ცხრა იყო დაწყებული, როცა შევედი და სანტა ფეს შესანიშნავი ტკბილეულიც მივიტანე. სავსებით ბუნებრივი ჩანდა, რომ სადილზეც დავრჩენილიყავი. აი, ასე მოხდა, რომ ამ მელანქოლიურ და ამაოდ ეროტიკულ წლისთავებზე ნელ-ნელა მოვიპოვე კარლოს არგენტინო დანერის ნდობა. ბეატრიჩე იყო მაღალი, მყიფე, სულ ოდნავ მხრებჩამოყრილი. მის სიარულში იყო რაღაც მოხდენილი მოუქნელობა (თუკი მომეტევება ეს ოქსიმორონი), ერთგვარი ყოყმანი თუ შებოჭილობა. რაც შეეხება კარლოს არგენტინოს, ესაა მსხვილი, ვარდისფერი, ჭაღარათმიანი, დახვეწილნაკვთებიანი კაცი. უჭირავს რაღაც დაქვემდებარებული პოსტი რომელიღაც უკითხვად ბიბლიოთეკაში ქალაქის სამხრეთ გარეუბანში. ავტორიტარულია, თუმცა უშედეგოც. სულ ცოტა ხნის წინ სარგებლობდა ღამეებითა და უქმეებით, რათა შინ დარჩენილიყო. ორი თაობის შემდეგაც კი არ გამქრალა იტალიური „s“ და თავისუფალი იტალიური ჟესტიკულაცია. მისი გონებრივი აქტივობა მუდმივი, მგზნებარე, მრავალფეროვანია და უკიდურესად უმნიშვნელო. სავსეა უსაგნო ანალოგიებით და ამაო ქენჯნით. მასაც (ბეატრიჩესავით) დიდი, ლამაზი, თხელი ხელები აქვს. თვეების განმავლობაში ატანილი იყო პოლ ფორტით, - არა იმდენად მისი ბალადებით, რამდენადაც მისეულ-დაუბინდავი დიდების წყურვილით. „იგი მშვენიერი საფრანგეთის პოეტების პრინცია, - იტყოდა ხოლმე ბრიყვულად, - ამაოდ შეუტევ, მაინც ვერასდროს შეეხები. თვით ყველაზე შხამიანი ისარიც კი ვერასოდეს მისწვდება“. 1941 წლის 30 აპრილს მე თავს უფლება მივეცი, გამემდიდრებინა ჩემი ტკბილი ძღვენი ერთი ბოთლი შინაური ბრენდით. კარლოს არგენტინომ დააჭაშნიკა, „საინტერესოა“, თქვა, რამდენიმე ყლუპის შემდეგ კი თანამედროვე ადამიანის გამართლებას მოჰყვა. - თანამედროვე კაცი ისე წარმომიდგენია თავის სამუშაო კაბინეტში, როგორც დიდი ქალაქის საგუშაგო კოშკში, - თქვა ანგარიშმიუცემელი გზნებით, - ირგვლივ შემოწყობილი ტელეფონებით, ტელეგრაფებით, ფონოგრამებით, უფრო გვიან - რადიო-ტელეფონში, კინოში, მოსრიალე პროჟექტორებში, ლექსიკონებში, განრიგებში... მისი აზრით, ესოდენ ეკიპირებული ადამიანისთვის მოგზაურობის აქტი საჭირო აღარ იყო. ამ ჩვენმა XX საუკუნემ ამოაყირავა მთისა და მუჰამადის იგავი: დღესდღეობით მთები, ფაქტობრივად, თვითონ მოდიოდნენ თანამედროვე მუჰამადთან. იმდენად უგუნური მეჩვენა ეს იდეები, ასე ფართოდ და პომპეზურად გამოხატული, რომ მაშინვე ლიტერატურას დავუკავშირე. „რატომ არ ჩაწერთ თქვენს იდეებს?“, ვკითხე. მოსალოდნელი პასუხი გამცა: „უკვე ჩავწერე ესენიც და სხვებიც, არანაკლებ ორიგინალურები, ვრცლად ფიგურირებს წინამაუწყებელ კანტოში, პროლოგის კანტოში ან, უბრალოდ, კანტო-პროლოგში იმ პოემისა, რომელზეც წლების განმავლობაში ვმუშაობდი გაუხმაურებლად, მუდმივად იმ ტყუპზე დაყრდნობით, რომლებსაც ჰქვია „შრომა და მარტოობა“. ჯერ წარმოსახვის რაბები უნდა გამეღო, მერე გამპრიალებელი ბორბლისკენ წავსულიყავიო. პოემას ერქვა „დედამიწა“, რომლის ფოკუსში იყო წყლისა და მიწისგან შემდგარი ამ ჩვენი პლანეტის აღწერილობა. იქ, რაღა თქმა უნდა, თავისი ადგილი უჭირავს ხატოვან გადახრასა და დახვეწილ დეკლამაციას. ვთხოვე, რომელიმე პასაჟი წამიკითხეთ, თუნდაც ყველაზე პატარა-მეთქი. მან მაგიდის უჯრა გამოსწია, ფურცლების მთელი დასტა გამოიღო (ზედ ხუან კრიზოსტომო ლაფინურ ლიბრარის სატიტულო ნიშნით) და თვითკმაყოფილებისგან მოწკრიალე ხმით წამიკითხა: მინახავს, როგორც ბერძნებს, ადამიანის ქალაქები, მისი დიდება, ნამოღვაწარი, სხვადასხვაგვარად განათებული დღეები, შიმშილი, არ ვალამაზებ არც ერთ ფაქტს, არ ვაყალბებ არც ერთ სახელს, რადგან voyage, რომელსაც ვყვები, არის... autour de ma chambre. - ეს სტროფი ყოველმხრივ საინტერესოა, - თქვა მან, - პირველი სტრიქონი იმსახურებს მოწონებას მცოდნის, აკადემიკოსის, ჰელენისტის მხრიდან, თუმცა, შესაძლოა, არა იმ ეგრეთ წოდებულ სწავლულთა კეთილგანწყობას, საყოველთაო თვალსაზრისის არსებით ნაწილს რომ ქმნიან. მეორე სტრიქონი მიდის ჰომეროსიდან ჰესიოდესკენ (ფარულ პატივს მიაგებს დიდაქტიკური პოეზიის მამას თვალისმომჭრელი შენობის ზედ ზღურბლზე), იმ ტექნიკის არცთუ აუღორძინებლად, რომელიც ბიბლიიდან მოდის, ანუ - აღწერის, სიმრავლისა თუ სფერული ფორმის მიცემის. მესამე სტრიქონი - ბაროკო? დეკადანსი? ფორმის განწმენდილი და ფანატიკური კულტი? - ტყუპი ნახევარსტრიქონებისგან შედგება. მეოთხე სტრიქონი - გაბედულად ორენოვანი - მარწმუნებს უპირობო თანადგომაში თითოეული სულისა, რომელსაც ძალუძს იგრძნოს თამაშის დიდი ხიბლი და მიმზიდველობა. არაფერს ვიტყვი უჩვეულო რიტმზე, არც ერუდიციაზე, რომელიც საშუალებას მაძლევს (პედანტობისა და სიტლანქის მიღმა!) ოთხად ოთხ სტრიქონში ჩავატიო ეს ერუდირებული მინიშნებები, რომლებიც აგრძელებენ ინტენსიურ ოცდაათსაუკუნოვან ლიტერატურას: პირველი სტრიქონი - „ოდისეას“, მეორე - „შრომებს და დღეებს“, მესამე - იმ უკვდავ ბაგატელს, სავოიური ბუმბულის გართობებით რომ გვიმასპინძლდება... კიდევ ერთხელ ვამჟღავნებ ცოდნას, რომ ჭეშმარიტად თანამედროვე ხელოვნება მოითხოვს სიცილის ბალზამს, სკერცოს. უდავოდ და უეჭველად: გოლდონი მართალი იყო!კარლოს არგენტინომ ბევრი სხვა სტროფიც წამიკითხა, ყველა - ასეთივე უხვი ქებითა და კომენტარებით. არაფერი იყო მათში დასახსომებელი. იმასაც კი ვერ ვიტყვი, დანარჩენები პირველზე გაცილებით უარესი იყო-მეთქი. მათ შეთხზვაში თავ-თავისი წვლილი შეიტანა აპლიკაციამ, რეზინაციამ და შემთხვევითობამ, ხოლო ღირსებები, რომლებსაც დანერი მიაწერდა, მხოლოდ ნაგვიანევი აზრები იყო. გავაცნობიერე, რომ ამ პოეტის საქმე საკუთრივ პოეზიის შექმნა კი არ იყო, არამედ იმ მიზეზთა გამოგონება, რომელთა გამოც პოეზიას დიდებულება მიეწერებოდა. ბუნებრივია, მოგვიანებით ჩატარებულმა სამუშაომ ლექსი თვით დანერისთვის შეცვალა, ოღონდ სხვა არავისთვის. მისი ზეპირი ექსპრესია ექსტრავაგანტური იყო, მეტრიკული მოუქნელობა კი აბრკოლებდა (სულ რამდენიმე შემთხვევის გარდა), რომ ეს ექსტრავაგანტურობა ლექსად ექცია. ჩემს ცხოვრებაში ერთადერთხელ მომეცა საშუალება, ჩავძიებოდი „პოლიალბიონის“ - ამ ტოპოგრაფიული ეპოსის - თხუთმეტი ათას თორმეტმარცვლიან სტრიქონს, სადაც მაიკლ დრაიტონმა მოათავსა ფლორა, ფაუნა, ჰიდროგრაფია, რელიეფის აღწერილობა, ინგლისის სამხედრო და სამონასტრო ცხოვრება. მაგრამ დარწმუნებული ვარ, დრაიტონის მასიური და მაინც დასაზღვრული ქმნილება ნაკლებად მოსაწყენია, ვიდრე ეს ვრცელი წარმონაქმნი ჩაფიქრებულ-გადმოცემული კარლოს არგენტინოს მიერ. მან მთელი პლანეტის გარითმვა შემოგვთავაზა. ამ მიზნით, 1941 წლისთვის უკვე გამოიყენა ქუინსლენდის რამდენიმე ჰექტარი, მდინარე ობის ერთ კილომეტრზე უფრო გრძელი მონაკვეთი, გაზის ქარხანა ვერაკრუზის ჩრდილოეთით, კონსეპსიონის ოლქის წამყვანი სავაჭრო ორგანიზაციები, მარიანა კამბასერეს დე ალევარის ვილა კალე ონსეზე და ცნობილ ბრაიტონის აკვარიუმიდან არცთუ ძალზე შორს მდებარე თურქული აბანო. წამიკითხა რამდენიმე მძიმე პასაჟი თავისი პოემის ავსტრალიური ნაწილიდან, რომლის გრძელ ალექსანდრიულ ლექსებს აკლდა პროლოგის შედარებითი მღელვარება. აი, ერთი სტროფი: ისმინე ეს: რუტინული მაჩვენებელი ბოძის მარჯვნივ (რომელიც მოდის - საჭიროა კი ამის თქმა? - ჩრდილო-დასავლეთიდან) მოწყენილი ჩონჩხი ამთქნარებს. - ფერი? ციურ-მარგალიტოვანი. - ცხვრის ბაკის გარეთ, საძვალეს რომ მოგაგონებს. - ორი გაბედული ნაბიჯი, უბედურების ყბებიდან გამოტაცებული! - შესძახა დანერიმ ეგზალტირებულად, - მესმის მათი წარმატებული ლუღლუღი! მე ვაღიარებ ამას, ვაღიარებ. ერთი მათგანი - ეპითეტი რუტინული - ქმნის ზედსართავს „ტრასის“ სინონიმისთვის და, თანაც, თავს უქნევს იმ პასტორალური და სოფლური საქმეებისთვის ესოდენ ნიშნეულ გარდაუვალ მოწყენილობას, რომლის აღიარება ვერც გეორგიკებს და ვერც ჩვენს დაფნისგვირგვინოსან დონ სეგუნდოს ვერასდროს გაუბედავს ასე პირდაპირ და მიუკიბ-მოუკიბავად. მეორე კი, დელიკატურად რომ უკავშირდება პირველს, ხაზგასმით პროზაული ფრაზაა: „მოწყენილი ჩონჩხი ამთქნარებს“. მას პედანტები ამოღებას დაუპირებენ სამღვდელოების თანადგომის გარეშე, ხოლო უფრო კაცური გემოვნების კრიტიკოსი ისევე ჩაიხუტებს, როგორც თავის საკუთარ ცხოვრებას. მთელი ეს სტრიქონი ერთი კარგი 24 კარატის ტოლფასია. მეორე ნახევარსტრიქონი გვთავაზობს ყოვლად გაცხოველებულ საუბარს მკითხველთან, ამ უკანასკნელის ცოცხალი ცნობისწადილის მოლოდინშია, შეკითხვას აღუძრავს ბაგეებზე და მერე... voilа, თვითონ პასუხობს დაუყოვნებლივ. ან ამ მანევრზე რას ფიქრობთ: ციურ-მარგალიტოვანი? ეს ხატოვანი ნეოლოგიზმი მხოლოდ მიანიშნებს ცაზე, ავსტრალიური პეიზაჟის ეგზომ არსებით შტრიხზე. ამ ალუზიის გარეშე ჩანახატის ფერები მეტისმეტად ჩამუქებული იქნებოდა და მკითხველს აიძულებდა, წიგნი დაეხურა შავი, უკურნებელი მელანქოლიისგან ღრმად დაკოდილი სულით. შუაღამისას დავემშვიდობე და წამოვედი. ორი კვირის შემდეგ დანერიმ დამირეკა. ეს პირველად ხდებოდა მის ცხოვრებაშიც და ჩემსაშიც. ოთხზე შევხვდეთო, მითხრა, „რათა ერთად შევისრუტოთ ღმერთების რძე რომელიმე ახლომდებარე ბარ-სალონში, რომლის გახსნას ქუჩის კუთხეში ჩემი საპატიო მემამულეების, ბატონი ზუნინოსა და ბატონი ზუნგრის იშვიათ კომერციულ ალღოს უნდა ვუმადლოდეთ. ამ კაფეს გაცნობას თქვენ არ ინანებთ“. დავთანხმდი ამ შეხვედრაზე (უფრო ბედს შერიგებული, ვიდრე ენთუზიაზმით აღვსილი). გაგვიჭირდა საჩვენო მაგიდის მოძებნა. უმოწყალოდ თანამედროვე „ბარ-სალონი“ ოდნავ ნაკლებად საზარელი აღმოჩნდა, ვიდრე ველოდი. მეზობელ მაგიდებზე აგზნებული კლიენტები ზუნინოსა და ზუნგრის მიერ უყოყმანოდ ინვესტირებულ თანხებს განიხილავდნენ. კარლოს არგენტინოს ვითომ გაუკვირდა სიახლეები ამ დაწესებულების განათებაში (რომლის შესახებაც უეჭველად წინდაწინ შეატყობინებდნენ), მერე კი რამდენადმე მკაცრად მითხრა: - ერთობ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს თქვენს მიდრეკილებებს ის ამბავი, რომ, როგორც თავად ამჩნევთ, ეს ადგილი არაფრით ჩამოუვარდება ფლორესის ყველაზე შემაღლებულ ადგილებს. შემდეგ კიდევ ერთხელ წამიკითხა თავისი პოემის ოთხი თუ ხუთი გვერდი. ცვლილებები სიტყვიერი ყოყლოჩინობის მიმართულებით მოეხდინა: იქ, სადაც უწინ ეწერა „ლურჯი“, ახლა იყო „ლაჟვარდოვანი“, „ლაზურული“, თვით „მოცისფროც“ კი. სიტყვა „რძისებრი“ მისთვის არასაკმარისად საძაგელი აღმოჩნდა და მხურვალე აღწერაში იმ ადგილისა, სადაც მატყლს რეცხავენ, შეცვალა სიტყვებით „მორძეო“, „რძოვანი“, „ლაქტატური“... მწარედ ლანძღავდა თავის კრიტიკოსებს, მერე კი, უფრო კეთილმოწყალე ტონით ადარებდა მათ იმ პირებს, „ვისაც საქმე არა აქვს არც ძვირფას ლითონებთან და არც ორთქლის პრესებთან, ლამინატორებთან ან გოგირდმჟავასთან, რომელსაც იყენებენ ძვირფასეულობის გამოსაჭედად, მაგრამ ვისაც შესწევს უნარი მიუთითოს სხვებს საუნჯის ზუსტი ადგილსამყოფელი“. შემდეგ მიმართულება შეცვალა, სასტიკად გაილაშქრა წინასიტყვაობების წინააღმდეგ, რასაც „პროლოგომანია“ უწოდა. ეს ხომ უკვე გაბიაბრუებული ჰქონდა გონიერების პრინცს „დონ კიხოტის“ ელეგანტურ წინათქმაში. თუმცა დანერიმ თვითონვე აღიარა, რომ მისი ახალი ნაშრომის შესავალში ცუდი არ იქნებოდა ყურადსაღები რეკომენდაცია: „ქების სიტყვა ნათქვამი ნამდვილად მნიშვნელოვანი მწერლის, პატივდებული კაცის მიერ“. მერე დაამატა, ჩემი პოემის პირველი რამდენიმე კანტოს გამოქვეყნებას ვაპირებო. და, აი, ამ მომენტში მივხვდი უპრეცედენტო სატელეფონო ზარისა და აქ მოპატიჟების აზრს: ეს კაცი აპირებდა ეთხოვა, წინათქმა დამიწერე ჩემი პედანტური დომხალისთვისო. თუმცა ჩემი შიში არ გამართლდა. კარლოს არგენტინომ უხალისო აღტაცებით აღნიშნა: მჯერა, ბელეტრისტ ალვარო მელიან ლაფინურის მიერ ყველა სფეროში მოპოვებული პრესტიჟი „მტკიცეა“, და თუ მე დავიჯერებდი, რომ ალვარო დამერწმუნებინა, მას ნამდვილად „გაიტაცებდა აზრი ზემოხსენებული წინასიტყვაობის დაწერის თაობაზე“. ჩემი მხრიდან ყოვლად უპატიებელი ჩავარდნის აღსაკვეთად, სიტყვა უნდა დამეძრა პოემის ორ შეუდავებელ ღირსებაზე: მის გარეგნულ სრულქმნილებასა და მეცნიერულ სიზუსტეზე. „რადგან რიტორიკული მეთოდების, ფიგურების, ხიბლისა და გრაციის ეს ვრცელი ბაღნარი ვერ აიტანს თუნდაც ერთ დეტალს, რომელიც არ შეეხამებოდა მის მკაცრ სიმართლეს“. დანერიმ ისიც აღნიშნა, ბეატრიჩეს ყოველთვის სიამოვნებდა ალვაროს საზოგადოებაში ყოფნაო. დავეთანხმე. გულუხვად დავეთანხმე. თუმცა, დამატებითი მართლმაგვარობის სახელით, ვუთხარი, რომ ალვაროს დაველაპარაკებოდი არა ორშაბათს, არამედ ხუთშაბათს პატარა ვახშამზე, რომლითაც მთავრდებოდა ხოლმე მწერალთა წრის ყოველი შეხვედრა (არავითარი ასეთი ვახშამი არ არსებობს, თუმცა ხუთშაბათობით ნამდვილად იმართება მწერლების შეხვედრები. ეს იყო ფაქტი, რომელიც კარლოს არგენტინოს შეეძლო გადაემოწმებინა გაზეთებში და რომელიც ჩემს თვალსაზრისს ერთგვარ დამაჯერებლობას სძენდა). დანერის ვუთხარი (ნახევრად პროფეტულად, ნახევრად შორს გათვლით), პროლოგის საკითხის განსჯამდე მე ჯერ პოემის საინტერესო ჩანაფიქრზე ვილაპარაკებდი-მეთქი. როცა ერთმანეთს დავემშვიდობეთ და მე კალე ბერნარდო დე ირიგოიენის ქუჩას ჩავუყევი, შეძლებისდაგვარად მიუკერძოებლად ვჭვრეტდი პერსპექტივებს, რომლებიც მელოდა: 1) საუბარი ალვაროსთან; თქმა, რომ ბეატრიჩეს ბიძაშვილს (შეხვედრის განმარტებითი ხასიათი უფლებას მომცემდა გარდაცვლილი ქალი სახელით მომეხსენიებინა) დაწერილი ჰქონდა პოემა, რომელიც თითქოს უსასრულობამდე განავრცობდა კაკაფონიისა და ქაოსის შესაძლებლობებს; 2) საერთოდ არ დავლაპარაკებოდი ალვაროს. რაკი ჩემს თავს საკმაოდ კარგად ვიცნობდი, წინასწარ განვჭვრიტე, რომ ჩემი სიზანტე მეორე გზას აირჩევდა. პარასკევის დილიდან დაწყებული, ჩემი ტელეფონი მუდმივი ფორიაქის მიზეზად იქცა. აღშფოთებული ვიყავი, რომ ეს მოწყობილობა, რომლიდანაც უწინ თვით ბეატრიჩეს ხმა მესმოდა ხოლმე, ახლა იქამდე შეიძლებოდა დაცემულიყო, რომ გიჟპოეტა კარლოს არგენტინო დანერისგან ფუჭი და, შესაძლოა, განრისხებული ჩივილებიც მესმინა. საბედნიეროდ, მსგავსი არაფერი მომხდარა, გარდა აუცდენელი გაღიზიანებისა, რომელიც მივიღე კაცისგან, დელიკატური მისიით რომ დამტვირთა, მერე კი სრულებით ამომიგდო მეხსიერებიდან. საბოლოოდ, ტელეფონით ტერორი შეწყდა, ოქტომბრის ბოლოს კი კარლოს არგენტინომ დამირეკა. ძალიან აღელვებული იყო. თავიდან ვერც კი ვიცანი ვინ მირეკავდა. დაღვრემილად, ბრაზიანად და ენის ბორძიკით თქვა: ამჯერად ზუნინო და ზუნგრი - ეს დაუოკებელი წყვილი - ჩემი სახლის დანგრევას აპირებენ უამისოდაც ვეებერთელა თავიანთი „კაფეს“ გაფართოების საბაბითო. - ჩემი მშობლების სახლი, სახლი, რომელშიც მე დავიბადე, ძველი და ღრმად ჩაფესვილი სახლი კალე გარაიზე! - გაიმეორა მან და, ვინ იცის, ეგებ თავისი ნაღველი ამ ფრაზის მელოდიურობით მოალბო. ჩემთვის რთული საქმე არ აღმოჩნდა მისი მწუხარების გაზიარება. მას შემდეგ, რაც ადამიანი ორმოც წელს გადასცდება, ყოველი ცვლილება დროის სვლის საძულველ სიმბოლოდ იქცევა ხოლმე. გარდა ამისა, ეს იყო სახლი, რომელიც უსასრულოდ მიმანიშნებდა ბეატრიჩეზე. ვცადე, ნათლად გამომეხატა ეს უკიდურესად დელიკატური მომენტი. ჩემმა თანამოსაუბრემ შემაწყვეტინა. თუ ზუნინო და ზუნგრი თავიანთ აბსურდულ გეგმას არ გადაიფიქრებენ, მაშინ ზუნი - დანერის ადვოკატი - თვით ამ ფაქტის საფუძველზე აღძრავს საქმეს ჩემთვის მოყენებული ზარალისთვის და კარგად დამრგვალებულ ასი ათასსაც გადაახდევინებს. ზუნის ხსენებამ შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე. მისი საადვოკატო ბიურო კასეროსის და ტაკუარის კუთხეში საარაკოდ კეთილგონივრული დაწესებულებაა. დანერის ვკითხე, უკვე მოჰკიდა თუ არა ზუნიმ ამ საქმეს ხელი. ამ ნაშუადღევს უნდა დაველაპარაკოო, მიპასუხა. მერე შეყოყმანდა... და ყრუ, უპიროვნო ხმით ჩვენ შევეხეთ საკითხს, თუ როდის ვისურვებდით, გაგვენდო ერთმანეთისთვის რაღაც ღრმად პირადული. პოემა რომ დავამთავრო, ამისთვის სახლი მჭირდებაო, რადგან სარდაფის ერთ კუთხეში ალეფიაო, მითხრა დანერიმ და ახსნაც მოაყოლა: ალეფი არის სივრცის ერთ-ერთი წერტილი, რომელიც ყველა სხვა წერტილს მოიცავსო. - ზუსტად სასადილო მაგიდის ქვეშ არის, - მწუხარე კაცის ბაგეებს ეს სიტყვები მკაფიოდ მოსწყდა, - ის ჩემია, ჩემი! ბავშვობაში აღმოვაჩინე, სანამ სკოლაში წავიდოდი. სარდაფში დაქანებული კიბე ჩადის, ბიძამ და დეიდამ ამიკრძალეს იქ ჩასვლა. მაგრამ ვიღაცამ თქვა, ყველგან წახვალ, თუ საძირკველში ის გაქვსო. მოგვიანებით შევიტყვე, რომ ამის მთქმელი (ვინც უნდა ყოფილიყო ის) გულისხმობდა დიდ, დაბალ, კვადრატულ სკივრს, მე კი ვიფიქრე: იქ, ქვემოთ, რაღაც ჯადოსნური გამოგონება იმალება-მეთქი. ვცადე, ჩავპარულიყავი კიბეზე და... პირდაპირ თავდაყირა ჩავვარდი სარდაფში. როცა თვალი გავახილე, ალეფი დავინახე. - ალეფი? - გავიმეორე მე. - ჰო, ადგილი, სადაც მინარევისა თუ ურთიერთშერევის გარეშე თანაარსებობს და ყველა კუთხიდან მოჩანს ქვეყნიერების ყველა ადგილი. ეს აღმოჩენა არავისთვის გამიმხელია, მაგრამ სარდაფში ისევ ჩავედი. ბავშვი ვერ მიხვდა, რომ მიეცა პრივილეგია - პოემა შეექმნა უკვე ზრდასრულს! ზუნინო დ ზუნგრი ვერასოდეს წამართმევენ მას... ვერასოდეს, ვერასოდეს! კანონების წიგნმომარჯვებული ზუნი დაამტკიცებს, რომ ალეფი ჩემი განუყოფელი ნაწილია. ვცადე, წარმომედგინა ეს ყველაფერი. - მაგრამ სარდაფში ხომ სრულებით ბნელა? - ურჩ ცნობიერებაში ჭეშმარიტება არ შევა. თუ ქვეყნიერების ყველა ადგილი ალეფშია, მაშინ იქვე იქნება ყველა ვარსკვლავი, ყველა ლამპა, სინათლის ყველა წყარო. - ახლავე მოვალ. მსურს, ვნახო. მანამდე დავკიდე ყურმილი, სანამ უარს მეტყოდა ჩემს მიღებაზე. ზოგჯერ რაიმე ფაქტის გაგება საკმარისია იმისთვის, რომ მანამდე შეუმჩნეველი დამადასტურებელი დეტალების მთელი მწკრივი თავის ადგილზე ჩაჯდეს. განცვიფრებული ვიყავი, როგორ ვერ მივხვდი ამ მომენტამდე, რომ კარლოს არგენტინო შეშლილია. ყველა ვიტერბო, ფაქტობრივად... ბეატრიჩე (ეს მე თვითონ მითქვამს არაერთგზის) იყო ქალი, შეუბრალებლად ნათლადმხედველი გოგონა. თუმცა ჰქონდა სხვა რამეებიც: უყურადღებობა, გაფანტულობები, ზიზღის მომენტები, სრული სისასტიკისაც, რასაც შეიძლებოდა პათოლოგიური ახსნა ჰქონოდა. კარლოს არგენტინოს სიგიჟემ მავნე სიხარულით ამავსო. გულის სიღრმეში ხომ ყოველთვის გვძაგდა ერთმანეთი. კალე გარაიზე მოახლემ მთხოვა: თუ შეიძლება, დაელოდეთ, სერ დანერი სარდაფშია, როგორც ყოველთვის, ფოტოსურათებს ამჟღავნებსო. გამოუყენებელ პიანინოზე დადგმული უყვავილო ლარნაკის გვერდით იღიმოდა ბეატრიჩეს დიდი, გახუნებული ფოტოსურათი, - არა იმდენად მოძველებული, რამდენადაც დროის მიღმა დარჩენილი. ახლა ჩვენ ვერავინ გვხედავდა. სასოწარკვეთილი სინაზის ტალღამ სურათთან მიმაახლოვა. „ბეატრიჩე... ბეატრიჩე ელენა, ბეატრიჩე ელენა ვიტერბო... საყვარელო ბეატრიჩე, სამუდამოდ დაკარგულო ბეატრიჩე... ეს მე ვარ, მე ვარ, ბორხესი“. მალე კარლოსიც შემოვიდა. სიტყვები ლაკონიური ჰქონდა, ტონი - გულგრილი. მივხვდი, რომ სხვაზე ვერაფერზე ფიქრობდა, ალეფის დაკარგვის გარდა. - ერთი ჭიქა ფსევდოკონიაკი და პირდაპირ სარდაფში ჩავალთ. წინასწარ უნდა გაგაფრთხილოთ: არსებითია მწოლიარე მდგომარეობა, ისევე, როგორც სიბნელე, უძრაობა და ერთგვარი მხედველობითი მისადაგება. კაფელის იატაკზე დაწვებით და სათანადო კიბის მეცხრამეტე საფეხურს მიაჩერდებით. მე ისევ ზემოთ ავალ, ტრაპს ჩამოვაღებ, თქვენ კი მარტო დარჩებით. რომელიღაც მღრღნელი შეგაშინებთ. ეს ძნელი საქმე არ არის! რამდენიმე წუთში დაინახავთ ალეფს: ალქიმიკოსებისა და კაბალისტების ხორცშესხმულ მიკროკოსმოსს, ჩვენს ანდაზურ მეგობარს: multum in parvo - თუ თქვენ ვერაფერს ხედავთ, ეს, რასაკვირველია, ჩემი ნაამბობიდან არაფერს აუფასურებს, - განაგრძო სასადილო ოთახში, - ჩადით ქვემოთ. სულ მალე შეძლებთ დიალოგში შესვლას ბეატრიჩეს ყველა სახებასთან. სწრაფად ჩავყევი კიბეს. აღარ შემეძლო მისი ცარიელი ყბედობის მოსმენა. კიბეზე ოდნავ უფრო ფართო სარდაფი ჭას ან ცისტერნას უფრო ჰგავდა. ამაოდ ვეძებე კარლოს არგენტინოს მიერ ნახსენები საგზაო სკივრი, მხოლოდ ჯუთის რამდენიმე ტომარა და ბოთლებით სავსე რამდენიმე ყუთი ეწყო კუთხეში. კარლოსმა ერთი ტომარა აიღო, დაკეცა და ძალზე აკურატულად დადო. - მოკრძალებული ქვეშაგია, - ამიხსნა, - მაგრამ ერთი დუიმითაც რომ ავწიო, ვერაფერს დაინახავთ, დამწუხრდებით და დაითრგუნებით. გაჭიმეთ იატაკზე თქვენი დიდი და მოუქნელი სხეული და ცხრამეტამდე დაითვალეთ. მივყევი მის სასაცილო ინსტრუქციებს. ბოლოს დანერი წავიდა და ფრთხილად ჩამოაღო ტრაპი. მოგვიანებით გავარჩიე სინათლის სხივი, მაგრამ ირგვლივ მაინც სრული სიბნელე იდგა. უცებ გავაცნობიერე რა საფრთხეში აღმოვჩნდი: შეშლილ ადამიანს თავი მიწის ქვეშ ჩავამწყვდევინე მას შემდეგ, რაც ერთი ჭიქა შხამი გამოვცალე. კარლოსის ტრაბახი აშკარად მალავდა ღრმად ჩაჯდარ შიშს, რომ მის „სასწაულს“ ვერ დავინახავდი. და იმისთვის, რომ თავისი ბოდვა დაეცვა და საკუთარი თავისთვის თავისი სიგიჟე დაემალა, მე უნდა მოვეკალი. ვიგრძენი ყრუ დისკომფორტი, რომელიც, ვცადე, ჩემივე მოუქნელობისთვის მიმეწერა, არა ნარკოტიკის ზემოქმედებისთვის. თვალები დავხუჭე და ისევ გავახილე. მაშინ დავინახე ალეფი. ამჯერად ჩემი ამბის გამოუთქმელ ცენტრს ვუახლოვდები. აქ იწყება მწერლის უიმედობა. თითოეული ენა სიმბოლოების ანბანია, რომლის გამოყენება გულისხმობს ამ ენაზე მოსაუბრე ადამიანთა ერთობლივ წარსულს. როგორ გადავცე სხვებს უსასრულო ალეფი, რომელსაც ჩემი მფრთხალი მეხსიერება ვერც კი იტევს? მსგავს ვითარებაში მისტიკოსები მიმართავენ სიმბოლოების მთელ სპექტრს: ღვთაების აღსანიშნავად სპარსი მისტიკოსი ლაპარაკობს ფრინველზე, რომელიც რაღაცნაირად ყველა ფრინველია; ალენ დე ლილი ასახელებს სფეროს, რომლის ცენტრი ყველგანაა, გარშემოწერილობა - არსად; ეზეკიელი ახსენებს ოთხსახიან ანგელოზს, ერთდროულად რომ გაჰყურებს ქვეყნიერების ოთხ მხარეს. შემთხვევით არ ხდება, რომ ასეთ გაუგონარ ანალოგიებს მოვუხმობ: მათ კავშირი აქვთ ალეფთან. იქნებ ღმერთებმა უარი არ მითხრან, რომ ეკვივალენტური სახე-ხატი ვიპოვო. თუმცა ამგვარი რამის გადმოცემა ლიტერატურით, სიყალბით შეირყვნება. გარდა ამისა, ცენტრალური პრობლემა - უსასრულობის აღწერა, თუნდაც ნაწილობრივი - გადაუწყვეტელი რჩება. იმ დაუსაზღვრავ წამში მე დავინახე მილიონობით საამური და საზარელი ქმედება, მაგრამ არც ერთს არ გავუკვირვებივარ ისე, როგორც იმ ფაქტს, რომ ყველა ერთსა და იმავე წერტილში ხდებოდა, თან არც ერთმანეთს ფარავდა და არც გამჭვირვალე იყო. ის, რასაც ჩემი მზერა ხედავდა, ერთდროულად ხდებოდა. ხოლო ის, რასაც დავწერ, ერთმანეთს მიყოლებული იქნება, რადგან, როგორც ასეთი, თვით ენაა თანმიმდევრული. სხვა თუ არაფერი, რაღაცას მაინც მოვიხელთებ. საფეხურის ქვეშ, მარჯვენა მხარეს, დავინახე თითქმის აუტანლად კაშკაშა, ცისრტყელასებრი ნათება. ჯერ ვიფიქრე, რომ ბრუნავდა, მერე მივხვდი, რომ მოძრაობის ილუზიას მის შიგნით მიმდინარე სანახაობები ქმნიდნენ. ალეფი, ალბათ, ორი თუ სამი სანტიმეტრის სიგანის იქნებოდა, მაგრამ მის შიგნით სამყაროული სივრცე ეტეოდა სრულებით დაუპატარავებლად. თითოეული საგანი (სარკის მინის ზედაპირი, ასე ვთქვათ) წარმოადგენდა უსასრულო საგნებს, რადგან მკაფიოდ ვხედავდი მას კოსმოსის ყოველი წერტილიდან. დავინახე ცოცხალი არსებებით სავსე ზღვა, განთიადი და მწუხრი, უამრავი ამერიკა, ვერცხლისფერი აბლაბუდა შავი პირამიდის ცენტრში, დამსხვრეული ლაბირინთი (ეს ლონდონი იყო), აურაცხელი თვალი, ყველა - ძალზე მოახლოებული, ისე რომ უკვირდებოდნენ თავიანთ თავს ჩემში, როგორც სარკეში; დავინახე პლანეტის ყველა სარკე (მე არც ერთში არ ვირეკლებოდი); კალე სოლერის უკანა ეზოში დავინახე იგივე კაფელი, ოცი წლის წინ რომ ვნახე ფრაი ბენტოსის ერთი სახლის შესასვლელში; დავინახე ყურძნის მტევნები, თოვლი, თამბაქო, ლითონის ძარღვები, წყლის ორთქლი, ეკვატორის ამობურცული უდაბნოები და თითოეული ქვიშის მარცვალი, ქალი ინვერნესში და არასოდეს დამავიწყდება მისი ინტენსიური თმა, მისი ქედმაღალი სხეული, მის მკერდში განტოტვილი კიბო; დავინახე მშრალი მიწის წრე ტროტუარზე, სადაც უწინ ხე იდგა; დავინახე სოფლური სახლი ადროგეში; პლინიუსის (ფილემონ ჰოლანდიელის) პირველი ინგლისური თარგმანის ასლი, ყველა გვერდის ყველა ასო - ერთდროულად (ჩემს ბიჭობაში პირს დავაღებდი: როგორ არ აითქვიფა ყველა ეს ასო ერთმანეთში მთელი ღამის განმავლობაშიო); დავინახე დღე და ღამე ერთდროულად; დაისი კენეტაროში, რომელიც თითქოს ირეკლავდა ბენგალიაში გაშლილი ვარდის ელფერს; დავინახე ჩემი საძინებელი (არავინ იყო შიგ); დავინახე წყალმიწიანი დედამიწის გლობუსი ალკმაარის კაბინეტში, ორ სარკეს შორის მდგარი და ამის გამო უსასრულოდ გამრავლებული; დავინახე ქარისგან ფაფარაფრიალებული ცხენები კასპიის ზღვის სანაპიროზე განთიადისას; დავინახე ხელის დახვეწილი ძვლები; შეტაკების შემდეგ გადარჩენილი მებრძოლები, ღია ბარათებს რომ უგზავნიდნენ თავისიანებს; ტაროს ბანქოს ქაღალდი და მაღაზიის ვიტრინა მირზაპურში; გვიმრების გადახრილი ჩრდილები სათბურის იატაკზე; ვეფხვები, კლავიშები, ბიზონები, ტალღების მიმოქცევა, ჯარები, დედამიწის ყველა ჭიანჭველა, სპარსული ასტროლაბია; დავინახე მაგიდის უჯრაში (ამ ხელნაწერის დანახვაზე ცახცახმა ამიტანა) უხამსი, დაუჯერებელი, დეტალებში დაზუსტებული წერილები, რომლებიც ბეატრიჩეს გაეგზავნა კარლოს არგენტინოსთვის; დავინახე ლამაზი მონუმენტი ჩაკარიტაზე; ოდესღაც მშვენიერი ბეატრიჩე ვიტერბოს საზარელი ნაშთები; ჩემი შავი სისხლის ცირკულაცია ძარღვებში; სიყვარულის რგოლები და ზამბარები, სიკვდილისეული დეფორმაციები; დავინახე ალეფი ერთდროულად ყველა მხრიდან, ალეფში - დედამიწა, დედამიწაში - ისევ ალეფი, ალეფში კი - ისევ დედამიწა; დავინახე ჩემი სახე და შიგნეულობა, შენი სახე... თავბრუ დამესხა და ავქვითინდი, რადგან ჩემმა თვალებმა დაინახა ის საიდუმლო, ჰიპოთეტური საგანი, რომლის სახელი ადამიანებმა მიითვისეს, მაგრამ რომლისთვისაც არავის არასდროს ჭეშმარიტად არ შეუხედავს: წარმოუდგენელი სამყარო. უსასრულო მოწიწების, უსასრულო დანანების განცდამ მომიცვა. - ეგრე მოგიხდება, ჭკუიდან რომ გადახვედი და იქ ჩარგე ცხვირი, სადაც არავინ გიხმობდა, - თქვა მხნე და მოწყენილმა ხმამ, - შეგიძლია ტვინი იჭყლიტო, მაგრამ ვერასოდეს გადამიხდი იმისთვის, რაც დღეს გაგიმხილე, თუნდაც ას წელიწადში. ხედავ, რა დიდებული ობსერვატორიაა, ჰა, ბორხეს?! კარლოს არგენტინოს ფეხსაცმელები კიბის ზედა საფეხურზე შემოდგნენ. ამ უეცარ ნახევარსინათლეში მოვახერხე და წამოვდექი. - დიდებული... ჰო, სრულებით... - ვთქვი ენის ბორძიკით და განმაცვიფრა ჩემივე ტონის გულგრილობამ. - ნახე? - აღელვებით ჩამეკითხა კარლოსი, - მკაფიოდ დაინახე? ფერადად და ასე შემდეგ? მეყსეულად ჩავიფიქრე ჩემი შურისძიება. შეძლებისდაგვარად გულთბილად - თვალში საცემი გულდაწყვეტით, ნერვიულად და ეშმაკურად - მადლობა გადავუხადე კარლოს არგენტინო დანერის მისი სტუმართმოყვრული სარდაფისთვის და ვურჩიე, - გაეცალე მეტროპოლისის დამღუპველ გავლენას, რომელსაც ვერავინ - მერწმუნე, ვერავინ - ასცდება-მეთქი. რბილი სიმტკიცით უარვყავი ჩემი მოსაზრებების გამოთქმა ალეფთან დაკავშირებით. გასვლის წინ ორივე მხარში ჩავბღუჯე და გავუმეორე: სოფელი (სიმშვიდე და თავისუფლება, ხომ გესმის) საუკეთესო თერაპიაა, რომელსაც შეიძლება მიმართო-მეთქი. ქუჩაში, მეტროს სადგურ „კონსტიტუსიონის“ საფეხურებზე, ყველა სახე ნაცნობი ჩანდა. მეშინოდა, რომ ამიერიდან აღარაფერი გამაოცებდა; რომ ვეღარასდროს მოვიცილებდი dejа vu-ს შეგრძნებას. საბედნიეროდ, რამდენიმე უძილო ღამის შემდეგ ჩემში კვლავ ამუშავდა გულმავიწყობა. P.S. (მარტი, 1, 1943): კალე გარაიზე სახლის დანგრევიდან ექვსი თვის შემდეგ „პროკრუსტეს პუბლიშერმა“, რომელიც არ შეუშინდა დანერის პოემის სიგრძეს, პირველად გამოაქვეყნა ის სერიაში „არგენტინული თხზულებები“. სხვა რა შეიძლებოდა მოჰყოლოდა ამას, თუ არა ის, რომ კარლოს არგენტინომ აიღო მეორე ადგილი ლიტერატურის ეროვნულ კონკურსზე. პირველი პრიზი ერგო დოქტორ აიტას, მესამე - დოქტორ მარიო ბონფანტის. განსაცვიფრებელია, მაგრამ ჩემს თხზულებას „მწყემსის ბანქო“ სრულებით არაფერი ერგო. კიდევ ერთხელ იზეიმა გაუგებრობამ და შურმა! დიდხანს ვეღარ მომიხერხდა კარლოს არგენტინოს ნახვა. გაზეთები გვამცნობდნენ, მალე მეორე ტომსაც გამოსცემსო. მისი ბედნიერი კალამი (რომელსაც აღარ ურახუნებს ალეფი) დოქტორ ასევედო დიასის კრებულის გალექსვას მიეძღვნა. აქ, მსურს, დავამატო ორი დაკვირვება: ერთი უკავშირდება ალეფის ბუნებას, მეორე - მის სახელს. დავიწყებ მეორით. ალეფ, როგორც ყველამ იცის, საკრალური ანბანის პირველი ასოა. მისი გამოყენება ჩემი ამბის სათაურად შემთხვევითი ვერ იქნებოდა. კაბალაში ეს ასო ნიშნავს ენ სოფს - წმინდა, დაუსაზღვრავ ღვთაებას. ისიც უთქვამთ, რომ მას აქვს ფორმა ადამიანის, რომელიც ცაზე და მიწაზე მიუთითებს და ასე აღნიშნავს, რომ ქვედა სამყარო ზედას რუკა და სარკეა. სიმრავლეთა თეორიაში ალეფ არის არასასრული რიცხვების სიმბოლო, რომელშიც მთლიანობა არ აღემატება ნებისმიერ შემადგენელ ნაწილს. მსურს, ვიცოდე: კარლოს არგენტინომ ეს სახელი აირჩია თუ ამოიკითხა - მისადაგებული ერთ წერტილთან, რომელშიც თავს იყრის ყველა სხვა წერტილი - ერთ-ერთ იმ აურაცხელ ტექსტთაგანში, ალეფმა რომ გაუმხილა მისივე სახლში? რაოდენ საკვირველიც უნდა ჩანდეს, მწამს, რომ არსებობს (ან არსებობდა) მეორე ალეფი; რომ კალე გარაის ალეფი ცრუ ალეფი იყო. ჩემს მიზეზებს მოვიყვან. 1867 წელს კაპიტანი ბარტონი ინგლისის კონსული იყო ბრაზილიაში. 1942 წლის ივლისში, სანტოსის ბიბლიოთეკაში, პედრო ჰენრიკეს ურენამ აღმოაჩინა ბარტონის ხელნაწერი, რომელშიც ეს უკანასკნელი განიხილავს ალექსანდრე მაკედონელის აღმოსავლურ სარკეს. ამ სარკეში, ბარტონის თქმით, მთელი სამყარო ირეკლებოდა. ბარტონი ახსენებს სხვა ამდაგვარ მექანიზმებსაც: ქაიხოსროს შვიდმაგ თასს; ტარაქ იბნ-ზიადის სარკეს, კოშკში ნაპოვნს („ათას ერთი ღამე“, 272); ლუციან სამოსატელის სარკეს, მთვარეზე შემოწმებულს („ჭეშმარიტი ისტორია“, 1:26); სარკოვან შუბს - იუპიტერისთვის მიკუთვნებულს კაპელას „სატირიკონის“ პირველ წიგნში; მერლინის უნივერსალურ სარკეს: „მრგვალს და ჩაზნექილს... (რომელიც) მინის სამყაროს ჰგავდა“ („ჯადოსნური დედოფალი“, III:2,19), და შემდეგ ამატებს საგულისხმო სიტყვებს: „მაგრამ ეს ყველაფერი (გარდა იმისა, რომ აღარ არსებობს) მხოლოდ ოპტიკური ხელსაწყოებია. მორწმუნეებმა, რომლებიც ამრის მეჩეთში მოდიან (ქაირო), იციან, რომ სამყარო მოთავსებულია იმ ქვის სვეტებიდან ერთ-ერთში, გარს რომ ერტყმის ცენტრალურ ეზოს. რასაკვირველია, მას ვერავინ ხედავს, მაგრამ ვინც სვეტს ყურს მიადებს, მალე გაიგონებს მის გნიას-გუგუნს... მეჩეთი VII საუკუნით თარიღდება, ხოლო სვეტები სხვა, პრეისლამური ტაძრებიდან მოდის, რადგან როგორც იბნ-ხალდუნმა დაწერა: „მომთაბარე ტომების მიერ დაარსებულ სახელმწიფოებში არსებითი ფაქტორია უცხოელთა ყოფნა ყოველივე იმისთვის, რაც ქვის წყობას უკავშირდება“. არსებობს თუ არა ალეფი ქვის გულში? ვნახე თუ არა ის, როცა ყველაფერი ვნახე, მერე კი დავივიწყე? ჩვენი გონება დავიწყებისკენაა მიდრეკილი. წლების ტრაგიკულ ეროზიაში, მე თვითონ ვამრუდებ და ვკარგავ ბეატრიჩეს ნაკვთებს. ესტელა კანტოს …
- დაამატა Kakha to ლიტერატურა at 7:54pm on თებერვალი 18, 2015
- თემა: ამბავი ერთი სიყვარულისა
- ასრულებდა, მაგრამ ასრულებდა უხალისოდ, ძალისძალად. არა, მას არ უყვარდა ლიდუვინა და, ალბათ, არც არასდროს შეუყვარდებოდა. ეს გრძნობა უფრო იმ ყმაწვილის გატაცებას ჰგავდა, რომელიც ქალის არსს შეიცნობს თუ არა, პირველივე ქალი, ვინც გზად შემოეყრება და სხივიან თვალებს შეანათებს, უმალ შეუყვარდება, თუნდაც იცოდეს, რომ იგი იმ ბედის გზას გაუმრუდებს, ცაში რომაა გადაწყვეტილი. და აჰა, ერთ დღესაც, ზიარება რომ მიიღო და მერე ალალბედზე გადაშალა სახარება, აკი სწორედ ის სტრიქონები მოხვდა თვალში და ნამდვილად არ მოსჩვენებია, ცხადად ამოიკითხა: "წარვედი ყოველსა სოფელსა და უქადაგეთ სახარებაი ესე ყოველთა დაბადებულთა" (მარკოზი XV.15). ეს იყო მისი ვალი და მოწოდება, სახარება უნდა ექადაგა, მაგრამ ჯერ სასულიერო წოდებაზე უნდა ეზრუნა, ალბათ, ჯობდა მონასტერში ბერად აღკვეცილიყო, ამისთვის იყო დაბადებული, უფლის სიტყვა უნდა მიეტანა ხალხთან და არა იმისთვის, რომ ოჯახის მამა გამხდარიყო, მით უმეტეს, საქმრო. ლიდუვინას კარ-მიდამო ურსულელთა მონასტერს ემიჯნებოდა, რომელსაც გარს ქვის მაღალი გალავანი ჰქონდა შემოვლებული და შუაში ვიწრო შუკა ჩაუდიოდა. გალავანს კვიპაროსის ფართოდ გაშლილი, მძიმე ტოტები ეფინებოდა და იქ მუდამ ბეღურები ჟივჟივებდნენ. საღამო ჟამს მწვანედ ჩამუქებული კვიპაროსი კიდევ უფრო ჩამუქდებოდა და აგიზგიზებული დასალიერის ფონზე მით უფრო მკვეთრად იხატებოდა; და ამ საღამოს სიმყუდროვეში მონასტრის ზარებიც აგუგუნდებოდა, თითქოს კვერს უკრავდა და კიდეც წააქეზებდა, – "წარვედი ყოველსა სოფელსა და უქადაგეთ სახარებაი ესე ყოველთა დაბადებულთაო". მათი საუბრებიც ნაძალადევი და უხალისო იყო. რკინის მესერი, საქმროსა და საცოლეს რომ აცალკევებდა, ციხის გისოსებს მოგაგონებდათ და იყვნენ კიდეც ისინი ტყვეები, მაგრამ არა სიყვარულისა თუ ნაზი გრძნობისა, არამედ ერთგულებისა და პატიოსნების ღრმა პატივისცემისა; მაგრამ როცა რიკარდო ლიდუვინას აბანოზისფერ თვალებს შეჰყურებდა, უწინდებურად ვეღარ გრძნობდა, რომ სულით მაღლდებოდა. – თუ საქმე რამ გაქვს, ჩემი გულისთვის ნუ გაცდები, – უთხრა ერთხელაც ლიდუვინამ. – საქმეო? რა საქმე უნდა მქონდეს ამაზე უკეთესი, შენ რომ გიყურებ! – მიუგო მან. და ორივე მაშინვე დადუმდა, რამეთუ მიხვდნენ ამ სიტყვების სიცარიელეს. ისინი უმეტესწილად ქალაქის ამბებზე ან რომელიმე შეყვარებულ წყვილზე ლაპარაკობდნენ და ქირქილებდნენ. ზოგჯერ ლიდუვინა უნებურად თავის ოჯახზე თუ დაიჩივლებდა, დამბლადაცემულ, დადუმებულ დედაზე ან შურისაგან ერთიანად ჩამომხმარ დაზე დაიწუწუნებდა; მათ სახლში ხომ მამაკაცი არ ჭაჭანებდა; მამა თითქმის არც ახსოვდა, ძმა კი ბუნდოვანი სიზმარივით აგონდებოდა, თოჯინასავით რომ ეთამაშებოდა და თუ კოცნას დაუპირებდა, დილის სიზმარივით გაქრებოდა. ყოველ საღამოს, როცა რიკარდო ღობეს მოშორდებოდა და შინისაკენ გაუყვებოდა გზას, ეჩვენებოდა, არა, კი არ ეჩვენებოდა, თითქმის დარწმუნებულიც იყო, რომ მათი სიყვარული ისე მოკვდა, დაბადებაც ვერ მოასწრო; მაგრამ კვლავ ბრუნდებოდა, გეგონებოდათ, რაღაც იდუმალი ძალა ეზიდებაო. მას ხიბლავდა ის მშვიდი და თან ნაღვლიანი გარემო იმ შუკაში, ლამის ჰაერიც რომ გაეჟღინთა; მწვანედ ჩამუქებული კვიპაროსი, მონასტრის მაღალი, დაბზარული კედლები, დაისის მქრქალი შუქი, ბეღურების ჟივჟივი ისე ეხამებოდა ლიდუვინას შავ თვალებსა და შავი თმის ტალღებს, ასე ეგონა, საგანგებოდ მისთვის იყო შექმნილი. როცა დაისის ცეცხლისფერ ანარეკლს გასცქეროდა, მაშინაც საცოლის თმის ტალღებს ჭვრეტდა და თვალდათვალ უყურებდა, როგორ იმსჭვალებოდა იგი ამ ანარეკლისა და ზარების შთამაგონებელი გუგუნით. საბრალო რიკარდო, ამ სასიყვარულო ურთიერთობის ტყვე, ფიქრობდა, ეგებ თავად ლიდუვინაა ის კეთილი მაცნე, ასე რომ მიხმობს და მაგულიანებსო. მაგრამ იმავ წუთს მოეჩვენებოდა, თითქოს ქალიშვილის დალალებში უკანასკნელი სხივი რომ ქრებოდა, შავი მდინარის ტალღები გადაევლებოდა და ზღვისკენ მიაქანებდა დასანთქმელად განწირულს. აღარაფერი დარჩა საჭოჭმანო, ეს ამბავი უნდა დასრულებულიყო, მაგრამ როგორ? როგორ უნდა ეღალატა ჩვევისთვის? როგორ გაეტეხა სიტყვა? ხალხის თვალში ერთი ქარაფშუტა და უმადური გამოჩენილიყო? რიკარდო იმასაც კარგად ხვდებოდა, რომ ლიდუვინასაც გაუცრუვდა იმედი, ამ სიყვარულმა ისიც დაღალა. და აი, ერთ დღესაც ისინი უსიტყვოდ გამოუტყდნენ ერთმანეთს და ეს მათ თვალებში, მათ საუბარში, უფრო სწორად, მათი თვალების უხმო საუბარში გაცხადდა ანგელუს-ის ლოცვის მერე. მათი საღამოები ხომ ისე ილეოდა, თითქოს გარდაცვლილი გრძნობების სადარაჯოდ ფხიზლობენო. მაგრამ არა, ისინი არამც და არამც არ დაემსგავსებოდნენ სხვებს, ვისზეც თვითონვე ქირქილებდნენ, ისეთები არასდროს გახდებოდნენ. მაგრამ როგორ უნდა გაემხილათ ეს ერთმანეთისთვის, როგორ უნდა ეღიარებინათ, ყველაფერი დამთავრდაო, მეგობრებივით ხომ არ ჩამოართმევდნენ ერთმანეთს ხელს და ასე გულნატკენები დაშორდებოდნენ. თუმცა, ბოლოს და ბოლოს, შვებით ხომ მაინც ამოისუნთქავდნენ. რიკარდოს მონასტრისაკენ მიუწევდა გული, ლიდუვინა კი ალბათ სხვა მამაკაცს შეხვდებოდა და ეგებ მისი ცხოვრების თანამგზავრიც გამხდარიყო. რიკარდომ კარგად აწონ-დაწონა ვითარება და გადაწყვეტილებაც მიიღო; მისი განზრახვა თან ვითომ ეშმაკურიც იყო და თან სენტიმენტალურიც; სხვა გზას მაინც ვერ ხედავდა, თორემ ეს ურთიერთობა კიდევ კარგა ხანს გაგრძელდებოდა, ისედაც უკვე ხუთი წელია ერთმანეთს ხვდებოდნენ. მათ ოჯახებს მართალია, არათუ საკმარისი, საკმარისზე მეტი შეძლება ჰქონდათ, რომ ახალგაზრდებს უზრუნველად ეცხოვრათ, მაგრამ არც ლიდუვინას დედას და არც რიკარდოს მამას დიდი მოწადინება არ გამოუჩენიათ, რადგან რიკარდოს ჯერ სწავლა უნდა დაესრულებინა, ხოლო თავად ყმაწვილს სწავლის წყურვილი დიდად არ კლავდა, არც სწავლას უჩანდა ბოლო, არც მოთმინება იყო უსაზღვრო; თან იმაზეც ფიქრობდა, ეგებ ჩვენი სიყვარული გაცოცხლდესო, თან ხანდახან აზრი გაუელვებდა, იქნებ ერთიც ვცადო და შევთავაზო, მოდი, უფროსების დაუკითხავად სახლიდან ჩუმად გავიპაროთო. რა თქმა უნდა, ამაზე ლიდუვინა არ დათანხმდებოდა; აი, მაშინ კი მიეცემოდა საბაბი და პირდაპირ ეტყოდა, ხომ ხედავ, ჩვენი სიყვარული ჭეშმარიტი არ ყოფილა, ნამდვილი ვნება სულ სხვააო; მაგრამ არც ეს აზრი ჰგვრიდა დიდ შვებას; მერე იტყოდა, ბოლოს და ბოლოს, რას მიქვია სირცხვილი, რიდი თუ ცრურწმენა, თუკი თავისუფლებას დავიბრუნებო. მაგრამ ვაითუ, ლიდუვინას თანხმობა ეთქვა... მაშინ... არა, ლიდუვინა სახლიდან დაუკითხავად წასვლას, გაქცევას არ მოისურვებდა და ასე მალულ-ფარულად გაპარვას ვერც გაბედავდა. მაგრამ მაინც რომ დათანხმებულიყო... ასეთი ნაბიჯი ხომ ნამდვილი გამოწვევა იქნებოდა ფარისევლებისა და მოვალეობების მონებისთვის, ცოტა მაინც რომ გამოფხიზლებულიყვნენ! ეგებ მაშინ მათი სიყვარულიც გაცოცხლებულიყო, თუკი ოდესმე მაინც იყო ცოცხალი და თუ აქამდე მათზე ზენაარის მადლი არ გადმოსულიყო, ეგებ ამის შემდეგ მოჰფენოდა ნათელი მათ ასეთ ყოფას. მაგრამ არა, ლიდუვინას ვერასგზით ვერ დაიყოლიებდა. და აი, ერთ დღესაც რიკარდომ გაბედა და სიტყვა გადაუკრა, დიდი წვალებითა და მიკიბულ-მოკიბულად მიანიშნა გაქცევის თაობაზე, მაგრამ ლიდუვინამ არც კი შეიმჩნია, ვითომ ვერ გაიგო, თუ ვერ მიუხვდა; ნეტავი ამ დროს რაზე ფიქრობდა? ეგებ ესეც საბაბად გამოეყენებინა და თავისუფლება დაებრუნებინა, ანდა სულაც ყველაფერი თავიდან დაეწყოთ და ჭეშმარიტი სიყვარულით ანთებულიყვნენ? 2 ლიდუვინას სახლში ისეთი მოწყენილობა სუფევდა, ასე გეგონებოდათ, სევდის შავი ღრუბელი ჩამოწოლილაო. ეს უზარმაზარი სახლი ერთთავად ბინდბუნდში იყო ჩაფლული, კედლებს ალაგ ობიც კი მოსდებოდა, ყოველი მხრიდან ჯავრის იაზმები მოდიოდა და იქაურობა მთლად გაეჟღინთა. როცა ძველისძველი საწონებიანი საათი დარეკავდა, ისეთი გრძნობა დაეუფლებოდა ადამიანს, თითქოს სიცარიელისა თუ მოგონების სიმძიმისაგან მთელი სახლი კვნესისო. ლიდუვინას დედა დღეში ორჯერ ძლივძლივობით მილასლასდებოდა, დიდის გაჭირვებით მიიტანდა ცოცხალ-მკვდარ სხეულს დაფლეთილ სავარძლამდე; ხანდახან ჩაბნელებულ დერეფანში თავის მეორე ქალიშვილს წააწყდებოდა, მუდამ სახე რომ ჩამოსტიროდა. დები თითქმის არც ელაპარაკებოდნენ ერთმანეთს, დედას კი ისევ ლიდუვინა თუ შეეხმიანებოდა და კიდეც მიეფერებოდა. საბრალო ქალი დაჭრილ ნადირს ჰგავდა, ერთთავად ძილ-ბურანში იყო ჩაფლული, იფიქრებდით, მხოლოდ ამ შავბნელ ბურანსა თუ ავადმყოფურ გარინდებაში ცოცხლობსო. საბრალო ლიდუვინას დროდადრო ძმაც ახსენდებოდა და ისიც ძალიან ბუნდოვნად, თითქოს მარტო სიზმრად ჰყავდა ნანახიო; თოჯინასავით წარმოუდგებოდა, ცისფერთვალა და ოქროსთმიანი, მუდამ მოცინარ-მოღიმარი, მაშინ პატარა ძმამ ინა შეარქვა, მერე ლიდუვინას ეძახდა, ბოლოს – ლიდუს, გეგონება, დროსა და ძალას ზოგავს და სახელს ამიტომ უმოკლებსო; მაგრამ იმხანად სულ პატარები იყვნენ და არც ის ესმოდა, როგორ გამოეხატა დის სიყვარული. ბავშვობა კი დამთავრდა, გაიცრიცა, გახუნდა, უღიმღამო დღეების რიგმა ლამის სულ წაშალა. მერე კი ერთადერთი რიკარდო იყო, ვინც მის ცხოვრებაში სინათლე შეიტანა, მისმა სიყვარულმა მზის სხივივით მოსჭრა თვალი, მაგრამ ისიც ჩამავალი მზის მბჟუტავი ანარეკლი აღმოჩნდა. სულ თავიდან, როცა რიკარდო მას სიყვარულში გამოუტყდა, – აკი დაუფიქრებლადაც მიენდო, – დაიჯერა, რომ ასეთი ტრფიალის მიღმა ჯერ მხოლოდ ნაღვერდალი ბჟუტავდა, გრძნობის ამგვარ ბინდბუნდში განთიადის შუქს ჯერ ვერ შეეღწია, მაგრამ ცისკარი ალბათ მზის ამობრწყინებას აუწყებდა. ვაი, რომ ძალიან მალე მიხვდა – ნაღვერდლის აბრიალების იმედი არ უნდა ჰქონოდა, ნაღვერდალი ჩაფერფლილიყო, მზის აღმოხდომა კი არა, ჩასვენება ახლოვდებოდა, რასაც ღამე მოჰყვებოდა. ლიდუვინა იმასაც კარგად ხვდებოდა და გრძნობდა, რომ მტკიცე და ძლიერი სიყვარული ერთბაშად აგიზგიზდებოდა, ვითარცა ცისკარი გაშლილ მინდორში, მაგრამ, საუბედუროდ, მათი სიყვარული დაბადებიდანვე აგონიაში იყო. ამ სიყვარულს ზოგჯერ თავისი ცისფერთვალა, ოქროსთმიანი ძმის სიყვარულსაც კი ადარებდა. და მაინც, როგორ შეხვდა ლიდუვინა რიკარდოს? ისეთი უღიმღამო ცხოვრება ჰქონდა, ისე მარტოდ გრძნობდა თავს! პირველად ურსულელთა მონასტერში ნახა, დილის წირვაზე; მერე დილაობით, წირვის შემდეგ, ტაძრიდან რომ გამოვიდოდნენ, ერთმანეთს შეხედავდნენ. ერთხელ რიკარდომ ნაკურთხი წყალიც შესთავაზა, მერე კრიალოსანი მიუტანა, ლიდუვინას სკამზე რომ დარჩენოდა, სადაც დაჩოქილი ლოცულობდა ხოლმე; ბოლოს კი, დილის წირვა რომ დამთავრდა და რიკარდომ ჩვეულებისამებრ ნაკურთხი წყალი შესთავაზა, თან წერილიც გადასცა, ხელი უკანკალებდა და სახე ყაყაჩოსავით უვარვარებდა. მეორე დილას ლიდუვინა წირვაზე აღარ წასულა, წერილის პასუხი უნდა მოეფიქრებინა. აჰა, საქმროც გამოუჩნდა! საქმრო, როგორც მისი ორიოდე მეგობარი იტყოდა, რომლებიც იშვიათად თუ მოიკითხავდნენ. მერედა, როგორი საქმრო! მოსწონდა კი? თუმცა რა ჰქონდა დასაწუნი! საქმროს პირობაზე ღვთისმოსავი იყო და თან მეტისმეტად ღვთისმოსავი; შესახედავად – სანდომიანი, კარგი ოჯახიშვილი, ყოფაქცევით – სამაგალითო, ესეც არ იყოს, გულს მაინც ხომ გადააყოლებდა, ამ უჟმურ, უღიმღამო დღეებს ხომ შეიმოკლებდა, თავისი დაღვრემილი, სახეჩამომტირალი დის ყურებასაც გადაურჩებოდა, დედის, საბრალო დაჭრილი ნადირის, დუმილიც არ გაუწვრილებდა გულს. მერედა სიყვარული?! ააჰ, სიყვარული მოვიდოდა, აკი ყოველთვის მოდის ხოლმე, თუკი უხმობ, როცა თვითონ სიყვარული გიყვარს და გჭირდება. მაგრამ გადიოდა დღეები, კვირები, თვეებიც კი და გული მაინც არაფერს უთქვამდა. მაშ, რატომ არ ეთმობოდა ასეთი საქმრო? იმედი ჰქონდა, უიმედო იმედი, თვინიერი და საამო, რომ ერთ მშვენიერ დღესაც უფალი, ყოველი შეჭირვებულის შემწე, მოწყალების თვალით გადმოხედავდა და სიყვარული დაიბადებოდა. მაგრამ სიყვარული არა და არ მოდიოდა, ანდა ეგებ მათ შორის დაფრინავდა კიდეც, თუმცა ისინი ვერ ხედავდნენ. "გვიყვარს კი ერთმანეთი? ეგებ არც გვიყვარს? მაინც რა არის სიყვარული?" – ეს ფიქრები მოსვენებას არ აძლევდა ლიდუვინას თავისი დადუმებული დედისა და სახემოღრუბლული დის გვერდით და იმედს მაინც არ კარგავდა. ლიდუვინამ, თავისდა სავალალოდ, მალე იგრძნო, რომ რიკარდომ თავი მოაბეზრა, რომ იგი, უბრალოდ, მიეჩვია მონასტრის კედლებს, კვიპაროსს, ბეღურების ჟივჟივს, დაისის ჭვრეტას, ოღონდ არა მას, მის გვერდით ყოფნას. მისი საქმროს გულსა და გონებაში გამჯდარ ღირსებისა და ერთგულების გრძნობას კი იმედგაცრუება ვერაფერს ავნებდა. არა, ამ ურთიერთობას თავად პირველი არასდროს გაწყვეტდა, თუნდაც დარდისაგან მომკვდარიყო. დაე, ჯერ რიკარდოს გადაედგა ეს ნაბიჯი. ლიდუვინასთვის ერთგულება და პატიოსნება ლამის რელიგიას უტოლდებოდა; იგი არც პირველი და არც უკანასკნელი ქალი იქნებოდა, ვინც ერთგულებას შეეწირებოდა. მისი მეგობარი როსარიოც აკი ასე გათხოვდა, იმ პირველ მამაკაცს გაჰყვა, ვისაც ერთგულება შეჰფიცა, ოღონდ კი იმ ქალებისთვის არ შეედარებინათ, ხელთათმანებივით რომ იცვლიდნენ საქმროებს. სწორედ მამაკაცები არიან ორგულებიც და ფიცის გამტეხნიც, სიყვარულის წუთებში მიცემული სიტყვა რომ ავიწყდებათ. ლიდუვინას გულის სიღრმეში თითქმის სძულდა კიდეც ისინი, სძულდა, მაგრამ მაინც ელოდებოდა თავისი ოცნების მამაკაცს, ქმარს, ვინც ისე წარიტაცებდა, ვითარცა ტალღა ოკეანისა და ერთიანად შთანთქავდა ნეტარების მორევში. ლიდუვინამ ძალიან კარგად გაიგო რიკარდოს გადაკრული სიტყვები გაქცევის თაობაზე, მაგრამ ისე დაიჭირა თავი, ვითომ ვერ მიუხვდა; სინამდვილეში არათუ მიუხვდა, ნათლადაც დაინახა მისი განზრახვა, საქმროს სულში ამოიკითხა ის, რისი თქმაც სწადდა; და უთხრა თავის თავს: "დაე, ისეთი გამბედაობა გამოიჩინოს, ნამდვილ მამაკაცს რომ შეჰფერის, გარკვევით და გადაჭრით მითხრას, გავიქცეთო და მეც დავთანხმდები; დავთანხმდები და თვითონვე გაებმება ჩემთვის დაგებულ მახეში; მაშინ კი გამოჩნდება, ვის ჰქონია გამბედაობა, ალბათ, უკან დაიხევს, ათასგვარ მიზეზსა და საბაბს შეთხზავს, როცა დაინახავს, თავადვე რომ შეიბორკა ხელ-ფეხი იმ ჯაჭვით, ჩემთვის რომ ამზადებდა თავის დასაღწევად, და მეც, საბრალო გოგონა, ოჯახის ნაბოლარა, მე, უიღბლო ლიდუვინა, დიახ, მე, ვაჩვენებ გამბედაობისა და სიყვარულის მაგალითს. ვერა, ამ გადაწყვეტილებას ვერ მიიღებს!.. მხდალია!.. ცბიერი!.. და თუ დავთანხმდები, თუ მაინც დავთანხმდები!.." – და ამ დამთრგუნველმა ფიქრებმა იმ ზომამდე მიიყვანა, რომ ცახცახი დააწყებინა, ისეთი ცახცახი, დედისეული, ძველისძველი, ხავსმოკიდებული სახლის დარბაზებში გავლისას რომ აიტანდა ხოლმე. "და თუ მაინც გადაწყვიტა, – კვლავაც მიჰყვებოდა ფიქრებს ლიდუვინა, – მაშინ ჩემი ცხოვრება ერთიანად შეიცვლება, გაიფანტება ბურუსი, გაქრება ნესტით გაჟღენთილი ჩრდილები, ვეღარც ძველი საათის ხრიალს გავიგონებ, ვეღარც დედაჩემის დუმილი დამიმძიმებს გულს და ვეღარც ჩემი დის მოქუფრული სახე. თუკი, ბოლოს და ბოლოს, გადაწყვეტს, რომ გავიქცეთ, თუ ეს უბირი ხალხიც გაიგებს, თურმე ვინ ყოფილა სინამდვილეში ლიდუვინა, ურსულელთა შუკაში რომ ცხოვრობს, მაშინ ეგებ ჩვენი სიყვარულიც გაცოცხლდეს, ის სიყვარული, ლამის მომაკვდავი რომ მოვიდა ჩვენთან. თუკი მაინც გადაწყვეტს, ისევ თავიდან შეგვიყვარდება ერთმანეთი, რამეთუ ეს გამბედაობა შეგვაყვარებს, არა, არა, მაშინ აშკარად გამოჩნდება, თურმე როგორ გვყვარებია ერთმანეთი. დიახ, დიახ, ყველაფრის მიუხედავად, მე იგი მიყვარს, ის ხომ ჩემი ცხოვრების ჩვევაა, ჩემი არსებობის ნაწილი, მე ამის წყალობით ვცოცხლობ". და მართლაც, მოხდა ის, რაც უნდა მომხდარიყო, მათი ნაფიქრი და ნააზრევი ერთმანეთს დაემთხვა, რამეთუ ეს იყო სიყვარული, ის სიყვარული, რომელიც მათ შთააგონებდა. 3 დიახ, სწორედ ისე მოხდა, როგორც ისინი ფიქრობდნენ. ერთ საღამოს, მზის ჩასვლისას, რიკარდომ მოიკრიბა მთელი გამბედაობა, ზურგით მიეყრდნო ღობეს, გისოსებს ხელი გაუშვა და ეს სიტყვები წარმოთქვა: – ნენა*, დამიგდე ყური, ჩვენი ურთიერთობა მეტისმეტად გაგრძელდა, მე კი ისიც არ ვიცი, როდის დავასრულებ ამ სწავლა-განათლებას, თუმცა მამაჩემს არაფრის გაგონება არ უნდა, მე არავინ არაფერს მეკითხება, სანამ ლიცენციატი არ გავხდები, მე კი გული ამიცრუვდა და სულ შემძულდა ეს სწავლა, გულწრფელად გეუბნები, – და იგი გაჩუმდა, – ჩვენი ასეთი მდგომარეობა უკვე გაუსაძლისი გახდა, ჩვენი ოცნებებიც თანდათან განელდება... – შენთვის... – თქვა ლიდუვინამ. – არა, ორივესთვის, ლიდუ, ორივესთვის. გამოსავალს კი ვერ ვხედავ... – თუ არ დავშორდებით!.. – არა, არასოდეს, ნენა, არასოდეს! ეს როგორ მოგივიდა აზრად! შენ ხომ... – არა, მე არა, რიკარდო... ეს შენს ფიქრებში ამოვიკითხე... – მაშ, ცუდად ამოგიკითხავს, ძალიან ცუდად, თუ შენ... – მე, რიკარდო, მე? მე სადაც გინდა, როცა გინდა, წამოგყვები! – ხვდები, რას ამბობ, ნენა? – დიახ, ვხვდები, ძალიან კარგად ვხვდები, რადგან ბევრი ვიფიქრე, სანამ შენ გეტყოდი!.. – მართალს ამბობ? – ჰო, მართალს... – აბა, მე რომ შემომეთავაზებინა... – რაც გინდა, ის შემომთავაზე!.. – რა გამბედაობაა, ლიდუვინა!.. – გამბედაობაო? შენ მე არ მიცნობ, რიკარდო, არ მიცნობ, თუმცა ამდენი ხანია ერთმანეთს ვხვდებით... – შეიძლება... – არა, მართლა არ მიცნობ! მაშინ თქვი, რისი თქმაც გინდოდა, რა იყო ასეთი მნიშვნელოვანი? ისეთს მაინც რას მთავაზობ, რომ ასეთი შემზადება გჭირდება? – გავიქცეთ! – რატომაც არა! – დაფიქრდი, რას ამბობ, ლიდუვინა! – მე კი არა, შენ დაფიქრდი! – ჰო, ლიდუვინა, გავიქცეთ, გავიპაროთ!.. – კეთილი, რიკარდო, კარგად მესმის შენი; ორივე, შენც და მეც, ეგებ კიდეც გავიპარებოდით, ჩვენ-ჩვენი სახლიდან გავიქცეოდით, რომ... რომ... ჩვენს სიყვარულს რამე ეშველებოდეს... – შენც? – ჰო, რიკარდო, მეც... ოღონდ კი მითხარი... სიჩუმე ჩამოვარდა. მზე უკვე ემზადებოდა თავის მეწამულ სარეცელზე მოსასვენებლად, კვიპაროსი რაღაც ავის მომასწავებლად აწოწილიყო, მონასტრის ზარები მწუხრისკენ უხმობდა ხალხს. ლიდუვინამ პირჯვარი გადაიწერა და ტუჩები აუთრთოლდა. ჩვეულებისამებრ, რკინის გისოსებს მაგრად ჩასჭიდა ხელები და ღობეს რომ მიაწყდა, მძიმედ შეუქანდა მკერდი. რიკარდომ თვალები დახარა და თავისთვის ჩაიბუტბუტა: "წარვედი ყოველსა სოფელსა და უქადაგეთ სახარებაი ესე ყოველთა დაბადებულთა..." მერე საუბარს თავი ვეღარ მოაბეს. რიკარდოს კიდეც დაავიწყდა, რისი თქმა უნდოდა, აღარც ლიდუვინას ახსოვდა, თითქოს რაღაც საბედისწერო ხდებოდა მათ თავს. ნაღვლიანად დაემშვიდობნენ ერთმანეთს. გადიოდა დღეები, მაგრამ რიკარდოს მას მერე გაქცევის თაობაზე სიტყვა აღარ დასცდენია, სანამ ისევ ლიდუვინამ არ დაარღვია დუმილი ერთ საღამოს: – ჰო, მართლა, რიკარდო, იმ ამბავზე აღარაფერს იტყვი? – რა ამბავზე, ლიდუვინა? – იმაზე... უკვე დაგავიწყდა კიდეც? – ვერ ვხვდები, პირდაპირ თქვი! – აბა, დაფიქრდი, ეგებ გაიხსენო... – შენი ვერაფერი გამიგია, ნენა... – მშვენივრად ხვდები, რასაც ვამბობ... – მაშინ თქვი, გამახსენე... – გაქცევაზე რომ ამბობდი... – აჰ, რაო, მართლა დაიჯერე? – რას ამბობ, რიკარდო, ნუთუ ჩვენი სიყვარული სახუმაროა?!. – სიყვარული სხვაა... – იმის შიში, ხალხი რას იტყვისო, არა?.. ნუთუ, ბოლოს და ბოლოს... – რაკი ასეა, მაშინ... – მაშინ რა? – როცა გინდა!.. – მე? თუ გინდა, ახლავე! ჩემს სახლში მაინც არ მედგომება!.. – აი, თურმე რისთვის!.. – არა, რიკარდო, შენთვის, შენი გულისთვის! – ცოტა დაფიქრდა და მერე დასძინა, – ჩემთვისაც, ჩვენი სიყვარულისთვის... ასე გაგრძელება მართლა აღარ შეიძლება! ერთმანეთს ღრმად ჩახედეს თვალებში და იმავე დღეს კიდეც შეთანხმდნენ. და ამ შეთანხმებამ, ამ რომანტიკული გაქცევისთვის მზადებამ, – თუმცა კი, ხალხის აზრით, მცდარმა ნაბიჯმა, – მათ საღამოებსა და საუბრებს მეტი ხალისი და სითამამე შესძინა, თითქმის მათ სიყვარულსაც ფრთები შეასხა. ესეც არ იყოს, სხვა შეყვარებულ წყვილებზეც უფრო თავისუფლად ქირქილებდნენ, სიყვარულის იმ დადგენილი კანონების საბრალო მონებზე, რომელთაც არაფერი გაეგებოდათ გაქცევის იდუმალების მაცოცხლებელი ძალისა, თანაზიარობის შთამაგონებელი გრძნობისა. რიკარდო მიხვდა, რომ დამარცხდა, თავს დამცირებულად გრძნობდა, რომ ქალი მასზე ძლიერი აღმოჩნდა, თუმცა ვერც აღტაცებას მალავდა, სიყვარულის მისაგებლადო, ფიქრობდა. დაბოლოს, ერთ დილას ლიდუვინამ მოიმიზეზა, მეგობართან მინდა სტუმრად წავიდეო, ტანსაცმელი მოიმზადა და მოახლის თანხლებით სახლიდან გავიდა. რამდენიმე ნაბიჯი გაიარეს თუ არა, იქვე, გზის პირას კარეტა დაინახა და ცოტა რომ გასცდნენ, მოახლე გააჩერა, ერთი წუთი აქ მომიცადე, შინ რაღაც დამრჩა და ახლავე მოვბრუნდებიო, უთხრა, უკან გაბრუნდა, მაშინვე კარეტაში ჩაჯდა და ცხენებიც უმალ გაჭენდნენ. როცა მოახლე ლოდინით დაიღალა, სახლში წავიდა სენიორას ამბის გასაგებად, მაგრამ უთხრეს, არ მოსულაო. ამასობაში კარეტა სწრაფად მიქროდა მეზობელი სოფლისკენ, სადაც რკინიგზის სადგური იყო. მთელი გზა ისე გაიარეს, არც ერთს ხმა არ ამოუღია, ისხდნენ მდუმარედ, ხელიხელჩაკიდებულები და გასცქეროდნენ მინდვრებს, მერე ჩასხდნენ მატარებელში და გაემგზავრნენ. 4 რკინიგზა მდინარის ნაპირს მიჰყვებოდა. ალაგ მდინარე ნამგალივით ირკალებოდა და ყვითელ წყალს ზღვისკენ მიაქანებდა. ორივე მხარეს ვენახები იყო გაშლილი, შიგადაშიგ ნუშის, ზეთისხილისა და ნაძვის ხეები მოჩანდა, უფრო კი ლიმონისა და ფორთოხლის ბაღები იტაცებდა თვალს. ფერდობებს, ფლატეებსა თუ ქარაფებს რომ გასცდებოდა, მდინარე მერცხლის კუდივით იყოფოდა. აქა-იქ წისქვილები და ისლით გადახურული ქოხმახები იყო ჩარიგებული. ვეება კასრებით დატვირთულ ბარჟას მარჯვედ მიმართავდა კაცი შემაღლებული ფიცარნაგიდან. რიკარდო და ლიდუვინა ვაგონის ერთ კუთხეში მიყუჟულიყვნენ და მდუმარედ გასცქეროდნენ მდინარის ნაპირზე მწვანეში ჩაფლულ სააგარაკო ვილებს და თან ყურს მიაპყრობდნენ თანამგზავრებს, მათთვის გაუგებარ ენაზე რომ საუბრობდნენ, თუმცა ორიოდე სიტყვის მნიშვნელობასაც ძლივს ხვდებოდნენ. ერთ სადგურზე ლიდუვინამ ფორთოხლის გამყიდველი დაინახა და იფიქრა, გამშრალ პირს გავისველებ და ხელებსაც ცოტა ავამოძრავებო. რიკარდომ ფორთოხალი გაფცქვნა და მიაწოდა, ლიდუვინამ შუაზე გახლიჩა და ნახევარი მას შესთავაზა, მეორე ნახევარს კი ერთი ლებანი ჩამოაცალა, მერე თანამგზავრებს გადახედა და როცა დაინახა, ისინი ისევ ისე იყვნენ გართული საუბარში, მისკენ არც იხედებოდნენ, მეორე ნახევარიც საქმროს მისცა. შემდეგ სადგურზე ისადილეს; ისევ მოწყენილები ისხდნენ; ლიდუვინამ, ჩვეულებრივ წყლის მეტს რომ არაფერს სვამდა, ახლა ერთი ჭიქა ღვინოც დალია და მეორე ფინჯანი ყავაც მოითხოვა. რიკარდო ცდილობდა, სიმშვიდე შეენარჩუნებინა, თუმცა ამაოდ; ნეტავი კი ისევ უკან დაბრუნება შეიძლებოდეს და ამ დღეში არ ჩავცვენილიყავითო; მაგრამ მატარებელს მიანდვეს თავი, უკან მაინც ვეღარ დაბრუნდებოდნენ, რადგან მეორე დღემდე მოუწევდათ ლოდინი, რომელ სადგურზეც უნდა ჩასულიყვნენ. – მადლობა ღმერთს! – ამოისუნთქა ლიდუვინამ, როცა მატარებელი დათქმულ სადგურზე გაჩერდა. მაშინვე სასტუმროს მიაშურეს, ოთახი მოითხოვეს და იმ უღიმღამო ოთხ კედელს შორის ჩაიკეტნენ. მეორე დღეს ადრიანად ადგნენ, ორივე ამ ღამის საბედისწერო, მძიმე სევდას შეეპყრო, თვალებში აშკარა იმედგაცრუების ჩრდილი ჩასდგომოდათ, კოცნაც ვეღარ გაებედათ ერთმანეთისთვის. ისეთი გრძნობა დაეუფლათ, თითქოს სიყვარული რაღაც სხვა, არცთუ წმინდა საქციელს შესწირეს. რიკარდო გულში ერთთავად ამას იმეორებდა: "უქადაგეთ სახარებაი ესე ყოველთა დაბადებულთაო"... ლიდუვინას ფიქრი კი ისევ და ისევ დადუმებულ დედას და სახეჩამომტირალ დას დასტრიალებდა, მაგრამ ყველაზე მეტად მონასტრის კვიპაროსები, ის სევდა ენატრებოდა, საღამო ჟამს რომ შემოაწვებოდა ხოლმე გულს. ნუთუ ეს იყო სიყვარული? ორივე რაღაც უცხო გარინდებას შეეპყრო. მაინც როგორ დაიჯერეს, რომ ეს რომანტიკული თუ გმირული გადაწყვეტილება მათ იმ მზით გასხივოსნებულ მწვერვალზე აიყვანდა, სადაც თავისუფლად ამოისუნთქავდნენ; ახლა კი სად აღმოჩნდნენ? ქვაღორღიანი, ეკალბარდებმოდებული მთის ძირას, გოლგოთისკენ მიმავალი გზა კი არა, სიმწრით სავალი გზის დასაწყისი იყო ჯერ გაუკვალავ ჯაგნარში. ამ ღამემ დააგვირგვინა ღობესთან გატარებული სევდიანი, მაგრამ უშფოთველი საღამოები. ეს იმ ძნელი ცხოვრების დასაწყისს უფრო ჰგავდა, როგორიც მთაზე ასასვლელი აღმართია, რომლის მწვერვალი ღრუბლებში იკარგება. ყველაზე მეტად მაინც სირცხვილის გრძნობა ტანჯავდა ორივეს, თუმცა იმას ვერ ხვდებოდნენ, რატომ. არც საუზმემ გაახალისა, ლიდუვინამ საჭმელს პირიც ვერ დააკარა; რიკარდო ოთახიდან დაითხოვა, რომ ტანსაცმელი ჩაეცვა, მერე პირის დაბანას შეუდგა და იმდენჯერ წაისვა საპონი და ისე იხეხა პირისახე, ლამის სისხლი დაიდინა. – ვერ მორჩი? – შეეხმიანა რიკარდო. – ვერა, ცოტა კიდევ მოიცადე. მერე საწოლის გვერდით დაიჩოქა და ლოცვა დაიწყო, ისე ლოცულობდა, როგორც არასდროს, უსიტყვოდ, უხმოდ; თავი განგებას მიანდო და მერე გაუღო კარი საქმროს. განა საქმროს? ნეტავი რა უნდა უწოდოს მას ამიერიდან? სასტუმროდან ხელიხელჩაკიდებულები გავიდნენ და ალალბედზე გაუყვნენ ქუჩას. ლიდუვინას გამალებით უცემდა გული რიკარდოს მარჯვენა მკლავთან, ის კი მოუსვენრად იწიწკნიდა ულვაშს; შეშინებულები იყურებოდნენ აქეთ-იქით, ნაცნობს არავის გადავეყაროთო, მიდიოდნენ და მუხლები უკანკალებდათ, მაგრამ სასტუმროში დაბრუნებას ისევ ეს ერჩივნათ. არა, არა, ის ცივი ოთახი, ძველი ავეჯი, დაბზარული კედლები, სადაც ვინ იცის, რამდენ უცხოს გაუთენებია ღამე, მართლაც რომ ზიზღის მომგვრელი იყო ორივესთვის. მათ სმენას ერთადერთი უცხო ენაზე საუბარი თუ აამებდა, ლამის ნანასავით ელამუნებოდა. ერთხელ ქალმა ჩაუარა მოთენთილი რხევით და გზა გადაუჭრა ფოსტლების ტყაპუნით თუ სულაც ფეხშიშველმა, თან რაღაცნაირი მთვლემარე ცნობისმოყვარეობით კი შეათვალიერა; მერე იყო და, ფორანი გამოჩნდა, რომელშიც წითელი ხარები იყო შებმული და ამან მშობლიური ქალაქი და მონასტრის ჭიშკართან შეყრილი ხალხი გაახსენა მათ. ამაოდ ეძებდნენ შვებას უცხო ქალაქში, განა რაიმე შეენაცვლებოდა ოჯახურ კერას? როცა ასე გულდამძიმებულებმა ეკლესიას ჩაუარეს, რიკარდომ მკლავთან იგრძნო, როგორ შეუფანცქალდა გული ლიდუვინას და ისინი ეკლესიაში შევიდნენ. ლიდუვინამ შუა და საჩვენებელი თითები ნაკურთხ წყალში დაისველა და რიკარდოსაც შესთავაზა. მისი დაბინდული მზერა საქმროს ისეთივე დაბინდულ მზერას შეეფეთა. კარის ახლოს გაჩერდნენ, რიკარდო იქვე, კედელთან სკამზე ჩამოჯდა, რადგან იქ უფრო ბნელოდა, ლიდუვინამ მის გვერდით დაიჩოქა და სახე ხელისგულებს დაანდო. ტაძარში არავინ იყო, გარდა ერთი საცოდავი, თავსაფრიანი ქალისა, რომელიც ჩოქვით უვლიდა ლიტანიას, ეტყობოდა, უჭირდა მოძრაობა, უზარმაზარი მუცელი ერთიანად უთახთახებდა და ხან ერთ ფეხს დაეყრდნობოდა, ხან მეორეს; ხელში კრიალოსანი ეჭირა და ასე ტანჯვა-წვალებით მიდი-მოდიოდა საკურთხევლიდან საკურთხევლამდე. წმინდა სინათლის სვეტი პირამიდასავით აღმართულიყო შუა ეკლესიაში, სიჩუმე საამოდ ერწყმოდა ბინდს. უეცრად რიკარდოს ლიდუვინას დახშული ქვითინი შემოესმა. იგი ტიროდა და ვეღარც მან შეიკავა ცრემლი, საცოლის გვერდით დაიჩოქა და ორივემ ასე დაიტირა დაღუპული ოცნებები. მერე ქალაქში გავიდნენ, ირგვლივ სიმშვიდე სუფევდა, მაგრამ მათ მაინც უფრო სევდიანი ეჩვენებოდათ. – ის, რაც ჩვენ ჩავიდინეთ, ლიდუვინა... – გაბედა ხმის ამოღება რიკარდომ, ლიდუვინამ კი განაგრძო: – ჰო, რიკარდო, შეცდომა იყო... – საქმე ისაა, რომ ვეღარაფერს გამოვასწორებთ... – პირიქით, ჩემო კარგო, სწორედ ახლა შეგვიძლია გამოვასწოროთ, ახლა, როცა ყველაფერს ნათელი მოეფინა... – მართალი ხარ... – მაგრამ მთავარი და უარესი ჯერ კიდევ წინ გველის... – რა, ჩემო ნენა? – ის, რომ ქალაქში ვეღარ დავბრუნდებით. რა პირით ვეჩვენო დედაჩემს ან ჩემს დას? როგორ გამოვჩნდე ქალაქში? – აკი შენ თვითონ იტყოდი ხოლმე, მითქმა-მოთქმას ყური არ უნდა ათხოვოო... – ჰო, მაგრამ მითქმა-მოთქმა ერთია. ეს არც დიდად მაწუხებს და არც იმდენი მნიშვნელობა აქვს... – მაშინ, რა?.. – ის, რომ დაგვცინებენ, რიკარდო!.. – ჰოო, ეს კი მართალია!.. სასტუმროში რომ დაბრუნდნენ, კიდევ ერთხელ იჯერეს გული ტირილით, მერე რიკარდომ მოიმიზეზა, ფული უნდა გადავახურდაოო და ქუჩაში გავიდა, სინამდვილეში უნდოდა, ლიდუვინასთვის დრო და საშუალება მიეცა, რომ თავისიანებისთვის წერილი მიეწერა და თავადაც რამე ეღონა. მეორე დღესვე შეუდგნენ მზადებას უკან დასაბრუნებლად. ლიდუვინა ჯერ იმ სოფელში უნდა ჩასულიყო, სადაც მამიდამისი, მამის და, ცხოვრობდა, რადგან ეძნელებოდა დადუმებულ დედასა და უჟმურ დასთან შეხვედრა; ხოლო რიკარდო მშობლიური ქალაქის უახლოეს სადგურზე ჩამოვიდოდა, შეღამებისას ჩუმად, ქურდულად გაივლიდა მიყრუებულ ქუჩებს და შეუმჩნევლად შეიპარებოდა მამისეულ სახლში. უკან დაბრუნებისას კიდევ უფრო მძიმე ნაღველი შემოაწვა ორივეს. ისევ ისე გაჰყურებდნენ იმავე ვენახებს, ზეთისხილისა და ფორთოხლის ბაღებს, იმავე წისქვილებს და ბარჟებს. მშობლიური ქვეყნის საზღვარს რომ მიუახლოვდნენ, ასე ეგონათ, მთებიც კი სიყვარულით ეგებებოდნენ, თუმცა უძღები შვილებივით ბრუნდებოდნენ. მაგრამ ასეთი მაინც რა ცოდვა ჩაიდინეს! მატარებელშიც გაფაციცებული იყურებოდნენ აქეთ-იქით, ნაცნობს არავის გადავეყაროთო. სირცხვილის გრძნობა ხომ ორივეს ტანჯავდა, მაგრამ ამაზე უარესი ის იყო, რომ სასაცილო მდგომარეობაში ჩაიგდეს თავი და იყვნენ კიდეც სასაცილონი, ასეთ ბავშვურ საქციელს თავს ვერც ერთი ვერ აპატიებდა. როცა მატარებელი იმ სოფლის სადგურზე გაჩერდა, სადაც ლიდუვინას მამიდა ცხოვრობდა, ის უკვე მოსულიყო მათ შესახვედრად. ლიდუვინამ სიმწრით მოუჭირა რიკარდოს ხელზე ხელი: – მომწერე, საყვარელო! – ესღა უთხრა და ჩავიდა. რიკარდო კიდევ უფრო მოიბუზა და კუთხეში მიიყუჟა, არავინ მიცნოსო. – მესმის, ჩემო კარგო, კარგად მესმის, მაგრამ მაინც მიჭირს დაჯერება, – უთხრა მამიდამ ლიდუვინას, როცა კარეტაში ჩასხდნენ და კარი მიიხურეს, მერე კი დასძინა, – გულახდილად გეტყვი, შენგან ასეთ სისულელეს არ ველოდი! მამაშენი, ჩემი ძმა, ცოცხალი რომ ყოფილიყო, ასეთი რამ ხომ არ მოხდებოდა... დარწმუნებული ვარ, არ მოხდებოდა, მაგრამ იმათ ხელში... კმარა, პატარავ, კმარა... ლიდუვინა იჯდა ჩუმად და ცას შეჰყურებდა. რიკარდოს ამასობაში თვალი არ მოუცილებია კარეტისთვის, სანამ გორაკზე მდგარ ეკლესიას არ მიეფარა. როცა მატარებელი ქალაქს მიუახლოვდა, რიკარდო ადრევე ჩამოვიდა და საღამოს ბინდბუნდში მალულად დაადგა გზას სახლისკენ. მზე უკვე მონასტრის კოშკს მოჰფარებოდა და უღრუბლო ცას აფერადებდა, ზარები მლოცველებს უხმობდა; რიკარდომ ქუდი მოიხადა და სამჯერ წარმოთქვა: "და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა..." და მერე განაგრძო: "არამედ მიხსენ ჩვენ ბოროტისაგან, რამეთუ შენი არს სუფევაი და ძალი და დიდებაი საუკუნეთა მიმართ უკუნისამდე. ამინ" (მათე VI.13) – და მერე დასძინა: "წარვედი ყოველსა სოფელსა და უქადაგეთ სახარებაი ესე ყოველთა". – ყეყეჩო! მარტო ეს უთხრა მამამ, როცა დაინახა, შვილი ქურდულად აპირებდა შინ შესვლას. 5 გადიოდა დღეები, რიკარდო და ლიდუვინა ელოდებოდნენ შედეგს, რაც მათ გაქცევას, მათ თავგადასავალს უნდა მოჰყოლოდა; გავიდა თვეებიც. პირველ ხანებში რამდენიმე წერილით მოიკითხეს ერთმანეთი; ამ წერილებში ჩივილიც ისმოდა და საყვედურიც; ლიდუვინას წერილები უფრო გონივრული იყო და დასაჯერებელიც. "ჩემო რიკარდო, ამაოდ ირჯები, თუ გინდა ამიხსნა შენი გრძნობები და განცდები; თავადაც მშვენივრად ვხვდები და შენი მჭევრმეტყველება ვერ მომატყუებს. სიმართლე ის არის, რომ აღარ გიყვარვარ და მგონია, არც არასდროს გყვარებივარ, ყოველ შემთხვევაში ისე, როგორც მე მიყვარდი და ახლაც მიყვარხარ; შენ კი რაღაც გზებს ეძებ, რომ ეგ შენი ვითომ შეუბღალავი ღირსება აღიდგინო და სიყვარული არც გაგონდება. დამიჯერე, მოეშვი მაგ ღირსებაზე ზრუნვას. თავად მე ამ მხრივ ძალიან მშვიდად გახლავარ და არც ვთვალთმაქცობ. თუ შენ ისე არ გიყვარვარ, როგორც მე მიყვარხარ, მთელი ჩემი სულითა და ხორცით, მარტო იმიტომ ნურც იქორწინებ ჩემზე, რაც ჩვენ შორის მოხდა, არ მინდა ასეთი მსხვერპლი გაიღო; მიჰყევი მაგ შენს მოწოდებას, მე კი ჩემს თავს თავად მივხედავ, მაგრამ იცოდე, ვფიცავ, ან შენი გავხდები, ან არავისი. ოღონდ თუ შემხვდა კაცი, სულელი იქნება თუ სულგრძელი, და ჩემზე დაქორწინებას მაინც მოინდომებს იმის მიუხედავად, რაც ჩვენ შორის მოხდა ჩვენი ბავშვური საქციელის გამო, სულერთია, მე არ დავთანხმდები. მოსახდენი მოხდება. კარგად დაფიქრდი, სანამ რამეს მოიმოქმედებ!" რიკარდოს გული ქარიშხალში აბორგებული ტბასავით შფოთავდა. ძილი და მოსვენება სულ დაკარგა; სიცოცხლის ხალისიც კი აღარ ჰქონდა. ისევ მიუბრუნდა მისტიკოსებსა და ასკეტებს, სწავლობდა აპოლომენებსაც; მისი ღვთისმოსაობა ლამის ცრურწმენაშიც გადაიზარდა. ხანდახან აიკვიატებდა, ზარი ექვსჯერ რომ დარეკავს, თუ ამასობაში ორი ქუჩის გადაღმა გზაჯვარედინამდე ვერ მივალ, დავდგები და სულს განვუტევებო. ძალიან წუხდა, ბედს ვერა და ვერ შერიგებოდა; ამდენი ხნის სასიყვარულო ურთიერთობა, ის სასაცილო გაპარვა, სულ ეშმაკის ოინებად, ცდუნებად მიაჩნდა, რათა ცაში გადაწყვეტილი მისი ბედი არ აღსრულებულიყო და ის წინასწარმეტყველება, ანაზდად გადაშლილ სახარებაში რომ ამოიკითხა, არ გაემართლებინა. მაგრამ ლიდუვინა... ნუთუ მათი გზები სამუდამოდ გაიყრებოდა? ნუთუ მათი ბედი ვეღარასოდეს დაუკავშირდებოდა ერთმანეთს? აკი წერილი გვარწმუნებს, "რომელნი იგი ღმერთმან შეაუღლნა, კაცნი ნუ განაშორებენო". (მათე 18.6). მაგრამ ხომ არიან აბ ატენეო დაკავშირებულნი, ისინი, ვისი კეთილდღეობაც სულაც არ არის იმაზე დამოკიდებული, თუ მთელ დუნიაზე არ იქადაგებს სახარებას! ნუთუ არ შეიძლება იქადაგოს და ამავე დროს ლიდუვინასთანაც დარჩეს? განა მცნება იმას გვასწავლის, რომ უარი ვთქვათ და არ ვცადოთ გამოსწორება იმისი, რაც გამოსასწორებელია? მაგრამ, მეორე მხრივ, ქორწინება და უსიყვარულოდ?.. თუმცა ისიც ხომ ნათქვამია, სიყვარული მერე მოდისო; ურთიერთობა, თანაცხოვრება, თანაზიარობა, სიყვარულის სურვილი!.. და მაინც, არა, არა!.. იმ უცხო ქალაქში განცდილიც საკმარისი იყო... და რიკარდოს თვალწინ წარმოუდგა ის მოხუცი ქალი, ჩოქვით რომ უვლიდა გარს ეკლესიას და დიდის გაჭირვებით ზიდავდა უზარმაზარ მუცელს. ნეტავ რა ბედი ეწევა ლიდუვინას? ნუთუ მათი გზები აღარ შეიყრება?! ის გაქცევაც ეშმაკმა მოუწყო, აცდუნა, მაგრამ დროზე მოუსწრო უფალმაც და ორივეს დაანახვა ჭეშმარიტების გზა. რიკარდოს გულში ჩარჩა მამის სიტყვები, შინ დაბრუნებულს რომ უთხრა: "ყეყეჩო! ასეთი მაინც რა ყეყეჩი ყოფილხარ! მეც ხომ ქვეყნის სასაცილო გამხადე, შენზე რომ აღარაფერი ვთქვათ! თავის დროზე მაინც გაგეფრთხილებინე, თუ ამას აპირებდი! რას იტყვის ხალხი, ტირანი ყოფილა, თუ საკუთარი შვილის ბედნიერებას წინ გადაეღობაო... ყეყეჩი ყოფილხარ და ყეყეჩზე უარესიც! თუ დედამისიც წინააღმდეგი იქნებოდა, რა უჭირდა, სადმე სანატორიუმში რომ წაგეყვანათ სამკურნალოდ; ახლა ხალხის თვალში მეც შერცხვენილი გამოვედი და მისიანებიც!.." რიკარდოც ამას ფიქრობდა. მართლაც რომ სასაცილო დღეში ჩაიგდო თავი იმ გაპარვის გამო. ამდენმა ფიქრმა კი იმ ზომამდე მიიყვანა, რომ ბოლოს გადაწყვიტა, მშობლიური ქალაქიდან სულ გადავიხვეწებიო და წავიდა კიდეც იმ ქალაქში, სადაც ბიძამისი ცხოვრობდა თავისი ოჯახით. იმ ქალაქს გარს მაღალი გალავანი ჰქონდა შემოვლებული და ადამიანს მართლაც შეეძლო იქ სულით ლამის ზეცამდე ამაღლებულიყო; რიკარდოც კიდევ უფრო მეტი მონდომებით შეუდგა მისტიკოსების კითხვას; საათობით იჯდა ხოლმე იდუმალებით მოცული ტაძრის აბსიდის ძირას და ფიქრობდა; მთლიანად ნებდებოდა ოცნებას, ხან მოციქულად წარმოიდგენდა თავს, ხან ახალი დროის რწმენისა და ქველობის წინამორბედად, ხანაც პავლედ, ხან მეორე წმინდა ავგუსტინედ ან ბერნარდად თუ ვისენტედ, ვითომ წინ მიუძღოდა რწმენასა და ნუგეშმოწყურებულ ხალხს, კაცებისა და ქალების მთელ ჯამაათს, რომელთა შორის იყო ლიდუვინაც; ზოგჯერ ისიც კი ეზმანებოდა, ვითომ საკურთხეველთან იდგა და კითხულობდა ლეგენდებს, ვინმე ღვთივშთაგონებულ კაცს რომ შეეთხზა მის შესახებ და ამ ლეგენდებში ლიდუვინაც მოიხსენიებოდა, მასაც ექნებოდა თავისი ადგილი, საგანგებოდ მისთვის განკუთვნილი. მათი მიწერ-მოწერა კვლავაც გრძელდებოდა, ეგ არის, რიკარდოს წერილები უფრო ქადაგებას მოაგონებდა კაცს, ვიდრე სიყვარულისა და მონანიების აღიარებას. "მომისმინე, ჩემო რიკარდო, სულ ტყუილად ირჯები, თუ გინდა გულისხმაში ჩამაგდო, – პასუხობდა ლიდუვინა, – მგონია, არც ისე უგუნურად მიგაჩნივარ, სიტყვების ასეთი კორიანტელი მჭირდებოდეს, რომ მიმახვედრო, ამით რისი თქმა გინდა. რამდენჯერ უნდა გაგიმეორო, არასოდეს გადაგეღობები შენი ბედის გზაზე, თუკი ასე გწამს და გჯერა-მეთქი. თავადაც კარგად ვიცი, რა ვქნა და რა გზას დავადგე, მაგრამ იმასაც გეტყვი, ან შენი ვიქნები, ან არავისი!" რიკარდოს სულს უმწარებდა იმაზე ფიქრი, რომ ლიდუვინასთვის გამოსათხოვარი წერილი უნდა მიეწერა, თან ეგონა და თავსაც აჯერებდა, ასე სინდისსაც დავიმშვიდებ და ჩემსას მაინც მივაღწევო. ერთ დილასაც, წმინდა ზიარების მერე კიდეც დაწერა, მაგრამ ლიდუვინას პასუხი რომ მიიღო, ისეთი სიმხდალე და სულმოკლეობა გამოიჩინა, რომ არც კი წაიკითხა, ისე გადაუძახა ცეცხლში; თუმცა იმავ წუთს ინანა, გამწარებული ცდილობდა გადაერჩინა და წაეკითხა, რას სწერდა, რას ჩიოდა მისი მეუღლე. დიახ, მეუღლე, სწორედ მეუღლე უნდა ეწოდებინა მისთვის, დიახ, მისთვის მსხვერპლად შეწირული მეუღლე, მაგრამ მოსახდენი მაინც მოხდა და უფალი ღმერთიც ვეღარაფერს გააწყობდა; ეგებ ორივესთვის ასე სჯობდა კიდეც, ისინი ხომ სულიერად მაინც შეუღლებული იყვნენ, თუნდაც აღარასოდეს ენახათ ერთმანეთი, აღარაფერი გაეგოთ ერთმანეთზე, აღარასოდეს შეყრილიყო მათი გზები, სულერთია, ლიდუვინა მაინც დარჩებოდა მისთვის ისეთი, როგორიც იყო ბეატრიჩე, შთაგონების წყარო. რიკარდო თავის ოთახში განმარტოვდა, დაიჩოქა და ცრემლებით დანამა სახარება, მისი ბედის მაცნე. 6 მორჩილი ძმა რიკარდოს ცხოვრების წესმა თვით მონასტრის მოძღვარიც კი შეაშფოთა, იმდენად თავდაუზოგავად მსახურებდა ქადაგების, აღსარებისა თუ განმარტოების დროს, მაგრამ ყველაზე მეტად მისი მეცადინეობა აკვირვებდა ყველას. არა, ეს არ იყო ბუნებრივი, თითქოს ეშმაკეული სასოწარკვეთილება უფრო წააქეზებდა, ვიდრე უფლის ნეტარი რწმენა და მისი ძის, ღმერთკაცისა; იმასაც ამბობდნენ, ასეთი გამწარებით იმიტომ მიილტვის იმ თავისი აკვიატებული მოწოდების აღსასრულებლად, რომ თავადაც არ სჯერაო, ანდა სულაც იმას ცდილობს, ყოვლისშემძლეს რაიმე დასცინცლოსო. წმინდა წერილში კი ნათქვამია, მოთმინებითა შენითა მოიპოვე სული შენიო, მაგრამ ძმა რიკარდოს ასეთ სიშმაგეში სახარებისეული მოთმინების ნიშანწყალიც არ ჩანდა. აღსარებაც მისი მიწიერი სიყვარულის, მისი თავგადასავლის გამო მონანიება იყო. ნათქვამია, თუ ქორწინება ცოდვაზეა აგებული, კეთილი ბოლო არ ექნებაო. იგი ლოცულობდა ლიდუვინასი და საკუთარი ბედისათვის, რამეთუ სჯეროდა, მათი ბედი განუყრელად იყო დაკავშირებული. ის საბედისწერო გაქცევა რომ არა, ეგებ კიდეც დაქორწინებულიყვნენ და მაშინ კი ასცდებოდნენ იმ ხვედრს, ცაში რომ იყო გადაწყვეტილი. მისი ლოცვებიც დაუცხრომელი და ბობოქარი იყო. ღმერთს სულ იმას ევედრებოდა, მიეცა მისთვის სიმშვიდე, შთაგონება და ყველაზე უწინ რწმენა. იგი კითხულობდა წმინდა მამებს, კემპისს, მისტიკოსებს, აპოლოგეტებს და ყველაზე გულმოდგინედ – წმინდა ავგუსტინეს "აღსარებას". ზოგჯერ თავსაც კი წარმოიდგენდა წმინდა ავგუსტინედ, რამეთუ აფრიკელის მსგავსად მანაც განიცადა ხორციელი ვნება და მიწიერი, ადამიანური სიყვარული. მისი მოსაგრე ძმები, სხვა მორჩილები, თან შიშით უყურებდნენ მას და თანაც შურით, იმ ნაღველნარევი შურით, ფარული სენივით რომაა მოდებული მონასტრებში; მათ ეჩვენებოდათ, რომ ძმა რიკარდო მარტო იმას ცდილობდა, გამორჩეული ყოფილიყო და სხვები გულში კიდეც სძულდა; ეს კი მართალი იყო. ნამდვილად დიდი მოთმინება მართებდა რიკარდოს, რომ იმ თავისი მოსაგრე მორჩილთა მიამიტობის, თვითკმაყოფილებისა და ბევრი მათგანის უმეცრებისა და მოუქნელობისათვის გაეძლო; თუმცა მათ შორის უკეთესებსაც თავს არიდებდა, უფრო ალალებსა და უბრალოებს, ისინიც სულელებად მიაჩნდა; რატომღაც ცბიერნი უფრო იზიდავდა; ისიც აწუხებდა, როცა ხედავდა, უმეტესობამ ისიც კი არ იცოდა, რისთვის მივიდნენ მონასტერში; ზოგი თურმე მშობლებმა მიიყვანეს ჯერ ისევ ბავშვები, ოღონდ კი მათ ბედ-იღბალზე ზრუნვა თავიდან აეცილებინათ, ზოგმაც თავდაპირველად დარაჯად თუ მსახურად დაიწყო მუშაობა, სხვები სიყმაწვილის გატაცებებს ანდა პოეტურ ხილვებს ეცდუნებინა. თითქმის არავინ არაფერი იცოდა იმ სამყაროსი, რომელზეც ისე ლაპარაკობდნენ, როგორც რაიმე შორეულსა და იდუმალზე. რიკარდოს თანაგრძნობით ეღიმებოდა ხოლმე, მათ გულუბრყვილო მსჯელობას რომ უსმენდა ხორციელ ცდუნებასა და ცოდვის სიტკბოებაზე, ეშმაკეულ ცდუნებად მიაჩნდათ ის, რაც რიკარდომ კარგად იცოდა, რა სისულელე იყო; მათ კი არაფერი გაეგებოდათ ამქვეყნიური სიყვარულის ამაოებისა. რაკი მორჩილებს შორისაც გავრცელდა ხმა ძმა რიკარდოს საიდუმლო თავგადასავლის შესახებ, რაც მონასტერში მისი მოსვლის მიზეზი გამხდარიყო, ხანდახან სიტყვასაც გადაუკრავდნენ ხოლმე, მაგრამ როცა ის ქედმაღლური ღიმილით მიახვედრებდა, ვითომ ეშმაკეულის, ამქვეყნიურისა თუ ხორციელის ასე გაზვიადება არც ღირსო, ისინი პასუხობდნენ: – ცხადია, თქვენ უკეთ მოგეხსენებათ, ჩვენთან შედარებით აკი მეტი გამოცდილება გაქვთო... ეს კიდეც აამებდა მის პატივმოყვარეობას, მაგრამ თუ პირდაპირ მიანიშნებდნენ მისი სიყვარულისა და ლიდუვინასთან ერთად მისი გაქცევის თაობაზე, ეს უკვე აბრაზებდა და ფიქრობდა, ვერც მონასტრის მაღალი გალავანი, ვერც თანამოსაგრეთა მიამიტობა ვერ უშველიდა, რომ მისი სასაცილო მდგომარეობა სალაპარაკო და საქილიკო არ გამხდარიყო აქაც და მშობლიურ ქალაქშიც. მორჩილთა მოძღვარმაც ვერა და ვერ ირწმუნა ძმა რიკარდოს ესოდენი გულმოდგინება. მამა პრიორთან საუბრისას ესეც კი თქვა: – მამაო, თუ დამიჯერებთ, ვერაფერი გამიგია ამ ჩვენი ძმა რიკარდოსი. აქ საკმაოდ ჩამოყალიბებული მოვიდა და საკმაოდ თავისებური ჩვევებიც მოჰყვა; თითქოს სულ რაღაცას ჩქმალავს. ცხადია, სრულიად განსხვავდება იმათგან, ვინც სულითა და ხორცითაა გადაგებული თავის მოვალეობაზე; ის კი მარტო საკუთარი თავის წარმოჩენაზე ზრუნავს, ამასთან, დარწმუნებულია, რომ სხვებთან შედარებით დიდი უპირატესობა აქვს და თავისი თანამოსაგრეები სძულს კიდეც. თითქოს უკეთურება უფრო იზიდავს, ვიდრე მადლიანი უბრალოება; ერთხელ ჩემთანაც კი აღიარა, სულელი ბოროტზე უარესიაო. რჩეული წმინდანები, რა მკაცრებიც უნდა იყვნენ, მასში უფრო მეტ აღფრთოვანებას იწვევენ, თუმცა ვეჭვობ, მათ მიბაძვას ცდილობდეს, თანაც, ჩემი აზრით, ეს ლიტერატურიდან მოჰყვება. მგონი, ნეტარი ენრიკე სუსონი მისი ყველაზე დიდი გატაცება უნდა იყოს, თუმცა ალბათ ეს მჭევრმეტყველებაში გაწაფვისთვის უფრო სჭირდება. – მჭევრმეტყველებაში გაწაფვისთვის და ისიც სუსონი?.. – შესძახა მამა პრიორმა, რომელიც მთელ იმ მხარეში დიდი მჭევრმეტყველის სახელით იყო ცნობილი. – დიახ, ჩვენს ძმას რიკარდოსაც სწორედ მჭევრმეტყველად მოაქვს თავი და თავისი ნიჭის გამოვლენის საუკეთესო საშუალებაც მჭევრმეტყველება ჰგონია; თანაც ვფიქრობ, სავონაროლას, მონსაბრესა და ლაკორდერის დროებაზე ოცნებობს. ვინ იცის, ეგებ მეტზეც!.. მერე კიდევ, მისი ვითომ სახარებისეული გამოცხადებაც არ უნდა დაგვავიწყდეს, აკი აქედან დაიწყო მისი აკვიატებაც – "წარვედი ყოველსა სოფელსაო"... თუმცა სახარება იმდენად არ შთააგონებს, რამდენადაც ქადაგება... – მამა პედრო! მამა პედრო! – შესძახა მამა პრიორმა საყვედურით. – ეეჰ, მამა ლუის, ხომ არ გავიწყდებათ, რომ ამისთანა რამეებში საკმაოდ გამობრძმედილი გახლავარ!.. რამდენ მორჩილს გაუვლია ჩემს ხელში... ესეც არ იყოს, ამგვარი ფსიქოლოგიური დაკვირვებები ყოველთვის მიტაცებდა და მეტისმეტადაც მიტაცებდა... – ჰმ!.. ჰმ!.. მეც რაღაც-რაღაცებს კი ვხვდებოდი... – ჰო, გასაგებია, მამა პრიორ, მაგრამ ასეთი რაღაც-რაღაცები მეც კარგად მომეხსენება, ეს მოწოდებებია თუ ზეშთაგონება... ხოლო რაც შეეხება ამ ყმაწვილს, ღმერთმა ინებოს, ვცდებოდე, მაგრამ უფრო წინასწარმეტყველებაზე მიგვანიშნებს, ვიდრე ზეშთაგონებაზე, ანდა შეიძლება სულაც უფრო მეტზეც... – რაო, რაო? მამა მოძღვარო, ეს რაღას ნიშნავს, რისი თქმა გინდათ? – ვთქვათ თუნდაც... ეპისკოპოსობაზე... – ასე გგონია? – რატომაც არა! ეს ყმაწვილი სულის სიღრმეში დიდი თავკერძაც უნდა იყოს... თუნდაც ის, რაც ჩაიდინა... ერთი სიტყვით, ის საბრალო გოგონა რომ შეაცდინა, განა ეს თავკერძობა არ იყო? მერე კი აქ რომ გამოგვეცხადა, ვითომ იმედგაცრუებული თუ მეოცნებე, ან სულაც თავის მოწონების მიზნით... ვინ იცის, კიდევ რა უდევს გულში... – თავის მოწონება და ისიც ბერის ანაფორით? – შესძახა მამა პრიორმა და ისე გულიანად გაიცინა, რომ მთელი თავისი ლამაზი კბილები გამოაჩინა, – თავის მოწონება და ისიც ბერის ანაფორით? დიდება შენდა უფალო, რას არ იტყვით, მამა პედრო! – დიახ, თავის მოწონება ბერის ანაფორით, ვთქვი და არც გადავთქვამ; არც თქვენ, მამა ლუის, და არც მე აკი ამით არ ვიწონებთ თავს, მაგრამ ახლანდელ დროში და მით უმეტეს, ჩვენი მორჩილი ძმა რიკარდოსთანა კაცისთვის ბერის ანაფორა ეგებ ერთგვარი გამოწვევაც კი იყოს საზოგადოებისთვის, ამისთანა ვითომ რომანტიკული და გამორჩეული კაცის მხრიდან. ესეც არ იყოს, პატივმოყვარეობა... – პატივმოყვარეობა? – დიახ, პატივმოყვარეობა, პირობები, მდგომარეობა, პატივი და სახელი, – მონასტრით უფრო ადვილი მოსაპოვებელია, ვიდრე სხვა გზებით... დარწმუნებული ვარ, ეს ყმაწვილი ძალიან შორს იყურება... ამაზე ნუღარ ვილაპარაკებთ... თუმცა არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ იგი არც პირველია და არც უკანასკნელი, იმედგაცრუებასა და რელიგიურობას რომაა ამოფარებული და სინამდვილეში თეატრალობისკენაა მიდრეკილი; ამას არ უარვყოფ, ან როგორ უნდა უარვყო ის, რამაც იგი აქ, მონასტერში მოიყვანა. თქვენ თუ გახსოვთ, მამაო, ძმა როდრიგო კარმელიტი, არისტოკრატთა სალონებში რომ გაითქვა სახელი თავისი მსახიობური ნიჭით, მაგრამ სცენაზე კი არ დარჩა, ბოლოს მაინც მონასტერს მიაშურა... – როგორ არა, ახლა მონასტერიც დაუტოვებია და გავიგე, ახალი რელიგიის შექმნას აპირებსო. – ყოველთვის კომიკოსი იყო! ამ ჩვენს ძმა რიკარდოშიც ხომ კომიკოსი ზის, ოღონდ ეგ არის, იმედი აქვს, რომ მთავარ როლს ითამაშებს და ეგებ მიტრასაც გამოჰკრას ხელი, ან კიდევ, ვინ იცის... მისი ოცნებები შეიძლება კიდევ უფრო შორს მიდის... – რაო, რაო? თქვით ბარემ, მამაო, თქვით! – არა, არაფერი, არაფერი! მგონი, ეს უკვე ჭორაობა გამოდის... – მე უკვე კარგა ხანია ასეც მეჩვენება! – მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, მამა პრიორო, ვფიქრობ, ჩემი ვალი იყო ეს ცნობები თქვენთვის მომეწოდებინა. თვითონ ყმაწვილი დარწმუნებულია, რომ ჩვენი სამოსელი ძალიან დამშვენდება, ის კი არა, იმასაც ვეჭვობ, თავი ლამაზი და მოხდენილიც ჰგონია და ოცნებებით უკვე წარმოიდგენს თავს, საკურთხეველთან თეთრ სამოსელში გამოწყობილი რარიგად გაბრწყინდება. – მაინც რა ვერაგი ვინმე ბრძანდებით, მამა პედრო!.. "ბებერი მელა, მამა პედრო, ბებერი მელა... – რომელიც ვერასოდეს ეღირსება ეპისკოპოსობას!" – გაიფიქრა მამა პრიორმა, თავადაც რომ დაემშვიდობა ამაზე ოცნებას. 7 საბრალო ლიდუვინას მამა პრიორისა და მორჩილთა მოძღვრის საუბარი რომ მოესმინა!.. თუმცა რა იმედი უნდა ჰქონოდა ლიდუვინას რიკარდოსი მას შემდეგ, რაც თავადაც მონასტერს შეაფარა თავი და ცრემლდაშრეტილმა და გულდაცარიელებულმა თავადაც მონასტერში დაასამარა თავისი ყმაწვილქალობა. თავდაპირველად იმ მონასტერში უნდოდა შესვლა, სადაც მოწაფეებს შემპარავად, მაგრამ მაინც შთააგონებდნენ მამაკაცებისადმი ზიზღსა და სიძულვილს, რასაც უკვე გრძნობდა კიდეც იმ მართლაცდა მშიშარა და თავკერძა მამაკაცების მიმართ; მაშინ რატომ უნდა გადაეხსნა გული მათ წინაშე და გაშიშვლებულიყო, რატომ გაემწვავებინა ტკივილი შურისძიების გამო? არა, ისევ იმ ორდენში ერჩივნა შესვლა, სადაც მჭევრმეტყველებას, განდგომილებას, დუმილს, მონანიებასა და ლოცვებს ჰქონდა უპირატესობა, ასე უფრო იგრძნობდა შვებას. გარე სამყაროს ექო მაინც აღწევდა იქამდე და სიყვარული გაუადვილებდა სიკვდილის მოლოდინს. და ასე გაემგზავრა ლიდუვინაც შორეულ, მიყრუებულ ქალაქ ტოლვიედრაში, მთაგორიან მხარეში და იქ ბენედიქტელთა ძველთაძველ მონასტერში, ოთხ კედელს შორის გამოიმწყვდია თავი. ბაღში კვიპაროსიც იდგა, მისი მშობლიური ქალაქის ურსულელთა მონასტრის კვიპაროსის ნამდვილი ასლი, მისი ყმაწვილქალობის მოგონება და როცა ამ ქუფრი ხის ქვეშ იჯდა ხოლმე და გაჰყურებდა ცეცხლისფრად ჩამავალ მზეს, ახსენდებოდა ადრინდელი საღამოები, უცნაურ შვებას ჰგვრიდა ეს სევდიანი ბაღი, სადაც ბოსტნეული მოჰყავდათ, აქა-იქ კი ჩამომჭკნარი ყვავილებიც მოჩანდა, რომელთაც მხოლოდ ის რწყავდა. ეს სევდიანი ბაღი, ბუნების ეს პატარა ნაგლეჯი, მასავით ამ მაღალ კედლებს შორის გამომწყვდეული, ასევე მონასტრის ტყვე იყო, აქედან სხვა სამყარო არ ჩანდა, ეგ არის, ცას ეს ღობე და კედლები ვერ მალავდა. ცის ლაჟვარდზე სწრაფად დაცურავდნენ ღრუბლის ქულები და ჩრდილს უწყალობებდნენ, ხანდახან მტრედიც გადაიფრენდა თეთრი ფრთების ტყლაშუნით, როცა თავისი თბილი ბუდისკენ მიეშურებოდა. როცა წვიმა თავის მსუბუქ, შავ მანტიას გადააფარებდა აქაურობას, მონასტერიც და მის მიღმა მიწაც ერთნაირად სველდებოდა. ღამღამობით ლიდუვინა თავის შავ თვალებს მიაპყრობდა ვარსკვლავებსა და ნახევარმთვარეს, პატარა გემივით რომ მიცურავდა ღრუბლებს შორის; დღისით კედლებს გადაღმა ხალხი მიდი-მოდიოდა და მათი ხმა შიგნითაც აღწევდა, ზოგჯერ გიტარის ხმასაც გაიგონებდა; მერე ამ სხვა სამყაროს ექოს მოჰყვებოდა მოგონებები, თვალწინ წარმოუდგებოდა ის მოხუცი ქალიც, ჩოქვით რომ უვლიდა ლიტანიას, კრიალოსანი რომ ჩაებღუჯა და ძლივძლივობით ეზიდებოდა უზარმაზარ მუცელს; ახსენდებოდა კიდევ ის განმარტოებული ცრემლების ტაძარი, საბედისწერო მგზავრობა მატარებლით, მდინარე, ავდრისაგან ამღვრეულ წყალს რომ მიაქანებდა ნაძვების, ზეთისხილისა და ფორთოხლის ხეებს შორის. ის ქალაქი ცოდვის ქალაქად ესახებოდა. ცოდვის? იყო კი ის ნამდვილად ცოდვა? ნუთუ ისაა ცოდვა, ასე მიმზიდველ ფერებში რომ ხატავენ ხოლმე?!. თუმცა ცოდვა ხომ იგივეა, რაც ცნობისმოყვარეობა და მეტი არც არაფერი. აკი სწორედ ცნობისმოყვარეობამ, ცოდნის წყურვილმა უბიძგა ევასაც, როცა შესცოდა, ცნობისმოყვარეობის გამოა, რომ სცოდავენ მისი შვილებიც. ეგებ უკეთესის მომასწავებელიც იყოს, რიკარდომ რომ მიატოვა... ან უარესისაც... ამაზე ფიქრიც აღარ უნდოდა. კაცი ხომ თავკერძობის განსახიერებაა... მწარედ ახსენდებოდა თავისი დის უცნაური ღიმილი მონასტრის ჭიშკართან, დამშვიდობებისას რომ გადაურბინა სახეზე და უთხრა: "ეგებ აქ მაინც პოვო ბედნიერებაო". მაინც რა უკეთურია ეს სამყარო. მაგრამ აქაც, მონასტერშიც რომ იგივე დახვდა!.. თუმცა ესეც ხომ ამ სამყაროს ერთი პატარა ნაწილია; აქ დამკვიდრებული უსაქმურობა, ოჯახური ჩვევებისაგან მოწყვეტა, ერთფეროვანი ცხოვრება აკი უფრო ამწვავებს გრძნობებს; მონაზვნური ცხოვრების ეს ნაღველნარევი სიმშვიდე კიდევ უფრო აღვივებს ვნებებს, უნდობლობას და შურს თესავს თანამოსაგრეთა შორის. წელიწადში ერთხელ გალავანს გადაღმა ბავშვების რიგი ჩაივლიდა ხოლმე და ამ დღეს მონასტრის ბინადარნი, დები, დედები – დედები, საბრალონი! – მაშინვე რკინის გისოსებს მიაწყდებოდნენ, ყვავილებს აყრიდნენ, წმინდანთა მადლითაა ცხებულიო. მათთვის რომ ეთქვათ, დონ ხუან ტენორიო მკვდრეთით აღდგა და ქალაქში გამოჩნდაო, ალბათ, ასე შეშლილებივით არ გაცვივდებოდნენ მის სანახავად. ყველას თავ-თავის სენაკში საკუთარი ჩვილი იესო ჰყავდა – ლამაზი თოჯინა, რომელსაც ხდიდნენ და აცმევდნენ, ყვავილებით ამკობდნენ, ოღონდ მალულ-ფარულად, ზოგჯერ მუხლებზე დაიწვენდნენ და ცოცხალი ბავშვივით უნანავებდნენ. ერთხელ მონასტერში ეპისკოპოსის ნებართვით ერთმა ფოტოგრაფმა შეაღწია რომანული სტილის თაღის გადასაღებად. მაშინ უნდა გენახათ, რა ყოფით გამოცვივდნენ მონაზვნები, თავიანთ ჩვილ იესოსთან ერთად სურათი რომ გადაეღოთ. – იქით გაიწიე, – ეუბნებოდა ერთი მეორეს, – ჩემი შენსას სჯობია, აბა, ერთი შეხედე, როგორი თვალები აქვს! ლიდუვინა კი ამ დროს განზე იდგა ჩუმად, თავისთვის, და ამდენი იმედგაცრუებული დედის ყურებაზე გული ეთუთქებოდა. ნეტავი მასაც ჰყოლოდა შვილი, ნამდვილი, სისხლისა და ხორცისაგან ქმნილი ბიჭი! ვაი, რომ ის გაქცევა ასეთი უნაყოფო გამოდგა! მართალი ყოფილა რიკარდო, ამიტომაც გახდნენ სასაცილონი, რომ იმ გაპარვას შედეგი არ მოჰყვა, მაგრამ განგების ნებით რომ... "არა! ბავშვი რომ ჰყოლოდათ, ბიჭი, სიყვარულის ნაყოფი, მაშინ ეგებ სიყვარულიც ხელახლა დაბადებულიყო! – ფიქრობდა ლიდუვინა, – სიყვარული თავიდან დაიბადებოდა. არა... აღდგებოდა, რამეთუ მათ უყვარდათ ერთმანეთი, დიახ, უყვარდათ, თუმცა რიკარდო იმ თავისი თავკერძობისა და პატივმოყვარეობის გამო ამას არ აღიარებდა... შვილი რომ გასჩენოდათ, აღარც რიკარდო გასწირავდა მას თავისი მოწოდების გულისათვის, ან რა ასეთი მოწოდება ჰქონდა! ან რისკენ!.. ეეჰ, საბრალო ლიდუვინას მორჩილთა მოძღვრისთვის რომ მოესმინა!.." და ამ ფიქრებში ლიდუვინას კვლავ თავისი პატარა ძმა გაახსენდებოდა, ცისფერთვალა, ოქროსთმიანი, მუდამ ღიმილიანი და თითქოს მისი ხმაც კი ესმოდა, თავისი სიყმაწვილის შორეთიდან რომ ეძახდა: "ინა! ინა! ინა!" რა მალე გაქრა მისი "ინა" იმ დილის წარმავალი სიზმრიდან! რა მალე გაქრა რიკარდოს "ნენა"! განგების ძალით ასევე მალე გაქრება და წავა ყველაფერი! მაგრამ სად? იმ სამყაროში, სადაც არ არის უკეთურობა, სიყალბე, სადაც არ იქნება დედის დუმილი, ვერ დაინახავს სახემოქუფრულ დას, საქმროს თავკერძობას, თანამოსაგრეთა შურს?! ვინ იცის, როგორ ევედრებოდა საბრალო ლიდუვინა ქალწულ მარიამს მუხლმოდრეკილი: "დედაო, დედაო, ნუთუ ვერ შესთხოვე შენი შვილის მამას, ჩვენს ყოვლისშემძლე უფალს, ჩემთვის მოეცა შვილი, მეც მღირსებოდა დედობა რიკარდოს შვილისა! თუმცა არა, არა!.. მომიტევე!" – და იგი ცრემლად იღვრებოდა, რამეთუ გულით სწადდა, შერიგებოდა თავის ხვედრს, მონასტრის კედლებში სამუდამო ტყვეობას. ესღა ასაზრდოებდა მის სევდას, იმ უკურნებელ სევდას, რაც ალბათ სამარის კარამდე გაჰყვებოდა; ამიტომ განიცდიდა ასე მწვავედ თანამოსაგრე მონაზვნების ბავშვურ მხიარულებას, რომელთაც ალბათ მისტიკოსთა წიგნებში თუ ამოეკითხათ, ჭეშმარიტი წმინდანი გულით მხიარულიაო და თვითონაც ამიტომ ასე ბავშვური ყიჟინითა და ტაშით გამოხატავდნენ მხიარულებას; კიდევ უფრო მეტი ჟივილ-ხივილი ისმოდა ხოლმე შობის დღესასწაულზე, იესოს შობის დღეს, წინასწარ ემზადებოდნენ და მერე თავისუფლად დანავარდობდნენ, ცეკვავდნენ, შეშლილებივით კისკისებდნენ, დაირას გამალებით უტყაპუნებდნენ და მთელ ბარს ხმაურით იკლებდნენ. – დაო ლიდუვინა, მოდი, შენც იცეკვე! ის კი პასუხობდა: – არ შემიძლია, ძალიან სუსტი ფეხები მაქვს! ისინიც თავისებურად პატივს სცემდნენ მის სევდას, თუმცა კი რაღაცას ხვდებოდნენ, მისი სევდის ნამდვილი მიზეზისა მაინც არაფერი იცოდნენ. მათ მხიარულებას ზღვარი არ უჩანდა, დროდადრო შესძახებდნენ: "დაილოცოს ჩემი იესო! რა საშურია ცხოვრება!" და ეს იყო მათი ნეტარი ცხოვრება, მათი მხიარულება, წმინდა მხიარულების მიბაძვით გამოწვეული მხიარულება. დღე დღეს მისდევდა, ყველა ერთნაირი და ყველა უღიმღამო. ლიდუვინას არასდროს დაავიწყდებოდა, რომ რიკარდოსთვის ელოცა, გაენათებინა მისთვის გონება და ისიც შეენდო ზენაარს. 8 ძმა რიკარდოს სახელი და მისი ქადაგების ამბავი მთელ ქვეყანას მოედო; იმასაც ამბობდნენ, ესპანეთის ოქროს საუკუნის წმინდა მჭევრმეტყველება სწორედ მან ააღორძინაო. იგი იყო ბობოქარიც და თვინიერიც, მუდამ მშვიდი კილო ჰქონდა, ზომიერი მიხრა-მოხრა, მეთოდური და ნათელი გადმოცემის უნარი, თუმცა მუდამ იგრძნობოდა შინაგანი ცეცხლი, მაგრამ ისიც მოზომილი, მისი თვინიერებაც მოზომილი იყო. მავანნი, ვინც მის მსჯელობას შესწრებოდნენ, ვნების ნაკლებობას საყვედურობდნენ, თუმცა ისეთი უბირნიც ხომ არიან, ვისაც ვერ გაუგია, რომ გონიერება სხვა არაფერია, თუ არა ვნება. მისი ანტითეზები და პარადოქსები ზოგს გონებისმიერი ეჩვენებოდა და კი ვერ მიმხვდარიყვნენ, რომ წმინდა ავგუსტინე აფრიკელის ანტითეზებისა და პარადოქსების დარად, ძმა რიკარდოს ანტითეზებიცა და პარადოქსებიც ვნების ქურაში გამომწვარ-გამობრძმედილი ალმასები იყო. რაკი მის ქადაგებაში უქმსიტყვაობის სულ მცირე მინიშნებებიც კი არ ჩანდა, ამიტომაც გაიძახოდნენ, ცივიაო და ამ დროს ცივსა და ვნების ქურაში გამოკვერილს ერთმანეთისგან ვერ ასხვავებდნენ, რამეთუ ძმა რიკარდოს ქადაგება ისეთი გამომშრალი და ისეთი ცხელი იყო, ვითარცა სულიერი უდაბნოს სილა; მისი პატივმოყვარეობითა და მონანიებით გაჯერებული სულიც ასევე გიზგიზებდა, მაგრამ ხანდახან ბნელიც იყო, ბნელი სხვათათვისაც და თავისთვისაც, ოღონდ იმ დროს, როცა აზრს ეძებდა. და ასე ესაუბრებოდა იგი არა ბრბოს, მას რომ უსმენდა, არამედ თითოეულს ცალ-ცალკე, რამეთუ ისინი ქმნიდნენ ბრბოს, მისი ნაწილი იყვნენ; და ასე საუბრობდა იგი სულით სულთან. მისი მჭევრმეტყველება თითქოს ქაოსურიც იყო, თან წყვეტილიც, მაგრამ არანაირი მიკერძოება, სულ მცირე სილოგიზმები, პარაბოლები, მეტაფორები და პარადოქსები, რასაც სახარებაშიც ვკითხულობთ ხოლმე და მოულოდნელი გადასვლები, ნამდვილი ნახტომები. – საქმე ისაა, რომ ორატორი არ არის და მაინც გვაჯადოებს, – ამბობდნენ პედანტები. ძმა რიკარდო ჩვეულებრივად ლაპარაკობდა ხოლმე ისეთ თემებზე, საჭირბოროტოს რომ უწოდებენ, – რწმენის უკმარისობაზე, გონებასა და რწმენას შორის ბრძოლაზე, რელიგიისა და მეცნიერების დაპირისპირებაზე, სოციალურ საკითხებზე, ღარიბებისა და მდიდრების თავკერძობასა თუ გულმოწყალების უქონლობაზე, მაგრამ ყველაზე მეტად – იმქვეყნიურ ცხოვრებაზე. ოღონდ, თუ სიყვარულზე იტყოდა, მყისვე შეატყობდით, როგორ გარდაისახებოდა. უკვე მის ეპისკოპოსად კურთხევის თაობაზეც ალაპარაკდნენ, მაგრამ იმის მიუხედავად, რომ ასეთი სახელი მოიხვეჭა, იმის მიუხედავად, რომ მისი უზადო ყოფაქცევა სამაგალითო გამხდარიყო, მაინც ამჩნევდნენ, რაღაც სიმძიმე, მეტად უცხო და გამოუცნობი სიმძიმე აწვა; და მაინც რომ არ სწყალობდნენ თანამოსაგრენი, ვერა და ვერ მოიგო მათი გული, მათი კეთილგანწყობა ვერ მოიპოვა, ვინც მონუსხულივით უსმენდა; ამას ყველაზე უფრო ქალები გრძნობდნენ, – მართლაც რომ მოჯადოებულებივით შესციცინებდნენ და თან ცახცახებდნენ, – რომ მისი მგზნებარე სიტყვების მიღმა რაღაც ძალზე მტკივნეული საიდუმლო იმალებოდა, ამას კი ხედავდნენ მაშინ, როცა თავის ყველაზე სანუკვარ თემაზე – სამოთხის ბაღის ტრაგედიაზე უამბობდა მათ, როცა ევამ აცდუნა ადამი, რომ ეგემა ნაყოფი ხისაგან ცნობადისა კეთილისა და ბოროტისა და მერე განდევნილ იქნენ უცოდველთა ბაღიდან და ამის მერე იყო, რომ ედემს აღმოსავლეთით ქერუბიმები და ცეცხლოვანი მახვილი იცავდნენ, რათა სიცოცხლის ხეს ვეღარავინ მიჰკარებოდა; ანდა სამსონისა და დალილას ცოდვა-ბრალის ამბავს რომ მოუთხრობდა; ყურს მიაპყრობდნენ, მაგრამ ნუგეში არ ისმოდა მის სიტყვებში, ოდენ მწარე სევდა, სიმძიმილი და უბედობა თრგუნავდა ყველას. ზოგჯერ მის ხმაში ქვითინი და კვნესაც გაისმოდა, თითქოს მსმენელებს თანაგრძნობას შესთხოვსო, მაგრამ სწორედ მაშინ უნდა ამოგეცნოთ მისი სულის დაუოკებელი ბორგვა, თითქოს კიდეც გაიბრძოლებდა, რათა გაეგლიჯა ბორკილები და თავი გაეთავისუფლებინა, თუმცა მალევე მოეგებოდა გონს, ერთბაშად გარდაისახებოდა ისე, რომ დაუნდობელიც კი მოეჩვენებოდა კაცს. ამიტომ იტყოდნენ ხოლმე, ჩვენი საბრალობელი და შეჭირვებული სულისათვის ასეთი მშფოთვარე და დაუზოგავი წინასწარმეტყველი მეტისმეტიაო, ამ ტაძარში რომ მოვდივართ, უწინ მის წიაღში შვება და ნუგეში გვინდა ვპოვოთ, თორემ საფიქრელი და სადარდელი ისედაც არ გვაკლიაო. იგი არ უყვარდა ხალხს, არა, არ უყვარდა; ამაოდ ცდილობდა ენუგეშებინა ისინი, თუკი შეეძლო. ეს დაუდგრომელი მოციქული მარტოობისთვის იყო განწირული. მარტოსულადაც გრძნობდა თავს და როცა სულ მარტო რჩებოდა, მაშინ თუ გამოუტყდებოდა ხოლმე ისევ საკუთარ თავს: "ასეა, ეს სასჯელი ღმერთმა იმისთვის მომივლინა, რომ ლიდუვინას ვუმუხთლე, მივატოვე და ჩემს პატივმოყვარეობას ვანაცვალე. ახლაღა მივხვდი და გავიგე; ვფიქრობდი, ქალი, ოჯახი მძიმე ტვირთად დამაწვებოდა და სახელისა თუ დიდებისაკენ მიმავალ გზას გადამიღობავდა". მაგრამ მერე, ისევ მარტომყოფი, თვალებს დახუჭავდა, აღარ უნდოდა დაენახა შორს ლანდი ტიარისა. "ნამდვილი თავკერძა ვარ, – იტყოდა ხოლმე ასეთ დროს, – ნამდვილი თავკერძა და მეტი არაფერი, ვესწრაფოდი ამბიონს, სცენას, რაკი მჯეროდა, გარდასახვის ჩემს ნიჭს სწორედ იქ გამოვავლენდი, მაგრამ საკუთარ თავზე მეტად არასოდეს არავისზე და არაფერზე მიზრუნია". 9 ბოლოს და ბოლოს, ის მოხდა, რაზეც რიკარდო იდუმალ ოცნებობდა, სწორედ ახლა შეეძლო, საკუთარი ნიჭისა და მოწოდებისთვის ერთი კარგი გამოცდა მოეწყო. ასე იყო თუ ისე, იგი მიიწვიეს ტოლვიედრას დედათა მონასტერში. როცა ეს ამბავი შეიტყო, მას მერე თვალზე რული აღარ მიჰკარებია, გულმა მოსვენება დაკარგა. ღვთის წყალობით, მრევლმა, ხალხმა, ანდა, ასე ვთქვათ, საზოგადოებამ არაფერი იცოდა იმის შესახებ, რა აკავშირებდა მას ამ მონასტერთან: ეს ყველასთვის საიდუმლო იყო. ახლა კი, ახლა მაინც საკვირველ სანახაობას მოაწყობდა, ოღონდ მხოლოდ ორისთვის, მისთვის და თავისთვის. დიახ, მისთვის, თავისი ბედის ავბედითი მოზიარისთვის, ახლა გული გულს დაელაპარაკებოდა, ამ ბრბოსთვის, ამ უბირი, მონუსხული ბრბოსთვის კი ყველაფერი ისევ საიდუმლოდ დარჩებოდა; ამ დღეს მის წინაშე იტყოდა აღსარებას, იტყოდა ყველას თანდასწრებით, მაგრამ ყველასთვის მიუწვდომელსა და გამოუცნობს. ეს იქნებოდა ქრისტიანული მჭევრმეტყველების ისტორიაში აქამდე გაუგონარი გამარჯვება, თუმცა კი შეიძლება ერთადერთი და უძნელესი გამოცდაც ყოფილიყო, რაც უეჭველი გამარჯვებით დაგვირგვინდებოდა. ეეჰ, იმ საცოდავმა ღვთისმოსავებმა რომ იცოდნენ ამ ავბედითი, საბედისწერო დრამის ის სცენა, რომლის გამართვასაც აპირებს!.. და ეს ჩვენი კომიკური წინასწარმეტყველი გიჟურ ნეტარებას განიცდიდა... და ეს დღეც დადგა. ტაძარს აურაცხელი ხალხი მიაწყდა. ერთი სული ჰქონდათ, მოესმინათ ამ სახელგანთქმული ქადაგისთვის. მოდიოდნენ და მოდიოდნენ ახლომახლო სოფლებიდან თუ ქალაქებიდან. საკურთხეველი ოქროსავით ელვარებდა. ჯებირს მიღმა, ფარდის უკან გაყუჩებული ქორო მოუთმენლად ელოდა რაღაც იდუმალსა და უჩვეულოს. დროდადრო იქიდან შეკავებული ხველების ხმა თუ გაისმოდა. ძმა რიკარდო აუჩქარებელი ნაბიჯით მივიდა ამბიონთან, ამოიღო ცხვირსახოცი და შუბლი მოიწმინდა. ანაფორის თეთრი, ფართო სახელო მყისიერად თეთრ ფრთასავით აეფარა მის სახეს; მერე თვალი მოავლო შეკრებილთ და ერთი წამით მზერა ფარდაზე შეაჩერა, სადაც ქორო ეგულებოდა; მერე დაიჩოქა და წაიკითხა "გიხაროდენ, ღვთისმშობელო", ხელები ამბიონზე დააწყო და ზედ შუბლი დაადო; გაჩახჩახებული სანთლების შუქზე ტოზურა სულ ერთიანად ულაპლაპებდა; მერე წამოდგა; გაისმა შეკავებული ხველება, კაბების შრიალი და ჩამოვარდა სამარისებური სიჩუმე. რაღაც უჩვეულო ხდებოდა ქადაგის თავს, ენა ებმოდა, ბორძიკობდა, ერთსა და იმავეს იმეორებდა, ხანაც სულ ჩერდებოდა, მღელვარებას ვერ ფარავდა; თანდათან დამშვიდდა, მის ხმასა და მიხრა-მოხრას ნელ-ნელა სიმტკიცე შეემატა და მისი სიტყვებიც ცეცხლოვან მდინარესავით მოჩქეფდა. მორწმუნენი სულგანაბულები უსმენდნენ. ტაძარში იდუმალების ტრაგიკული სული დატრიალდა, ასე გეგონებოდათ, რაღაც უჩვეულო და სასწაულებრივი რამ უნდა მომხდარიყო. იგი უკვე აღარ იყო ადამიანი, ახლა ლაპარაკობდა მხოლოდ გული და ლაპარაკობდა სიყვარულზე, ღვთაებრივ სიყვარულზე, მაგრამ უფრო ადამიანურ სიყვარულზე რომ გაფიქრებინებდათ. ყველას, ვინც კი მას ყურს მიაპყრობდა, ისეთი გრძნობა იპყრობდა, თითქოს სულის მანამდე უცნობ სიღრმეებში იძირებოდა, რაღაც შეუცნობლის უფსკრულში ინთქმებოდა. მისი ხმა ღადარივით გიზგიზებდა. იგი უბნობდა სიყვარულზე, რომელიც გვეუფლება და გვიმორჩილებს მაშინაც კი, როცა გვგონია, რომ ის ჩვენგან შორსაა. და იტყოდა იგი: "დაელოდეთ სიყვარულს! მხოლოდ ის გრძნობს ამას საკუთარ გულსა და გვამში, ვინც ელოდება! ჩვენ გვგონია, რომ ვეხვევით მის ლანდს, მაშინ როცა სიყვარული, უხილავი და უჩინარი, თავად გვეხვევა და გვბოჭავს, როცა გვეჩვენება, რომ იგი მოკვდა ჩვენში, აკი თურმე ჩვენ მოვმკვდარვართ მასში. და მერე იგი გაიღვიძებს და გაიღვიძებს სწორედ იმ დროს, როცა ტკივილი მოუხმობს, რამეთუ ჭეშმარიტი სიყვარულით მანამდე არ შეგვიყვარდება, სანამ შეყვარებულთა გულები ერთად არ დაინაყება ტანჯვის სანაყში. სიყვარული თანაზიარი ვნებაა, ლტოლვაა, თანაგრძნობა, ზიარი ტკივილია. ჩვენ ვერც ვხვდებით, რომ სიყვარული გვაცოცხლებს, ისევე როგორც არასოდეს ვფიქრობთ, ჰაერით თუ ვსუნთქავთ, სანამ უჰაერობით სული არ შეგვეხუთება. დაელოდეთ სიყვარულს! დაელოდეთ სიყვარულს, რამეთუ მას მხოლოდ ის უხმობს, ვინც უკვე გრძნობს მას საკუთარ გულში, საკუთარ სისხლში, თუმცა თავად ეგებ ვერც ხვდება. ის იმ წყალსა ჰგავს, მიწის ქვეშ რომ მიედინება და გვალვას სიცოცხლისკენ მოაბრუნებს. ზოგჯერ ისეთ დაუცხრომელ წყურვილს ვგრძნობ, როგორსაც მინდორი ხვატისაგან გადაბუგული, როცა მწველი სიცხისა და ალმურისაგან მოშუშული ფოთლები მიწას ეფინება, მიწის ქვეშ კი, იმავ მინდვრის ქვეშ, სიღრმეში, მომაკვდავი სიმწვანის ქვეშ, მიედინება მაცოცხლებელი წყალი, მირაკრაკებს ქვებსა და ლოდებს შორის, უერთდება გამხმარი ფოთლების შრიალს მისი ბუტბუტი და მერე დგება წამი, როცა მოწყურებული, გამომშრალი მიწა გაიპობა და მის ზედაპირზე ამოხეთქავს მანამდე თვალით უნახავი წყალი, ჩუხჩუხით გადაედინება ყოველ მხარეს და სიცოცხლეს დაუბრუნებს მთელ არემარეს. ასეა სიყვარულიც. ჩემო დებო და ძმებო, ეს თავკერძობა არ არის განა, შმაგი სიყვარული არ არის განა საკუთარი თავის, თვალებს რომ გვიხვევს და თავგზას გვიბნევს, ოღონდ კი არ დავინახოთ სიყვარული მაშინაც კი, როცა გარს გვივლის, ოღონდ არ ვიგრძნოთ იგი. ჩვენ ხომ სულ იმის ცდაში ვართ, რაიმე დავცინცლოთ მას, მთლიანად კი არ მივეცემით, არ დავყვებით; აკი ის ჩვენგან მარტო იმას ელოდება, რომ მივენდოთ, დავნებდეთ მთლიანად და დაუნანებლად; ჩვენ კი ამ დროს მისი დამორჩილება გვინდა, რომ ჩვენს გიჟურ სურვილებზე იაროს, აჰყვეს ჩვენს სწრაფვასა და სრბოლას დიდებისაკენ. ასეა, სიყვარულს, გაადამიანურებულსა და განსხეულებულს, სურს, მას ვეკუთვნოდეთ მთლიანად და განუყოფლად, მხოლოდ მისი ვიყოთ. მერედა რა მალე დავიხევთ ხოლმე უკან, აღმართის ძირშივე ვჩერდებით! მაგრამ რატომ? ყველაზე უფრო სავალალო მიზეზის გამო, – დიახ, სულ უბრალო მიზეზის გამო! – გვეშინია, ჩემო დებო და ძმებო! შიში გვჯაბნის!.. რა უგუნური, რა თავკერძა და სულმოკლეა ადამიანი!.. მომიტევეთ!.." ეს სიტყვები ლამის ყვირილით წარმოთქვა, თითქოს სულის სიღრმიდან აღმოხდა. და თუ აქამდე ძმა რიკარდოს ხმა ცეცხლის მდინარესავით მოედინებოდა და ღვთისმოსავთა დუმილს თავს დაჰფოფინებდა, უეცრად გულისგამგმირავმა ქვითინმა გაბზარა და გაარღვია ჯებირის მიღმა, ფარდის მხრიდან რომ გაისმა. და ამ ორის სულის კივილი ერთმანეთს შეეჯახა და შეერწყა ისე, რომ საკურთხეველზე სანთლებიც კი აცახცახდნენ. ძმა რიკარდოს მკვდრისფერი დაედო, სანთელივით გაფითრდა, მერე ერთბაშად აენთო, ალმური მოედო, სივრცეს მიაპყრო მზერა და უეცრად თავი მკერდზე ჩამოუვარდა, სახეზე აცახცახებული ხელები აიფარა, თეთრი, ფართო სახელოებიც კი ვერ ფარავდა მის მღელვარებას; იგი ტიროდა, მისი დახშული ქვითინი შეუერთდა კიდევ უფრო დახშულ ქვითინს ჯებირს მიღმა, ფარდის უკან რომ ისმოდა. ერთ წამში გაოგნებული ხალხის დუმილი თითქოს შეგუბდა, შედედდა და აშკარად და ცხადად გაიგონა და დაინახა ყველამ... ქადაგი მუხლებზე დაეცა. ამის შემხედვარე ხალხი ნელ-ნელა დაიშალა, წავიდ-წამოვიდა. მთელი იმ დღეებისა და თვეების განმავლობაში, ტოლვიედრაში და მთელ იმ მხარეში ხალხს მეტი სალაპარაკო არ ჰქონდა, ყველა მხოლოდ ამ ამბავს იგონებდა, ხოლო ვინც თვითონ შეესწრო და საკუთარი თვალით იხილა, რაც მოხდა, საკუთარი ყურით მოისმინა, მთელი სიცოცხლე ახსოვდა, ან რა დაავიწყებდა. ყველამ, დამსწრემ თუ მსმენელმა, იგრძნო, რომ იმ წუთებში, იმ იდუმალი აზავთების წუთებში, ქადაგი რაღაც უცნაური გამოცანებით, ნაწყვეტ-ნაწყვეტი მინიშნებებით ლაპარაკობდა; მოგვიანებით მიზეზი რომ გაიგეს, მერეღა მიხვდნენ, რაც იგულისხმებოდა იმ სიტყვებში, როცა მიწისქვეშა წყაროზე, ცეცხლზე ლაპარაკობდა, როცა ამბობდა, ბოლოს მიწა გაიპობა და ამოხეთქავს მაცოცხლებელი წყალი და ამ ცეცხლს შეუერთდებაო. მერე და მერე ღრმად რომ ჩაუფიქრდნენ, კიდეც ჩასწვდნენ ძმა რიკარდოს ქადაგების მთელ აზრსაც. და ისინიც, და ლიდუვინადა ძმა რიკარდო, მხოლოდ მერე მოეგნენ გონს და კიდევ უფრო მწვავედ იგრძნეს თავი ბედის ტყვეებად, იმაზე უფრო მწვავედ, ვიდრე მაშინ, როცა ლიდუვინას სახლის ღობე აცალკევებდათ ურსულელთა მონასტრის შესახვევში. და ახლა, როცა მათი ქვითინი ასე შეერწყა და გადაეჭდო ერთმანეთს, მათი გულებიც შეერთდა და ჩამოეცალათ თვალთაგან ბინდი და ვითარცა დამწვარი ტანსაცმელი, შემოეძარცვათ თავს გადამხდარი და შერჩათ მხოლოდ გაშიშვლებული და ცხადი სიყვარული, ამ სიყვარულისკენ მიმავალი ბილიკი, სიყვარულისკენ, რაც მარტოდ დარჩენილებს იმ სამწუხარო გაქცევის შემდეგ მაინც ისევ უღვიოდათ. და იმ დღის მერე... მიგელ დე უნამუნო …
- დაამატა Kakha to ლიტერატურა at 5:52pm on მარტი 7, 2016
Welcome to
Qwelly
ღონისძიებები
ბლოგ პოსტები
Best Pillow For Neck Pain Options
გამოაქვეყნა Melodee Duncombe_მ.
თარიღი: აგვისტო 2, 2025.
საათი: 4:00am
0 კომენტარი
0 მოწონება
It's got an identical unconventional contoured shape as being the Derila, Derila Customer Reviews Neck Support and I discovered it kept my neck and again aligned incredibly nicely all night. I woke up experience fairly contemporary and without the aches and pains that I usually Get Derila Official from sleeping in a very weak position. We are pleased to inform you that after meticulously reviewing your situation, We've productively dealt with it as of August 7, 2023. If you…
გაგრძელებაქალთა უფლებები, პრეზენტაცია
გამოაქვეყნა Ketevan_მ.
თარიღი: ივლისი 18, 2025.
საათი: 8:00pm
0 კომენტარი
1 Like
ქალთა უფლებები
ქეთევან პოპიაშვილი
პრეზენტაცია
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი
გზები, რომელთა გავლაც ქალებს დასჭირდათ საკუთარი უფლებების დასაცავად და შედეგები, რომლებსაც მათ მიაღწიეს…
გაგრძელებაფიროსმანი, კრწანისი
გამოაქვეყნა Ketevan_მ.
თარიღი: ივლისი 18, 2025.
საათი: 7:00pm
0 კომენტარი
2 მოწონება
კოლოქვიუმი
ნიკოლოზ (ნიკო) ფიროსმანაშვილი
ქეთევან პოპიაშვილი
ჯგუფი 1
ნიკო ფიროსმანაშვილის მხატვრული მეთოდი
კურსის ხელმძღვანელი: გიორგი ხოშტარია
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი…
გაგრძელებაპიკასო, გერნიკა
გამოაქვეყნა Ketevan_მ.
თარიღი: ივლისი 18, 2025.
საათი: 7:00pm
0 კომენტარი
1 Like
კოლოქვიუმი
პიკასო
ქეთევან პოპიაშვილი
ჯგუფი 1
პიკასო
კურსის ხელმძღვანელი: გიორგი ხოშტარია
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი
თბილისი 2023…
გაგრძელებაQwelly World
© 2025 George.
•
