ბავშვთა ფსიქიატრიასა და მოზრდილთა ფსიქიატრიას შორის ხუთი მნიშვნელოვანი განსხვავებაა.

• კონსულტაციის ინიცირება იშვიათად ხდება ბავშვის მიერ. ამის საპირისპიროდ, ბავშვი სპეციალისტთან მიჰყავს მშობელს ან სხვა უფროს ადამიანს, რომელიც თვლის, რომ ბავშვის ქცევა ან განვითარება არ არის ნორმალური.

რამდენად მიზანშეწონილია ეს რეფერალი, დამოკიდებულია ამ ზრდასრული ადამიანის შეხედულებებსა და მის მიერ ბავშვის ქცევის აღქმაზე. ზედმეტად შფოთიანმა და მზრუნველმა მშობელმა ან პედაგოგმა შეიძლება ექიმთან ჯანმრთელი ბავშვი მიიყვანოს მაშინ, როდესაც სხვა გარემოებებში მყოფი მწვავე აშლილობის მქონე ბავშვი...

ნორმალური განვითარება ბავშვთა ფსიქიატრიული პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ აუცილებელია დაბადებიდან მოზრდილობამდე ნორმალური განვითარების პროცესების ცოდნა. იმისთვის, რომ მივხვდეთ, თუ რამდენადაა ემოციური, სოციალური თუ ინტელექტუალური ფუნქციები დარღვეული, უნდა მოხდეს მათი განხილვა შესაბამის ასაკობრივ ჯგუფთან კავშირში. ამ ნაწილში მოკლედ და გამარტივებულად განხილულია ნორმალური განვითარების ეტაპები, რაც ფსიქიატრისთვისაა საჭირო. უფრო დეტალური ინფორმაცია განვითარების ფაზების შესახებ მოცემულია პედიატრიის ან განვითარების ფსიქოლოგიის ჰოპკინსისა და სხვ.

ოჯახის ინტერვიუირება ოჯახთან გასაუბრება კარგი საშუალებაა დავაკვირდეთ ურთიერთობას ოჯახის წევრებს შორის, თუმცა ნაკლებად გამოსადეგია ფაქტიური ინფორმაციის შესაგროვებლად. ამ მხრივ უმჯობესია მშობლებისა და ოჯახის წევრების ცალცალკე გამოკითხვა. ოჯახური ურთიერთგავლენის მრავალი ასპექტიდან ფსიქიატრისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია დეზორგანიზებულობისა და ოჯახის წევრებს შორის უთანხმოების გამოვლენა, რაც მეტადაა დაკავშირებული ფსიქიკური აშლილობების განვითარებასთან. არანაკლებ მნიშვნელოვანია ოჯახის წევრებს შორის ურთიერთობის პატერნები. ჩვეულებრივ, სასურველია ოჯახთან შეხვედრა პირველადი შეფასებისას ან, მალევე, სანამ ექიმსა და ბავშვს შორის, ან ექიმსა და ერთ-ერთ მშობელს შორის ჩამოყალიბდება ახლო ურთიერთობა, რაც გაართულებს სხვა წევრებთან გასაუბრებას. საუბარი უნდა დაიწყოს კითხვით: "ვის ჯობს ვესაუბრო არსებულ პრობლემაზე?". თუ ერთი წევრი მოახდენს საუბრის მონოპოლიზებას, უნდა მივმართოთ ოჯახის სხვა წევრს და ვთხოვოთ კომენტარი. მსჯელობის წახალისებისთვის გამოდგება კითხვა: "რას ფიქრობთ, როგორ აფასებს თქვენი მეუღლე (შვილი) პრობლემას?" დამსწრე ოჯახის წევრს შეიძლება სხვა ოჯახის წევრების აზრიც ვკითხოთ. ამ და სხვა კითხვებზე პასუხისას ინტერვიუერი აკვირდება შემდეგ თავისებურებებს:

• ვინ არის ოჯახის წარმომადგენელი? • ყველაზე მეტად ვინ განიცდის არსებულ პრობლემას? • როგორია ოჯახის იერარქია, ვინ არის ოჯახის უფროსი? • როგორია ოჯახის წევრების ერთმანეთთან ურთიერთობა? • როგორ ახერხებენ ოჯახის წევრები კონფლიქტთან გამკლავებას? ფსიქოლოგიური შეფასება ინტელექტისა და განათლების დონის განსაზღვრა ყოველთვის მნიშვნელოვანია. თუ გონებრივი განვითარება და აკადემიური მაჩვენებლები არ შეესაბამება ასაკობრივ მაჩვენებლებს ან მშობლებისა და პედაგოგების მოლოდინს, ეს შეიძლება მიუთითებდეს ზოგადი, ან სპეციფიკური განვითარების დარღვევებზე, ან სხვა დაავადებებით გამოწვეულ სტრესზე. პროექციული ტესტების გამოყენება არ არის მიზანშეწონილი, ვინაიდან ძნელია მონაცემების ობიექტურად შეფასება და მათი ვალიდურობაც საეჭვოა. სხვა ინფორმაცია ძალიან მნიშვნელოვანი წყარო დამატებითი ინფორმაციისთვის არის ბავშვის მასწავლებელი. მან იცის როგორ იქცევა ბავშვი კლასში, როგორია მისი დამოკიდებულება სხვა ბავშვებთან და მისი აკადემიური უნარები. მას შეუძლია საინტერესო ცნობების მოწოდება ოჯახურ გარემოებებსა და ურთიერთობებზე. სასარგებლო იქნება ფსიქიკური ჯანმრთელობის სამსახურის წარმომადგენლის ვიზიტი ბავშვის ოჯახში. ამ ვიზიტით გაირკვევა ოჯახში არსებული ატმოსფერო, ურთიერთობები წევრებს შორის და მათი თანაცხოვრების პატერნები. ფიზიკური გამოკვლევა თუ ბავშვი არ არის გამოკვლეული ოჯახის ექიმის მიერ, მაშინ, შეფასების პროცესის დასრულებისთვის, აუცილებლიამისი სომატური მდგომარეობის შესწავლა. მდგომარეობიდან გამომდინარე უნდა შეირჩეს მიზნობრივი გამოკვლევები, თუმცა, ყველაზე ხშირად, საჭიროა იმ მდგომარეობათა დიაგნოსტირება, რომლებიც ტვინის დისფუნქციას იწვევენ. ფიზიკური შეფასება იწყება გარეგანი დათვალიერებით, ვაკვირდებით ბავშვის გამომეტყველებას, კოორდინაციასა და სიარულის მანერას თამაშისა და მოსვენების მდგომარეობაში. ბაზისურ ფიზიკურ გამოკვლევებს შეიძლება დაემატოს ნევროლოგიური გამოკვლევა. თუ გამოვლინდება ნორმიდან გადახრა, საჭირო იქნება პედიატრის გამოძახება. გამოკვლევებს, რომლებიც საჭიროა სექსუალურ ძალადობაზე ეჭვის შემთხვევაში, განვიხილავთ მოგვიანებით. შეფასების დასრულება შეფასების დასრულებისას ფსიქიატრმა ბავშვსა და მის მშობელს მათთვის გასაგებ ენაზე უნდა განუმარტოს კვლევის შედეგები და მდგომარეობის მართვის გეგმა. ექიმმა უნდა აუხსნას, თუ როგორ აპირებს ოჯახის ექიმის ინფორმირებას და მასთან თანამშრომლობას და აიღოს სხვა პირებთან, რომლებიც კავშირში არიან ბავშვთან (მასწავლებელი, სოციალური მუშაკი), ურთიერთობის ნებართვა. ზოგადად, ფსიქიატრმა უნდა წაახალისოს კითხვის დასმა და დისკუსია. ფორმულირება ყველა შემთხვევა უნდა იყოს ფორმულირებული. ამას იგივე ფორმატი აქვს, როგორც მოზრდილთა ფსიქიატრიაში. ფორმულირება იწყება ამჟამინდელი პრობლემების მოკლე აღწერით, რასაც მოსდევს დიაგნოზი და დიფერენციალური დიაგნოზი. შემდეგ მოდის ეტიოლოგიური ფაქტორების განხილვა, რომლის დროსაც ყურადღებას ვამახვილებთ მაპროვოცირებელ, გამომწვევ და შემანარჩუნებელ ფაქტორებზე. აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ ბავშვის განვითარების დონე, მისი ძლიერი და სუსტი მხარეები. შემდეგ ვაფასებთ პრობლემას, ოჯახის თანადგომას, და ბოლოს, ვადგენთ მკურნალობის სქემას და მივუთითებთ შესაძლო გამოსავალს. სასამართლო ანგარიში ფსიქიატრი შეიძლება ვალდებული გახდეს ბავშვთან დაკავშირებით მოამზადოს სასამართლო ანგარიში. ამის გაკეთება, როგორც წესი, მოეთხოვება ბავშვთა ფსიქიატრს. აქ განვიხილავთ რამდენიმე ზოგად დებულებას. თუ ამ ანგარიშის მომზადება დაევალა ზოგად ფსიქიატრს, იგი უნდა გაეცნოს შესაბამის კანონმდებლობას, დაეკითხოს კოლეგებს და წაიკითხოს სასამართლო ანგარიშის მომზადების უფრო დეტალური აღწერა. ბავშვის შესახებ ინფორმაციის მისაღებად სასამართლო სხვადასხვა წყაროს იყენებს სოციალური მუშაკის, პრობაციის ოფიცრის, თემის ექთნის, ფსიქოლოგისა და ფსიქიატრის ჩათვლით. თავის ანგარიშში ფსიქიატრმა უნდა გაამახვილოს ყურადღება მის კომპეტენციაში შემავალ შემდეგ საკითხებზე; • ბავშვის ასაკი, განვითარების დონე, ტემპერამენტი და მათი მნიშვნელობა არსებულ პრობლემასთან დაკავშირებით; • ფსიქიკური აშლილობის დიაგნოზი; • ბავშვის ასაკისა და განვითარების დონის გათვალისწინებით მომავალთან დაკავშირებული სურვილები; • ბავშვის მომვლელების აღმზრდელობითი უნარ-ჩვევები; რამდენად შეუძლიათ მათ იზრუნონ ბავშვზე მისი საჭიროებების შესაბამისად. აგრეთვე, ოჯახის სხვა თავისებურებები.ამასთან, ფსიქიატრი მზად უნდა იყოს სასამართლოს მიაწოდოს ინფორმაცია შემდეგ საკითხებზე: • ბავშვის ფიზიკური, ემოციური და აკადემიური საჭიროებები; • ბავშვის სავარაუდო რეაქცია შესაძლო ცვლილებებზე, ბავშვები, როგორც მოწმეები ბავშვის ჩვენება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როდესაც განიხილება მასზე, ან დედაზე ძალადობის შემთხვევები. ინტერვიუერმა უნდა შეაფასოს ბავშვის მეხსიერება და ის ფაქტორები, რომლებმაც შეიძლება, გავლენა მოახდინონ მოვლენების სწორ გახსენებაზე. უნდა გვახსოვდეს, რომ მეხსიერება და ამბის გადმოცემის უნარი იცვლება ასაკთან ერთად. 3 წლამდე ბავშვებს ნაკლებად აქვთ განვითარებული კოგნიტური და სხვა უნარები ისეთი ჩვენების მისაცემად, რომელიც სასამართლოს გამოადგება. სამი წლის ზევით ბავშვებს შეუძლიათ მოვლენების დიდი სიზუსტით აღდგენა, თუმცა დახმარების გარეშე ვერ ახერხებენ ამბის გადმოცემას. 6 წლის ასაკში ბავშვები უკვე იყენებენ გრამატიკულად გამართულ წინადადებებს, თუმცა მწირი სიტყვათა მარაგის გამო უჭირთ რთული შეკითხვების გაგება. გარდა ამისა, ამ ასაკში ბავშვი თვლის, რომ უფროსმა ყოველთვის იცის დასმულ კითხვაზე პასუხი და ცდილობს, უპასუხოს უფროსის მოლოდინის შესაბამისად. უნდა გვახსოვდეს, რომ უმცროს ასაკში ბავშვებს არ აქვთ მოვლენების თანმიმდევრობისა და ხანგრძლივობის სწორი აღქმის უნარი. ამასთან, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მოწმის სტატუსში ბავშვისთვის დასმული კითხვა, ჩვეულებრივ, უსიამოვნო და შიშის მომგვრელ მოგონებებთანაა დაკავშირებული და უარყოფით ემოციებს იწვევს. ფსიქიატრიული დახმარება ბავშვებისა და ოჯახებისთვის ამ თავში განხილულია ბავშვთა ფსიქიატრიული დახმარების ზოგადი საკითხები. სხვადასხვა ფსიქიკური აშლილობის მკურნალობასთან დაკავშირებული სპეციფიკური საკითხები მოცემულია შესაბამის დაავადებებთან ერთად. პირველადი ჯანდაცვის როლი ოჯახის ექიმი და პირველადი ჯანდაცვის სხვა წევრები თავიანთი სამუშაო დროის უმეტეს ნაწილს უთმობენ მშობლებისთვის რჩევების მიცემას. მათთან მისული ბავშვების მხოლოდ მცირე ნაწილი იგზავნება პედიატრთან ან ფსიქიატრთან. უფრო ხშირად, პედიატრთან გადამისამართება ხდება შემდეგი მდგომარეობების დროს: • განვითარების შეფერხებები; • სავარაუდოდ, ფსიქოლოგიური მიზეზით გამოწვეული სომატური პრობლემები; • სომატური დაავადების ფსიქოლოგიური გართულებები. ბავშვთა ფსიქიატრთან იგზავნებიან ქცევისა და ემოციური სფეროს აშლილობის მქონე ბავშვები. ეს მდგო- მარეობები, ხშირად, იმაზე მწვავე არაა, რასაც ოჯახის ექიმები თავად მკურნალობენ, მაგრამ გადაწყვეტილება სხვა სპეციალისტებთან გაგზავნის შესახებ, უფრო ხშირად, დამოკიდებულია მშობლის სურვილსა ან ოჯახის შესაძლებლობაზე. ფსიქიატრიული გუნდი მუშაობის თავისებურება. მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვებთან მომუშავე ფსიქიატრიული გუნდის ფსიქიატრს, ფსიქოლოგს, სოციალურ მუშაკს, სპეციალური უნარები აქვთ, ისინი არ ემიჯნებიან თავიანთ ტრადიციულ პროფესიულ როლს. პირიქით, კონკრეტულ შემთხვევაზე მუშაობისას, ისინი მაქსიმალურად იყენებენ იმ ცოდნასა და გამოცდილებას, რაც თემში მოზრდილებთან მუშაობისას დააგროვეს. გუნდი უპირატესად იყენებს ოჯახზე ცენტრირებულ მიდგომას და მჭიდროდ თანამშრომლობს სხვა სპეციალისტებთან, იმათთან, ვინც ბავშვს ან ოჯახს უწევს დახმარებას. ეს შეიძლება იყოს პედიატრი, ბავშვთა სამედიცინო ან სოციალური სერვისების მუშაკი, პედაგოგი, განათლების ფსიქოლოგი. ვინაიდან, ბავშვის პრობლემები ხშირად ვლინდება სკოლაში ან იწვევს სწავლის სირთულეებს, ამიტომ მასწავლებლის ჩართულობა მნიშვნელოვანია. მას შეიძლება მიეცეს რჩევა, თუ როგორ გაუმკლავდეს ქცევის დარღვევებს საკლასო ოთახში; ბავშვის მდგომარეობის გათვალისწინებით სხვანაირად დაგეგმოს გაკვეთილების ცხრილი ან, საჭიროების შემთხვევაში, ჩაატაროს დამატებითი გაკვეთილი. ზოგჯერ მიზანშეწონილია სკოლის შეცვლაც. მომდევნო თავში მოკლედ გავნიხილავთ მკურნალობის ძირითად ასპექტებს. ამ ნაწილის მეორე ნახევარში საუბარი იქნება ცალკეული დაავადებების მართვის საკითხებზე. ბავშვთა ფსიქიატრიაში გამოყენებული მკურნალობის შესახებ უფრო დეტალური ინფორმაციის მიღება შესაძლებელია ამ თავის ბოლოს ჩამოთვლილი სახელმძღვანელოებიდან. მედიკამენტური მკურნალობა ბავშვთა ფსიქიატრიაში წამლები იშვიათად გამოიყენება. მედიკამენტური მკურნალობისთვის ძირითადი ჩვენებაა ეპილეფსია, ფსიქოზები, დეპრესია, აკვიატებები, ჰიპერაქტივობისა და ჟილ დე ლა ტურეტის სინდრომები და, ზოგჯერ, ღამის ენურეზი (ეს საკითხები შემდგომში იქნება განხილული). ყველა შემთხვევაში, დანიშნული დოზები გულდასმით უნდა გადამოწმდეს მწარმოებლის ლიტერატურასა ან სტანდარტულ ცნობარებში და დაინიშნოს ბავშვის ასაკისა და სხეულის წონის შესაბამისად. ფსიქოლოგიური მკურნალობა მართვის ფსიქოლოგიური ასპექტები როგორიც არ უნდა იყოს მართვის გეგმა, ბავშვისთვის ყოველთვის სასარგებლოა თბილი, უსაფრთხო და კეთილგანწყობილი ურთიერთობა თერაპევტთან. დაცული გარემო იძლევა ალტერნატიული ქცევისა და გრძნობების თავისუფლად გამოხატვის საშუალებას. პატარებთან ურთიერთობის დამყარებაში თოჯინებით თამაში გვეხმარება. თოჯინის, როგორც შუამავლის საშუალებით, ისინი უფრო ადვილად გადმოგვცემენ თავიანთ პრობლემებსა და გრძნობებს, ვიდრე სიტყვებით. თავიდან ბავშვები თერაპევტს ისე უყურებენ, როგორც მშობლების აგენტს და მოელიან, რომ მას იგივე შეხედულებები აქვს. მნიშვნელოვანია, ბავშვი გრძნობდეს, რომ მისი უფლებები დაცულია. უნდა მოვერიდოთ კრიტიკას, თუმცა, არ უნდა მივცეთ საბაბი, იფიქროს, რომ ყველაფრის უფლება აქვს და ყველაფერი ეპატიება. ხშირად, უმჯობესია გადავდოთ პრობლემებზე მსჯელობა მანამდე, სანამ ბავშვი მზად არ იქნება ამისათვის და გადავიტანოთ საუბარი მისთვის საინტერესო ნეიტრალურ თემებზე. ძირითადად, ფსიქოლოგიური მკურნალობის ორი, კარგად დამუშავებული ტექნიკა გამოიყენება: კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპია და ფსიქოდინამიური ფსიქოთერაპია. კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპია: ბიჰევიორულ მეთოდებს ხშირად იყენებენ ბავშთა ფსიქიატრიაში. მათი საშუალებით პოზიტიური განმტკიცებითა და მოდელირებით შეიძლება წავახალისოთ ახალი ქცევა. ჯერ წავახალისებთ ქცევას, რომელიც გვეხმარება სასურველი ქცევის დასწავლაში და შემდეგ ხდება უკვე ამ დასწავლილის გამყარება, მაგ., აუტიზმის დროს ეს ტექნიკა გამოიყენება რისხვის შეტევებისა (ტემპერ ტანტრუმ) და დაძინებაზე უარის თქმის შემთხვევებში. ქცევის მოდელირებისთვის დასჯა მიზანშეწონილი არ არის, რადგან ხანმოკლე ეფექტი აქვს და ეთიკურადაც მიუღებელია. ამის სანაცვლოდ უნდა გამოვავლინოთ და გავანეიტრალოთ ყველა ფაქტორი, რომელიც არასასურველი ქცევის გამყარებას უწყობს ხელს. ზოგჯერ არასასურველი ქცევის გამყარება შეიძლება გამოიწვიოს ამ ქცევის მიმართ გადამეტებულმა ყურადღებამაც. ასეთ დროს დადებით შედეგს გვაძლევს ბავშვის უგულებელყოფა და ქცევაზე ყურადღების მხოლოდ იმ შემთხვევაში მიქცევა, როცა იგი ნორმალიზდება. სპეციფიკური ბიჰევიორული თერაპია გამოიყენება ენურეზისა და ფობიების დროს. სოციალური უნარების დასწავლა ჯგუფურ ან ინდივიდუალურ დონეზე ხდება იმ ბავშვებთან, რომლებსაც კომუნიკაციის პრობლემები აღენიშნებათ. ეს მეთოდი მოზრდილებში გამოყენებული ტექნიკის მსგავსია. ბავშვებსა და მოზარდებში გამოყენებული ბიჰევიორული მეთოდების მიმოხილა იხ. ჰერბერტთან. კოგნიტური თერაპია გამოიყენება მოზრდილ ბავშვებთან, რომლებსაც შეუძლიათ იმ აზროვნების პროცესის აღწერა და მასზე კონტროლის დასწავლა, რასაც ავადმყოფური სიმპტომების აღმოცენებამდე და პრობლემურ ქცევამდე მივყავართ. დეპრესიის, შფოთვითი და კვებითი აშლილობების დროს ბავშვებისა და მოზარდების მკურნალობა იმავე მეთოდებით ხორციელდება, რასაც ვიყენებთ მოზრდილების შემთხვევაში. სპეციალური მიდგომები შემუშავებულია აგრესიული ქცევის მქონე ბავშვებისთვის. დეპრესიისა და შფოთვითი აშლილობების დროს ბავშვებსა და მოზარდებში კოგნიტურ-ბიჰევიორული მეთოდების გამოყენების ეფექტურობის შესახებ ინფორმაცია იხ. ბრენტთან. ფსიქოდინამიური თერაპია ბავშვებში ფსიქოდინამიური მიდგომების უმრავლესობა ეფუძნება ანა ფროიდისა და მელანი კლაინის. ზოგადად, კვლევების მიმოხილვებში აღნიშნულია, რომ მიუხედავად მკურნალობის ეფექტურობის შეფასებისთვის გამოყენებული მეთოდების ხარვეზებისა, შედეგები ადასტურებს დინამიური ფსიქოთერაპიის უპირატესობას იმასთან შედარებით, როცა არანაირი მკურნალობა არ ჩატარებულა. თუმცა, არ არსებობს მტკიცებულება, რომელიც გვიჩვენებს დინამიური ფსიქოთერაპიის უპირატესობას კოგნიტურ-ბიჰევიორულ თერაპიას ან კონსულტირებასთან შედარებით. აქედან გამომდინარე, ხანგრძლივი ანალიტიკური ფსიქოდინამიური თერაპია დიდ ბრიტანეთში ამჟამად იშვიათად გამოიყენება. თუმცა, ჯგუფური და შემოქმედებითი თერაპია (თამაშის ან ხელოვნებითი თერაპია) კვლავ ტარდება განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვებთან, რომლებსაც მწვავე და ხანგრძლივი დარღვევები აღენიშნებათ. ფსიქოდინამიური თერაპიის უფრო პოზიტიური შეფასება იხ. ფონაგისა და ტარგეთის ნაშრომებში. ინფორმაცია მოზარდებში ფსიქოთერაპიის გამოყენების შესახებ შეგიძლიათ მოიძიოთ რაინეკესა და შირკთან. მშობლების ტრენინგი მშობლების ტრენინგი მიზანშეწონილია ბავშვის მოვლის უნარების გასაუმჯობესებლად მათთვის, ვინც მიმართავს ბავშვზე ძალადობას, ან იჩენს უყურადღებობას ბავშვის მიმართ, ან ვისაც დაბალი ინტელექტი აქვს. ასევე, გამოიყენება იმ მშობლების დასახმარებლად, რომლებსაც ქცევითი დარღვევების მქონე ან ჰიპერაქტიური შვილები ჰყავთ. კვლევათა უმეტესობა ეხება მშობლებს, რომელთა შვილებს ოპოზიციური და გამომწვევი ქცევითი აშლილობა აღენიშნებათ. მშობლების ტრენინგისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ საგანმანათლებლო მიდგომა, რომელიც მოვლის უნარის ზოგად გაუმჯობესებას ითვალისწინებს, ან ბიჰევიორული მიდგომა, რაც მიმართულია სპეციფიკური პრობლემის აღმოფხვრაზე. ბიჰევიორული მიდგომის შემთხვევაში იწერება ბავშვის ქცევაზე მშობლების საპასუხო სასურველი ან არასასურველი ქცევა და შემდგომში ინდივიდუალურად ან ჯგუფურად განიხილება მშობელთან. რომელ მეთოდსაც არ უნდა მივმართავდეთ, აუცილებელია ბავშვის ასაკისა და განვითარების ეტაპის გათვალისწინება და სხვადასხვა ასაკის შესაბამისი საჭიროებების განსაზღვრა. კვლევებით დამტკიცდა, რომ ბიჰევიორული მიდგომა ეფექტურია ბავშვის მოვლის, მისი და მშობლების ურთიერთობის გაუმჯობესებისა და შვილების ანტისოციალური ქცევის შემცირების პროცესში. კვლევის საგანს წარმოადგენს ოჯახების ტიპი, რომლისთვისაც მომგებიანია ბიჰევიორული ტრენინგი და მისი გრძელვადიანი ეფექტი. ოჯახური თერაპია ეს არის მკურნალობის სპეციფიკური ფორმა, რომელიც განსხვავდება ოჯახის ზოგადი ჩართულობისგან მკურნალობის პროცესში, რაზეც ზემოთ იყო საუბარი. ოჯახურ თერაპიაში ბავშვის ან მოზარდის სიმპტომები განიხილება, როგორც ოჯახური დისფუნქციის შედეგი და წარმოადგენს თერაპიის პირდაპირ სამიზნეს. გამოიყენება სხვადასხვა მიდგომა, რომლებიც ეფუძნება ბიჰევიორულ, ფსიქოანალიტიკურ, ინტერპერსონალურ ან სტრუქტურულ თეორიებს. პრაქტიკაში თერაპევტთა უმრავლესობა მიმართავს ეკლეკტურ მიდგომას. ჩვენება ოჯახური თერაპიისთვის ჯერ კიდევ განხილვის საგანია; თუმცა, არსებობს გარკვეული შეთანხმება, რომ მისი გამოყენება ხდება, როდესაც:

• ბავშვის სიმპტომები განიხილება მთელი ოჯახის პრობლემის ნაწილად:
• ინდივიდუალური თერაპია ეფექტური არ არის:
• ოჯახური სირთულეები იჩენს თავს სხვა თერაპიის ჩატარებისას.

ოჯახური თერაპიისთვის უკუჩვენებას წარმოადგენს ის შემთხვევები, როდესაც მშობლები ეყრებიან ან, როდესაც ბავშვის პრობლემა ოჯახთან კავშირში არაა. მნიშვნელოვანია, რომ თერაპევტის ინტერესმა არ განაპირობოს ოჯახური თერაპიის ჩატარება იქ, სადაც სხვა თერაპიების გამოყენებაა საჭირო და უნდა მოხდეს შემთხვევის სრულფასოვნად შეფასება. არაკონტროლირებადი კვლევებით დადგენილია, რომ ოჯახურ თერაპიას თვალსაჩინო ეფექტი აქვს. კონტროლირებადი კვლევებით გამოვლინდა შედარებით ზომიერი შედეგები ემოციური და ქცევითი აშლილობის მქონე ბავშვების შემთხვევაში. მაგ., ემოციური და ქცევითი აშლილობის მქონე ბავშვებზე ჩატარებულ კვლევაში  მილანისოჯახური თერაპიის ეფექტურობა არ განსხვავდებოდა ეკლეკტური თერაპიის შედეგებისგან. მთავარი გამონაკლისი იყო ნერვული ანორექსიის მკურნალობა მოზარდებში, როდესაც დინამიური ოჯახური თერაპია საკონტროლო მკურნალობასთან შედარებით ბევრად ეფექტური აღმოჩნდა. ოჯახურ თერაპიასა და მის შეფასებასთან დაკაშირებული ინფორმაცია იხ. ჯაკობსთან და პირსთან. ჯგუფური თერაპია ჯგუფური თერაპია შეიძლება ჩაუტარდეს მშობლებს, უფროს ბავშვებსა და მოზარდებს. მშობლებისთვის მნიშვნელოვანი დახმარება იქნება ის, თუ ისინი შეძლებენ ბავშვის პრობლემებსა და სირთულეებზე ვიღაცასთან საუბარს. ბავშვებისთვის კი დადებითი შედეგი მოაქვს თანადგომას, დისკუსიებისა და ქცევის მოდელირების შესაძლებლობას, რაც ჯგუფური თერაპიის ნაწილია. ჯგუფური თერაპიის ზოგადი ეფექტურობა განხილულია ჯაკობსის მიერ. სოციალური სამსახური სოციალური მუშაკი ფსიქიკური აშლილობის მქონე ბავშვებისა და მათი ოჯახების მოვლაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. დიდ ბრიტანეთში იგი წარმოადგენს იმ ბავშვების ინტერესების დამცველს, რომლებიც ოჯახში რისკის ქვეშ არიან ან საჭიროებენ სპეციალურ მოვლასა და სუპერვიზიას. სოციალური მუშაკი ეხმარება მშობლებს შვილების აღზრდის უნარ-ჩვევების გაუმჯობესებაში, ფინანსური და საცხოვრებლის პრობლემების მოგვარებაში. სოციალური მუშაკი აკეთებს ოჯახის შეფასებას და ატარებს ოჯახურ თერაპიას, ასევე, მას შეუძლია ინდივიდუალური თერაპია ჩაუტაროს ბავშვს ან მისი ოჯახის წევრებს. ოკუპაციური თერაპევტი ოკუპაციურმა თერაპევტმა შეიძლება ითამაშოს უმნიშვნელოვანესი როლი ბავშვის განვითარების შეფასებასა და ფსიქოლოგიურ დახმარებაში, ასევე, ბავშვისა და მშობლის ურთიერთობის გაუმჯობესებისთვის ღონისძიებების განსაზღვრაში. ის მუშაობს როგორც დღის ცენტრებში, ასევე სტაციონარებსა და სათემო სერვისებში. ის მჭიდროდ თანამშრომლობს პედაგოგებთან ბავშვების შეფასებისა და მათთან თერაპიული ღონისძიებების ჩატარების საკითხებზე მუშაობისას. სპეციალური განათლება ბავშვებისთვის, რომლებიც აკითხავენ ამბულატორიას და სტაციონარული პაციენტების გარკვეული ნაწილისთვის დამატებითი საგანმანათლებლო პროგრამები ძალიან ეფექტურია. სპეციალური სწავლება გამოიყენება წერის, კითხვისა და არითმეტიკული უნარების გასაუმჯობესებლად, რისი პრობლემებიც ხშირად აღინიშნება ქცევისა და განვითარების სპეციფიკური აშლილობების მქონე ბავშვებში. ბიოლოგიური ოჯახის ჩანაცვლება დღის სტაციონარი დღის სტაციონარული მკურნალობის მნიშვნელოვანი უპირატესობაა ის, რომ ბავშვი არ მიჰყავთ სახლიდან. თუ ოჯახში არ არის ძალადობის საშიშროება, უმჯობესია ბავშვი დარჩეს ოჯახის პირობებში. დღის სტაციონარს შეუძლია ჰიპერაქტიული ან აუტისტური ბავშვის ოჯახის წევრებს შეუმსუბუქოს მათ მოვლასთან დაკავშირებული ტვირთი. სინდრომების მიმოხილვა სინდრომების აღწერა იწყება სკოლამდელ ასაკში განვითარებული პრობლემებით. ამას მოსდევს ზოგადი და სპეციფიკური განვითარების აშლილობები, ხოლო შემდეგ, კლასიფიკაციაში მოცემული თანმიმდევრობით, განხილული იქნება ბავშვთა ასაკში განვითარებული ძირითადი ფსიქიკური აშლილობები. ბავშვთა დანარჩენი ფსიქიკური აშლილობები მოკლედაა მოცემული მოზარდობის ასაკში განვითარებულ ფსიქიკურ აშლილობებამდე (რომლებიც ძირითადად ბავშვთა ან მოზრდილ ასაკში განვითარებული ფსიქიკური აშლილობების მსგავსია). ამ თავს დაასრულებს ბავშვის მიმართ ძალადობის საკითხები. სკოლამდელი ასაკის ბავშვებისა და მათი ოჯახების პრობლემები უკვე აღვნიშნეთ, რომ სკოლამდელ ასაკში ხდება სოციალური ქცევის დასწავლა. ამ პერიოდში ბავშვი სწავლობს სფინქტერის კონტროლს, ჭამის დროს მოქცევას, დასაძინებლად დროულად წასვლას და აგრესიის მართვას; ხდება მეტად დამოუკიდებელი. ყველა ამ ქცევას ბავშვი ოჯახში სწავლობს. სკოლამდელი ასაკის პრობლემები ამ ქცევებთან კავშირში იჩენს თავს და, უპირატესად, გამოწვეულია როგორც ბავშვის, ასევე ოჯახური ფაქტორებით. ამ ასაკში ბევრი ფსიქოლოგიური პრობლემა ხანმოკლეა და შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ნორმალური განვითარების ჩამორჩენა. ამ მდგომარეობათა უმრავლესობას მკურნალობენ ოჯახის ექიმები და პედიატრები. უფრო სერიოზული პრობლემა შეიძლება გადამისამართდეს ბავშვთა ფსიქიატრთან. გავრცელება ერთ-ერთი ყველაზე ციტირებადი კვლევის მონაცემებით, სადაც გამოკვლეულია ლონდონის გარეუბანში მცხოვრები 705 ოჯახი, რომელსაც 3 წლის ბავშვი ჰყავდა, ყველაზე ხშირი ღამის ენურეზი იყო, სულ ცოტა 3-ჯერ კვირაში (აღენიშნებოდა 37%-ს), დღის ენურეზი, სულ მცირე ერთხელ კვირაში (აღენიშნებოდა 7%-ს), ჰიპერაქტივობა (14%-ს), ენკოპრეზი (13%-ს), ძილის პრობლემები (13%ს), შიში (13%-ს), დაუმორჩილებლობა (11%-ს), ყურადღების მიქცევის სურვილი (10%-ს) და რისხვის შეტევები (5%-ს). რამდენადაა ეს ქცევა აღქმული, როგორც პრობლემა, დამოკიდებულია როგორც მშობელზე, ასევე ქცევის სიმწვავეზე, სიხშირესა და ბუნებაზე. ამ განსხავების დასაძლევად რიჩმანმა (Richmanნ et al, 1982) შემოიღო პრობლემის შეფასების სისტემა, რომელიც ითვალისწინებდა `პრობლემური ქცევის~ გავლენას ბავშვის კეთილდღეობასა და სხვა ოჯახის წევრების მდგომარეობაზე. პრობლემის სიმწვავის ხარისხის დასადგენად გამოიყენებოდა საღი აზრის კრიტერიუმები. 3 წლის ასაკის ბავშვების 7%-ს ჰქონდა მწვავე, ხოლო 15 %-ს ზომიერად გამოხატული პრობლემები. პრობლემურ ქცევად უმეტესად შეფასებული იყო რისხვის შეტევები, ყურადღების მიქცევის სურვილი და დაუმორჩილებლობა. პროგნოზი უკვე აღვნიშნეთ, რომ სკოლამდელი ასაკის ფსიქოლოგიური პრობლემების უმრავლესობა ხანმოკლე და გარდამავალია, თუმცა რიჩმანმა (Richmanნ et al., 1982) ნახა, რომ სამი წლის ასაკში გამოვლენილი ისეთი პრობლემები, როგორიცაა ჰიპერაქტივობა, ბავშვის დამორჩილების სირთულეები და მეტყველების დარღვევები, გრძელდებოდა 8 წლის ასაკშიც. ეტიოლოგია ეტიოლოგიური ფაქტორები დაკავშირებულია განვითარების ეტაპთან, ბავშვის ტემპერამენტთან და ოჯახის გავლენასთან. არსებობს ბავშვის ნორმალური განვითარების უდიდესი დიაპაზონი. განსაკუთრებით, ეს ეხება სფინქტერის კონტროლსა და მეტყველებას. ბავშვის ტემპერამენტი, როგორც უკვე ვთქვით, პირველი კვირებიდან იჩენს თავს. ბავშვის ხასიათი გავლენას ახდენს დედის საპასუხო რეაქციებზე, მაგ., რა დროს გატარება შეუძლია დედას შვილთან, რამდენად ხშირად იყვანს ხელში, და ა.შ. დედის ქცევა კი, თავის მხრივ, გავლენას ახდენს ბავშვის განვითარებაზე. ამ ასაკში განვითარებული ქცევის პრობლემები მჭიდრო კავშირშია ცუდ ოჯახურ ურთიერთობებთან, დედის დეპრესიასთან, და-ძმის მეტოქეობასთან და მშობლების არასაკმარის ზრუნვასთან. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხ. კემბელი. სკოლამდელი ასაკის ზოგიერთი გავრცელებული პრობლემა რისხვის შეტევები პატარებში რისხვის შეტევები ჩვეულებრივი ამბავია, ანომალიურად მისი მხოლოდ ძლიერი და ხშირი გამოვლინებები ითვლება. ამის უშუალო მიზეზი, ხშირ შემთხვევაში, მშობლის მხრიდან გადამეტებული ყურადღებითა და არათანმიმდევრული დისციპლინით უნებურად გამოწვეული აღგზნებაა. იქ, სადაც ეს ხშირად მეორდება, სავარაუდოდ, მშობლებს თავად აქვთ ემოციური პრობლემები ან არადამაკმაყოფილებელი ურთიერთობები. რისხვის შეტევების აღმოფხვრა ხდება, როგორც წესი, კეთილგანწყობილად, მაგრამ შეზღუდვების მტკიცე და თანმიმდევრული დაწესებით. მკურნალობისთვის, პირველ რიგში, უნდა დადგინდეს, რატომ ვერ ახერხებენ მშობლები ლიმიტის დაწესებას. მათ უნდა გაეწიოთ დახმარება საკუთარ პრობლემებთან დაკავშირებით და მიეცეთ რჩევები იმის თაობაზე, თუ როგორ მოიქცნენ რისხვის შეტევების შემთხვევაში. ძილის პრობლემები 3-4 წლის ბავშვებში ძილის პრობლემებიდან ყველაზე ხშირია ღამე გამოღვიძება. ამ ასაკში ბავშვების დაახლოებით ერთ მეხუთედს სჭირდება ერთ საათზე მეტი დაძინებისთვის, ან ხანგრძლივი დროით ღვიძავს ღამის განმავლობაში. თუ ძილის პრობლემები გარდამავალია და არ იწვევს დისტრესს, მაშინ საკმარისია დავარწმუნოთ მშობლები, რომ მდგომარეობა გამოსწორდება. თუ ძილის პრობლემები მწვავე და მუდმივია, უნდა განვიხილოთ ორი ძირითადი მიზეზი: პირველ რიგში, ძილის დარღვევები შეიძლება გამოიწვიოს სომატურმა ავადმყოფობამ ან ემოციურმა აშლილობებმა და, მეორეს მხრივ, მშობლების გადამეტებულმა წუხილმა და ბავშვის დამშვიდების უუნარობამ. თუ არც ფიზიკური და არც ფსიქიკური აშლილობა არ დადასტურდა, მაშინ დაუყოვნებლივ უნდა გამოვავლინოთ მშობლების წუხილის მიზეზი და აღმოვფხვრათ იგი. ზოგი მშობელი იწვევს ბავშვის ჰიპერსტიმულაციას საღამოს საათებში ან თავის საწოლში იწვენს ბავშვს და ამით უნებურად ამყარებს ღამის ტირილს. ზოგადად, ასეთ შემთხვევებში ბიჰევიორული მიდგომა ძალიან ეფექტურია. საძილე მედიკამენტების გამოყენება უნდა მოხდეს დიდი სიფრთხილით და არავითარ შემთხვევაში ხანგრძლივად. კვების პრობლემები კვების მსუბუქი პრობლემები და საკვებზე უარის თქმა ჩვეულებრივი ამბავია სკოლამდელ ასაკში და იშვიათად გრძელდება დიდი ხნის მანძილზე. ბავშვების მცირე ნაწილში აღინიშნება კვების უფრო მწვავე დარღვევები, კვების ნაკლებობის თვალსაჩინო ნიშნების გარეშე. ეს ხდება მაშინ, როდესაც პერფექციონისტი ან ზედმეტად ყურადღებიანი მშობლები უნებურად ამყარებენ ბავშვის ასეთ ქცევას. მკურნალობა ითვალისწინებს მშობლებისთვის პრობლე- მის მართვის სწავლებას. მათ უნდა ვურჩიოთ, რომ არ მიაქციონ ყურადღება კვების პრობლემებს, თავი შეიკავონ ბავშვისთვის განსაკუთრებული კერძის შეთავაზებისგან ან სხვა მცდელობებისგან ნებისმიერი საშუალებით მიაღებინონ საკვები. ამის საპირისპიროდ, ბავშვს უნდა შევთავაზოთ ჩვეულებრივი კერძი და მივცეთ საშუალება, თავად გადაწყვიტოს, შეჭამოს ის, თუ არა. პიკა პიკა არის საკვებად გამოუსადეგარი ნივთიერებების მიღება, როგორებიცაა მიწა, საღებავი, ქაღალდი და სხვა. იგი ხშირადაა დაკავშირებული სხვა ქცევით აშლილობებთან. ასეთი შემთხვევები ყოველთვის გულდასმით უნდა შევისწავლოთ, ვინაიდან ამის მიზეზი შეიძლება ტვინის დაზიანება, აუტიზმი ან გონებრივი ჩამორჩენილობა იყოს. ზოგჯერ კი ეს ემოციურ დისტრესთანაა დაკავშირებული, რომელიც, შეძლებისდაგვარად, უნდა შესუსტდეს. სხვა შემთხვევებში უნდა ვიხელმძღვანელოთ საღი აზრის პრინციპებით და ბავშვს მოვაშოროთ კვებისთვის გამოუსადეგარი ნივთიერებები. ჩვეულებრივ, ასაკის მატებასთან ერთად, პიკა უკუგანვითარებას განიცდის.  ბავშვთა ასაკის მიჯაჭვულობათა რეაქტიული აშლილობა როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბავშვების მიჯაჭვულობა თავიანთ მშობლებთან და მომვლელებთან განსხვავებულია უსაფრთხოების მიხედვით; მაგ., შეიძლება უსაფრთხოა ერთი მშობლის მიმართ, მაგრამ საფრთხის შემცველია მეორე მშობლის შემთხვევაში. მიჯაჭვულობათა აშლილობა არის ამის უკიდურესი გამოვლინება და პირდაპირ არ შეესაბამება მანამდე აღწერილ არასაიმედო მიჯაჭვულობის ტიპებს. ეს არის ყოვლისმომცველი მდგომარეობა, რომელიც გავლენას ახდენს ყველანაირ ურთიერთობაზე და იწვევს დისტრესს, თავს იჩენს 5 წლამდე ასაკში და დაკავშირებულია მოვლის უხეშ დარღვევებთან. ინჰიბიციური: ეს ტიპი ნაკლები სიზუსტითაა განსაზღვრული. ბავშვებს აღენიშნებათ ინჰიბიციური ქცევების კომბინაცია. ბავშვი ზედმეტად მიყურადებულია, აღენიშნება შიში, ამ მდგომარეობას ხშირად `გაყინული სიფხიზლე~ ეწოდება. მათი ქცევები ამბივალენტურია, აქვთ სიახლოვისა და აცილების შერეული სურვილი; არიან უბედურები, მათი დამშვიდება თითქმის შეუძლებელია; ზოგჯერ იჩენენ აგრესიას; ჩამორჩებიან ზრდაში. ეს აშლილობა ძალადობის მსხვერპლ ბავშვებს უვითარდებათ. ეტიოლოგია: როგორც ჩანს, ეს სინდრომი უფრო მოვლის ტიპთანაა (ძალადობრივი ან ინსტიტუციური) დაკავშირებული, ვიდრე ბავშვთან. პროგნოზი: დაუცველი მიჯაჭვულობა ჩვილობაში ხშირად იწვევს მომვლელებთან კონფლიქტს ან ქცევით დარღვევებს გვიან ბავშვობაში. ნაჩვენებია, რომ მდგომარეობა შეიძლება გაუმჯობესდეს, თუ უზრუნველყოფილია უსაფრთხო მიჯაჭვულობა, მაგ. გაშვილებით ან მიმღები ოჯახით. თუმცა ეს მონაცემები მიღებულია კვლევებით, რომელთა უმრავლესობაში არაა გამოყენებული ICD-10 და DSM-IV კლასიფიკაციების კრიტერიუმები. სკოლამდელი ასაკის პრობლემების შეფასება და მკურნალობა შეფასება: ინფორმაციის შეკრება ძირითადად მშობლებისგან ხდება. შემფასებელი ცდილობს გაარკვიოს, არსებული პრობლემა უშუალოდ ბავშვშია, თუ დაკავშირებულია დედის ან მთელი ოჯახის სირთულეებთან. ქცევის პრობლემის შეფასება ხდება ბავშვის ასაკთან და ოჯახის ფუნქციონირებასთან კავშირში. მკურნალობა: დაავადებასთან დაკავშირებულ სპეციფიკურ მითითებებთან ერთად, მკურნალობა აგრეთვე მოიცავს დედისთვის (თუ საჭიროა ოჯახის სხვა წევრებისთვისაც) ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებით შესაბამისი რჩევების მიცემას. ძალიან ცოტა მონაცემია მკურნალობის ეფექტურობასთან დაკავშირებით. ბიჰევიორული მეთოდები, სავარაუდოდ, დადებით შედეგს გვაძლევს, ხოლო მეტყველების პრობლემები შეიძლება გაუმჯობესდეს სპეციალური სწავლებით. გამოხატული ჰიპერაქტივობის დროს, შესაძლებელია, მედიკამენტების გამოყენებაც. ხშირად ბავშვისთვის სასარგებლოა დღის გარკვეული პერიოდის საბავშვო ბაღში ან სათამაშო ჯგუფებში გატარება. სკოლამდელი ასაკის ბავშვების შეფასების შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად იხ. ამერიკული აკადემიის ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქიატრია (1998). განვითარების სპეციფიკური აშლილობები ორივე კლასიფიკაციაში (ICD-10 და DSM-IV) შესულია განვითარების სპეციფიკური აშლილობები. ესაა განვითარების შეფერხებები, რომლებიც გამოწვეული არ არის სხვა აშლილობებით ან სწავლის საშუალების არარსებობით. დღემდე საკამათოა, რამდენად შეიძლება ეს მდგომარეობები მიჩნეული იქნეს ფსიქიკურ აშლილობებად, ვინაიდან ამ დიაგნოზის მქონე ბავშვებს სხვა ფსიქოპათოლოგიური სიმპტომატიკა არ აღენიშნებათ. მეათე გადასინჯვაში განვითარების სპეციფიკური აშლილობები გაყოფილია სასკოლო ჩვევებისა და მოტორული ფუნქციის განვითარებასთან დაკავშირებულ სპეციფიკურ აშლილობებად. DSM-IV ამავე მდგომარეობებს ეწოდება სწავლის, კომუნიკაციისა და მოტორული უნარების აშლილობები. სასკოლო ჩვევების განვითარებასთან დაკავშირებულ სპეციფიკურ აშლილობებში გამოყოფილია კითხვის, მარ- თლწერისა და არითმეტიკული ოპერაციების წარმოების სპეციფიკური აშლილობები, ხოლო DSM-IV მათ, შესაბამისად, ეწოდებათ კითხვის, წერისა და მათემატიკური უნარების აშლილობა. კითხვის სპეციფიკური აშლილობა DCM IV-ში ამას კითხვის აშლილობა ეწოდება. მისი დადგენა ხდება ასაკისა და ინტელექტის შესაბამისი კითხვის უნარის დაბალი მაჩვენებლის (ჩვეულებრივ, 2 სტანდარტული დევიაციით დაბალი მაჩვენებლის) გამოვლენისას. ყველაზე ციტირებადი კვლევის მიხედვით, უაიტის კუნძულზე ეს დარღვევა 10-11 წლის ასაკის ბავშვების 4%-ს აღენიშნებოდა, ხოლო ლონდონში თითქმის ორჯერ მეტი იყო. შემდგომი კვლევებით ეს მონაცემები კვლავ დადასტურდა. კითხვის სპეციფიკური აშლილობა უნდა განვასხვავოთ სწავლაში ზოგადი ჩამორჩენისგან, რაც შეიძლება გამოწვეული იყოს დაბალი ინტელექტით, სახლში ან სკოლაში სწავლის საშუალების არქონით ან ცუდი მხედველობით. ამ დროს ბავშვს კითხვის სერიოზული პრობლემა აქვს, რაც სკოლის პირველივე წლებში ვლინდება და შესაძლოა განაპირობოს წერისა და მეტყველების შეფერხებებიც. შეიძლება გამოხატული იყოს წერითი, მეტყველებისა და მართლწერის პრობლემები, რაც უფრო თვალსაჩინოა მოგვიანებით ასაკში, ვიდრე კითხვის შეფერხება. კითხვისა და მართლწერის დროს დაშვებული შეცდომებია ასოების გამოტოვება, ჩანაცვლება, სიტყვის დამახინჯება, ნელი კითხვა, დიდხანს ყოყმანი, ასოებისა და სიტყვების შეცვლა. შეიძლება თავი იჩინოს გაგების პრობლემებმაც. შესაძლებელია, ეს დაკავშირებული იყოს ემოციურ მდგომარეობასთან, მაგრამ სხვამხრივ განვითარება ნორმალურად მიმდინარეობს. სკოლაში ზოგად ჩამორჩენასთან შედარებით, კითხვის სპეციფიკური აშლილობა უფრო ხშირია ბიჭებში; მათ, ასევე, აღენიშნებათ ზომიერი ნევროლოგიური პრობლემები და ისინი უპირატესად სოციალურად დაუცველ ოჯახებში ცხოვრობენ. კითხვის სპეციფიკური ჩამორჩენილობა ქცევის აშლილობებთან მოსალოდნელზე მეტადაა ასოცირებული. ეს კავშირი ნაწილობრივ შეიძლება გამოწვეულია ამ ორი დაავადების ნეიროგანვითარებისა და ტემპერამენტის საერთო წარმოშობით, ნაწილობრივ იმით, რომ კითხვაში ჩამორჩენა იწვევს ქცევის დარღვევებს სკოლაში, ვინაიდან წარუმატებლობის გამო ბავშვი ფლუსტრირებულია და ნაწილობრივ კი იმით, რომ ქცევის დარღვევები ეტიოლოგია კითხვა რთული უნარ-ჩვევაა, რომელიც დამოკიდებულია რამდენიმე ფსიქოლოგიურ პროცესზე და სხვადასხვა საფეხურს მოიცავს. ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ კითხვის სპეციფიკურ აშლილობებს ერთი გამომწვევი მიზეზი არ აქვს. კითხვის დასწავლის გავრცელებული თეორიის თანახმად, ბავშვი თავდაპირველად იყენებს ვიზუალურ მეთოდს: ის სწავლობს ერთიანი სიტყვის ხატს და არ შეუძლია ახალი სიტყვის დანახვა. განვითარების შემდგომ, ანბანურ საფეხურზე, ბავშვები სწავლობენ ახალი სიტყვის დეკოდირებას ასოსთან დაკავშირებული ბგერების ჟღერადობით, ხოლო ბოლოს, დასკვნით საფეხურზე, მხედველობითი და ანბანური მეთოდების კომბინაციით კითხვა ხდება ავტომატური და სხარტი (ეს მოდელი არ არის აღიარებული ყველას მიერ, მაგრამ გამოსადეგია კლინიკურ პრაქტიკაში). დისლექსია: ითვლება, რომ კითხვის სპეციფიკური აშლილობის მქონე ბავშვები ქმნიან ქვეჯგუფს მათთვის დამახასიათებელი ნეიროფსიქოლოგიური სინდრომებით, როარობა და მარჯვენა/მარცხენა მხარეების არევა. დისლექსიის დროს ბავშვების უმრავლესობაში ერთი ან ორი ეს სიმპტომი ვლინდება, მაგრამ მყარი მტკიცებულება ასეთი ქვეჯგუფის არსებობის სასარგებლოდ ჯერ-ჯერობით არ არსებობს. მიუხედვად ამისა, დისლექსიის კონცეფცია ხშირად გამოიყენება და გარკვეული მნიშვნელობაც აქვს. ამ ტერმინით არაპროფესიონალებს ვატყობინებთ, რომ კითხვის პრობლემები გამოწვეულია არა სიზარმაცითა ან ჩამორჩენით, არამედ სპეციფიკური პრობლემით და ბავშვი დახმარებას საჭიროებს.გენეტიკური მიზეზები: ოჯახის წევრებში კითხვის დარღვევების სიხშირე გვაფიქრებინებს, რომ მას საფუძვლად გენეტიკური მიზეზები უნდა ედოს. ოჯახის პატერნები არა ერთ მემკვიდრულ ნიშანზე მიუთითებს. კვლევებმა აჩვენა, რომ რამდენიმე რაოდენობრივი მახასიათებელი, როგორებიცაა ლოკუსები მე-2, 3, 6, 7, 15 და 18 ქრომოსომებზე, კითხვის დარღვევებთანაა დაკავშირებული . ყველაზე ხშირად დასტურდება მე-6 ქრომოსომის პ უბნის მნიშვნელობა. ნევროლოგიური მიზეზები: ცერებრული დამბლის ან ეპილეფსიის დროს ბავშვებს კითხვის სპეციფიკური აშლილობის განვითარების მომატებული რისკი აქვთ. არსებობს მოსაზრება, რომ ბავშვებს, რომლებსაც აღენიშნებათ კითხვის სპეციფიკური აშლილობა, მაგრამ არ აქვთ გამოხატული ნევროლოგიური დარღვევები, შეიძლება ჰქონდეთ ზომიერი და ნაკლებად თვალსაჩინო ნევროლოგიური პრობლემები. თუმცა, არსებული მონაცემებით, ეს მოსაზრება დადასტურებული არაა. არსებობს სხვა ვარაუდიც, რომ საქმე გვაქვს ტვინის განვითარების შეფერხებასთან, რაც იწვევს კითხვასთან დაკავშირებული ერთი ან მეტი უნარის დარღვევას. ეს ახსნა თანხვედრაშია ისეთ მონაცემებთან, როგორებიცაა ამ ბავშვებში ვიზუალური სკანირების სირთულეები, მარჯვენა/მარცხენა მხარეების არევა. ამასთან, ასაკთან ერთად ეს დარღვევები უმჯობესდება. სოციალური ფაქტორები: როგორც ჩანს, კითხვაში ისეთი ჩამორჩენის განვითარებისთვის, რომელიც სპეციფიკური კითხვის აშლილობის კრიტერიუმებს დააკმაყოფილებს, სოციალური სირთულეების არსებობა საკმარისი არაა. თუმცა, კითხვის პრობლემები ხშირია იმ ბავშვებში, ვინც გაუნათლებელ ან სოციალურად დაუცველ ოჯახში იზრდება, ან როცა მას სკოლაში სათანადო ყურადღებას არ აქცევენ ან ხშირად იცვლის სკოლას. შეფასება და მკურნალობა მნიშვნელოვანია აშლილობის დროული ამოცნობა. გამოკვლევას ატარებს განათლების ან კლინიკური ფსიქოლოგი სტანდარტიზებული კითხვარების საშუალებით, რომლებიც გამოიყენება კითხვისა და წაკითხულის გაგების უნარების შესაფასებლად. იმ შემთხვევების გარდა, როდესაც საქმე გვაქვს დამატებით სომატურ ან ქცევით პრობლემებთან, რაც მოითხოვს სპეციფიკურ სამედიცინო ჩარევას, მკურნალობა საგანმანათლებლო ღონისძიებებით შემოი- ფარგლება. მკურნალობა უნდა დაიწყოს რაც შეიძლება დროულად, სანამ ბავშვი იგრძნობს წარუმატებლობას. მკურნალობისთვის სწავლების სხვადასხვა ტექნიკა გამოიყენება, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანია, ხანგრძლივი წარუმატებლობის შემდეგ ბავშვს დაუბრუნდეს სწავლის ინტერესი. მშობლების ჩართულობა და დამატებითი მეცადინეობა დადებით შედეგს იძლევა, თუმცა არ არსებობს მყარი მტკიცებულება იმისა, რომ სწავლების ერთი მეთოდი უკეთესია მეორეზე. თუ კი გვაქვს ფრუსტრაციით გამოწვეული ქცევითი აშლილობები, კითხვის გაუმჯობესებასთან ერთად ქცევაც გამოსწორდება. ქცევის სხვა დარღვევების შემთხვევაში საჭიროა სპეციფიკური ჩარევა. პროგნოზი პროგნოზი დამოკიდებულია მდგომარეობის სიმწვავეზე. ბავშვების დაახლოებით მეოთხედი, რომელთაც 7-12 წლის ასაკში ზომიერად გამოხატული კითხვის აშლილობა აღენიშნებათ, აღწევს განვითარების ნორმალურ დონეს მოზარდობაში. გამოხატული აშლილობის მქონე ძალიან მცირე ნაწილი ახერხებს ამ პრობლემის გამოსწორებას მოზარდობამდე. სამწუხაროდ, არ არსებობს საკმარისი მონაცემები იმისთვის, რომ ვიმსჯელოთ, რა ემართებათ ამ ბავშვებს მოზრდილობაში. თუმცა, ნაჩვენებია, რომ კითხვის გამოხატული დარღვევების მქონე მოზარდები მოზრდილობაშიც ავლენენ ამ პრობლემებს. მათემატიკური უნარების აშლილობა (არითმეტიკული ოპერაციების წარმოების სპეციფიკური აშლილობა) პირველად ეს ტერმინი გამოყენებულ იქნა DSM-IV-ში, ხოლო ICD-10-ში შესულია ფრჩხილებში მოცემული ტერმინი. არითმეტიკული ოპერაციების წარმოების სირთულეები შემდეგი, ყველაზე გავრცელებული განვითარების სპეციფიკური აშლილობაა. პრობლემები გულისხმობს მარტივი მათემატიკური კონცეფციების გაგების სიძნელეებს, ციფრებისა და მათემატიკური სიმბოლოების ცნობის უუნარობას, არითმეტიკული მოქმედებების შესრულების სირთულეებსა და მათემატიკური ცხრილების დასწავლის შეუძლებლობას. ეს პრობლემები არ არის გამოწვეული სწავლის საშუალების არქონით და თავს იჩენს მათემატიკის სწავლის დაწყებისთანავე. მიუხედავად იმისა, რომ მათემატიკური უნარების აშლილობა ნაკლებად იწვევს უნარშეზღუდულობას ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ვიდრე კითხვის აშლილობა, იგი დაკავშირებულია ემოციურ დისტრესთან სკოლაში. ეპიდემიოლოგია: სხვადასხვა კვლევის მიხედვით, გავრცელების სიხშირე მერყეობს 1, 3-6%-ის ფარგლებში და ხშირად ვლინდება კითხვის სპეციფიკურ აშლილობებთან ერთად. ეტიოლოგია ბოლომდე ცნობილი არაა, მაგრამ ნაჩვენებია კოგნიტური დეფიციტი, კერძოდ, მუშა მეხსიერების დაქვეითება. ზოგჯერ მოზრდილებში თხემის წილის დაზიანების დროს ვითარდება დისკალკულაცია, თუმცა მათემატიკური უნარების აშლილობის მქონე ბავშვებში ტვინის არანაირი დაზიანება არ დასტურდება. დიაგნოზის დასმა ხდება ვექსლერის ინტელექტის ტესტის ბავშვთა  ვერსიების არითმეტიკული ქვესკალის საფუძველზე და სხვა სპეციფიკური ტესტებით. მკურნალობა ითვალისწინებს დამატებით გაკვეთილებს, მაგრამ მათი ეფექტურობა და დაავადების პროგნოზი, ჯერ-ჯერობით, შესწავლილი არაა. ამ თემის მიმოხილვა იხ. სნოვლინგთან. კომუნიკაციის დარღვევები (ენისა და მეტყველების განვითარების აშლილობები) ბავშვები მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან თავიანთი ენობრივი შესაძლებლობებით. ბავშვების ნახევარი სიტყვების აზრიანად გამოყენებას იწყებს 12, 5 თვის, ხოლო 97% 21 თვის ასაკისთვის. ნახევარი ახერხებს სიტყვების წინადადებაში გაერთიანებას 23 თვისთვის. სიტყვათა მარაგისა და გრამატიკული წყობის დასწავლა სწრაფად ხდება სკოლამდელ ასაკში. მიუხედავად ამისა, სწავლის დაწყებისთვის 1%-ს აღენიშნება გამოხატული მეტყველების დარღვევები, ხოლო 5%-ს უჭირს უცხო ადამიანის ნათქვამის შინაარსის გაგება. ენისა და მეტყველების ათვისების პროცესი ძალიან რთულია და ბოლომდე შესწავლილი არაა. მეტყველების დარღვევები ასოცირებულია ფსიქიკურ აშლილობებთან რადგან: ორივე შეიძლება გამოწვეული იყოს ტვინის ანომალიურობით და მეტყველების აშლილობები უარყოფით გავლენას ახდენს სოციალურ ურთიერთობებსა და განათლებაზე. ენისა და მეტყველების აშლილობების მიზეზები ენისა და მეტყველების აშლილობების მქონე ბავშვების უმრავლესობაში არანაირი მიზეზი არ არის ნანახი. ასეთ შემთხვევებში ამბობენ, რომ გვაქვს ენისა და მეტყველების სპეციფიკური აშლილობები. სხვა შემთხვევებში ძალიან მნიშვნელოვანია პირველადი მიზეზის დადგენა. ყველაზე ხშირად სხვა მიზეზთაგან გვხვდება დასწავლის დარღვევები (გონებრივი ჩამორჩენილობა), ასევე სიყრუე, ცერებრული დამბლა, აუტიზმი და აუტიზმის სპექტრის აშლილობა. სოციალურმა დეპრივაციამ შეიძლება გამოიწვიოს მეტყველების მსუბუქი ჩამორჩენა ან გახდეს დამატებითი ფაქტორი სხვა მიზეზებთან ერთად. კლასიფიკაცია DSM-IV-სა და ICD-10 კლასიფიკაციებს შორის არსებობს გარკვეული განსხვავება: მეათე გადასინჯვაში მოცემულია სათაური `ენისა და მეტყველების განვითარების სპეციფიკური აშლილობა", მაშინ, როცა DSM-IV-ში უფრო ფართო ტერმინია გამოყენებული  "კომუნიკაციის დარღვევები". ორივე კლასიფიკაციის მიხედვით, დაავადებათა ამ ჯგუფში, გარკვეული ნომენკლატურული განსხვავებით, სამი აშლილობა მოიაზრება:

• ფონოლოგიური აშლილობა (DSM-IV) ან მეტყველების არტიკულაციის სპეციფიკური აშლილობა (ICD-10);
• ექსპრესიული მეტყველების განვითარების სპეციფიკური აშლილობა (ორივე კლასიფიკაციაში ერთი და იგივე ტერმინი გამოიყენება);
• შერეული რეცეპციულ-ექსპრესიული აშლილობა (DCM-IV); ICD-10-ში უფრო ვიწრო მნიშვნელობის ტერმინი გამოიყენება _ რეცეპციული მეტყველების განვითარების აშლილობა (ამ განსხვავების მიზეზი ქვემოთაა განმარტებული).

ICD-10-ში, მაგრამ არა DSM-IV-ში, არის მეოთხე კატეგორია ეპილეფსიით გამოწვეული აფაზია. DSM-IV-ში უფრო ფართო სათაურის გამოყენება იძლევა "ენაბლუობის" ჩართვის საშუალებას. ICD-10-ის უფრო ვიწრო მნიშვნელობის სათაური არ ფარავს "ენაბლუობას" და ეს დარღვევა შესულია ბავშვობის ასაკში დაწყებულ ქცევით აშლილობებში. ფონოლოგიური აშლილობა (მეტყველების არტიკულაციის სპეციფიკური აშლილობა) ამ მდგომარეობის დროს, საუბრისას, ბგერების გამოყენების სიზუსტე ბავშვის მენტალურ ასაკთან შედარებით ნორმაზე დაბალია, მაგრამ, სხვამხრივ, მეტყველება ნორმალურია. 4 წლამდე ბგერების გამოთქმის შეცდომები ჩვეულებრივი მოვლენაა, მაგრამ 7 წლისთვის ბგერათა უმრავლესობის წარმოთქმა სწორად უნდა ხდებოდეს. 12 წლისთვის კი ყველა ბგერა უშეცდომოდ უნდა გამოითქვას. არტიკულაციის პრობლემების მქონე ბავშვები უშვებენ ისეთ შეცდომებს, რომ მათი მეტყველების გაგება შეუძლებელია. ისინი ვერ წარმოსთქვამენ, ცვლიან ან ტოვებენ გარკვეულ ბგერებს. მეტყველების დარღვევების შეფასებისას, სათანადოდ უნდა გავითვალისწინოთ რეგიონისთვის დამახასიათებელი დიალექტი. ძირითადად რთულდება იმ ბგერების გამოთქმა, რომლებიც ნორმალური განვითარების დროს მოგვიანებით ისწავლება. გავრცელება: გავრცელების სიხშირე დამოკიდებულია იმაზე, თუ როდის ხდება მეტყველების დარღვევების გამოვლენა. ამერიკის ფსიქიატრიული ასოციაციის მონაცემებით  6-7 წლის ასაკის ბავშვებში ეს აშლილობა 2-3%-ს აღენიშნება. ექსპრესიული მეტყველების განვითარების სპეციფიკური აშლილობა ამ აშლილობის დროს ექსპრესიული მეტყველების უნარი მნიშვნელოვნად ჩამორჩება ბავშვის მენტალურ ასაკს. მეტყველების გაგება შენახულია, თუმცა, შეიძლება იყოს არტიკულაციის პრობლემები. მეტყველების განვითარების საზღვრები მნიშვნელოვნად განსხვავებულია ნორმაშიც, მაგრამ, თუ ბავშვი 2 წლისთვის ვერ წარმოსთქვამს ვერც ერთ სიტყვას და 3 წლისთვის ვერ ადგენს ორსიტყვიან წინადადებებს, ეს მნიშვნელოვან დარღვევაზე მიუთითებს. ვა, სწორი სიტყვის შერჩევის სირთულეები და გაუმართავი გრამატიკული ფორმების ხმარება. არავერბალური კომუნიკაცია პრაქტიკულად შენახულია ან ვერბალურთან შედარებით ნაკლებადაა დარღვეული, ამიტომ ბავშვი ცდილობს ურთიერთობას. ხშირია ქცევის დარღვევებიც. სულმოუთქმელი მეტყველება: ზოგი ბავშვი მეტყველებს სწრაფად, ცვალებადი ჟღერადობით ისე, რომ სიტყვების დაჯგუფება არ ასახავს მეტყველების გრამატიკულ წყობას. ეს დარღვევა, რასაც სულმოუთქმელი მეტყველება ეწოდება, DSM-IV-ში კლასიფიცირებულია, როგორც ექსპრესიული მეტყველების აშლილობის თანმხლები ნიშანი, ხოლო ICD-10-ში (ენაბლუობასთან ერთად) შესულია ბავშვთა ასაკში განვითარებულ სხვა ქცევით აშლილობებში. გავრცელება: ექსპრესიული მეტყველების განვითარების აშლილობების გამოვლენა დამოკიდებულია შეფასების მეთოდზე. ამერიკის ფსიქიატრიული ასოციაციის მონაცემებით, ეს აშლილობა ბავშვების 3-5%-ს აღენიშნება. პროგნოზი: ამერიკის ფსიქიატრიული ასოციაციის მონაცემებით, დაახლოებით ნახევარი იმ ბავშვებისა, რომლებიც აკმაყოფილებენ DSM-IV-ის კრიტერიუმებს, ნორმალურად მეტყველებენ ზრდასრულ ასაკში, დანარჩენს კი მთელი ცხოვრება აღენიშნება სულმოუთქმელი მეტყველება . პროგნოზი უარესდება, თუ მდგომარეობა მწვავეა ან გვაქვს თანმხლები ქცევითი აშლილობები. მკურნალობა, ძირითადად, სპეციალურ სწავლებას გულისხმობს. ფსიქიატრის ჩართვა ხდება თანმხლები აშლილობების შემთხვევაში ან, როდესაც საჭიროა სპეციალური განათლების შესახებ მშობლებისთვის რჩევების მიცემა. ექსპრესიული მეტყველების აშლილობის მიმოხილვა იხ. ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქიატრიის ამერიკული აკადემიის მონაცემებში. რეცეპციულ-ექსპრესიული (ან რეცეპციული) მეტყველების განვითარების აშლილობა ამ აშლილობის დროს მეტყველების გაგების უნარი, ბავშვის განვითარების ასაკთან შედარებით, ნორმაზე დაბალია. თითქმის ყველა შემთხვევაში გაძნელებულია ექსპრესიული მეტყველებაც (ეს ფაქტი აღიარებულია DCM-IV კლასიფიკაციით, რომელშიც მოცემულია არა ცალკე რეცეპციული აშლილობა, როგორც ISD-10-ში, არამედ რეცეპციულექსპრესიული აშლილობა). რეცეპციული მეტყველების განვითარების ნორმაც ვარიაბელურია, თუმცა ორი წლის ასაკისთვის არავერბალური მინიშნებების გარეშე ნაცნობი დასახელებების ან მარტივი ინსტრუქციების გაგების პრობლემები მნიშვნელოვან დარღვევაზე მიუთითებს. ამ დიაგნოზში არ შედის რეცეპციული მეტყველების ისეთი დარღვევები, რომლებიც გამოწვეულია სიყრუით, დასწავლის დარღვევებით (გონებრივი ჩამორჩენილობით) ან ზოგადი განვითარების აშლილობებით. რეცეპციული მეტყველების აშლილობის დროს ხშირია მასთან ასოცირებული სოციალური და ქცევის პრობლემები. გავრცელების სიხშირე დამოკიდებულია დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებზე. ამერიკის ფსიქიატრიული ასოციაციის მონაცემებით, რეცეპციულ -ექსპრესიული აშლილობა სკოლამდელი ასაკის 3%-მდე ბავშვს აღენიშნება. პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა. 75%-ს ეს პრობლემები მოგვიანებით ასაკშიც რჩება. გაცილებით მძიმე პროგნოზი გვაქვს მეტყველების მწვავე დარღვევების ან თანმხლები ქცევის აშლილობების შემთხვევაში. მკურნალობა ითვალისწინებს სპეციალურ სწავლებას. შეძენილი ეპილეფსიური აფაზია ამ იშვიათი აშლილობის დროს ნორმალურად განვითარებული ბავშვი კარგავს ექსპრესიული და რეცეპციული მეტყველების უნარს, მაგრამ ინარჩუნებს ზოგად ინტელექტს. ამასთან ერთად, თითქმის ყოველთვის აღენიშნება ბილატერალური და ტემპორალური ეეგ ცვლილებები და ხშირად სხვა დარღვევებიც. ექსპრესიული მეტყველების აშლილობასთან ერთად ბავშვების უმრავლესობას უვითარდება კრუნჩხვა. დაავადება იწყება 3-9 წლის ასაკში და ვითარდება რამდენიმე თვეში, ზოგჯერ უფრო სწრაფად. ეტიოლოგია უცნობია. პროგნოზი ვარირებს: დაახლოებით, ბავშვების ორ მესამედს უგრძელდება რეცეპციული მეტყველების დარღვევები, ხოლო მესამედი კი სრულიად იკურნება. მკურნალობა ყოველთვის არ არის მეტყველების გაუმჯობესების გარანტი. ენისა და მეტყველების აშლილობების შეფასება ადრეული გამოკვლევა მნიშვნელოვანია როგორც ენისა და მეტყველების აშლილობების ხასიათისა და სიმწვავის გამოსავლენად, ასევე იმისთვის, რომ გამოირიცხოს სიყრუე, გონებრივი ჩამორჩენილობა, ცერებრული დამბლა და ზოგადი განვითარების აშლილობები. აუცილებელია მეტყველების აპარატის გამოკვლევაც. ძალიან მნიშვნელოვანია სიყრუის დროულად გამოვლენა. მშობლებს შეიძლება მიეცეს გარკვეული მითითებები ან სტანდარტული საშუალებები ბავშვის ენისა და მეტყველების შესაფასებლად. პატარებისთვის ამ მონაცემებს შეიძლება გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდეს, ხოლო 3 წლის ასაკისთვის სტანდარტული ტესტების საშუალებით, ასაკთან შესაბამისად უნდა შეფასდეს მეტყველების უნარი. რამდენადაც შესაძლებელია, ეს გამოკვლევა უნდა ჩაატაროს მეტყველების თერაპევტმა ან შესაბამისი სპეციალიზაციის მქონე ფსიქოლოგმა. მკურნალობა მკურნალობა ნაწილობრივ დამოკიდებულია გამომწვევ მიზეზზე, მაგრამ უპირატესად ითვალისწინებს მეტყველების ტრენირებას თამაშითა და სოციალური ურთიერთობებით. შედარებით მსუბუქ შემთხვევებში, თუ მშობლებს მივცემთ შესაბამის ინსტრუქციას, მკურნალობის უზრუნველყოფა შესაძლებელია ოჯახის პირობებში. უფრო მწვავე მდგომარეობებისას საჭიროა პროფესიული დახმარება სამკურნალო ან სპეციალიზირებულ კლასებში. მკურნალობა რაც შეიძლება ადრე უნდა დაიწყოს. მოტორული უნარების აშლილობები ზოგ ბავშვს აღენიშნება მოტორული უნარების განვი- თარების შეფერხება, რის გამოც იგი ხდება მოუქნელი თამაშის ან სკოლაში საქმიანობის დროს. ICD-10-ში ამ აშლილობას ეწოდება მოტორული ფუნქციის განვითარების სპეციფიკური აშლილობა. იგი ცნობილია, როგორც მოუქნელი ბავშვის სინდრომი ან სპეციფიკური მოტორული დისპრაქსია. ბავშვებს შეუძლიათ ნორმალური მოძრაობამოქმედებების შესრულება, მაგრამ გამოირჩევიან ცუდი კოორდინაციით. მათ არა აქვთ კარგად განვითარებული ისეთი უნარები, როგორიცაა დამოუკიდებლად ჩაცმა, სიარული და ჭამა. ისინი ხშირად ამტვრევენ ნივთებს, უჭირთ ხელსაქმე და თამაშების ორგანიზება. მათ აქვთ წერის, ხატვის და კოპირების სირთულეები. ჩვეულებრივ, ინტელექტის კვლევა გვიჩვენებს კარგ ვერბალურ უნარს, მაგრამ შესრულების მაჩვენებელი დაბალია. ასეთი ბავშვები ხვდებიან ფსიქიატრთან მეორადი ემოციური აშლილობების გამო. ამ შემთხვევაში საჭიროა ბავშვს, მის მშობლებსა და პედაგოგებს ავუხსნათ, თუ რა არის ემოციური აშლილობის პირველადი მიზეზი. მდგომარეობის გაუმჯობესება შესაძლებელია სპეციალური სწავლებით. შეიძლება საჭირო გახდეს ბავშვის გათავისუფლება ორგანიზებული თამაშების ან სხვა ისეთი სასკოლო საქმიანობებისგან, რომლებიც საჭიროებენ კოორდინაციას. დროთა განმავლობაში მდგომარეობა თანდათან უმჯობესდება. განვითარების ზოგადი აშლილობები ტერმინი "განვითარების ზოგადი აშლილობები" გამოიყენება იმ აშლილობათა აღსანიშნად, რომლებსაც ახასიათებთ კომუნიკაციისა და სოციალური ურთიერთობების პრობლემები, ასევე, შეზღუდული ინტერესები და განმეორებადი, სტერეოტიპული ქცევები. ეს დარღვევები თავს იჩენს სრულიად განსხვავებულ სიტუაციებში. ჩვეულებრივ, განვითარება ანომალიურია ჩვილობიდან და უპირატესად ICD-10-ში ამ აშლილობების ქვეშ მოიაზრება ექვსი აშლილობა აქედან ორი არ არის შესული DSM IV კლასიფიკაციაში. კერძოდ, ატიპიური აუტიზმი და ჰიპერაქტიური აშლილობა თანმხლები გონებრივი ჩამორჩენილობით და სტერეოტიპული მოძრაობებით. ითვლებოდა, რომ ამ აშლილობათა გავრცელების სიხშირე 3/1000-ზეა, თუმცა ბოლო მონაცემებით ეს რიცხვი გაორმაგებულია , რისი მიზეზიც შეიძლება იყოს მდგომარეობის დეფინიციის შეცვლა და დიაგნოსტიკის გაუმჯობესება. აუტისტური სპექტრის აშლილობები: ეს ტერმინი ხშირად გამოიყენება განვითარების ზოგადი აშლილობების მთელი სპექტრის აღსანიშნავად, იმ მდგომარეობების ჩათვლით, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებენ ძირითად დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებს. აღიარებულია, რომ ზუსტი საზღვრის გავლება სხვადასხვა სინდრომს შორის ძნელია, ამიტომ მშობლებს უმჯობესია განემარტოს, რომ ბავშვის მდგომარეობა ერთიანი აშლილობის სხვადასხვა გამოვლინებას წარმოადგენს. ბავშვთა აუტიზმი (აუტისტური აშლილობები) ეს მდგომარეობა აღწერა კანერმა, რომელმაც შემოიღო ტერმინი `ინფანტილური აუტიზმი (ბავშვთა ადრეული აუტიზმი). ეს აშლილობა IჩD-10-ში შესულია ბავშვთა აუტიზმის, ხოლო DSM-IV-ში აუტისტური აშლილობების სახელწოდებით. კლინიკური ნიშნები: თავის ამ პრობლემასთან დაკავშირებულ პირველ ნაშრომში კანერმა (1943) გამოყო ძირითადი ნიშნები, რომლებიც ორივე კლასიფიკაციაში დღემდე დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებად გამოიყენება. აუტიზმის დიაგნოზის დასადგენად საჭიროა არსებობდეს შემდეგი სამი ჯგუფის სიმპტომები: 1. სოციალური განვითარების დარღვევები; 2. კომუნიკაციის დარღვევები; 3. ინტერესთა სფეროს შეზღუდვა და ქცევების გაღარიბება. ამ დარღვევათაგან აუტიზმისთვის ყველაზე სპეციფიკური სოციალური განვითარების ანომალიაა. კლინიკური სურათი განსხვავებულია როგორც სხვადასხვა პაციენტში, ასევე სხვადასხვა ასაკში. განვითარების დარღვევები, როგორც წესი, თვალსაჩინო ხდება 3 წლამდე. აუტიზმის ადრეული ნიშნები ჩვილობაშიც შეიძლება გამოვლინდეს, მაგ., 12 თვის ასაკში ასეთი პატარები არ ღუღუნებენ ან არ მიანიშნებენ საგნებზე, არ იმეორებენ ბგერებს, იჩენენ ზემგრძნობელობას ხმაურის მიმართ და არ უყვართ ცვლილებები. სოციალური განვითარების დარღვევები. აუტისტურ ბავშვებს უჭირთ ადამიანებთან თბილი ემოციური კავშირების დამყარება (აუტისტური მარტოობა), არ რეაგირებენ მშობლების ღიმილზე ან საუბარზე, მათ არ მოსწონთ, როდესაც დედა იხუტებს ან კოცნის. ისინი პრაქტიკულად არ იჩენენ ინტერესს უცნობი ადამიანების მიმართ. ერთნაირად ექცევიან ადამიანებსა და საგნებს. განსაკუთრებით დამახასიათებელია მზერის აცილება, ანუ ისინი არ ამყარებენ მზერით კონტაქტს. კომუნიკაციის დარღვევები: ბავშვი გვიან იწყებს ლაპარაკს ან საერთოდ არ იწყებს. ზოგჯერ მეტყველება ნორმალურად ვითარდება 2 წლამდე და შემდეგ განიცდის სრულ უკუგანვითარებას. მეტყველების გაღარიბება მიუთითებს მწვავე კოგნიტურ დეფიციტზე. ასაკის მატებასთან ერთად, აუტისტური ბავშვების თითქმის ნახევარი ახერხებს რამდენიმე აუცილებელი სიტყვის დასწავლას. აუტიზმის დროს გამოხატულია ნაცვალსახელების გამოყენების პრობლემები და სხვა ადამიანების მიერ ნათქვამი სიტყვების არასწორად გამეორება (ექოლალია). აუტისტი ბავშვი შეიძლება ზედმეტად ბევრსაც ლაპარაკობდეს, თუმცა ამ დროს მისი მეტყველება განმეორებადი ფრაზებისგან შედგება და უფრო მონოლოგია, ვიდრე ვინმესთან საუბარი. კოგნიტური დეფიციტი გავლენას ახდენს არავერბალურ კომუნიკაციასა და თამაშის ხასიათზეც. აუტისტი ბავშვები არ მონაწილეობენ იმიტაციურ თამაშებში და ვერ თამაშობენ თოჯინებით. მათ წარმოსახვისა და შემოქმედებითი უნარები დაქვეითებული, ცუდად განვითარებული აქვთ. ინტერესების დაქვეითება და ქცევების გაღარიბება: აუტისტური ბავშვის სტერეოტიპული მოქმედებები შეიძლება განიმარტოს, როგორც უცვლელობისა და ერთგვაროვნების აკვიატებული სურვილი. გარემოში უმნიშვნელო ცვლილებები იწვევს დისტრესს, რაც გამოიხატება, მაგ., იმაში, რომ მას აქვს სურვილი მიიღოს ერთი და იგივე საკვები, ატაროს ერთი და იგივე ტანსაცმელი, გაიმეოროს თამაშები. ზოგი ბავშვი ეჯაჭვება ნაჭრის ნაქსოვ თოჯინას. აუტისტი ბავშვებისთვის დამახასიათებელია უცნაური ქცევა და მანერიზმი, ტრიალი ერთ ადგილზე, თითების (დიდი თითებით) წრიული მოძრაობები, ტაშის შემოკვრა ან ხელების ქნევა. თუმცა, ზოგი თავის ქცევებით შეიძლება არ განსხვავდებოდეს ჯანმრთელი ბავშვებისგან. სხვა მახასიათებლები: აუტისტმა ბავშვებმა შეიძლება უცაბედად, თვალსაჩინო მიზეზის გარეშე, გამოავლინონ ბრაზი ან შიში. შეიძლება იყვნენ ჰიპერაქტიურები ან დესტრუქციულები, ეძინოთ ცუდად, ვერ აკონტროლებდნენ შარდვასა და კუჭის მოქმედებას. არ არის გამორიცხული თვითდაზიანებაც. პაციენტების დაახლოებით 25%-ს მოზარდობაში უვითარდება კრუნჩხვა. ინტელექტის დონე: კანერს  სჯეროდა, რომ აუტისტი ბავშვების ინტელექტი ნორმის ფარგლებშია. შემდგომმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ბავშვების 3/4-ის ინტელექტუალური კოეფიციენტი გონებრივი ჩამორჩენილობის ფარგლებშია, რაც ინტელექტუალურ დაქვეითებაზე მიუთითებს. დაბალი ინტელექტის მიუხედავად, ზოგი ბავშვი ავლენს განსაკუთრებულ, მაგრამ არჩევით უნარს, მაგ., მათემატიკის ან დამახსოვრების . ეპიდემიოლოგია აუტიზმის გავრცელების სიხშირე 1/1000 ბავშვზეა და 4-ჯერ მეტია ბიჭებში, ვიდრე _ გოგონებში , ხოლო აუტისტური სპექტრის დაავადებების გავრცელების სიხშირე 5-6 ბავშვია 1000-ზე . ბოლო წლებში აუტისტური ბავშვების რიცხვმა იმატა, რაც, შესაძლოა, გამოიწვია დეფინიციის ცვლილებამ და დიაგნოსტიკის გაუმჯობესებამ. ეტიოლოგია ბავშვთა აუტიზმის განვითარების მიზეზები დღემდე უცნობია, მაგრამ მისთვის დამახასიათებელი სოციალური, კომუნიკაციური და ქცევითი დარღვევები არა ერთ, არამედ მრავალ ნეირონულ სისტემას მოიცავს. გენეტიკური ფაქტორები: ძალიან მნიშვნელოვანია გენეტიკური ფაქტორების გათვალისწინება. სავარაუდოდ, აშლილობის განვითარებაში რამდენიმე გენი მონაწილეობს. ზოგად პოპულაციასთან შედარებით, აუტიზმი უფრო ხშირად (50-ჯერ მეტად) დაავადებულთა და-ძმებს ემართებათ. რამდენიმე კვლევით გამოვლინდა უფრო მეტი სიხშირე მონოზიგიტურ, ვიდრე დიზიგოტურ ტყუპებში, თითქმის 90%-იანი ალბათობით. კოგნიტური აშლილობები უფრო ხშირად ემართებათ აუტისტი ბავშვების და-ძმებს, ვიდრე ზოგადი პოპულაციის წარმომადგენლებს, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ ფენოტიპი უფრო ფართოა, ვიდრე ის სინდრომები, რომლებიც ამჟამად აუტიზმის კრიტერიუმებადაა მიჩნეული. აუტიზმი განსაკუთრებით დაკავშირებულია მე-2, მე-7, და მე-15 ქრომოსომებთან. ტვინის ორგანული დაავადება: ტვინის სტრუქტურულმა კვლევებმა გვიჩვენა, რომ აუტისტი ბავშვების ტვინი უფრო დიდი მოცულობისაა, ვიდრე ჯანმრთელების. ფუნქციური მაგნიტურ-რეზონანსული კვლევებით დაგროვდა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია აუტიზმის დროს თავის ტვინში არსებული ცვლილებების შესახებ. დაფიქსირებულია ჰიპოაქტივობა ამიგდალას, ფრონტალურ და ტემპორალურ უბნებსა (რომლებიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ სოციალურ ფუნქციონირებაში) და კეფა-საფეთქლის (თითისტარისებრი) ხვეულის მიდამოში (რომელიც მონაწილეობს სახეების ამოცნობაში).სხვა ბიოლოგიური მიზეზები: ბავშვების ერთ მესამედს აქვს მომატებული პერიფერიული სეროტონინის დონე. იშვიათ შემთხვევაში, აუტიზმი ასოცირდება მყიფე X სინდრომთან , რეტის სინდრომთან და ტუბეროზულ სკლეროზთან. აუტისტური ბავშვების 10%-ს აქვს სხვადასხვა სომატური პრობლემები. დაუსაბუთებელი თეორიები: მოსაზრება, რომ წითელა/წითურა/ყბაყურის ვაქცინა  ასოცირებულია აუტიზმის განვითარებასთან, სკრუპულოზური ეპიდემიოლოგიური კვლევებით არ დადასტურდა. მშობლების არასწორი ზრუნვა. კანერის  ყველაზე ხშირად ციტირებად კვლევაში აუტიზმი განხილულია, როგორც ბავშვის საპასუხო რეაქცია ცივი, საკუთარ თავში ჩაკეტილი და ობსესიური მშობლების ქცევაზე. კანერის ეს მოსაზრება არ იყო სათანადოდ დასაბუთებული. ამჟამად ითვლება, რომ მშობლების ნებისმიერ ფსიქოლოგიურ ანომალიებს განაპირობებს, ერთის მხრივ, აუტისტური ბავშვის აღზრდის პრობლემები, ხოლო, მეორეს მხრივ, იმ გენების მანიფესტაცია რომლებიც იწვევენ აუტიზმს ბავშვებში. მიუხედავად იმისა, რომ მშობლების როლის მნიშვნელობა დამტკიცებული არ არის, გავრცელებული აზრი არასწორი ზრუნვის შესახებ მშობლებში იწვევს მნიშვნელოვან დისტრესს. კავშირი შიზოფრენიასთან: დღეს კავშირი აუტიზმსა და შიზოფრენიას შორის დადგენილი არ არის. ეტიოლოგიის მიმოხილვა იხ. ვოლკმარის ნაშრომში. ფსიქოპათოლოგია აუტიზმის გონების თეორია. ეს თეორია ცდილობს გამოავლინოს ბაზისური ფსიქოლოგიური დარღვევები აუტიზმის დროს. მაგ., ითვლება, რომ 4 წლის ასაკში ჯანმრთელ ბავშვს აქვს უნარი მიხვდეს, თუ რას ფიქრობენ სხვები. ამასთან დაკავშირებით ჩაატარეს ცდა: ჯანმრთელი ბავშვი რჩება ოთახში მეორე ბავშვთან ერთად, რომელსაც ჯერ უჩვენებენ სათამაშოს შენახვის ადგილს და შემდეგ სთხოვენ დატოვოს ოთახი. სანამ მეორე ბავშვი ოთახიდან გასულია, სათამაშოს უცვლიან ადგილს. ოთახში დარჩენილი ჯანმრთელი ბავშვი მოელის, რომ უკან დაბრუნებული ბავშვი სათამაშოს იქ მოძებნის, სადაც ის მის თვალწინ შეინახეს, ხოლო აუტისტი ბავშვი ამას ვერ ხვდება და ამბობს, რომ უკან მობრუნებული ბავშვი სათამაშოს იმ ადგილზე მოძებნის, სადაც გადაიტანეს. ჯერ-ჯერობით, გაურკვეველია, თუ რატომ არ შეუძლია აუტისტ ბავშვს განსაზღვროს, თუ რა იციან ან რას მოელიან სხვები, ასევე არ არის ცნობილი, რამდენად მნიშვნელოვანია ეს დეფიციტი აუტიზმის ფსიქოპათოლოგიისთვის. სხვა შესაძლო "მთავარ" ფსიქოლოგიურ დარღვევებს აუტიზმის დროს მიეკუთვნება შუბლის წილის აღმასრულებელი ფუნქციების (დაგეგმვისა და ორგანიზების უნარის) დეფიციტი. ამის შედეგია პერსევერაცია, ცუდი თვითრეგულირება და სხვადასხვა წყაროდან მიღებული ინფორმაციიდან ძირითადი აზრის გამოყოფის უუნარობა. ყველა ეს დარღვევა აუტიზმის კლინიკურ სურათში მისი ფსიქოლოგიის მხოლოდ ნაწილს წარმოადგენს. დიფერენციალური დიაგნოზი: აუტიზმის დროს უფრო ხშირად გამოხატულია პარციალური სიმპტომატიკა, ვიდრე სრული კლინიკური სურათი. ამიტომ დიფერენცირება ხდება პარციალურ სინდრომსა და შემდეგ მდგომარეობებს შორის:

• სიყრუე  გამოირიცხება სმენის შესაბამისი ტესტირებით;
• ენისა და მეტყველების სპციფიკური აშლილობები რაც აუტიზმისგან იმით განსხვავდება, რომ ამ დროს პრაქტიკულად შენახულია არავერბალური კომუნიკაცია და ბავშვი ჩვეულებრივად რეაგირებს სხვების მომართვაზე;
• დასწავლის დარღვევები (გონებრივი ჩამორჩენილობა) ამ დროს სხვებთან ურთიერთობის უნარი ბევრად უკეთესია, ვიდრე აუტიზმის შემთხვევაში. აუტისტ ბავშვს, სხვა უნარებთან შედარებით, უფრო მეტად მეტყველება აქვს დარღვეული, ვიდრე ამავე ასაკის გონებრივად ჩამორჩენილ ბავშვებს;
• ასპერგერის  სინდრომი;
• ბავშვთა ასაკის დეზინტეგრაციული აშლილობები.

პროგნოზი აუტისტური ბავშვების დაახლოებით 10-20%-ის მდგომარეობა უმჯობესდება 4-6 წლის ასაკისთვის. მათ, ჩვეულებრივ, სკოლაში სწავლა და მუშაობაც შეუძლიათ. სხვა 10-20% შეიძლება დარჩეს სახლში; მათ სპეციალური სწავლება ან ტრენირება ესაჭიროებათ. ისინი ბოლომდე დამოკიდებულნი არიან ოჯახებს ან სპეციალურ სერვისებზე. დარჩენილი 60%-ის მდგომარეობა უმნიშვნელოდ იცვლება. მათ არ შეუძლიათ დამოუკიდებელი ცხოვრება. უმრავლესობა საჭიროებს ხანგრძლივ სტაციონირებას. გაუმჯობესების შემთხვევაშიც კი შეიძლება ისევ გამოხატული იყოს მეტყველების პრობლემები, ემოციური სიცივე და უცნაური ქცევა. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, დიდ ნაწილს მოგვიანებით ეპილეფსიური კრუნჩხვა უვითარდება. პროგნოზულად დადებითად ითვლება შედარებით მაღალი ინტელექტი და 6 წლის ასაკისთვის კომუნიკაციური მეტყველების არსებობა. თუმცა, ნორმალური ინტელექტის ფარგლებშიც გამოსავალი განსხვავებულია. შეფასება შეფასება ითვალისწინებს უფრო მეტს, ვიდრე აუტიზმის დიაგნოსტირებას. აუცილებელია შემდეგი დამატებითი საკითხების გათვალისწინებაც:

• კოგნიციის დონე;
• მეტყველების უნარი;
• კომუნიკაციური, სოციალური და თამაშის უნარები;
• განმეორებადი ან სხვამხრივ ანომალიური ქცევა;
• ასაკის, მეტყველებისა და გონებრივი მონაცემების შესაბამისი სოციალური განვითარების დონე;
• სომატური დაავადებები ან სხვა სამედიცინო პრობლემები;
• ფსიქოსოციალური ფაქტორები და ოჯახის საჭიროებები.

მართვა რადგან არ არსებობს სპეციფიკური მკურნალობა, დაავადების მართვამ უნდა მოიცვას შემდეგი ძირითადი ასპექტები: ქცევის მოწესრიგება, განათლებისა და სოციალური სერვისების ხელმისაწვდომობა, აგრეთვე, მშობლებისა და ოჯახის დახმარება. ქცევის დარღვევების მართვა: კრიზისული მართვის გამოყენებით  შეიძლება გაკონტროლდეს აუტისტი ბავშვების ზოგიერთი ქცევა. ამ შემთხვევაში მკურნალობა ძირითადად ხორციელდება სახლის პირობებში ოჯახის წევრების მიერ, ხოლო კლინიკური ფსიქოლოგი აკონტროლებს მკურნალობის პროცესს. ჯერ-ჯერობით უცნობია ამ მეთოდის გრძელვადიანი შედეგი, მაგრამ აუტიზმის დროს მშობლებისთვის ხანმოკლე ეფექტიც მნიშვნელოვანია. განათლება და სოციალური სერვისები: აუტისტი ბავშვების უმრავლესობა საჭიროებს სპეციალურ განათლებას. ზოგადად, მიჩნეულია, რომ უმჯობესია აუტისტი ბავშვები ცხოვრობდნენ სახლში და დადიოდნენ სპეციალიზებულ დღის ცენტრებში. თუ ბავშვის მდგომარეობა ისეთი მძიმეა, რომ მისი სახლში გაჩერება შეუძლებელია, მაშინ საჭიროა მისი სპეციალიზებულ დაწესებულებაში გადაყვანა და სწავლების უზრუნველყოფა. აუცილებელია დამატებითი ძალისხმევა, რათა თავიდან ავიცილოთ ინსტიტუციონალიზმის შედეგები, რადგან ხანგრძლივმა სტაციონირებამ შეიძლება გააღრმავოს სოციალური იზოლაცია. ზოგ შემთხვევაში, აუტისტი ბავშვების განათლება და სტაციონირება შეიძლება განხორციელდეს იმ სერვისებში, რომლებიც დასწავლის დარღვევების მქონე ბავშვებისთვისაა განკუთვნილი. მოზარდებისთვის მნიშვნელოვანია პროფესიული განათლება. ოჯახის დახმარება: ოჯახი, რომელშიც აუტისტი ბავშვი ცხოვრობს, საჭიროებს მნიშვნელოვან დახმარებას, რათა მან მოახერხოს ბავშვის უცნაურ და დისტრესულ ქცევებთან გამკლავება. ოჯახის წევრებს უნდა შეეძლოთ ბავშვის საჭიროებების სწრაფად შეფასება და მათთვის საგანმანათლებლო და სხვა შესაბამისი სერვისები ხელმისაწვდომი უნდა იყოს. მაშინაც კი, როდესაც ექიმებს შეუძლიათ გარკვეული სპეციფიკური მკურნალობის ჩატარება, ბავშვი არ უნდა მოვაცილოთ ოჯახს. ოჯახს სჭირდება მუდმივი თანადგომა, რათა ბავშვისა და საკუთარი თავისთვის საგანმანათლებლო და სოციალური სერვისებიდან დროულად მიიღონ დახმარება. ზოგი მშობელი ითხოვს გენეტიკურ კონსულტაციას, რადგან ცნობილია, რომ მეორე ბავშვის გაჩენის შემთხვევაში, აუტიზმის რისკი დაახლოებით 3%-ია . ბევრი მშობლისთვის ნებაყოფლობით ორგანიზაციებში გაერთიანება ძალიან შედეგიანია. მათ აქვთ საშუალება, შეხვდნენ სხვა აუტისტი ბავშვების მშობლებს და განიხილონ საერთო პრობლემები. მკურნალობის სხვა სახეები. იყო მოსაზრება, რომ ინდივიდუალურ ფსიქოთერაპიას შეეძლო ფუნდამენტური ცვლილებების მოცემა, თუმცა, მისი წარმატებით გამოყენების მტკიცებულებები, ჯერ-ჯერობით, არ არსებობს. ასევე, არაა დამტკიცებული რომელიმე მედიკამენტის უპირატესობა, გარდა რამოდენიმე შემთხვევისა: ქცევის დარღვევებისთვის ხანმოკლე პერიოდით ანტიფსიქოზური პრეპარატების გამოყენება (I), შფოთვის, დეპრესიისა და თვითდაზიანებების დროს სეროტონის უკუმიტაცების სელექციური ინჰიბიტორების მიღება (II) და ჰიპერაქტიურობის სტიმულატორებით დარეგულირება (III); თუმცა, ამ უკანასკნელის შემთხვევაში, გასათვალისწინებელია სტერეოტიპული მოძრაობების გახშირება . რეტის სინდრომი რეტის დაავადება, ანუ რეტის სინდრომი, არის იშვიათი X ქრომოსომასთან შეჭიდული აშლილობა, რომელიც მხოლოდ გოგონებში ვლინდება. გავრცელების სიხშირეა 0.8 10.000 გოგონაზე. რამდენიმე თვის მანძილზე ნორმალური განვითარების პერიოდის შემდეგ, ხდება თავის ქალის ზრდის ტემპის შენელება. შემდგომი ორი წლის განმავლობაში ვითარდება კოგნიტური ჩამორჩენილობა და ზედა კიდურებით მიზანმიმართული და ნატიფი მოძრაობების შესრულების უუნარობა. დამახასიათებელია სტერეოტიპული ტაშის დაკვრის ან წერის მსგავსი მოქმედებები. შეიძლება განვითარდეს ქვედა კიდურებისა და სხეულის ატაქსია. პირველ ხანებში სოციალური გარემოს მიმართ ინტერესი იკლებს, თუმცა, შემდგომ შეიძლება კვლავ გაიზარდოს. გამოხატულია რეცეპციული და ექსპრესიული მეტყველების განვითარების დარღვევები და ფსიქომოტორული შეკავება. რეტის სინდრომი ასოცირებულია X ქრომოსომაში ლოკალიზებული MECP2 გენის სპორადიულ მუტაციასთან. შეიძლება ადგილი ჰქონდეს გენის აბერაციულ იმპრინტიგს. MECP2 გენი არეგულირებს იმ გენების ექსპრესიას, რომლებიც ტვინის განვითარებაში მონაწილეობენ . ბავშვთა დეზინტეგრაციული აშლილობა ბავშვთა დეზინტეგრაციული აშლილობა ცნობილია ჰელერის დაავადების სახელით. იწყება 2 ან მეტი წლის მანძილზე ნორმალური განვითარების შემდეგ. ბოლომდე არ არის ნათელი, თუ რამდენად განსხვავდება ეს აშლილობა ბავშვთა აუტიზმისგან. მისთვის, ისევე როგორც აუტიზმისთვის, დამახასიათებელია გამოხატული კოგნიტური დაქვეითება, სოციალური ქცევისა და კომუნიკაციის დარღვევები და არაკეთილსაიმედო გამოსავალი. აუტიზმისგან განსხვავდება მოტორული ფუნქციების დაქვეითებითა და შარდვისა და დეფეკაციის პროცესებზე კონტროლის დაკარგვით. დაავადების პროგრესი შეიძლება შეჩერდეს ან, შესაძლოა, განვითარდეს სხვა მწვავე ნევროლოგიური მდგომარეობები . ასპერგერის სინდრომი ეს მდგომარეობა პირველად აღწერა ასპერგერმა 1944 წელს. მისი ორიგინალური ნაშრომი გერმანულ ენაზე იყო და შემდეგ ინგლისურად თარგნა ფრიტმა  1991 წელს. ამ მდგომარეობაში მოიაზრებოდა აუტისტური ფსიქოპათიაც. ეს აშლილობა უფრო ხშირად გვხვდება ბიჭებში, ვიდრე გოგონებში. პირველი სამი წლის განმავლობაში ბავშვები ნორმალურად ვითარდებიან, ხოლო შემდეგ ურთიერთობები თანდათანობით ცივდება. ვითარდება სოციალური ქცევის ისეთივე დარღვევები, როგორიც აუტიზმის დროს. შეიძლება ადგილი ჰქონდეს სტერეოტიპულ და განმეორებად მოძრაობა-მოქმედებებს, რომლებსაც მოტორულ მანერიზმზე მეტად, რაღაცით ინტენსიურად დაინტერესების ფორმა აქვთ. აუტიზმისგან განსხვავებით, ასპერგერის სინდრომის დროს არ ვითარდება კოგნიტური ფუნქციებისა და მეტყველების გამოხატული დარღვევები, თუმცა, ავადმყოფებს შეიძლება ახასიათებდეს მაღალფარდოვანი მეტყველება უჩვეულო ინტონაციით. ასეთი პაციენტების საუბარი უფრო განმეორებად მონოლოგს ჰგავს, ვიდრე სოციალურ ურთიერთობას. ისინი ექსცენტრული, მარტოსული ადამიანები არიან და შეუძლიათ დიდი დრო საკუთარ ვიწრო ინტერესებს დაუთმონ. ბავშვების უმეტესობა ტლანქი და მოუქნელია. აუტისტი ბავშვებისგან განსხვავებით, მეტად იჩენენ სხვებთან ურთიერთობის სურვილს, მაგრამ მათი ურთიერთობები სიამოვნებასა და ინტერესს მოკლებულია. არ ჰყავთ მეგობრები. ეპიდემიოლოგია. გავრცელების სიხშირე დაუზუსტებელია და მონაცემები კვლევებში გამოყენებულ აშლილობის დეფინიციაზეა დამოკიდებული. ICD-10 გადასინჯვის კრიტერიუმებით ჩატარებული კვლევის თანახმად  გავრცელების სიხშირე 10.000 სულ მოსახლეზე 39 პაციენტია, თუმცა, მოცემულ კვლევაში მხოლოდ ოთხი შემთხვევაა აღწერილი. ამ კვლევის სარწმუნოების მაჩვენელი 10.000 სულ მოსახლეზე 0.6-დან 59 პაციენტამდე მერყეობს. როგორიც არ უნდა იყოს გავრცელების სიხშირე, ასპერგერის სინდრომი განვითარების თვალსაზრისით მნიშვნელოვან პრობლემას წარმოადგენს და, ამდენად, ამ აშლილობის მქონე ბავშვები საჭიროებენ შესაბამის დახმარებასა და სპეციალურ განათლებას. ეტიოლოგია: ასპერგერის სინდრომის განვითარების მიზეზი უცნობია. ბოლომდე არაა გარკვეული, იგი ბავშვთა აუტიზმის უფრო მსუბუქ ფორმას წარმოადგენს, თუ სრულიად დამოუკიდებელი მდგომარეობაა. პროგნოზი: ჩვეულებრივ, აშლილობისთვის დამახასიათე- ბელი სიმპტომები მოზრდილობაშიც რჩება. პაციენტთა უმრავლესობა ახერხებს მუშაობას, თუმცა, ძალიან მცირე ნაწილი ქმნის ოჯახს და ამყარებს წარმატებულ ურთიერთობებს. ატიპიური აუტიზმი და პერვერზიული განვითარების აშლილობები, დაუზუსტებელი ტერმინები "ატიპიური აუტიზმი (ICD-10) და პერვერზიული განვითარების აშლილობები, დაუზუსტებელი" (DSMIV) გამოიყენება განვითარების აშლილობის რეზიდუალური კატეგორიებისთვის, რომლებიც აუტიზმის მსგავსია, მაგრამ ვერ აკმაყოფილებენ ამ ჯგუფში შემავალი აშლილობების დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებს. კვლევაში გამოყენებული კრიტერიუმებიდან გამომდინარე, მათი გავრცელების სიხშირე განსხვავებულია; თუმცა, კვლევათა უმრავლესობა მიუთითებს იმაზე, რომ იგი ისევე გავრცელებულია, როგორც აუტიზმი. დადგენილი არაა, თუ რა კავშირია ამ შემთხვევებსა და სხვა პერვერზიული განვითარების აშლილობების ჯგუფში შემავალ მდგომარეობებს შორის. ჰიპერკინეტიკური აშლილობა ბავშვების დაახლოებით ერთ მესამედს მათი მშობლები, ხოლო სკოლის მოსწავლეების 5-20%-ს პედაგოგები ახასიათებენ, როგორც ზედმეტად აქტიურებს. ეს დახასიათება ვარირებს ნორმალური აწეული გუნებ-განწყობიდან უფრო მწვავე პერსისტენტულ აშლილობამდე. ზედმეტი აქტიურობა სხვადასხვა სიტუაციაში სხვადასხვაა. ჰიპერკინეტიკური აშლილობა ზედმეტი აქტივობის მწვავე გამოვლინებაა, რომელსაც თან ახლავს გამოხატული ყურადღების დაქვეითება, რაც ასახულია ამ მდგომარეობის განმსაზღვრელ ტერმინში "ყურადღების დეფიციტითა და ჰიპერატიურობით მიმდინარე აშლილობა" DSM-IV კლასიფიკაციის მიხედვით. ICD-10-ში გამოყენებულია ტერმინი "ჰიპერკინეტიკური აშლილობა" და დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებს შორის მცირე განსხვავებიდან გამომდინარე (იხ. ქვემოთ), შემთხვევები, რომლებიც დიაგნოსტირდება ჰიპერკინეტიკურ აშლილობად, უფრო მწვავეა, ვიდრე ჰიპერაქტიურობითა და ყურადღების დეფიციტით მიმდინარე მდგომარეობები. კლინიკური ნიშნები: აშლილობის კარდინალური ნიშნებია:

• გამოხატული და პერსისტენტული მოუსვენრობა;
• შეუსვენებელი და ხანგრძლივი მოტორული აქტივობა;
• ყურადღების კონცენტრაციის შეუძლებლობა;
• იმპულსურობა და კითხვაზე პასუხის მყისიერად გაცემისგან თავის შეკავების უუნარობა.

ეს არის პერვერზიული ნიშნები, რომლებიც თავს იჩენენ ყველა სიტუაციაში, თუმცა, შესაძლებელია, სხვადასხვა სიტუაციაში ხარისხობრივად განსხვავდებოდნენ. ამიტომ მშობელმა და პედაგოგმა ბავშვის საქციელი შეიძლება სხვადასხვაგვარად აღწეროს. ამ აშლილობის მქონე ბავშვები ხიფათიანები არიან და ხშირია უბედური შემთხვევები. მათ აღენიშნებათ სწავლის პრობლემები, რაც ნაწილობრივ განპირობებულია ყურადღების დაქვეითებით და, ასევე, გულდასმით საქმის კეთების უუნარობით. მდგომარეობის გახანგრძლივებასთან ერთად, ზოგ ბავშვს შეიძლება ჩამოუყალიბდეს მსუბუქად გამოხატული ანტისოციალური ქცევა, კერძოდ, ურჩობა, რისხვის შეტევები და აგრესია. ასეთი ბავშვები სოციალურად განმუხრუჭებულები არიან და თანატოლებს შორის ნაკლები პოპულარობით სარგებლობენ. დამახასიათებელია გუნება-განწყობის მერყეობა. ასევე, საკმაოდ ხშირია დაქვეითებული გუნება-განწყობა და დეპრესია. მოუსვენრობა, ზედმეტი აქტიურობა და სხვა, ამასთან დაკავშირებული ნიშნები ხშირად სკოლის ასაკამდე ვლინდება. ზოგჯერ ჰიპერაქტიურობა აღინიშნება ჩვილ ბავშვებშიც, რაც უფრო შესამჩნევი ხდება სიარულის დაწყების შემდეგ. ასეთი ბავშვები მუდმივ მოძრაობაში არიან, ყველაფერში ერევიან და საშინლად ღლიან მშობლებს. დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები ორივე კლასიფიკაციის როგორც ICD-10-ის, ასევე DSM-IV-ის მიხედვით, აშლილობის ძირითადი ნიშნებია: ყურადღების დარღვევები, ჰიპერაქტიურობა და იმპულსურობა. ეს ნიშნები ბავშვობაშივე ვლინდება და, სულ ცოტა, ექვსი თვის მანძილზე გრძელდება. ეს გამოვლინებები დეზადაპტაციურია და არ შეესაბამება ბავშვის განვითარების ასაკს. თუმცა, ზოგიერთი დიაგნოსტიკური კრიტერიუმის მიხედვით, კლასიფიკაციებს შორის გარკვეული განსხვავებებიც არსებობს:

• ICD-10-ის მიხედვით, აშლილობისთვის დამახასიათებელი ნიშნები 6 წლის ასაკამდე უნდა გამოვლინდეს, ხოლო DSM-IV კლასიფიკაციაში კი 7 წლამდე ასაკია მითითებული;
• ICD-10-ის მიხედვით, დიაგნოზის დასმისთვის ორივე ნიშნის, ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის, არსებობა აუცილებელია, DSM-IV-ის მიხედვით კი, უნდა იყოს ყურადღების დეფიციტი ან ჰიპერაქტიურობა იმპულსურობასთან ერთად;
• ICD-10-ის მიხედვით, აშლილობის ნიშნები უნდა ვლინდებოდეს როგორც სახლში, ისე სკოლაშიც, ხოლო DSMIV-ის მიხედვით, ზოგი ნიშანი შეიძლება გამოვლინდეს ერთ სიტუაციაში და ზოგი კი სხვა გარემოში.

ამ განსხვავებებიდან გამომდინარე, ბავშვს, რომელსაც ICD-10-ის მიხედვით აქვს დასმული დიაგნოზი, უფრო მძიმე აშლილობა აღენიშნება, ვიდრე იმას, ვისი მდგომარეობაც DSM-IV-ის კრიტერიუმებს აკმაყოფილებს. ICD-10კლასიფიკაციაში გამოყოფილია: 1. აქტიურობისა და ყურადღების დარღვევები; 2. ქცევის ჰიპერკინეტიკური აშლილობა. უკანასკნელი ტერმინი გამოიყენება მაშინ, როდესაც ორივე აშლილობის ჰიპერკინეტიკური და ქცევის კრიტერიუმები დაკმაყოფილებულია (ამის ცალკე გათვალისწინებას განაპირობებს ის, რომ აგრესიულობა, დელიქვენტობა და ანტისოციალური ქცევა ცუდ გამოსავალთანაა დაკავშირებული (იხ. ქვემოთ). კომორბიდობა. ბავშვების ნახევარზე მეტს სხვა აშლილობების ნიშნებიც აღენიშნება. ყველაზე ხშირია ქცევის დარღვევები, დეპრესიული და შფოთვითი აშლილობები. შესაძლებელია დასწავლისა და მეტყველების დარღვევების არსებობაც. აუტისტი ბავშვებიც ხშირად უყურადღებონი და ჰიპერაქტიურები არიან, თუმცა ეს თავად ბავშვთა აუტიზმის სინდრომის დამახასიათებელი ნიშნებია; ამიტომ ჰიპერკინეტიკური აშლილობის დიაგნოზი, დამატებით აუტიზმის დიაგნოზთან ერთად, არ დაისმება. ეპიდემიოლოგია ჰიპერკინეტიკური აშლილობის გავრცელების სიხშირე დამოკიდებულია გამოყენებულ დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებზე. DSM-IV-ის მიხედვით ჩატარებული ეპიდემიოლოგიური კვლევები 3-5%-ს გვიჩვენებს, ხოლო ICD-10-ის მიხედვით ჩატარებულ კვლევებში კი, სკოლის მოსწავლეებს შორის, მისი გავრცელების სიხშირეა 1.7%. ეს მაჩვენებლები იზრდება, რაც, სავარაუდოდ, აშლილობის უკეთეს ამოცნობასა და დროულ დიაგნოსტირებასთანაა დაკავშირებული. ჰიპერკინეტიკური აშლილობა 3-ჯერ უფრო ხშირია ბიჭებში, ვიდრე გოგონებში. მათი გავრცელების სიხშირე მცირდება ასაკთან ერთად; უფრო გავრცელებულია სოციალურად დეპრივირებულ მოსახლეობასა და ბავშვთა სახლების აღსაზრდელებს შორის. ნევროლოგიური ნიშნები ჰიპერკინეტიკური აშლილობის მქონე ბავშვებში დაფიქსირებულია ნიშნები, რომლებიც ნეიროგანვითარების შეფერხებას ან დარღვევებზე მიუთითებენ. მაგ., მეტყველების განვითარების ჩამორჩენა, მოტორული სიტლანქე და ზეპირი მეტყველების დარღვევები. ზოგადად, ეს ნიშნები მშობიარობის გართულებებთან არის დაკავშირებული, თუმცა, შესაძლებელია გამოწვეული იყოს იმ ფაქტორებით, რომლებიც თავის ტვინის ადრეულ განვითარებაზე ახდენენ გავლენას. ეს აშლილობა აღენიშნება ბავშვების ერთ მეოთხედს, რომლებსაც ქალატვინის ტრავმა აქვთ მიღებული. ნეიროვიზუალური კვლევებით დაფიქსირებულია ფუნქციური დარვევები პრეფრონტალურ და სხვა აღმასრულებელ ფუნქციებთან ასოცირებულ უბნებსა და ნათხემში. გენეტიკური კვლევები. ოჯახების, ნაშვილები ბავშვების, მონოზიგოტური და დიზიგოტური ტყუპების გამოკვლევამ აჩვენა გენეტიკური ფაქტორის მნიშვნელობა 70% (და მეტი) მემკვიდრეობითობის მაჩვენებლით. ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის აშლილობის მქონე პრობანდებს, მნიშვნელოვნად მეტი იმავე აშლილობის მქონე პირველი რიგის ნათესავი ჰყავთ, ვიდრე ჯანმრთელ კონტროლებს. გაცილებით მეტია კონკორდანტობა მონოზიგოტურ ტყუპებს შორის, დიზიგოტურ ტყუპებთან შედარებით. აყვანილი ბავშვების კვლევებმა აჩვენა, რომ ბავშვის ბიოლოგიურ მშობლებს უფრო ხშირად აღენიშნებათ იგივე ან სხვა ფსიქიკური აშლილობები, ვიდრე მიმღებ მშობლებს.გამოვლენილია კავშირი ყურადღების დეფიციტითა და ჰიპერაქტიურობით მიმდინარე აშლილობასა და დოფამინერგულ ტრანსმიტერულ სისტემაში მონაწილე გენებს შორის, დოფანის D4 რეცეპტორის გენისა და დოფამინის ტრანსპორტერის გენის  ჩათვლით. ეს აღმოჩენა შესაბამისობაშია იმ ფაქტთან, რომ დოფამინურ სისტემაზე მოქმედი მედიკამენტებით მკურნალობა აუმჯობესებს მდგომარეობას (იხ. ქვემოთ). სავარაუდოდ, დაავადების განვითარებაში მრავალი, მაგრამ მცირე ეფექტის მქონე გენი მონაწილეობს. მათი მნიშვნელობის შესაფასებლად დამატებითი კვლევების ჩატარებაა საჭირო.. სოციალური ფაქტორები. სოციალური ფაქტორები ზრდის ბავშვის თანდაყოლილ ტენდენციას ჰიპერაქტიურობისადმი. ამიტომაც, როგორც აღვნიშნეთ, ჰიპერაქტიურობა უფრო ხშირია სოციალურად წარუმატებელ და ინსტიტუციურ გარემოში. ტყუპების კვლევამ აჩვენა, რომ, როგორც გაზიარებულ, ასევე არაგაზიარებულ გარემო მოვლენებს თავიანთი წვლილი შეაქვთ დაავადების ეტიოლოგიაში. სხვა მიზეზები. ადრეული კვლევების თანახმად ჰიპერკინეზური სინდრომის მიზეზად ტყვიით მოწამვლა ითვლებოდა. უფრო მოგვიანებით, ცინკის ნაკლებობაზე გაამახვილეს ყურადღება. თუმცა, არ არსებობს არც ერთი და არც მეორე მოსაზრების დამამტკიცებელი საკმარისი მონაცემები. ზოგი მშობელი ფიქრობს, რომ სხვადასხვა საკვები პროდუქტი აძლიერებს ჰიპერაქტიურობას, მაგრამ ეს არ შეიძლება დაავადების ზოგად მიზეზად მივიჩნიოთ. პროგნოზი ჰიპერაქტიურობა ასაკთან ერთად იკლებს, განსაკუთრებით, თუ ის ზომიერადაა გამოხატული და ყველა სიტუაციაში არ ვლინდება. ჩვეულებრივ, თანდათან სუსტდება პუბერტულ პერიოდში. თანმხლები დასწავლის პრობლემებისა და, განსაკუთრებით, ანტისოციალური ქცევის შემთხვევაში, გამოსავალი უფრო ცუდია. თუ ჰიპერაქტიურობა მწვავეა და მას თან ახლავს განვითარების ჩამორჩენა ან დაბალი ინტელექტი, მაშინ პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა; შესაძლოა, მოზრდილ ასაკშიც გაგრძელდეს და ჰიპერაქტიურობის ნაცვლად, ანტისოციალური ქცევითა და წამალმოხმარებით გამოვლინდეს. დღეისთვის უცნობია, რამდენად ხშირია მოზრდილ ასაკში გუნებ-განწყობისა და შფოთვითი აშლილობების განვითარება. მკურნალობა მხარდაჭერა და ფსიქოლოგიური მკურნალობა. ჰიპერაქტიური ბავშვი მშობლებისგან დიდ ენერგიას მოითხოვს. რათა თავიდან აიცილონ გადაღლილობა და ჩაერთონ მკურნალობის პროცესში, მათ თანადგომა სჭირდებათ, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვის ქცევის მოწესრიგება გაძნელებულია. სპეციალური განათლება და მხარდაჭერა პედაგოგებისთვისაც მნიშვნელოვანია. ფსიქოსოციალური ინტერვენცია, ჩვეულებრივ, მედიკამენტურ მკურნალობასთანაა კომბინირებული. მსუბუქი შემთხვევების გარდა, პაციენტს ენიშნება სტიმულანტები. მკურნალობის პროცესში გამოიყენება სხვადასხვა თერაპია (ოჯახური, ჯგუფური ან ბიჰევიორული); თუმცა, ეს მედიკამენტურ მკურნალობასთან შედარებით, ნაკლებად ეფექტურია. ბიჰევიორული ტექნიკა მიზნად ისახავს ქცევითი დარღვევების კორექციას და ხშირად ეს პედაგოგებისა და მშობლების საპასუხო რეაქციის მოდიფიცირებას გულისხმობს. მედიკამენტური მკურნალობა. სტიმულანტებიგამოიყენება იმ შემთხვევაში, თუ გამოხატულ მოუსვენრობასა და ყურადღების მწვავე დეფიციტთან გვაქვს საქმე. ეს წამლები ზრდის დოფამინისა და ნორადრენალინის აქტივობას, რითაც მიიღწევა მათი თერაპიული ეფექტი. ყველაზე ხშირად ინიშნება მეთილფენიდატი. ასევე, ფართოდ გამოიყენება დექსამფეტამინი, რომლის მიღების გახანგრძლივებული ფორმებიც არსებობს. დოზები უნდა შევარჩიოთ პაციენტის სხეულის მასის მიხედვით. პრეპარატის დანიშვნისას უნდა გავითვალისწინოთ მწარმოებლის ინსტრუქციები და უკუჩვენებებთან დაკავშირებული რჩევები. წამლის ხანმოკლე პოტენციური ეფექტია ის, რომ იგი ასუსტებს მოუსვენრობასა და აგრესიულობას და ზოგჯერ აუმჯობესებს ყურადღების დეფიციტს. ეს ეფექტი, ჩვეულებრივ, დროთა განმავლობაში არ სუსტდება, თუმცა, არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ უკეთეს გამოსავალთანაა დაკავშირებული. პრეპარატის გვერდითი ეფექტებია: გაღიზიანებადობა, დეპრესია, ინსომნია და მადის დაქვეითება. მაღალმა დოზებმა შეიძლება გააძლიეროს სტერეოტიპული ქცევა, რომელიც დოზების შემცირებასთან ერთად სუსტდება. წამლის მაღალი დოზებით მიღებისას ბავშვი შედარებით ნელა იზრდება, თუმცა, მოზრდილის სიმაღლესა და წონაზე ეს გავლენას არ ახდენს. მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად ტიკები უარესდება, ზოგ შემთხვევაში, საჭიროა პრეპარატის მიღება თვეებისა და რამდენიმე წლის მანძილზეც გაგრძელდეს. მნიშვნელოვანია მონიტორინგის გულდასმით ჩატარება. ზოგი მშობელი ეწინააღმდეგება პრეპარატების ხანგრძლივი დროით მიღებას. ასეთ შემთხვევაში, უმჯობესია წამლის გამოსაცდელი პერიოდით დანიშვნა. მშობელი თვითონ შეაფასებს მკურნალობის დადებით მხარეებს კონკრეტული ბავშვის შემთხვევაში. შესაძლებელია მკურნალობის შეჩერება გარკვეული პერიოდით. ამით შევამცირებთ გვერდით მოვლენებსაც და დავადგენთ მკურნალობის გაგრძელების აუცილებლობასაც. ასევე, ჰიპერკინეტიკური სინდრომის სამკურნალოდ ლიცენზირებულია ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორი, ატომოქსეტინი, რომლის გვერდითი ეფექტებია: გულისრევის შეგრძნება, ტკივილი მუცლის არეში, მადის დაქვეითება და ძილის დარღვევები. იშვიათ შემთხვევებში (დაახლოებით, 1 პაციენტს 50.000 პაციენტიდან, ვისაც მკურნალობა უტარდება), შეიძლება განვითარდეს ღვიძლის მძიმე დაზიანება. მართალია, ატომოქსეტინს გააჩნია თეორიული უპირატესობა ფსიქომასტიმულირებელი ეფექტის გარეშე, მაგრამ ცოდნა და გამოცდილება მისი მოხმარების შესახებ, მეტილფენიდატთან შედარებით მნიშვნელოვნად შეზღუდულია. კლინიკური კვლევების თანახმად, სტიმულანტების ხანმოკლე გამოყენება ბავშვების ორ მესამედს დადებით შედეგებს აძლევს, თუმცა, გაურკვეველია მათი ხანგრძლივად გამოყენების შედეგები. არსებული მონაცემებით, უმჯობესია, მედიკამენტური მკურნალობა ჩატარდეს უფრო მძიმე შემთხვევებში, როდესაც მკურნალობის სხვა მეთოდები უშედეგოა. საინტერესოა, რომ ფსიქოსტიმულანტებით მკურნალობა ბავშვებში დამოკიდებულების განვითარებას არ იწვევს. პრეპარატების დანიშვნისას იხელმძღვანელეთ ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქიატრიის ამერიკის აკადემიისა (2002) და კლინიკური პრაქტიკის ეროვნული სახელმძღვანელოს (2000) გზამკვლევებით (გაიდლაინებით). ინფორმაცია ამ აშლილობის სტიმულანტებით მკურნალობის შესახებ იხ. ფსიქიატრთა სამეფო კოლეჯის კვლევის ჯგუფის მასალებში. ამ აშლილობის ზოგადი მენეჯმენტის საკითხები მოცემულია კლინიკური პრაქტიკის ეროვნული ინსტიტუტის გზამკვლევში. ქცევის აშლილობები ქცევის აშლილობები ხასიათდება მწვავე და პერსისტენტული ანტისოცილური ქცევებით და ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქიკური აშლილობების ყველაზე ფართო ჯგუფს წარმოადგენს. კლინიკური მახასიათებლები ქცევის აშლილობის ძირითადი მახასიათებელია მყარი ანომალიური ქცევა, რომელიც მნიშვნელოვნად განსხვავდება ჩვეულებრივი ბავშვური უსაქციელობისგან. ანომალიური ქცევისთვის დამახასიათებელია ურჩობა, გამომწვევი, აგრესიული და ანტისოციალური ქმედებები. სკოლამდელ ასაკში აშლილობა ვლინდება დაუმორჩილებლობისა და აგრესიული ქცევის სახით, ხშირია ჰიპერაქტივობაც. ბავშვი არ უჯერებს მშობლებს, ხშირად ემართება რისხვის შეტევები, ავლენს აგრესიას და-ძმის, თანატოლების ან მოზრდილების მიმართ, მიდრეკილია დესტრუქციული ქცევისკენ. მოგვიანებით ასაკში ქცევის აშლილობები თავს იჩენს ოჯახიდან ნივთების მოპარვის, ურჩობისა და ცრუობის სახით, რასაც თან ახლავს სიტყვიერი და ფიზიკური აგრესია. შემდგომში ქცევის დარღვევები შესამჩნევი ხდება როგორც სახლში, ასევე გარეთ, განსაკუთრებით, სკოლაში. ხშირია სკოლის გაცდენა, დელიქვენტობა, ვანდალიზმი, სარისკო ქცევები, ალკოჰოლისა და სხვადასხვა ფსიქოაქტიური ნივთიერების მოხმარება. ანტისოციალური ქცევის მქონე მოზარდი გოგონებისთვის დამახასიათებელია გაბოროტებული, ბოღმიანი დამოკიდებულება თანატოლების მიმართ, ემოციური ბულინგი, განურჩეველი სექსუალური კავშირები, სახლიდან გაქცევა. ანომალიურად ითვლება ნივთების მოპარვის პერმანენტული შემთხვევები 7 წლის ასაკის შემდეგ. 7 წლამდე ბავშვს არ აქვს სხვისი საკუთრების გაცნობიერების უნარი. ასევე, ბევრი ბავშვი ზოგჯერ უკითხავად ისაკუთრებს სხვის ნივთებს. ასეთი შემთხვევები არ უნდა მივიჩნიოთ ქცევის დარღვევად. ბავშვების გარკვეული ნაწილისთვის დამახასიათებელია ისეთი სექსუალური ქცევა, რომელიც მიუღებელია უფროსებისთვის, მაგ., მასტურბაცია ან სექსუალური ცნობისმოყვარეობა. ქცევითი დარღვევების დროს ამან, შეიძლება, ობსესიური და პერმანენტული ხასიათი მიიღოს. სექსუალური თავშეუკავებლობა განსაკუთრებით პრობლემურია მოზარდი გოგონების შემთხვევაში. შედარებით ნაკლებია განზრახ ხანძრის გაჩენის შემთხვევები, თუმცა, ყოველთვის ძალიან საშიშია. ქცევითი აშლილობების დროს მეტადაა გამოხატული ქცევის დარღვევები ვიდრე ცხოვრებისეულ ცვლილებებზე (მაგ., ოჯახში ახალი წევრის _ დედინაცვლის ან მამინაცვლის შემოსვლაზე) რეაგირების შემთხვევაში. არ არსებობს მკაფიო საზღვარი ქცევით აშლილობებსა და ცუდ ქცევას შორის. ეს უფრო მდგომარეობის კონტინუუმია, რომელზედაც დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები გამყოფ ზღვარს ქმნის. ეს გამყოფი ზღვარი გადის ისეთ შემთხვევებზე, რომლებსაც უფრო მწვავე მიმდინარეობა და უარესი გამოსავალი ახასიათებთ. ასეთი ბავშვები აქტიურ დახმარებას საჭიროებენ, რაც უპირატესად სოციალურ და საგანმანათლებლო დახმარებას ითვალისწინებს. თუმცა, კომორბიდული დაავადების გამოვლენისა და მულტიდისციპლინური მკურნალობის დაგეგმვისას ფსიქიატრის როლი ძალიან მნიშვნელოვანია. კლასიფიკაცია ორივე კლასიფიკაციაში (ICD-10 და DSM-IV) ჩამოთვლილი 15 სიმპტომიდან აუცილებელია, სულ ცოტა, სამი სიმპტომის არსებობა არანაკლებ 6 თვის მანძილზე. ამ კლასიფიკაციების მიხედვით, აშლილობათა კრიტერიუმები მსგავსია. გამომდინარე იქიდან, რომ ქცევითი აშლილობები დიდი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა და ძალიან დიდ ჯგუფს ქმნის, ორივე სისტემაში ისინი რამდენიმე ტიპადაა დაყოფილი. DSM-IV-ში გამიჯნულია ბავშვთა ასაკში (10 წლამდე) დაწყებული ქცევითი აშლილობები და მოზარდობის ასაკში (10 და მეტი წლის) გამოვლენილი ქცევითი აშლილობები. ამავე კლასიფიკაციაში არის დამატებითი კატეგორია "ოპოზიციური გამომწვევი ქცევითი აშლილობა", რომელსაც ახასიათებს გადამეტებული მტრული, პროვოკაციული და ზიანის მომტანი ქმედებები, აგრესიული და სოციალური ქცევის გარეშე. ასეთი დარღვევები უფრო 10 წლამდე ასაკის ბავშვებში გვხვდება. ICD-10-ში ქცევითი აშლილობების ოთხი ქვეკატეგორია არსებობს: სოციალიზებული ქცევის აშლილობა, არასოციალიზებული ქცევის აშლილობა, ქცევის აშლილობა შემოფარგლული ოჯახის კონტექსტით და ოპოზიციურ-გამომწვევი ქცევითი აშლილობა. გავრცელების სიხშირე ქცევითი აშლილობების გავრცელების სიხშირის დადგენა რთულია, რადგან ძნელია მკვეთრი საზღვრის გავლება ნორმალურ მეამბოხეობასა და პათოლოგიურ ქცევას შორის. შედარებითი მაჩვენებელი რამდენიმე წლის წინ დადგინდა და მას შემდეგ აღარც გადასინჯულა. ამ მონაცემების მიხედვით 10-11 წლის ასაკის ბავშვებში "ანტისოციალური აშლილობა" უაიტის კუნძულებზე მცხოვრებთა 4%-ს აღენიშნება, ხოლო ლონდონის მაცხოვრებლებში ეს რიცხვი თითქმის 2-ჯერ მეტია. მოგვიანებით, კანადაში ჩატარებული კვლევების თანახმად ეს მაჩვენებელი 5, 5%-ია . უფროს ასაკობრივ ჯგუფში უფრო მაღალი მონაცემები დაფიქსირდა. როგორც მოსახლეობაში, ასევე არასრულწლოვანთა სასჯელაღსრულების დაწესებულებებსა და ფსიქიატრიულ სერვისებში ჩატარებული კვლევებით გამოვლინდა, ქცევითი აშლილობები ბიჭებში სამჯერ უფრო ხშირია, ვიდრე გოგონებში. მაღალი მაჩვენებლები ასოცირებულია დაბალ სოციო-ეკონომიკურ სტატუსსა და მრავალწევრიან ოჯახებთან. ეტიოლოგია მნიშვნელოვანია გარემო ფაქტორები. ქცევითი აშლილობები უფრო ხშირად აღენიშნებათ ზრუნვამოკლებულ ბავშვებს, რომლებიც არასტაბილურ და დაუცველ ოჯახებში იზრდებიან. ანტისოციალური ქცევა უფრო ხშირად ვლინდება არასრული ან არასრულფასოვანი ურთიერთობების მქონე ოჯახის, ან ბავშვთა სახლების აღსაზრდელებში. ქცევითი აშლილობების განვითარება, ასევე, უფრო ფართო სოციალური კონტექსტის უარყოფით ფაქტორებთანაა დაკავშირებული, როგორიცაა სკოლა და სამეზობლო. გენეტიკური ფაქტორები. ქცევითი აშლილობები ოჯახის წევრებს შორის უფრო ხშირია, თუმცა, ტყუპების კვლევებით დადგინდა, რომ გაზიარებული გარემო ფაქტორები გენებზე უფრო მნიშვნელოვანია. ასევე, ნაჩვენებია, რომ ადრეული ასაკიდან გამოვლენილი პერსისტენტული შემთხვევები უფრო ძლიერი გენეტიკური ეტიოლოგიისაა, ვიდრე მოზარდობაში განვითარებული აშლილობები. მამების ალკოჰოლიზმი და პიროვნული აშლილობები მჭიდროდაა დაკავშირებული ბავშვებში ქცევითი აშლილობების განვითარებასთან . ამ კავშირს განაპირობებს როგორც გენეტიკური, ასევე გარემო ფაქტორები. არსებობს მონაცემები, რომ გენი მონოამინ A-ოქსიდაზა განაპირობებს წინაგანწყობას ქცევითი აშლილობების მიმართ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას ადრეული ბავშვობის პერიოდში წარუმატებელი გარემო ფაქტორების არსებობა ემატება . გენების მონაწილეობის შემთხვევაში, არ არის ბოლომდე ნათელი, ხასიათის თავისებურებებზე ახდენენ ისინი გავლენას, თუ სხვა გზითაც მოქმედებენ. ორგანული ფაქტორები. ბავშვები, რომლებსაც ეპილეფსია ან თავის ტვინის დაზიანება აღენიშნებათ უფრო მიდრეკილები არიან ქცევითი აშლილობებისადმი.სხვა კავშირები. უაიტის კუნძულზე ჩატარებული კვლევების დროს ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო პიროვნების ანტისოციალურ აშლილობასა და კითხვის სპეციფიკურ დარღვევებს შორის კავშირის დადგენა. დღეისთვის უცნობია, ანტისოციალური აშლილობა და კითხვის სპეციფიკური დარღვევები წინაგანწყობის ერთი და იმავე ფაქტორებითაა განპირობებული, თუ ერთი განსაზღვრავს მეორეს და, თუ ეს ასეა, რომელია წამყვანი . პროგნოზი ქცევითი აშლილობის გრძელვადიანი გამოსავალი, მისი ბუნებისა და სიმწვავის ხასიათიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვნად მერყეობს. ერთ-ერთი ფართომასშტაბიანი კვლევით დადგინდა, რომ იმ ბავშვების თითქმის ნახევარმა, რომლებიც ქცევითი აშლილობების დიაგნოზით გადიოდნენ მკურნალობას, მოზარდობის ასაკში ანტისოციალური ქცევა გამოავლინა. მოზრდილებში სოციოპათიის არც ერთი შემთხვევა არ არის დაფიქსირებული, რომ პაციენტს მოზარდობაში ქცევითი აშლილობა არ ჰქონოდა. კონტროლებსა და ბავშვთა სახლების ქცევითი აშლილობების მქონე აღსაზრდელებზე ხანგრძლივმა დაკვირვებამ იგივე შედეგები აჩვენა; ქცევითი აშლილობების მქონე ბავშვების.

სარჩევი: ←