სუეცის არხმა უაღრესად დიდი გავლენა მოახდინა პოლიტიკურ-გეოგრაფიული და ზოგადად, გეოპოლიტიკური თვალსაზრისით. 1869 წელს გახსნილი სუეცის არხი, რომელიც უაღრესად მნიშვნელოვანი იყო ევროპული საზღვაო სახელმწიფოებისათვის არაერთხელ გამხდარა სამხედრო თუ პოლიტიკური დაპირისპირების საგანი. სუეცის არხი, რომელიც გაიჭრა ხმელთაშუა ზღვისა და წითელი ზღვის შესაერთებლად და რომლის ძირითადი დანიშნულება აზიისკენ, კერძოდ კი ინდოეთისა და მოლუკის კუნძულებისაკენ გზის შემოკლება იყო, ძლიერ აინტერესებდა ბრიტანეთის იმპერიას. არხის გაყვანის იდეა ჯერ კიდევ ანტიკური ხანიდან – ალექსანდრე მაკედონელის დროიდან მომდინარეობს და მისი ხორცშესხმა მხოლოდ 19-ე საუკუნის მეორე ნახევარში გახდა შესაძლებელი.

სუეცის არხი

      ბრიტანეთისათვის ინდოეთი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო და შესაბამისად მნიშვნელოვანი იყო მისკენ მიმავალი საზღვაო გზის არსებობა. ბრიტანეთის ინდოეთისაკენ მიმავალი საზღვაო გზა შემდეგნაირად გამოიყურებოდა: გიბრალტარი, კუნძული მალტა, კვიპროსი, პორტ-საიდი (სუეცის არხის შესართავი) და ადენის ყურე, საიდანაც მას უკვე არაბეთის ზღვის გავლით შეეძლო ინდოეთის ოკეანის გავლით ბომბეის, კალკუტასა და სინგაპურის ნავსადგურებზე გასვლა. შესაბამისად ბრიტანეთის იმპერია, რომელიც 19-ე საუკუნის მეორე ნახევარში ბიპოლარული სამყაროს ერთ-ერთი წამყავნი სახელმწიფო იყო, ყველაფერს აკეთებდა საზღვაო გზის დასაცავად – ყოველ მათგანში ბრიტანული ჯარი იდგა. დაახლოებით სუცეის არხის გახსნიდან ერთი საუკუნის გასვლის შემდეგ, კერძოდ კი 1956 წელს, ბრიტანელებსა და ფრანგებს სინას კამპანიაში ჩარევა ძვირი დაუჯდათ. მას შემდეგ, რაც ისრაელის ჯარებმა დაიკავეს სინაის ნახევრაკუნძული და შესაბამისად სუეცის არხი, ლონდონსა და პარიზში ეს აღიქვეს თავიანთი სუვერენიტეტის უხეშ დაღვევად. მათ მიერ კონფლიქტში ჩარევა და კონფქლტიდან გამოსვლა, ამ ორ სახელმწიფოს გლობალური მოთამაშის სტატუსის დაკარგვად დაუჯდა.

პანამის არხი

      გეოგრაფიული აღმოჩენების ეპოქაში ინდოეთისაკენ გზა ვასკო და გამას მიერ აფრიკაზე შემოვლით, კეთილი იმედის კონცხის გავლით მოხდა. ეს საკმაოდ შორი და ძვირადღირებული საზღვაო გზა ევროპულ სახელმწიფოებს უმძაფრებდა სურვილის არხის გაყვანისა და მისი ექპლუატაციის თაობაზე. ასევე განსაკუთრებით საინტერესოა პანამის არხი, რომელიც სამხრეთ ამერიკაში მდებარეობს და ორ ოკეანეს – ატლანტიკისა და წყანრი ოკეანეების შემაერთებელია. პანამის არხის მშნებლობა 1880 წელს დაიწყო და 1914 წლამდე გასტანა. მას მნიშვნელოვანი ფუნქცია უნდა შეესრულებინა საზღვაო გზის შემოკლებისათვის. ჩრდილოეთ ამერიკის აღმოსავლეთ სანაპიროსათვის საკმაოდ რთული და შორი გზა იყო სამხრეთ ამერიკაზე შემოვა და მაგელანის სრუტის გავლით წყნარ ოკეანეში გასვლა. გარდა ჩრდილოეთ ამერიკისა ეს მნიშვნელოვანი უნდა ყოფილიყო კარიბის ზღვის რეგიონის, ვენესუელის, ბრაზილიის და კოლუმბიისთვისაც – სადაც დაიწყო ეს მშენებლობა. 1903 წელს აშშ-ს მხარდაჭერით პანამამ, რომელიც კოლუმბიის შემდაგენლობაში იყო აჯანყდა და მოიპოვა დამოუკიდებლობა. პანამაში პროამერიკული მთავრობის მოსვლამ აშშ-თვის გაადვილა არხზე კონტროლი. არხის გეოპოლიტიკური მნიშვნელობა აშკარა იყო ეპოქაში, სადაც ჯერ კიდევ არ იყო განვითარებული საფრენი აპარატები, ავტომობილები და სარკინიგზო სისტემაც კი. აშშ-თვის აღმოსავლეთისა და დასავლეთის დაკავშირება ჯერ კიდებ 19-ე საუკუნის მეორე ნახევრისათვის მოხდა ტრანსკონტინეტური სარკინიგზო მაგისტრალის მეშვეობით. თუმცა, ის საწყის ეტაპზე არაეფექტური იყო გემებთან შედარებით. მსოფლიოს ისტორიაში არ არის სხვა უფრო გეოპოლიტიკურად მნიშვნელოვანი ადამიანის მიერ შექმნილი კონსტრუცია ვიდრე სუეცისა და პანამის არხები.