იოანეს მშობლები, ტაძრის მღვდელი ზაქარია და მისი ცოლი, ელისაბედი ქალაქგარეთ, სოფელ ეინ ქერემში ცხოვრობდნენ. თავმდაბალი ზაქარია ერთ-ერთი იმ იშვიათთაგანი იყო, ვინც დიდგვაროვანი მღვდლებისგან განსხვავებით, თავის მოვალეობას პირნათლად ასრულებდა. იოანე ბავშვობაში ხშირად სტუმრობდა ტაძარს. კარგ ებრაელად ყოფნის ბევრი გზა არსებობდა, მაგრამ იოანემ უდაბნოში ასკეტური ცხოვრება არჩია, როგორც ესაია მოითხოვდა: "უდაბნოში გაამზადეთ იაჰვეს გზა".

     ჩვენი წელთაღრიცხვით პირველი საუკუნის ოციანი წლების მიწურულს იოანეს ჯერ იერუსალიმთან ახლომდებარე უდაბნოში გაუჩნდა მიმდევრები - "გულში ყველა ამას ფიქრობდა იოანეზე, ქრისტე ხომ არ არისო" - შემდეგ - ჰეროდე ანტიპას გალილეის ჩრდილოეთში, სადაც მისი ოჯახი ცხოვრობდა. მარიამი იოანეს დედის ბიძაშვილი იყო. იესოზე ფეხმძიმე მარიამი იოანეს ოჯახთან ხშირად რჩებოდა. იესო ნაზარეთიდან ეახლა ქადაგ ბიძაშვილს და იოანემ ის მდინარე იორდანეში მონათლა. ბიძაშვილებმა ერთად ქადაგება დაიწყეს, ხალხს ცოდვებისგან ნათლობით განწმენდას სთავაზობდნენ. ეს ცერემონიალი ძალიან ჰგავდა "მიკვაში" განბანვის ებრაულ რიტუალს. თუმცა, იოანე ჰეროდე ანტიპას ტახტიდან ჩამოგდების მოწოდებითაც გამოდიოდა.

     გალილეის ტეტრარქი გადასახადების გადამხდელებისგან აკრეფილი ფულით ფუფუნებაში ცხოვრობდა, ხოლო მისი მებაჟეები ყველას ეზიზღებოდა. ანტიპა ყველაფერში მხარს უჭერდა რომის ახალ იმპერატორს, ავგუსტუსის გერს, პირქუშ ტიბერიუსს, რათა მისგან როგორმე მამის, ჰეროდე დიდის, მთელი სამეფო მიეღო. ანტიპამ თავისი სამფლობელოს დედაქალაქს ლივია უწოდა ტიბერიუსის დედის, ავგუსტუსის ქვრივის პატივსაცემად. 18 წელს მან გალილეის ზღვასთან ახალი ქალაქი, ტიბერიასი დააარსა. იოანეს მსგავსად, იესოსაც სძულდა გამყიდველი, ლოთი და რომაელთა დამქაში ანტიპა და მას "მელას" ეძახდა.

     ანტიპამ ნაბატეველ არაბთა მეფის, არეტას IV-ის ასული შეირთო ცოლად, რათა ამ ქორწინებით ებრაელ და არაბ მეზობლებს შორის კავშირი გამტკიცებულიყო. ტახტზე ასვლიდან ოცდაათ წელიწადში შუახნის ანტიპას საკუთარი ძმისწული, ჰეროდია შეუყვარდა. ჰეროდია სიკვდილით დასჯილი ჰეროდე დიდის ვაჟის, არისტობულოსის ქალიშვილი იყო და უკვე ანტიპას ნახევარძმისთვის მიეთხოვებინათ. მან ანტიპას არაბ ცოლთან განშორება მოსთხოვა. ანტიპა სულელურად დასთანხმდა. არაბი მეფის ასული ქმარს უხმაუროდ არ გაშორებია.

     მრავალრიცხოვანი მსმენელის წინაშე იოანემ მრუშ ცოლ-ქმარს დასცინა და ისინი ახაბსა და იზებელს შეადარა. ამის გამო იოანე წინასწარმეტყველი იორდანეს გადაღმა, მკვდარი ზღვის დონიდან 700 მეტრის სიმაღლეზე ჰეროდე დიდის აგებულ მახერონის ციხესიმაგრეში დაამწყვდიეს. იოანეს გარდა საპყრობილეში კიდევ ერთი ცნობილი პატიმარი - ანტიპას არაბი ცოლიც იჯდა.

     ანტიპამ თავისი დაბადების დღის აღსანიშნავად ლხინი გამართა, რომელსაც მისი ცოლი ჰეროდია და ჰეროდიას ქალიშვილი სალომეც ესწრებოდნენ. სალომე ტეტრარქ ფილიპეს ცოლი იყო (მახერონის სანადიმო დარბაზის მოზაიკური იატაკის ნაწილი უვნებლადაა შემორჩენილი; შემორჩენილია რამდენიმე მიწისქვეშა დილეგიც). სალომე "გამოვიდა, იცეკვა და ჰეროდე მოხიბლა", შეიძლება, "შვიდი პირბადის" სტრიპტიზითაც დაახვია თავბრუ და ანტიპამ უთხრა: "რაც უნდა მთხოვო, მოგცემ". დედისგან წაქეზებულმა სალომემ უპასუხა: "იოანე ნათლისმცემლის თავი". ცოტა ხანში თავი საპყრობილიდან ამოიტანეს და "ლანგრით მიართვეს ქალწულს, ხოლო ქალწულმა მისცა დედამისს".

     იესო მიხვდა, რომ საფრთხეში იყო და უდაბნოში გაიქცა, მაგრამ ხშირად სტუმრობდა იერუსალიმს - სამი აბრაამისეული რელიგიის დამაარსებლიდან ის ერთადერთია, ვისაც იერუსალიმის ქუჩებში უვლია. ქალაქსა და ტაძარს საკუთარი თავის მისეულ ხედვაში ცენტრალური ადგილი ეჭირა. ებრაელის ცხოვრება წინასწარმეტყველებათა შესწავლას, რჯულის დაცვასა და იერუსალიმის ტაძარში წირვა-ლოცვას ეფუძნებოდა. იესო იერუსალიმს "დიდ მეფეთა ქალაქს" უწოდებდა. მართალია, იესოს ცხოვრების პირველ ოცდაათ წელზე არაფერი ვიცით, მაგრამ ცხადია, რომ ის ებრაულ ბიბლიაში განსწავლული იყო და ყველაფერს აკეთებდა, რათა წინასწარმეტყველებები დეტალურად აღესრულებინა. როგორც ებრაელისთვის, ტაძარი იესოს ცხოვრების ნაწილი იყო; მას იერუსალიმის ბედი დიდად ადარდებდა. თორმეტი წლის იესო პასექის დღესასწაულზე მშობლებმა ტაძარში წაიყვანეს. ლუკას თქმით, წასვლის წინ იესო მშობლებს გაეპარა და სამდღიანი ძებნის შემდეგ "ტაძარში იპოვეს იგი: მოძღვრებს შორის ჩამჯდარიყო, უსმენდა და კითხვებს აძლევდა მათ". თვით ეშმაკმაც საცდუნებლად "ტაძრის ქიმზე დააყენა". როცა მიმდევრებს თავისი ჩანაფიქრი გაანდო, იესომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მისი ბედისწერა იერუსალიმში აღსრულდებოდა: "მას აქეთ დაიწყო იესომ თავისი მოწაფეებისთვის იმის გამხელა, რომ უნდა წასულიყო იერუსალიმს და დაეთმინა მრავალი ტანჯვა... სასიკვდილოდ მიეცა თავი, და აღმდგარიყო მესამე დღეს". მაგრამ იერუსალიმს მიეზღვებოდა ამისთვის: "როდესაც იხილავთ ლაშქრით გარშემორტყმულ იერუსალიმს, იცოდეთ, რომ მოახლოვდა მისი მოოხრების ჟამი... იერუსალიმი გადაიქელება წარმართთა მიერ, ვიდრე არ აღსრულდება წარმართთა ჟამი".

     თორმეტი მოწაფის თანხლებით (მათ შორის მისი ძმა იაკობიც იყო) იესო გალილეაში დაბრუნდა. იგი სამხრეთისკენ მიიწევდა და შეფარულად და გადაკრულად ქადაგებდა "კარგ ამბავს", ხშირად იგავებსაც იშველიებდა. თუმცა, მისი მოწოდება პირდაპირი და დრამატული იყო: "მოინანიეთ, რადგან მოახლოვდა ცათა სასუფეველი". იესოს არანაირი ნაშრომი არ დაუწერია, მაგრამ მის სწავლებებს გაუთავებლად აანალიზებენ და, როგორც სახარებებიდან ირკვევა, მისი ძირითადი მიზანი იყო, ხალხი მოახლოებული აპოკალიფსის - განკითხვის დღისა და ცათა სასუფევლის - შესახებ გაეფრთხილებინა.

     თავად იესოს, მისტიკურ მესიას, ძეს კაცისას, მთავარი როლი უნდა შეესრულებინა: "რადგან მოავლინებს ძე კაცისა თავის ანგელოზებს, და შეკრებენ მის სასუფეველში ყოველი საცდურისა და ურჯულოების მოქმედთ. და ჩაყრიან მათ სახმილის ცეცხლში: და იქნება იქ ტირილი და კბილთა ღრჭიალი. მაშინ მზესავით გამობრწყინდებიან მართალნი მათი მამის სასუფეველში". იესომ ადამიანური ურთიერთობების რღვევაც იწინასწარმეტყველა: "და გასცემს ძმა სასიკვდილოდ ძმას, და მამა - შვილს; შვილები აღდგებიან მშობლების წინააღმდეგ და დახოცავენ მათ... ნუ გგონიათ, თითქოს მოვედი, რათა მშვიდობა მომეტანა ამ ქვეყნად; მშვიდობის მომტანად კი არ მოვედი, არამედ მახვილისა".

     ეს სოციალური ან ეროვნული რევოლუცია არ იყო: იესო ბოლო ჟამის შემდგომ მსოფლიოზე ფიქრობდა; ის სოციალურ სამართლიანობაზე ქადაგებდა, ოღონდ არა ამ, არამედ ახალ სამყაროში: "ნეტარ არიან გლახაკნი სულითა, ვინაიდან მათია ცათა სასუფეველი". მებაჟეები და მეძავები მღვდლებსა და დიდებულებზე წინ შევიდოდნენ უფლის სასუფეველში. იესომ თავად გამოიწვია აპოკალიფსი იმით, რომ ყველას უჩვენა, ძველი რჯული მნიშვნელოვანი აღარააო: "მკვდრებმა თვითონ დამარხონ თავიანთი მკვდრები". როცა სამყაროს აღსასრული დადგება, "დაჯდება კაცის ძე თავისი დიდების ტახტზე და შეიყრება მის წინაშე ყველა ხალხი" განსასჯელად. მართალნი საუკუნო სიცოცხლეში წავლენ, ხოლო ბოროტნი - საუკუნო სატანჯველში.

     თუმცა, იესო ფრთხილობდა და მეტწილად ებრაული რჯულის დაცვით მოქმედებდა; სიმართლე ითქვას, ის ბიბლიური წინასწარმეტყველებების აღსრულებას ცდილობდა: "ნუ გგონიათ, თითქოს მოვედი რჯულის, გინდა წინასწარმეტყველთა გასაუქმებლად. გასაუქმებლად კი არ მოვედი, არამედ აღსასრულებლად". თუმცა, მხოლოდ ებრაული რჯულის ერთგულება საკმარისი არ იყო: "თუკი თქვენი სიმართლე არ აღემატა მწიგნობართა და ფარისეველთა სიმართლეს, ვერ შეხვალთ ცათა სასუფეველში". იესო გონივრულად იქცეოდა და რომის იმპერატორსა და ჰეროდეს არ უპირისპირდებოდა. მართალია, ძირითადად აპოკალიფსზე ქადაგებდა, მაგრამ თავის სიწმინდეს პირდაპირ ამჟღავნებდა: ხეიბრებს კურნავდა, მკვდრებს აღადგენდა და "შემოკრბა მის ირგვლივ დიდძალი ხალხი".

     იესო, სულ ცოტა, სამჯერ მაინც ესტუმრა იერუსალიმს და იოანეს სახარების მიხედვით, ორჯერ გაქცევა მოახერხა. ტაძარში კარვების დღესასწაულზე ქადაგებისას ზოგი მას, როგორც წინასწარმეტყველს, ესალმებოდა, სხვები კი ქრისტედ მიიჩნევდნენ. თუმცა, სნობი იერუსალიმელები ირონიულად ქირქილებდნენ: "განა ქრისტე გალილეიდან მოვა?" როცა იესო ხელისუფლების წარმომადგენლებს შეეკამათა, ბრბო დაუპირისპირდა: "მაშინ იუდეველებმა ქვებს დასტაცეს ხელი მის ჩასაქოლად. მაგრამ იესო თვალს მიეფარა და ტაძრიდან გავიდა". ის ხანუქას დღესასწაულზე დაბრუნდა, მაგრამ ამჯერად ესა თქვა: "მე და მამა ერთი ვართ. მაშინ კვლავ დააპირეს მისი შეპყრობა. მაგრამ ხელიდან დაუსხლტა მათ". იესომ კარგად იცოდა, იერუსალიმში სტუმრობა რასაც ნიშნავდა.

     ამასობაში გალილეაში ანტიპას მიერ თავიდან მოცილებული არაბი ცოლი მახერონის საპყრობილიდან გაიქცა და სამშობლოში უმდიდრეს ნაბატეველ მეფეს, შესანიშნავი ალ-ხაზნესა და "ვარდისფერ-წითელ" პეტრაში სამეფო აკლდამის ამშენებელ არეტას IV-ს ეახლა. ასეთი შეურაცხყოფით განრისხებული არეტასი ანტიპას სამეფოს დაესხა თავს. ჰეროდიამ ჯერ ხომ წინასწარმეტყველი იმსხვერპლა, ახლა არაბულ-ებრაული ომიც გამოიწვია, რომელშიც ანტიპა დამარცხდა. რომაელი მოკავშირეები ამ პირად ომში არ ჩაბმულან: მოხუცი იმპერატორი ტიბერიუსი, რომელიც კუნძულ კაპრიზე გარყვნილებას მისცემოდა, ანტიპას უგუნურმა საქციელმა გაანაწყენა, მაგრამ მაინც მას დაუჭირა მხარი.

     ჰეროდე ანტიპამ იესოს შესახებ შეიტყო. ყველას აინტერესებდა, ვინ იყო ის. ზოგს იოანე ნათლისმცემელი ეგონა, ზოგს - ელია, ზოგი ამბობდა, ერთი ძველი წინასწარმეტყველი აღდგაო. იესოს მოწაფე პეტრე კი მას მესიად მიიჩნევდა. იესო განსაკუთრებით ქალებს მოსწონდათ; ჰეროდეს მოურავის ცოლი, ერთ-ერთი ჰეროდიანი, მისი მიმდევარი იყო. ანტიპამ იესოს იოანე ნათლისმცემელთან კავშირზეც შეიტყო: "ეს იოანეა, რომელსაც მე მოვკვეთე თავი; მკვდრეთით აღმდგარა". ანტიპა იესოს მოკვლით დაიმუქრა, მაგრამ, როგორც ჩანს, იესოსადმი მეგობრულად განწყობილმა რამდენიმე ფარისეველმა იესო გააფრთხილა: "გაეცალე აქაურობას, ვინაიდან ჰეროდე გიპირებს მოკვლას".

     მაგრამ იესო არ შეშინდა და ანტიპა გამოიწვია: "წადით და უთხარით მაგ მელას: რომ აჰა, დღესა და ხვალ განვდევნი ეშმაკთ და განვკურნავ სნეულთ, ზეგ კი დავასრულებ ჩემს საქმეს", მესამე დღეს კი ვესტუმრები იმ ერთადერთ ადგილს, სადაც ებრაელი კაცის ძე თავის ბედისწერას აღასრულებსო: "არ ეგების, რომ წინასწარმეტყველი იერუსალიმს გარეთ მოკვდეს". მისი მაღალფარდოვანი პოეტური გზავნილი ტაძრის ამშენებელი მეფის ვაჟისადმი განწირული ქალაქის მიმართ იესოს სიყვარულს ადასტურებს: "იერუსალიმო, იერუსალიმო, წინასწარმეტყველთა მკვლელო და შენდამი მოვლინებულთა ქვებით ჩამქოლველო; რამდენჯერმე ვცადე, შემეკრიბა შენი შვილები, როგორც ფრინველი კრებს ბარტყებს თავის ფრთებქვეშ, და არ ისურვე. და აჰა, გრჩებათ თქვენი სახლი ოხრად".

იესო ნაზარეველი: სამი დღე იერუსალიმში

     ახალი წელთაღრიცხვით 33 წელს პასექის დღესასწაულზე იესო და ანტიპა იერუსალიმში თითქმის ერთდროულად ჩავიდნენ. იესო მსვლელობას მიუძღვოდა ბეთანიისკენ ზეთისხილის მთაზე, საიდანაც ტაძრის დათოვლილი მთის მწვერვალივით ბრჭყვიალა ხედი იშლებოდა. იესომ მოწაფეები ქალაქში შეგზავნა მისთვის სახედრის მოსაყვანად - მაშინ ვირი მეფეთა საკადრისი ტრანსპორტი იყო. სახარებები, ერთადერთი ისტორიული წყარო, მომდევნო სამ დღეს ოდნავ განსხვავებულად აღგვიწერენ. "ყოველივე ეს იქმნა, რათა აღსრულდეს დაწერილი წინასწარმეტყველთა მიერ", - გვიხსნის მათე.

     ნაწინსაწარმეტყველები იყო, რომ მესია იერუსალიმში სახედარზე ამხედრებული შევიდოდა. მოახლოებულ იესოს მიმდევრები ფერხთით პალმის რტოებს უფენდნენ და მას "დავითის ძესა" და "ისრაელის მეფეს" უწოდებდნენ. სავარაუდოდ, სხვა სტუმრების მსგავსად, იესოც სამხრეთი კარიბჭით, სილოამის აუზთან შევიდა ქალაქში და იქიდან რობინსონის თაღის გავლით ავიდა ტაძრისკენ მიმავალ მონუმენტურ კიბეზე. მისი მოწაფეები, გალილეველი პროვინციელები, რომლებიც ქალაქში ნამყოფნი არ იყვნენ, ტაძრის სიდიდემ აღაფრთოვანა: "მოძღვარო, შეხედე, რა ქვებია და რა შენობები!" იესომ, რომელსაც არაერთხელ ენახა ტაძარი, უპასუხა: "ხედავ ამ დიდებულ შენობებს? ქვა ქვაზეც არ დარჩება აქ, არამედ ყველაფერი დაინგრევა".

     იესოს იერუსალიმის სიყვარული არ დაუმალავს, მაგრამ იმასაც ამბობდა, რომ ქალაქმა იმედი გაუცრუა. მან "გატიალების სიბილწე" წინასწარ იხილა. ისტორიკოსებს მიაჩნიათ, ეს წინასწარმეტყველებები იესოს მოგვიანებით მიაწერეს, რადგან ცნობილია, რომ სახარებები ტიტუსის მიერ ტაძრის დანგრევის შემდეგ დაიწერა. თუმცა, იერუსალიმი ხომ ადრეც დაენგრიათ და ისევ აღედგინათ, ამიტომ იმის თქმაც შეიძლება, რომ იესო, უბრალოდ, პოპულარულ ანტიტაძრულ ტრადიციებს ეყრდნობოდა. "დაანგრიეთ ეს ტაძარი და სამ დღეში აღვადგენ მას", დაამატა ესაიას წინასწარეტყველებით შთაგონებულმა იესომ. ესაიაც და იესოც იერუსალიმს არა უბრალოდ, არამედ ზეციურ ქალაქად ხედავდნენ, რომელიც მსოფლიოს შეაზანზარებდა. თუმცა, იესო ტაძრის სამ დღეში აღდგენის პირობას იძლევა და შეიძლება ამით გვიჩვენებს, რომ ის კორუფციას ებრძოდა და არა - ღვთის სახლს.

     დღისით იესო ასწავლიდა და ავადმყოფებს კურნავდა ბეთეზდას აუზთან ტაძრის ჩრდილოეთით ან სამხრეთით - სილოამის აუზთან, სადაც ებრაელი პილიგრიმები ტაძარში შესვლამდე განიბანდნენ ხოლმე. საღამო ბეთანიელი მეგობრის სახლში გაათია. ორშაბათ დილით ის კვლავ დაბრუნდა ქალაქში, მაგრამ ამჯერად ტაძრის სამეფო პორტიკს მიადგა.

     პასექის დღესასწაულზე იერუსალიმი ხალხით ივსებოდა და ყველაზე სახიფათო ხდებოდა. იმ დროს ძალაუფლება ფულს, თანამდებობასა და რომაულ კავშირებს ეფუძნებოდა. მაგრამ ებრაელები რომაელებივით სამხედრო მიღწევებსა და იოლ ფულს კი არ სცემდნენ პატივს, არამედ ოჯახებს (ტაძრის სამღვდელოებას ან ჰეროდიან დიდგვაროვნებს), სწავლულებსა (ფარისეველ მწიგნობრებს) და წინასწარგანუჭვრეტელ ღვთიურ შთაგონებას. ტაძრისგან ხევით გამოყოფილ ზედა ქალაქში დიდგვაროვნები ნახევრად ებრაული, ნახევრად ბერძნულ-რომაული სტილის მამულებში ცხოვრობდნენ: ე. წ. "მდიდრული პალატების" გათხრებისას ვრცელი დარბაზები და "მიკვები" აღმოაჩინეს. ზედა ქალაქში იდგა ანტიპასა და მღვდელმთავარ იოსებ კაიაფას სასახლეები. თუმცა იერუსალიმის ნამდვილი მმართველი იყო პრეფექტი პილატე პონტოელი, რომელიც, როგორც წესი, ზღვისპირა ქალაქ კესარიიდან განაგებდა თავის პროვინციას, მაგრამ პასექის დღესასწაულზე ყოველთვის იერუსალიმში ჩადიოდა და ჰეროდეს ციტადელში რჩებოდა.

     ანტიპა ერთადერთი ებრაული სამეფო გვარის წარმომადგენელი არ ყოფილა იერუსალიმში. ელენე, დღევანდელი ჩრდილოეთ ერაყის ტერიტორიაზე მდებარე მცირე სამეფო ადიაბენეს პართიის დედოფალი, იუდაიზმზე მოიქცა, საცხოვრებლად იერუსალიმში გადმოვიდა, დავითის ქალაქში სასახლე აიშენა და ტაძრის სამლოცველოს შესასვლელში დასაკიდებლად ოქროს შანდალი შესწირა, ცუდი მოსავლიანობის დროს კი მოსახლეობისთვის საკვებსაც ყიდულობდა. პასექის დღესასწაულზე ალბათ დედოფალი ელენეც იმყოფებოდა და იერუსალიმში ამ მცირე ხნის წინ აღმოჩენილი რომელიმე სამკაული ეკეთა: ოქროთი ინკუსტრირებული მარგალიტი ორი ოქროში ჩასმული ზურმუხტისთვლიანი ჩამოსახსნელი ნაწილით.

     როგორც იოსებ ფლავიუსი წერს, პასექის დღესასწაულზე იერუსალიმში ორმილიონ-ნახევარი ებრაელი შეიკრიბა. ეს რიცხვი აშკარად გადაჭარბებულია, მაგრამ ქალაქში მართლაც იმყოფებდა "ყველა ეროვნების" ებრაელი პართიიდან და ბაბილონიდან კრეტასა და ლიბიამდე. შედარებისთვის წარმოიდგინეთ მექა ჰაჯის დროს. პასექის დღესასწაულზე ყველა ოჯახს კრავი უნდა შეეწირა, ამიტომ ქალაქს ცხვრების ბღავილი აყრუებდა - 255 600 კრავი დაიკლა ტაძარში შესაწირავად. ბევრი რამ იყო გასაკეთებელი: ტაძართან ყოველი მიახლოებისას პილიგრიმებს "მიკვაში" თავი უნდა ჩაეყოთ და სამეფო პორტიკში შესაწირავი კრავები ეყიდათ. ქალაქში ყველა ვერ დარჩებოდა. ათასობით პილიგრიმი იესოს მსგავსად ქალაქგარეთ, სოფლებში ან გალავანთან ბინავდებოდა. როგორც კი ქალაქში შემწვარი ხორცისა და საკმევლის გამაბრუებელი სურნელი დატრიალდებოდა, რასაც ლოცვისა და წირვის დაწყების მაუწყებელი საყვირების ხმა ერწყმოდა, ყველა ტაძარს მიაპყრობდა მზერას, მათ შორის, ანტონიას ციხესიმაგრეში გამაგრებული რომაელი ჯარისკაცებიც, რომლებიც ნერვიულად ადევნებდნენ თვალს რელიგიურ რიტუალებს.

     იესომ მაღალ, სვეტებიან სამეფო პორტიკში შეაბიჯა - ხმაურიან, ჭრელ, ხალხმრავალ სამყაროს ცენტრში. აქ იკრიბებოდნენ პილიგრიმები დასაბინავებელი ადგილის საშოვნელად, მეგობრებთან შესახვედრად და ფულის ტვიროსულ ვერცხლზე გადასახურდავებლად, რადგან სწორედ ტვიროსული ვერცხლით შეიძლებოდა შესაწირავი კრავების, მტრედების ან, თუ მდიდარი იყავი, ხარების ყიდვა. ტაძრის ან მისი რომელიმე შიდა ეზოსგან განსხვავებით, სამეფო პორტიკი რომაული ფორუმის მსგავსი საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილი იყო. აქ იესომ ტაძარში შეგროვილ საქმოსნებს შეუტია: "განა დაწერილი არ არის, რომ ჩემი სახლი სალოცავ სახლად იწოდება ყველა ხალხისთვის? თქვენ კი ყაჩაღთა ბუნაგად გიქცევიათ იგი", იერემიას, ზაქარიასა და ესაიას სიტყვებს იმეორებდა იესო და მეკერმეთა (ფულის გადამხურდავებელთა) დახლებს აყირავებდა. მისმა დემონსტრაციულმა საქციელმა აურზაური გამოიწვია, მაგრამ არა იმდენად დიდი, რომ ტაძრის მცველები ან რომაელი ჯარისკაცები ჩარეულიყვნენ.

     ბეთანიაში გატარებული კიდევ ერთი ღამის შემდეგ იესო ტაძარში დაბრუნდა კრიტიკოსებთან საკამათოდ. სახარებებში აღწერილია, რომ იესოს ფარისევლები უპირისპირდებოდნენ, თუმცა, შესაძლოა, ამ ეპიზოდებში ორმოცდაათი წლის შემდგომი მოვლენები ირეკლებოდეს, როცა სახარებები იწერებოდა. ფარისევლები ყველაზე მოქნილი და პოპულისტური სექტის წევრები იყვნენ და მათი სწავლებები ალბათ ძალიან ჰგავდა იესოსას. იესოს ნამდვილი მტერი სამღვდელო არისტოკრატია იყო. ჰეროდიანებმა იესოს წამოაძახეს, კეისარს ხარკს ხომ უხდიო, მაგრამ იესომ გონივრულად უპასუხა: "მიაგეთ კეისარს კეისრისა და ღმერთს - ღმრთისა".

     თუმცა, იესო თავს მესიას არ უწოდებდა და ხაზს უსვამდა "შემას", უმთავრესი ებრაული ლოცვისა და მოყვასის სიყვარულის საჭიროებას: იესო ნამდვილი ებრაელი იყო. მან აღტაცებული ბრბო გააფრთხილა გარდაუვალი აპოკალიფსის შესახებ, რომელიც, რა თქმა უნდა, იერუსალიმში მოხდებოდა: "შორს როდი ხართ ღმრთის სასუფევლისგან". ებრაელებს განსხვავებული მოსაზრებები ჰქონდათ იმის თაობაზე, თუ როგორ მოვიდოდა მესია, მაგრამ ერთ რამეზე ყველა თანხმდებოდა - რომ სამყაროს თავად ღმერთი მოუღებს ბოლოს და იერუსალიმში მესიის სამეფოს შექმნის. "აახმიანეთ საყვირები სიონის მთაზე და იხმეთ წმინდანები", აცხადებს "სოლომონის ფსალმუნები", რომელიც ქრისტეს სიკვდილიდან მცირე ხანში დაიწერა, "ახარეთ იერუსალიმს, რომ ისრაელის ღმერთმა წყალობა გაიღო!" მიმდევრებმა ჰკითხეს იესოს: "რა იქნება ნიშანი შენი მოსვლისა და სამყაროს დასასრულისა?" "მაშ, იფხიზლეთ, ვინაიდან არ იცით, რომელ დღეს მოვა თქვენი უფალი", უპასუხა იესომ, მაგრამ მოგვიანებით მაინც გაანდო მათ მოახლოებული აპოკალიფსის ნიშნები: "აღდგება ხალხი ხალხის წინააღმდეგ და სამეფო სამეფოს წინააღმდეგ: და იქნება შიმშილიანობა და ჟამიანობა და მიწისძვრანი აქა-იქ". და იხილავს ხალხი "ძეს კაცისას, მომავალს ზეცის ღრუბლებზე ძალითა და დიდებით მრავლით". იესოს მგზნებარე გამბიტმა სერიოზულად შეაშფოთა რომაელი პრეფექტი და მღვდელმთავრები, რომლებიც იესოს სიტყვებით, ბოლო ჟამს წყალობას ვერ ეღირსებოდნენ: "გველნო, იქედნეს ნაშიერნო, როგორ გაექცევით გეენის სასჯელს?"

     პასექის დღესასწაულზე იერუსალიმი ყოველთვის დაძაბული იყო, მაგრამ ამჯერად ხელისუფალნიც ჩვეულებრივზე მეტად განრისხდნენ. სახარებების რამდენიმე უარყოფილ მუხლში მარკოზი და ლუკა აღნიშნავენ, რომ დღესასწაულამდე მცირე ხნით ადრე იერუსალიმში გალილეველები აჯანყდნენ და პილატემ ამბოხი ჩაახშო. პრეფექტმა თვრამეტი გალილეველი ჩამოახრჩო ტაძრის სამხრეთით, სილოამის კოშკზე. ერთ-ერთმა მეამბოხემ, ბარაბამ, რომელსაც ქრისტეც შეხვდა, აჯანყებისას კაცი მოკლა. მღვდელმთავრებმა გადაწყვიტეს კიდევ ერთი გალილეველისთვის, რომელიც აპოკალიფსის დროს მათ უეჭველ განადგურებას წინასწარმეტყველებდა, მეტი აღარ დაეცლიათ. კაიაფამ და ყოფილმა მღვდელმთავარმა, გავლენიანმა ანნამ, თათბირი გამართეს, თუ რა მოემოქმედებინათ. იოანეს სახარებაში წერია, რომ კაიაფას მიაჩნდა, "უმჯობესია ერთი კაცი მოკვდეს ხალხისთვის, ვიდრე მთელი ხალხი დაიღუპოს". მათ გეგმები დააწყვეს.

     მომდევნო დღეს იესო პასექისთვის ქორედში, იერუსალიმის ბორცვის (რომელსაც მოგვიანებით სიონის მთა შეარქვეს) დასავლეთ კალთაზე ემზადებოდა. ვახშმობისას იესომ როგორღაც შეიტყო, რომ თავისმა მოწაფემ, იუდა ისკარიოტელმა, ოცდაათ ვერცხლად გაყიდა, მაგრამ ტაძრისგან მოშორებით, კიდრონის ხეობის გადაღმა გეთსემანიის სურნელოვანი ზეთისხილის ხეების ბაღში წასვლა არ გადაუფიქრებია. იუდა გაიპარა. უცნობია, მან იესოს პრინციპის - ზედმეტი ან არასაკმარისი რადიკალიზმის - სიხარბის თუ შურის გამო უღალატა.

     იუდა მღვდელმთავრების, ტაძრის მცველებისა და რომაელი ლეგიონერების თანხლებით დაბრუნდა. სიბნელეში იესოს ამოსაცნობად იუდამ მას ლოყაზე აკოცა და კუთვნილი ვერცხლიც მიიღო. ჩირაღდნებით განათებულ ბრძოლის ველზე მოწაფეებმა ხმლები იშიშვლეს. პეტრემ ერთ-ერთი მღვდელმთავრის ლაქიას ყური წაათალა. ხოლო ვიღაც უცნობი ჭაბუკი სრულიად შიშველი მიიმალა ბნელში. ეს შემთხვევა იმდენად ექსცენტრიკულია, რომ ალბათ სიმართლეს შეესაბამება. იესო დააპატიმრეს, ხოლო მოწაფეები მიიმალნენ. მხოლოდ ორი აედევნა შეპყრობილ მოძღვარს უჩუმრად.

     თითქმის შუაღამე იყო. რომაელი მცველებით გარშემორტყმული იესო სამხრეთის კედლის გასწვრივ სილოამის კარიბჭეში გაატარეს და ზედა ქალაქში ქალაქის "რუხი კარდინალის", ანნას სასახლეში მიიყვანეს. ანნა ფაქტობრივად იერუსალიმს განაგებდა და მკაცრი და ლამის ერთგვარიანი ტაძრის ელიტის წინამძღოლი იყო - თავად ყოფილი მღვდელმთავარი, ახალი მღვდელმთავრის, კაიაფას სიმამრი და მომავალი ხუთი მღვდელმთავრის მამა. მაგრამ ის და კაიაფა ებრაელთა უმეტესობას მექრთამე ავაზაკებად და კოლაბორაციონისტებად მიაჩნდა; მათი მსახურების სისასტიკეზე ეს ებრაული გოდება მეტყველებს: "მოდიოდნენ და ჯოხებს გვირტყამდნენ." ფულის კეთება და თაღლითობა - აი, ეს იყო მათი ძირითადი საქმიანობა. იესომ კი ზუსტად სამართლიანობის სიმებს ჩამოჰკრა და სინედრიონშიც კი მოიპოვა თაყვანისმცემლები. ამ პოპულარული და უშიშარი ქადაგის გასამართლება სწრაფად და უჩუმრად, ღამით უნდა მომხდარიყო.

     შუაღამე მიიწურა. მცველებმა ეზოში კოცონი დაანთეს. პეტრემ სამჯერ უარყო თავისი მოძღვარი, ანნამ და მისმა სიძემ კი სინედრიონის ერთგული წევრები შეკრიბეს - მათ შორის არ იყო იოსებ არიმათიელი, იესოს თაყვანისმცემელი, რომელიც მისი დაპატიმრების წინააღმდეგი იყო. იესო მღვდელმთავარმა დაკითხა: შენ იმუქრებოდი, ტაძარს დავანგრევ და სამ დღეში ისევ ავაშენებო? შენ აცხადებდი, მესია ვარო? იესო არაფერს პასუხობდა, მხოლოდ ეს აღიარა: "იხილავთ ძეს კაცისას, მჯდომარეს ძალის მარჯვნივ და მომავალს ზეცის ღრუბლებით" (მარკოზის სახარება 14:62).

     "ეს ღვთის გმობაა", - უპასუხა კაიაფამ.

     "სიკვდილის ღირსია", - იხუვლა ბრბომ, რომელიც, მიუხედავად გვიანი ღამისა, მრავლად შეკრებილიყო მღვდელმთავრის ეზოში. იესოს თვალები აუხვიეს და მთელი ღამე დასცინოდნენ. ყველაფერი მხოლოდ ახლა იწყებოდა. გათენდა. პილატესთან შეხვედრა ჯერ წინ იყო.

პილატე პონტოელი: იესოს გასამართლება

     დაქირავებული მეომრებით გარშემორტყმულმა რომაელმა პრეფექტმა იესოს გასამართლება აღელვებული ბრბოს წინაშე პრეტორიუმზე, ჰეროდეს სასახლის წინ პლატფორმაზე გადაწყვიტა. პონტიუს პილატე აგრესიული, უტაქტო და მკაცრი დისციპლინის მოყვარული იყო. იერუსალიმში მისი შეძულება უკვე მოესწროთ "მექრთამეობისთვის, ძარცვა-გლეჯისთვის, სიმკაცრისთვის, თავდასხმებისთვის, გაუთავებული სიკვდილით დასჯებისა და დაუოკებელი მძვინვარებისთვის". ერთ-ერთი ჰეროდიანი მთავარი მას ფიცხსა და ავგულს ეძახდა.

     ებრაელებს ჯერ კიდევ ვერ მოენელებინათ ის ფაქტი, რომ პილატემ თავისი ჯარისკაცები იერუსალიმში იმპერატორის გამოსახულებიანი ფარებით შეიყვანა. ჰეროდე ანტიპამ მას ელჩობა მიუგზავნა, ფარებიდან გამოსახულება წაშალეო. უხეშმა და მკაცრმა პილატემ ეს იუარა. როცა ეს ფაქტი უფრო მეტმა ებრაელმა გააპროტესტა, პილატემ მათ მცველები მიუსია. ელჩები მიწაზე გაწვნენ და ყელი მოიშიშვლეს. პილატემ მხოლოდ ამის შემდეგ მოაშორებინა ფარებიდან შეურაცხმყოფელი გამოსახულება. სულ ბოლოს პილატეს გალილეველი ამბოხებულები დაეხოცა, "რომელთა სისხლიც შერთო პილატემ მათსავე მსხვერპლთა სისხლს".

     "შენა ხარ იუდეველთა მეფე?" - ჰკითხა პილატემ იესოს, რადგან მიმდევრები ასე მიმართავდნენ მას იერუსალიმში შესვლისას.

     "ამას შენ ამბობ", - უპასუხა იესომ და მეტი აღარაფერი დაუმატებია. მაგრამ პილატემ დაადგინა, რომ ის გალილეველი იყო და "როდესაც გაიგო, ჰეროდეს სამფლობელოდან არისო, გაუგზავნა იგი ჰეროდეს". პილატემ პატიმარი ჰეროდე ანტიპას, გალილეის მმართველს, პატივისცემის ნიშნად გაუგზავნა, რადგან ანტიპა განსაკუთრებით დაინტერესებული იყო იესოთი. ანტიპას სასახლემდე შორი არ იყო. ლუკა წერს, რომ ჰეროდე ანტიპამ ძალიან გაიხარა, ვინაიდან დიდი ხანი იყო, იოანე ნათლისმცემლის მემკვიდრის ხილვა ეწადა და "იმედი ჰქონდა, ეგებ რამე სასწაული მიჩვენოსო". მაგრამ იესოს იმდენად ეზიზღებოდა იოანეს მკვლელი "მელა", რომ სიტყვის თქმის ღირსადაც არ ჩათვალა იგი.

     ჰეროდემ მასხრად აიგდო იესო, აჯავრებდა, აბა, შენი ოინები მიჩვენეო. მერე სამეფო სამოსით შემოსა და დამცინავად "მეფე" უწოდა. ტეტრარქი ალბათ სულაც არ აპირებდა იოანეს შემცვლელისთვის სიცოცხლის შენარჩუნებას, მაგრამ მისი დაკითხვა მაინც სურდა. ძველი მეტოქეები - ჰეროდე ანტიპა და პილატე - იმ დღეს დამეგობრდნენ. და მაინც, იესო რომაელთა პრობლემა იყო, ამიტომ ჰეროდე ანტიპამ ის ისევ პილატეს გაუგზავნა. პილატემ იესო აწამა. იქვე იყვნენ ე. წ. ქურდები და "ვინმე ბარაბა, ბორკილდადებული მეამბოხეებთან ერთად, რომლებსაც მკვლელობა ჩაედინათ ამბოხებისას". როგორც ჩანს, იესოსთან ერთად სხვა ამბოხებულებსაც, მათ შორის ამ "ქურდებსაც", აწამებდნენ.

     პილატემ ერთ-ერთი პატიმრის გათავისუფლება მოინდომა. ბრბომ ბარაბა აირჩია. სახარებების მიხედვით, ბარაბა გაუშვეს. თუმცა, ეს ამბავი საეჭვოდ ჟღერს: ჩვეულებრივ, რომაელები მკვლელ ამბოხებულებს სიკვდილით სჯიდნენ ხოლმე. იესოს ჯვარზე გაკვრით სიკვდილი მიესაჯა. მათე წერს, რომ პილატემ "მოითხოვა წყალი, ხალხის წინაშე დაიბანა ხელები და თქვა: მე უბრალო ვარ ამ მართლის სისხლში".

     "ჩვენზე იყოს და ჩვენს შვილებზე მაგისი სისხლი", - მიუგო ხალხმა. პირმოთნე, სასტიკ და ჯიუტ პილატეს არასდროს დასჭირვებია სისხლისღვრის წინ ხელების დაბანა. ებრაელებთან წინა დაპირისპირებისას მან სამოქალაქო სამოსში გადაცმული ჯარისკაცები იერუსალიმის მშვიდობიან მოსახლეობას შეუსია. პილატეს ნიშანზე ჯარისკაცებმა ხმლები იშიშვლეს, ქუჩებს მოედნენ და მრავალი ადამიანი მოკლეს. იმავე კვირას ბარაბას აჯანყებით შეშფოთებული პილატე ალბათ ძალიან უფრთხოდა კიდევ ერთი "მეფის" ან "ფსევდოწინასწარმეტყველის" გამოჩენას, რომლებსაც ისედაც წაელეკათ იუდეა ჰეროდეს სიკვდილის შემდეგ. იესო თავისებური, გადაკრული ქადაგებით აშკარად ბევრს აწონებდა თავს და მიმდევრებს იჩენდა. მრავალი წლის შემდეგ თავად ფარისეველმა იოსებ ფლავიუსმაც კი აღნიშნა, რომ იესო ბრძენი მოძღვარი იყო.

     სახარებებში მოთხრობილი სიკვდილის მისჯის სცენის აღწერა ნაკლებად დამაჯერებელია. სახარებებში წერია, მღვდელმთავრები ამტკიცებდნენ, სიკვდილის მისჯის უფლება არ გვაქვსო, მაგრამ ეს სიმართლეს არ შეესაბამება. იოსებ ფლავიუსი წერს, რომ "სადავო საკითხის განხილვისას მღვდელმთავარს შეუძლია დამნაშავის დასჯა მოითხოვოს". სახარებები, რომლებიც 70 წელს ტაძრის დანგრევის შემდეგ დაიწერა და გადასწორდა, ბრალს ებრაელებს სდებენ და რომაელებს ამართლებენ, რითაც იმპერიისთვის ერთგულების დამტკიცებას ცდილობენ. თუმცა, იესოსთვის წაყენებული ბრალი და მისი დასჯა თავისთავად მეტყველებს, რომ ეს რომაული ოპერაცია იყო.

     სხვა სიკვდილმისჯილების მსგავსად, იესოც ძვლისა და რკინის კავებწამოცმული, ტყავისენიანი მათრახებით სცემეს. ეს პროცესი იმდენად მტკივნეული იყო, რომ ხშირად სიკვდილმისჯილი გამათრახებისას იღუპებოდა. დაქირავებულმა ჯარისკაცებმა, რომელთა შორის სირიელები და ბერძნები ჭარბობდნენ, გაამზადეს აბრა წარწერით: იუდეველთა მეფე, ხოლო გამათრახებისას ლამის სისხლისგან დაცლილი იესო პრეტორიუმიდან წაიყვანეს. სავარაუდოდ, ეს მოხდა ნისანის თვის 14-ში ანუ 33 წლის 3 აპრილის პარასკევ დილას. სხვა ორ ბრალდებულთან ერთად იესო პატიბულუმ-ს მიათრევდა - ჯვარს, რომელზეც უნდა გაეკრათ. მსვლელობამ ციტადელის საპყრობილიდან ზედა ქალაქის ქუჩებში გადაინაცვლა. იესოს მიმდევრებმა ვინმე სიმონ კირენელი დაიყოლიეს, რომ იესოს ნაცვლად მას წაეღო ჯვარი. იესოს თაყვანისმცემელი ქალები მოთქვამდნენ.

     "იერუსალიმის ასულნო, - მიმართა მათ იესომ, - მე კი ნუ დამტირით, არამედ დაიტირეთ თქვენი თავი და თქვენი შვილები... ახლოვდება ჟამი" - აპოკალიფსი ხომ გარდაუვალი იყო.

     იესომ უკანასკნელად დატოვა იერუსალიმი, გენათის (ბაღის) კარიბჭიდან გასულმა მარცხნივ გაუხვია და მთაგორაკიანი ბაღების, კლდეში ნაკვეთი სამარხებისა და იერუსალიმის სიკვდილით დასასჯელი ბორცვისკენ დაიძრა. ბორცვისთვის შესაფერისი სახელი შეერქმიათ: გოლგოთა, ანუ "თხემის ადგილი".

იესო ქრისტე: ვნება

     მტრების და მეგობრების მრავალრიცხოვანი ბრბო იესოს თან მიჰყვებოდა სიკვდილით დასჯის - ყოველთვის თვალსასეირო სანახაობის - საცქერლად. მზე უკვე ამოსულიყო, როცა ბორცვზე ავიდნენ. იქ უკვე დაერჭოთ ძელი, რომელსაც იესომდეც იყენებდნენ და მის შემდეგაც კიდევ ბევრჯერ გამოიყენეს. ჯარისკაცებმა ნერვების დასაწყნარებლად ტრადიციული სასმელი, მურნარევი ღვინო შესთავაზეს იესოს, მაგრამ მან იუარა. შემდეგ ის ჯვარზე გააკრეს.

     ჯვარცმა, იოსებ ფლავიუსის აზრით, ყველაზე მძიმე სიკვდილი იყო და სიკვდილმისჯილის საჯაროდ დამცირებას ისახავდა მიზნად. ამიტომ პილატემ ბრძანა ჯვარზე, იესოს თავთან გაეკრათ აბრა წარწერით: იუდეველა მეფე. სიკვდილმისჯილებს ჯვარზე ან აჭედებდნენ, ან აბამდნენ. ამაში იმდენად დაოსტატებულები იყვნენ, რომ სიკვდილმისჯილები სისხლისგან იშვიათად იცლებოდნენ. ლურსმნებს მკლავებსა (არა - ხელისგულებში) და წვივებში აჭედებდნენ: ჩრდილოეთ იერუსალიმში ჯვარცმული ებრაელის ძვლები აღმოაჩინეს, ათსანტიმეტრიანი რკინის ლურსმანი ჯერაც კოჭის ძვლიდან ამოჩრილიყო. ჯვარცმული სიკვდილმისჯილების სხეულიდან ამოღებულ ლურსმნებს ებრაელები და წარმართები ავადმყოფობისგან თავდასაცავ თილისმად ატარებდნენ; სწორედ აქედან იღებს სათავეს ქრისტიანული ჯვარცმის რელიკვიების გაფეტიშების ხანგრძლივი ტრადიცია. როგორც წესი, სიკვდილმისჯილებს შიშვლად აკრავდნენ ჯვარზე: კაცებს პირაღმა, ქალებს პირდაღმა.

     ჯალათები სიკვდილის გახანგრძლივების ან დასწრაფების ექსპერტები იყვნენ. რომაელებს იესოს სწრაფად მოკვლა კი არ სურდათ, არამედ იმის ჩვენება, რომ რომაულ ძლიერებასთან დაპირისპირება ფუჭი იყო. სავარაუდოდ, იესო ჯვარზე მკლავებგაშლილი გააკრეს, როგორც ეს ქრისტიანულ მხატვრობაშია ნაჩვენები, თეძოებს მცირე ზომის სოლი, სედილე, უმაგრებდა, ხოლო ტერფებს - სუპპედანეუმ - დირე. ამგვარ პოზაში სიკვდილმისჯილი არა მხოლოდ რამდენიმე საათს, რამდენიმე დღესაც კი გასტანდა ცოცხალი. ჯვარცმულის მოკვლის უსწრაფესი გზა მისთვის წვივების დამტვრევა იყო. ამ დროს სხეულის სიმძიმე მკლავებზე გადადიოდა და სიკვდილმისჯილი ათ წუთში ჰაერის უკმარისობისგან იგუდებოდა.

     რამდენიმე საათი გავიდა; მტრები იესოს დასცინოდნენ; გამვლელნი აგინებდნენ. იესოს მეგობარი, მარიამ მაგდალინელი, მარიამთან და უსახელო მოწაფესთან, რომელიც იესოს ძალიან უყვარდა, ფხიზლობდა. სავარაუდოდ, ეს უსახელო მოწაფე იესოს ძმა, იაკობი იყო. იესო მისმა მხარდამჭერმა იოსებ არიმათიელმაც მოინახულა. "მწყურია", - თქვა იესომ. მისმა მიმდევარმა ქალებმა ძმრით გაჟღენთილი ღრუბელი უსუპზე წამოაგეს და ტუჩებთან მიუტანეს, რომ მისთვის პირი გაესველებინათ. ზოგჯერ ჯვარცმულ იესოს სასოწარკვეთილება შეიპყრობდა: "ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, რატომ მიმატოვე მე?" წამოიყვირა მან შესაბამისი ციტატა 22-ე ფსალმუნიდან. ნეტა რა იგულისხმა მან სიტყვებში "ღმერთო, რატომ მიმატოვე?" ხომ არ ეგონა იესოს, რომ ღმერთი განკითხვის დღეს მოაწყობდა?

     დაუძლურებულმა დედამისს შეხედა და უთხრა: "დედაო, აჰა, შენი ძე!" და საყვარელ მოწაფეს სთხოვა, მარიამს გაუფრთხილდიო. შეიძლება ეს მოწაფე მართლაც იესოს ძმა იყო, რადგან მან მარიამი თან წაიყვანა. ბრბოც თანდათან დაიშალა. დაღამდა.

     ჯვარცმა ნელი სიკვდილი იყო. სიკვდილმისჯილი სხეულის გადახურებისგან, შიმშილისგან, სულის შეხუთვისგან, ტკივილისგან ან წყურვილისგან იღუპებოდა. გამათრახებული იესო ალბათ სისხლისგან იცლებოდა. უცებ მან ამოიოხრა: "აღსრულდა", და გრძნობა დაკარგა. იმის გათვალისწინებით, რომ მოახლოებული შაბათის და პასექის დღესასწაულზე იერუსალიმში ისედაც დაძაბულობა იყო, პილატემ ჯალათებს ალბათ მოვლენების დაჩქარება უბრძანა. ჯარისკაცებმა იქვე ჯვარცმულ ორ ქურდს თუ მეამბოხეს წვივები გადაუმტვრია და ისინიც ჰაერის უკმარისობისგან დაიხრჩვნენ. იესოსთან რომ მივიდნენ, ის უკვე მკვდარი ჩანდა და "ერთმა ჯარისკაცმა შუბი აძგერა ფერდში, საიდანაც მყისვე გადმოჩქეფა სისხლმა და წყალმა". შესაძლოა, სწორედ ამ შუბმა მოკლა იესო.

     იოსებ არიმათიელი მაშინვე პრეტორიუმისკენ გაეშურა პილატესთვის ცხედრის გამოსათხოვად. ჩვეულებრივ, სიკვდილმისჯილებს ჯვარზე გაკრულებს ტოვებდნენ დასალპობად ან სვავების საჯიჯგნად, მაგრამ ებრაელებს გარდაცვლილის სწრაფად დამარხვის ტრადიცია ჰქონდათ. პილატე იოსებ არიმათიელს დასთანხმდა.

     პირველ საუკუნეში ებრაელები გარდაცვლილს მიწაში კი არ მარხავდნენ, სუდარაში გახვეულს ქვის აკლდამაში ასვენებდნენ. ნათესავები ცხედარს ხშირად ამოწმებდნენ იმაში დასარწმუნებლად, რომ ის ნამდვილად მოკვდა და კომატოზურ მდგომარეობაში არ იყო: იშვიათად, მაგრამ მაინც მომხდარა, რომ "მკვდარი" მომდევნო დილით წამომდგარა. ცხედარს გახრწნას აცდიდნენ, შემდეგ ძვლებს ქვის სარკოფაგში ჩაასვენებდნენ, ხოლო მკვდრის სახელს აკლდამაზე გარედან ამოტვიფრავდნენ ხოლმე.

     იოსებმა და იესოს ნათესავებმა მისი ცხედარი სასწრაფოდ ჩამოხსნეს ჯვრიდან და ახლომდებარე ბაღში ცარიელ აკლდამაში დაასვენეს. ცხედარი ძვირფასი ნელსაცხებლებით დაზილეს და სუდარაში გაახვიეს - ალბათ ისეთივე სუდარაში, რომელიც ქალაქის კედლებიდან ოდნავ სამხრეთით, სისხლის ველზე, ერთ აკლდამაში იპოვეს. სუდარაზე ადამიანის თმის ღერები იყო შერჩენილი (პირველი საუკუნის ამ სუდარას საერთოდ არ ჰგავს ცნობილი "ტურინის სუდარა", რომელიც, როგორც გაირკვა, 1260-1390 წლების შუალედში უნდა იყოს მოქსოვილი). როგორც ჩანს, მაცხოვრის აღდგომის ტაძარი მართლაც მოიცავს ჯვარცმის ადგილს, და აკლდამას, ვინაიდან ამ ადგილს ადგილობრივი ქრისტიანები მომდევნო სამი საუკუნის განმავლობაშიც ეთაყვანებოდნენ.

     პილატემ იესოს აკლდამასთან მცველები დააყენა. ეს კაიაფამ მოსთხოვა: "რათა მისი მოწაფეები არ მივიდნენ ღამით, არ მოიპარონ იგი და უთხრან ხალხს: მკვდრეთით აღდგაო".

     მთელი ეს ისტორია იესოს ვნებისა (ლათინური პატიორ-იდან, რაც "ტანჯვას" ნიშნავს) სახარებებზე, ჩვენს ერთადერთ წყაროზეა დაფუძნებული, მაგრამ ებრაელი წინასწარმეტყველისა და სასწაულმოქმედის სიკვდილის დასაჯერებლად მორწმუნეობა სულაც არაა საჭირო. აი, შემდეგ კი უფრო მეტი რწმენა დაგვჭირდება.

     თუ ლუკას სახარებას ვენდობით, ჯვარცმიდან სამი დღის შემდეგ, კვირა დილით, იესოს რამდენიმე ნათესავმა ქალმა და მიმდევარმა (მათ შორის, დედამისმა მარიამმა და ჰეროდე ანტიპას მოურავის ცოლმა) სამარხი მოინახულეს. "მაგრამ ლოდი სამარხიდან გადაგორებული დახვდათ და შიგ შესვლისას ვეღარ ნახეს უფალი იესოს გვამი... საგონებელში ჩავარდნილთ, აჰა, წარმოუდგათ მოელვარე სამოსით ორი კაცი. რაკი ისინი შეშინებულები იყვნენ... უთხრეს მათ კაცებმა: რად ეძებთ ცოცხალს მკვდრებში? აქ აღარ არის, არამედ აღდგა." შეშინებულმა მოწაფეებმა პასექის კვირეული ზეთისხილის მთაზე მალვაში გაატარეს. მათ და დედამისს იესო რამდენჯერმე გამოეცხადა და დაამშვიდა, ნურაფრის გეშინიათო. თომა იესოს მკვდრეთით აღდგომას არ იჯერებდა და იესომ მას ხელებსა და ფერდზე ნაიარევები უჩვენა. რამდენიმე დღის შემდეგ მან მოწაფეები ზეთისხილის მთაზე აიყვანა და ზეცად ამაღლდა. აღდგომა, სიცოცხლის სიკვდილზე გამარჯვება, გადამწყვეტი მომენტია ქრისტიანობაში და ეს დღე ბრწყინვალე დღესასწაულია.

     მათთვის, ვისაც აღდგომის არ სწამს, ფაქტების გადამოწმება შეუძლებელია. მათე მოვლენათა განვითარების მის თანადროულ ვერსიას გვიმხელს: "გავრცელდა ეს ხმა იუდეველთა შორის დღევანდელ დღემდე": მღვდელმთავრებმა მაშინვე მოისყიდეს აკლდამის მცველები და უბრძანეს: ყველასთვის ეთქვათ, რომ "მისი მოწაფეები მოვიდნენ ღამით და, ვიდრე გვეძინა, მოიპარეს იგი".

     არქეოლოგებს მიაჩნიათ, რომ იესოს ცხედარი მისმა მეგობრებმა და ნათესავებმა, უბრალოდ, იერუსალიმთან ახლოს სხვა ქვის აკლდამაში გადაასვენეს. არქეოლოგებმა იპოვეს სამარხები, რომელთა კარებზე ამოტვიფრულია: "იაკობი, ძმა იესოსი" და თვით "იესო, ძე იოსებისა". ეს აღმოჩენები გაზეთების წინა გვერდებზე მყვირალა სათაურებით გააშუქეს. ზოგიერთი სამარხი ყალბი გამოდგა, მაგრამ უმეტესობა პირველი საუკუნის ნამდვილი აკლდამებია ზედ ამოტვიფრული ტრადიციული ებრაული სახელებით - მაგრამ არც ერთს იესოსთან კავშირი არ აქვს.

     იერუსალიმი პასექის დღესასწაულს ზეიმობდა. იუდამ ნაშოვნი ვერცხლით უძრავი ქონება - ქალაქისგან სამხრეთით, შესაფერის ადგილას, ჯოჯოხეთის (ჰინომის) ველის აკელდამაზე, მეთუნის მინდორი - იყიდა, სადაც "დაცემული შუაზე გასკდა და გადმოცვივდა მთელი მისი შიგანი". სამალავიდან გამოსული მოწაფეები კვირეულის დღესასწაულზე სიონის მთაზე, ქორედში შეიკრიბნენ და "ანაზდად იგრგვინა ზეცით, თითქოს გრიგალი აგუგუნდაო" - მათზე სულიწმინდა გადმოვიდა და სხვადასხვა ენებზე ალაპარაკდნენ, რათა იერუსალიმის მრავალეროვანი მოსახლეობისთვის ექადაგათ და იესოს სახელით სნეულები განეკურნათ. პეტრე და იოანე ტაძარში სალოცავად ლამაზი კარიბჭით შედიოდნენ, როცა დავრდომილმა მათ მოწყალება სთხოვა. "აღდეგ და გაიარე!" - უთხრეს მათ და დავრდომილიც წამოდგა. მოწაფეებმა იესოს ძმა იერუსალიმის ეპისკოპოსად და ნაზარეველთა სახელით ცნობილი ებრაული სექტის წინამძღოლად აირჩიეს. როგორც ჩანს, სექტა გაიზარდა, რადგან იესოს სიკვდილიდან მცირე ხანში დაიწყო "იერუსალიმის ეკლესიის დიდი დევნა". იესოს ბერძნულენოვანმა მიმდევარმა, სტეფანემ, ტაძარი შეურაცხყო სიტყვებით: "უზენაესი ხელთქმნილ ტაძრებში როდის მკვიდრობსო". სტეფანე ქალაქგარეთ გაიყვანეს და, სავარაუდოდ, დღევანდელი დამასკოს კარიბჭის ჩრდილოეთით, სინედრიონის ბრძანებით ქვებით ჩაქოლეს. ეს კიდევ ერთხელ ამტკიცებს, რომ მღვდელმთავარს სიკვდილით დასჯის ბრძანების გაცემა შეეძლო. სტეფანე პირველი ქრისტიანი წამებული იყო. თავად იაკობი და ნაზარეველები მომდევნო ოცდაათი წელი ტაძარში კიდევ ასწავლიდნენ და ლოცულობდნენ. იაკობს ყველა პატივს სცემდა და იუდეველ წმინდანად მიიჩნევდა. ცხადად ჩანს, რომ იესოს იუდაიზმი არაფრით იყო წინამორბედი ან მომავალი ქადაგების იუდაიზმზე იდიოსინკრაზიული.

     იესოს მტრებს საქმეები ცუდად წაუვიდათ. იესოს ჯვარცმიდან მალევე პილატე სამარიელმა ფსევდოწინასწარმეტყველმა შეიწირა, რომელიც აღტაცებული ბრბოს წინაშე ქადაგებდა, რომ გერიზიმის მთაზე მოსეს ურნას მიაგნო. პილატემ იქ კავალერია გაგზავნა და ფსევდო-წინასწარმეტყველის მრავალი მიმდევარი მოიცილა თავიდან. პრეფექტს იერუსალიმი უკვე მიეყვანა ამბოხის პირას, ახლა სამარიელებმაც იწვნიეს მისი სიმხეცე და შეიძულეს.

     სირიის გუბერნატორს იერუსალიმში წესრიგის აღდგენა დასჭირდა. მან კაიაფაც და პილატეც გადააყენა. პილატე რომში დააბრუნეს. ამან იერუსალიმელები ისე გაახარა, რომ გუბერნატორი ქალაქში ზეიმით მიიღეს. პილატე ისტორიის ფურცლებიდან უჩინარდება. ამასობაში ტიბერიუსს ჰეროდე ანტიპამ მოაბეზრა თავი. თუმცა, დინასტიას ბოლო არ მოჰღებია: ავანტიურისტი ებრაელი უფლისწულის წყალობით, რომელმაც რომის შეშლილი იმპერატორი დაიმეგობრა, ჰეროდიანები კვლავ გაძლიერდნენ და იერუსალიმი დაიბრუნეს.

იხილეთ:

• სარჩევი