პატროლოგია - Qwelly2024-03-28T20:44:25Zhttps://www.qwelly.com/group/patrologia/forum/topic/listForTag?tag=%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90&feed=yes&xn_auth=noმინუციუს ფელიქსი - ოქტავიუსიtag:www.qwelly.com,2015-03-09:6506411:Topic:9321592015-03-09T12:49:08.783Zლაშაhttps://www.qwelly.com/profile/lshisa
<p align="center"><img alt="ოქტავიუსი, მინუციუს ფელიქსი, პატროლოგია, ქველი, აპოლოგია, წმინდა მამა, qwelly, Minucius Felix, oqtaviusi, octavius" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064154154?profile=original" title="ოქტავიუსი | მინუციუს ფელიქსი | პატროლოგია | ქველი | Qwelly | Octavius | Minucius Felix"></img></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> 1. როცა ვიგონებ ჩემს საუკეთესო მეგობარს, ოქტავიუსს, და მეხსიერებაში აღვადგენ ყველაფერს, რაც ამ ადამიანის მომხიბვლელობასა და ღირსებას შეეხება, რაღაცნაირად მგონია, რომ იმას კი არ ვიგონებ, რაც მოხდა და დასრულდა, არამედ თავად ვბრუნდები წარსულში. მისი სახე ღრმად აღიბეჭდა ჩემს მეხსიერებაში და ყველაზე უსათუთეს გრძნობებს შეერია.</p>
<p> ტყუილად არ დაგვიტოვა ამ საოცარმა და წმინდა ადამიანმა განუზომელი სევდა. მასაც…</p>
</div>
<p align="center"><img title="ოქტავიუსი | მინუციუს ფელიქსი | პატროლოგია | ქველი | Qwelly | Octavius | Minucius Felix" alt="ოქტავიუსი, მინუციუს ფელიქსი, პატროლოგია, ქველი, აპოლოგია, წმინდა მამა, qwelly, Minucius Felix, oqtaviusi, octavius" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064154154?profile=original"/></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> 1. როცა ვიგონებ ჩემს საუკეთესო მეგობარს, ოქტავიუსს, და მეხსიერებაში აღვადგენ ყველაფერს, რაც ამ ადამიანის მომხიბვლელობასა და ღირსებას შეეხება, რაღაცნაირად მგონია, რომ იმას კი არ ვიგონებ, რაც მოხდა და დასრულდა, არამედ თავად ვბრუნდები წარსულში. მისი სახე ღრმად აღიბეჭდა ჩემს მეხსიერებაში და ყველაზე უსათუთეს გრძნობებს შეერია.</p>
<p> ტყუილად არ დაგვიტოვა ამ საოცარმა და წმინდა ადამიანმა განუზომელი სევდა. მასაც მეტისმეტად ვუყვარდით. ჩემი აზრები - დადებითიც და უარყოფითიც - ყოველთვის მისას ემთხვეოდა, წვრილმანი იქნებოდა თუ რაიმე სერიოზული საკითხი. ისე, რომ იფიქრებდი, ამ ორ ადამიანში ერთი და იგივე სულია განაწილებულიო. იგი ყოველთვის თანამიგრძნობდა, სიყვარულშიც და მიუტევებელ შეცდომებშიც. როცა ბნელით მოცული წყვდიადის გარღვევით მე გადავლახე უფსკრული და სიბრძნისა და ჭეშმარიტების გზას დავადექი, არა მარტო ჩემი თანამოაზრე გახდა, მისდა სასახელოდ, მაჯობა კიდეც.</p>
<p> ახლა, როცა ჩვენს გულთბილ ურთიერთობებს ვიხსენებ, უპირველეს ყოვლისა, მახსენდება მისი საუბარი ცეცილიუსთან, რომელიც მაშინ ცრუმორწმუნეობამ გაიტაცა. თავისი საფუძვლიანი მსჯელობებით ოქტავიუსმა იგი ჭეშმარიტებისაკენ მოაბრუნა.</p>
<p> 2. ჩემს სანახავად და თავისი საქმეების გამოც ოქტავიუსი რომში გამოემართა. დატოვა სახლი და პატარა ბავშვები, მეტად საყვარლები, უცოდველ ასაკში რომ არიან და თითქმის გაურკვევლად, სასიამოვნოდ რომ ტიტინებენ.</p>
<p> არ შემიძლია სიტყვებით გადმოვცე ის აღფრთოვანება, რაც ჩემი მეგობრის ჩამოსვლამ მომანიჭა. მით უფრო იმიტომ, რომ ამ სიხარულს ემატებოდა მისი მოულოდნელი ჩამოსვლის ელდაც.</p>
<p> ერთი-ორი დღის შემდეგ, როცა ერთმანეთს ვუამბეთ ყველაფერი, რაც უნახაობის გამო აღარ ვიცოდით, მან მოიწადინა წავსულიყავით ოსტეაში, რომელიც უმშვენიერესი ქალაქია, და სადაც ჩემი ორგანიზმის განკურნებისთვის მეტად სასიამოვნო და საჭირო ზღვის აბაზანებია. ასე რომ, იურიდიული საქმეების შემდეგ, რთველის ჟამს, მშვენიერი დასვენება გამომივიდა. ზაფხულის ცხელ დღეებს უკვე თანდათან ცვლიდა შემოდგომა.</p>
<p> გამთენიისას სასეირნოდ წავედით ზღვის ნაპირზე, რათა გვესუნთქა სუფთა ჰაერი, რომელიც ასე ახალისებს სხეულს და მიგვეღო უდიდესი სიამოვნება - გვესეირნა რბილ ქვიშაზე და ზედ ნაკვალევი დაგვეტოვებინა.</p>
<p> ცეცილიუსმა იქვე სერაპისის[1] ქანდაკება შენიშნა, და როგორც ხალხურ ცრუმორწმუნეობას ჩვევია, ხელი მიიტანა ტუჩთან და ბაგეებზე კოცნა აღბეჭდა.</p>
<p> 3. მაშინ ოქტავიუსმა მითხრა: ძმაო მარკუს, ცუდია, მიატოვო ბრბოსმიერი უვიცობის წყვდიადში ადამიანი, რომელიც განუყრელად შენთანაა, შინ და გარეთ. და დაუშვა, რომ ამ მშვენიერ დღეს მუხლი მოიყაროს გამშვენიერებული და გვირგვინებით შემკობილი ქვების წინაშე. მითუმეტეს, როცა მისი შეცდომა შენი სირცხვილიცაა.</p>
<p> ამ ლაპარაკში გავიარეთ ქალაქის ნახევარი და მივადექით ფართოდ გაშლილ ზღვის ნაპირს, რომელსაც თითქოსდა სასეირნოდ რწყავდა მსუბუქი ტალღა. მუდამ მოუსვენარი ზღვა აქაფებულ ზვირთებს კი არა, მოლივლიოვე ტალღებს ესროდა ნაპირს. ჩვენ ვიდექით ნაპირის ბოლოს და აღტაცებული ვიყავით ზღვის ანცობით. იგი ხან ჩვენს ფეხებს ეთამაშებოდა ტალღებით, ხან კიდევ უკან აბრუნებდა და აუჩინარებდა მათ.</p>
<p> ასე ნელ-ნელა მივყვებოდით ზღვის ნაპირს და ვყვებოდით თავშესაქცევ ამბებს. ოქტავიუსი გვიამბობდა ნაოსნობის შესახებ. საკმაო მანძილი გავიარეთ ამ ლაპარაკში, შემდეგ კი იგივე გზით უკან გამოვბრუნდით. იმ ადგილს რომ მოვადექით, სადაც ნაპირზე გამორიყული პატარა ნავები ეყარა, ცელქი ბიჭები შევამჩნიეთ. ისინი ზღვაში ქვების სროლით ერთობოდნენ.</p>
<p> ეს თამაში ასეთია: იღებენ ზღვისაგან გამორიყულ მომრგვალებულ ქვას, იჭერენ თითებით, იხრებიან რამდენიც შეუძლიათ და ისვრიან ზღვის ზედაპირზე. მსუბუქი სროლის შემთხვევაში ქვა ტივტივებს და უკან მოცურავს. როცა საგულდაგულოდ ისვრიან, მაშინ იგი იძირება და ისევ ამოტივტივდება. გამარჯვება რჩება იმ ბავშვს, რომლის ნასროლიც დიდხანს მოძრაობს და ხშირად გამოირიყება ხოლმე ნაპირზე.</p>
<p> 4. ამ სანახაობით ძალიან ვისიამოვნეთ. მაგრამ ცეცილიუსი არაფერს არ აქცევდა ყურადღებას, არც იცინოდა. გაჩუმებულს და შეწუხებულს შორს ეჭირა ჩვენგან თავი, ვერ გამეგო რას გამოხატავდა მისი სახე.</p>
<p> რაშია საქმე? - ვკითხე მე - ცეცილიუს, რატომ ვერ გამჩნევ სიხალისეს და ვერ ვხედავ შენს თვალებში იმ სიხარულს, რომელიც მეტად სერიოზულ მომენტებშიც გქონდა ხოლმე?</p>
<p> მან მიპასუხა: მე მაწუხებს და მაშფოთებს ოქტავიუსის სიტყვები, ცოტა ხნის წინ ნათქვამი, რომლითაც თავს დაგესხა და გამხილა. არანაკლებ უვიცობას მწამებს იგი მეც. ამაზე ვერ გავჩუმდები და მოვითხოვ, ოქტავიუსმა ამიხსნას, რაშია საქმე. და თუ იგი დამთანხმდება, მიხვდება, რომ უფრო იოლია ახლობლების წრეში კამათი, ვიდრე ისეთნაირი მსჯელობა რაიმე საკითხზე, როგორც ამას ფილოსოფოსები აკეთებენ.</p>
<p> დავსხდეთ ქვის ჯებირზე, რომელიც საბანაოს იცავს და შეჭრილია ზღვაში. დაღლილობისგანაც დავისვენებთ და ინტენსიურ კამათსაც შევძლებთ.</p>
<p> დავსხედით ისე, როგორც ცეცილიუსმა გვირჩია. მე შუა ადგილი მარგუნეს. არა იმიტომ, რომ პატივი მცეს, ან მომრიგებლად დამაყენეს - მეგობრობაში ხომ ყველას თანაბრად მიეგება. არამედ იმიტომ, რომ, როგორც მსაჯული, ორივესთან ახლოს ვყოფილიყავი, ყური მეგდო მათთვის და ორივე მოკამათე თანაბრად შემეფასებინა.</p>
<p> 5. ცეცილიუსმა ასე დაიწყო: ძმაო მარკუს, შენ არაფერი გაქვს საყოყმანო იმაზე, რაზეც ახლა ჩვენ ვკამათობთ. შენ ხომ დიდი დაკვირვებით შეისწავლე ცხოვრების ორივენაირი ფორმა, ერთი უარყავი და მეორე აღიარე. ახლა კი ისე უნდა მოიქცე, თითქოს ნამდვილად გეჭიროს ხელში მართლმსაჯულების სასწორი, საკუთარი კეთილგანწყობის საფუძველზე არც ერთ მხარეს არ უნდა მიუდგე, რათა ჩვენი კამათისმიერი მოსაზრებები წარმოაჩინო, და არა შენი პირადი დამოკიდებულება.</p>
<p> ასე რომ, თუ შენ დაესწრები ჩვენს კამათს, როგორც ორივე მხარისთვის უცნობი, მაშინ იოლი იქნება იმის დამტკიცება, რომ ყველაფერი, რაც ადამიანს შეეხება, საკამათოა, ბნელით მოცული, დაუჯერებელი და სინამდვილესთან უფრო ახლოს მყოფი, ვიდრე ნამდვილი. საწყენია და მოუთმენელი იმ გაუნათლებელ ადამიანთა საქციელი, რომელთაც არაფერი გაეგებათ ყველაზე მარტივი ხელოვნებისაც კი და თავს ნებას აძლევენ, განსაჯონ ყველაზე უმთავრესი და წმინდა საკითხები, რომელთა შესახებაც საუკუნეთა განმავლობაში დავობს სხვადასხვა მიმდინარეობა, და, საერთოდ, ფილოსოფია.</p>
<p> სინამდვილეში მართლაც შორსაა ღვთაებრივის გაგებისგან ადამიანური შესაძლებლობები. მას არ ძალუძს ჩასწვდეს იმას, რაც ჩვენს ზემოთ, ცაშია, და არც იმას, რაც მიწის ქვემოთაა. ამისი არც ცოდნა აქვს მონიჭებული, არც მასში შეღწევისა და წვდომის ღვთაებრივი უნარი. საკმაოდ გონივრული იქნება, თუკი ძველ სიბრძნეს გავყვებით და საკუთარ თავს უკეთ შევიცნობთ. თუ მაინცდამაინც გავაგრძელებთ უაზრო და ტყუილუბრალო ჯაფას, მაშინ ადამიანური შესაძლებლობების საზღვარს გადავალთ და ჩვენი უტიფარი სურვილებით მიწისთვის გაჩენილები ცისა და მნათობებისკენ გადავინაცვლებთ. ასეთ შემთხვევაში უნაყოფო და საშინელ წარმოდგენებს მაინც ნუ მივუმატებთ ამ შეცდომას.</p>
<p> ყველაფრის სათავე არის ბუნების თესლი, რომელიც მყარად დევს მის ფუძეში. შემოქმედი ღმერთი ვინღაა? სამყაროს ყველა ნაწილი შეიქმნა, გაიყო და განაწილდა შემთხვევითი შეხვედრის წყალობით. მომწესრიგებელი ღმერთი ვინღაა? ვარსკვლავებმა ცეცხლი აღაგზნეს, ზემოთ ცა ამაღლდა, ქვემოთ მიწა დამკვიდრდა სიმძიმის წყალობით, ზღვა წყლით აღივსო. რელიგია რაღაა, ან უფლის შიში, ან ცრუმორწმუნეობა?</p>
<p> ადამიანი, და საერთოდ, ცოცხალი არსება იბადება, სუნთქავს და იზრდება ელემენტების თავისუფალი შეკავშირების წყალობით. შემდეგ ისინი ისევ ნაწილებად იშლებიან, ეს ელემენტები წყვეტენ ერთმანეთთან კავშირს და განიბნევიან. ასე რომ, თავდაპირველ წყაროს უბრუნდება ყველაფერი. ყოველგვარი ოსტატის, მსაჯულისა და შემოქმედის გარეშე.</p>
<p> ცეცხლოვან თესლთა შეერთების წყალობით მუდამ ანათებენ სხვადასხვა მნათობები, მიწიდან ამოსული ორთქლით ღრუბლები წარმოიქმნება, მათი შეხების შედეგად ავდრის ღრუბელი ჩნდება. შემდეგ ის დაბლა ეშვება და წვიმად იქცევა, ქრიან ქარები. მოდის სეტყვა. ღრუბლების შეჯახებით ქუხს, ელავს და ანათებს. მეხი განურჩევლად ეცემა ყველაფერს, მთებსა და ხეებს, ანადგურებს წმინდა თუ უწმინდურ ადგილს. კლავს როგორც დასჯის ღირსს, ასევე ღვთისმოსავ ადამიანს. რა უნდა ითქვას გამოუცნობ შემთხვევათა ასეთ სიმრავლეზე, რომელიც ყოველგვარი წესისა და რიგის გარეშე ანადგურებს სიცოცხლეს?</p>
<p> ერთნაირია კარგისა და ცუდის ბედი საზღვაო კატასტროფისას. განურჩეველია ღირსეული და უღირსი. ხანძრის დროს ერთად იღუპებიან უდანაშაულონი და ბოროტმოქმედნი. როცა სასიკვდილო ეპიდემია მძვინვარებს, განურჩევლად იხოცება ყველა. ომის დროს საუკეთესო ადამიანები უფრო ადრე კვდებიან. მშვიდობიანობისას კი არა თუ გათანაბრებულია ურცხვი ღირსეულთან, არამედ აღმატებულიც. ასე რომ, უმრავლეს შემთხვევაში არც კი იცი, რომელი უკეთესია, იმათი ნაკლი დაგმო თუ ბედნიერებას შენატროდე.</p>
<p> სამყარო რომ ღვთაებრივი წინასწარგანგებითა და შემოქმედის ნებით იმართებოდეს, ფალარისი[2] და დიონისიოსი[3]ვერასოდეს მიიღებდნენ მეფობას, რუტილიუსსა[4] და კამილუსს[5] არ გადაასახლებდნენ, სოკრატეს საწამლავი არ ერგებოდა.</p>
<p> აი, უხვმოსავლიანი ხეები, შემოსული პურის ყანა, სავსე მტევნები წვიმისგან ზიანდება, სეტყვით ილეწება; ასე რომ, ან ჭეშმარიტებაა ჩვენთვის მიუწვდომლად დაფარული და ბინდით მოცული, ან, - რაც უფრო სარწმუნოა, სხვადასხვა საეჭვო კანონებით სამყაროს მართავს თავაშვებული ბედისწერა.</p>
<p> 6. რადგანაც ყველაფერს მართავს დადგენილი ბედისწერა, ან განუსაზღვრელი, საიდუმლოებით მოცული ბუნება, ბევრად უკეთესი და მისაღები, ჭეშმარიტების სათავედ მივიჩნიოთ წინაპართა მოძღვრება, შევუდგეთ ტრადიციულ სარწმუნოებას, გვეშინოდეს და თაყვანი ვცეთ იმ ღმერთებს, რომლებიც წინაპრებმა აღიარეს. იოლად ნუ გავუშინაურდებით მათ და ღმერთის ნებას ნუ კი განვსჯით, წინაპრებს დავუჯეროთ, რომლებიც კაცობრიობის გაჩენისთანავე, ადრეულ ხანაში ღირსნი გახდნენ, ჰყოლოდათ მათი მფარველი და წარმმართველი ღმერთები.</p>
<p> ყოველ სახელმწიფოში, პროვინციასა და ქალაქში თვითმყოფადი, წმინდა ეროვნული ხასიათის ღვთისმსახურების რიტუალი სრულდება. ყველა თავთავიანთ ადგილობრივ ღვთაებას სცემს თაყვანს. როგორც მაგალითად, ელევსინელები - ცერერას[6]. ფრიგიელები - მატერს[7]. ეპიდავრელები - ესკულაპეს[8]. ქალდეველები - ბელუსს[9]; სირიელები - ასტარტეს[10], ტავრიელები - დიანას, გალები - მერკურს, რომაელები კი - ყველას.</p>
<p> რომაელთა ძლიერება და ავტორიტეტი მთელ დედამიწას სწვდება. მზის გზაზე უფრო თვალუწვდენელია იგი და თვით ოკეანის ნაპირებამდეც აღწევს. ისინი საომარ საქმეებშიც კი რელიგიურ ზნეობას ამჟღავნებენ. ტაძრებითა და უცოდველი ქალწულებით ამაგრებენ ქალაქებს, პატივსა და დიდებას მიაგებენ ქურუმებს. მაშინაც კი, როცა კაპიტოლიუმში არიან მომწყვდეულნი, თაყვანს სცემენ ღმერთებს, რომელთაც სხვები გაუნაწყენდებოდნენ და განუდგებოდნენ. რწმენით გამამაცებულები უიარაღოდ არღვევენ გალელთა ლაშქარს და როცა მტრის ციხე-სიმაგრეში შედიან, გამარჯვებით გამხნევებულები დამარცხებულთა ღმერთებს სცემენ თაყვანს. ყოველგან მათთვის უცხო, ახალ ღმერთებს ეძებენ, თავისად აქცევენ და საკურთხევლებს უშენებენ მათ. ასე გაითავისეს სხვა ხალხთა ღვთაებები და მთელი ქვეყნიერების მეფობის ღირსნი გახდნენ. საუკუნეთა მანძილზე ასეთი განუწყვეტელი განახლებით მათი რელიგიური წესები კი არ დაკნინდა, პირიქით, გაძლიერდა. კულტმსახურება და ტაძრები ხომ იმდენად უფრო წმინდაა, რამდენადაც სიძველითაა გამაგრებული.</p>
<p> 7. სხვათა შორის, არც იმის აღიარებისა მეშინია, რომ, შესაძლოა, რაიმე მეშლებოდეს. მაგრამ თქვენ უფრო მეტად ცდებით. ჩვენი წინაპრები ყურადღებით ეკიდებოდნენ ფრინველთმისნობასა და სხვადასხვა სახის მკითხაობას, აშენებდნენ საკურთხევლებსა და ტაძრებს, სწირავდნენ მსხვერპლს.</p>
<p> ჩაიხედე ისტორიულ წიგნებში, როგორ ასრულებდნენ ისინი ყველა რელიგიურ წესს, როგორ წყალობდა მათ ღმერთი, როგორ არიდებდნენ თავს რისხვას და მოსალოდნელ სასჯელს.</p>
<p> ამის მოწმეა დედა იდეა, რომელმაც თავისი მოსვლით ქალური სიწმინდეც დაგვანახა და ქალაქიც იხსნა მტრის საშიშროებისაგან. ამის მოწმეა ორი მხედარი ძმის ძეგლი, ტბასთან რომ დგას. სულთმობრძავ და გახვითქულ ცხენებზე ამხედრებულებმა იმავე დღეს აუწყეს ქალაქს სპარსეთზე გამარჯვების ამბავი. ამის მოწმეა სანახაობანი, რომლებიც განრისხებული იუპიტერის სახელზე სრულდება ხოლმე, და რომელიც ერთმა მდაბიომ ნახა სიზმარში. ამის მოწმეა დეკიუსების შეგნებული თავგანწირვა და კურციუსი, რომელიც თავის ცხენთან ერთად თვალუწვდენელ უფსკრულში გადაეშვა.</p>
<p> ჩვენი მკითხაობებიც ადასტურებენ ღმერთების არსებობას ზოგჯერ უფრო მეტადაც, ვიდრე ეს ჩვენ გვსურს. მდინარე ალია[11] უბედურების მომტანად ითვლება. ის, რაც კლავდიუსმა და იუნიესმა ჩაიდინეს, კართაგანელების წინააღმდეგ კი არ იყო მიმართული, მომაკვდინებელი მარცხი იყო. ტრაზიმენუსის ტბა რომაელთა სისხლით გაივსო იმიტომ, რომ ფლამინიუსმა[12] მასხრად აიგდო ფრინველთმისნობა. კრასუსმა თავისი ამპარტავნებით რისხვა დაიმსახურა და იძულებული გაგვხადა, პართელებისგან გამოგვეხსნა ჩვენი საბრძოლო ალამი.</p>
<p> აღარ გავიხსენებ უამრავ ძველ ამბავს, ღმერთების დაბადების შესახებ რომ მოგვითხრობს, არც მათ წყალობასა და მსხვერპლზე ვიტყვი რაიმეს, პოეტების სიმღერებსა და მისთანა წინასწარმეტყველებაზეც გავჩუმდები, მეტისმეტად ზღაპრულად რომ არ მოგეჩვენოთ ისინი.</p>
<p> დააკვირდი ტაძრებსა და საკურთხევლებს. ისინი მფარველობენ რომაელთა სახელმწიფოს და კიდეც ალამაზებენ. წმინდად ითვლებიან უფრო იმის გამო, რომ აქაური თუ სხვა ქვეყნების ღმერთების სამყოფელია, და არა იმიტომ, რომ მდიდრული და თვალწარმტაცი შესაწირავებით არიან სავსე. ამიტომაც ღმერთთან წილნაყარი მისნები წინასწარმეტყველებენ მომავალს, მოსალოდნელი განსაცდელის შესახებ გვაფრთხილებენ, სნეულებს კურნავენ, აძლევენ იმედს დაცემულებს, გაჭირვებულებს ეხმარებიან, უბედურებს ანუგეშებენ, მშრომელებს ტვირთს უმსუბუქებენ. ძილშიც კი ვხედავთ ღმერთებს, გვესმის და შევიცნობთ მათ, რომელთაც დღისით უსამართლოთ უარვყოფთ, უტიფრად ვეწინააღმდეგებით და ტყუილ ფიცს ვაძლევთ.</p>
<p> 8. ამრიგად, თუმცა უცნობია ღმერთების გაჩენის ამბავი და მათი ცხოვრების წესი, მაგრამ მათ არსებობას ყველა მტკიცედ და ერთსულოვნად აღიარებს. არაფერი მსმენია იმაზე უფრო მკრეხელური და ურწმუნო, ვიდრე ბოღმით ავსებული ადამიანების მსჯელობა, რომლებიც ასე ძველი, სასარგებლო და მართალი სარწმუნოების დარღვევასა და დამცირებას ლამობენ. ასეთები იყვნენ თეოდორე კირინევსი და მასზე უფრო ადრე - დიაგორას მელიუსი, რომელსაც წინაპრებმა სახელად "უღმერთო" შეარქვეს. ორივე მათგანი დაბეჯითებით ამტკიცებდა, რომ არ არსებობს არავითარი ღმერთი. ისინი უგულებელყოფდნენ საკულტო წესებსა და ყოველგვარ შიშს, რომელიც ადამიანურ ცხოვრებას წარმართავს.</p>
<p> ის ფილოსოფიური მიმდინარეობები, რომლებიც ამ უმსგავსო მოძღვრებას გაჰყვებიან, ვერასოდეს მოიხვეჭენ სახელსა და ავტორიტეტს.</p>
<p> ღვთაებრივ საქმეთა უმართებულო განკითხვისათვის პროტაგორა აბდერელი ათენელებმა გააძევეს თავიანთი საზღვრებიდან. მისი ნაწერები კი საჯაროდ დაწვეს. იმედია ნებას მომცემთ, თავისუფლად ვილაპარაკო: განა დასანანი არაა, გასაცოდავებული, უარყოფილი და უიმედოდ დარჩენილი ადამიანები რომ ეწინააღმდეგებიან ღმერთებს? ისინი ყველაზე უფრო ჭუჭყიანი სფეროდან აგროვებენ გამოუცდელებს და ქალებს, თავიანთი სუსტი სქესის გამო მალემრწმენებს. ღამეული შეკრებებით, სადღესასწაულო წესებითა და არაადამიანური ქცევით რაიმე წმინდა წესს კი არ ასრულებენ, არამედ ბილწავენ ყველაფერს. ესენი ბნელი და სინათლის მოშიში ხალხია. საზოგადოებაში ჩუმად არიან, მოფარებულ ადგილებში ლაზღანდარაობენ. საკურთხევლები ეჯავრებათ, რადგანაც ღმერთის საფლავებად თვლიან მათ, ღმერთებს შეურაცხყოფენ, წმინდა რიტუალებს მასხრად იგდებენ. თავს ისაწყლებენ, და თუ ამის საშუალება მიეცემათ, თავად ნახევრადტიტვლები, ზემოდან უყურებენ ქურუმთა პატივსა და მეწამულ ტანისამოსს. გასაკვირი სიბრიყვეა და დაუჯერებელი თავხედობა. თანადროულ, ცხოვრებისეულ გასაჭირს არად აგდებენ, მაშინ, როცა ეშინიათ ამოუცნობი მომავალი განსაცდელის. სხვათა შორის, სიკვდილისა არ ეშინიათ, ოღონდ ეშინიათ სიკვდილისა გარდაცვალების შემდეგ. ასე აცდუნებს მათ მკვდრეთით აღდგომის ფუჭი იმედი და შიშს უნერგავს.</p>
<p> 9. ეს არაფრის მომტანი რწმენა უფრო და უფრო ნაყოფიერად ვითარდება, დღითი-დღე იზრდება და მთელ სამყაროს მოიცავს ამ უწმინდური ხალხის საშინელი სამლოცველო. ასეთი რამ ძირფესვიანად უნდა აღმოიფხვრას და ერთსულოვნად დაიგმოს.</p>
<p> საიდუმლო და გამორჩეული ნიშნებით ცნობვენ ისინი თავიანთ თანამზრახველებს და გაცნობამდეც კი უყვართ ერთმანეთი. რაღაც სიყვარულის მაგვარი რწმენით არიან დაკავშირებულები და განურჩევლად უწოდებენ ერთმანეთს დებსა და ძმებს, რათა იმათი ყოვლად ჩვეულებრივი უზნეობა წმინდა სახელით მოინათლოს. ასე სახელგანთქმულია მანკიერებებით იმათი არაფრის მომტანი და ბრმა სარწმუნოება.</p>
<p> ეს რომ მართალი არ იყოს, არც ასე მრავალნაირი სახელგავარდნილი ჭორები იქნებოდა მათ შესახებ; გამიგონია, რომ ისინი თაყვანს სცემენ ყოვლად უგვანიუ ცხოველიუს, ვირის თავს და წმინდად ჰყავთ შერაცხული. ოღონდ არ ვიცი, რის საფუძველზე სწამთ ეს[13]. ღირსეულად ითვლება ასეთი წეს-ჩვეულებების მქონე რელიგია!</p>
<p> სხვები ამბობენ, რომ ესენი თაყვანს სცემენ თავიანთ წინამძღოლსა და ქურუმს, ისე ევედრებიან მას, როგორც შემქმნელსა და მშობელს.</p>
<p> არ ვიცი, იქნებ ტყუილია, მაგრამ ეს ეჭვი მათი საიდუმლო ღვთისმსახურების წესებით მართლდება. იმასაც ამბობენ, რომ ქრისტეანები მუხლს უყრიან ადამიანს, რომელიც დაისაჯა უღირსი საქციელის გამო და წმინდად აცხადებენ სიკვდილის მომასწავებელ ხის ჯვარს. დაცემულებისა და ცოდვილების საკადრისი საკურთხევლები აქვთ და ისეთ რაიმეს ეთაყვანებიან, როგორის ღირსებიც არიან.</p>
<p> ამ საზოგადოებაში შესვლის ცერემონიალი ისეთივე საზიზღარი რამეა, როგორი ხმებიც დადის მის შესახებ. გამოუცდელი ადამიანის მოსატყუებლად ფქვილში ფარავენ ბავშვს. ფქვილის ზედაპირით მოტყუებული თითქოსდა უვნებელ დარტყმას აყენებს და ბრმად კლავს ბავშვს. ო! სისაძაგლე! გაშმაგებულები ლოკავენ სისხლს, იყოფენ მისი სხეულის ნაწილებს და ასეთი მსხვერპლით უკავშირდებიან ერთმანეთს. ამნაირი შეთანხმებული ბოროტმოქმედება თანაბრად ავალდებულებს ორივე მხარეს, რომ ჩუმად იყოს. ეს რიტუალი ბევრად უფრო საშინელია, ვიდრე შებილწვა ყველაფერი იმისა, რაც წმინდაა.</p>
<p> ცნობილია მათი ნადიმების ამბებიც. ამაზე თითქმის ყველა ლაპარაკობს. მათ შორის ცირტელი ორატორიც[14]. მზის სადღესასწაულო დღეს იკრიბება ყველა სქესისა და ასაკის ადამიანი ბავშვებთან, დებთან და დედებთან ერთად. ტრაპეზის შემდეგ, როცა შეზარხოშდებიან და სასმელი ვნებების ცეცხლში გახვევს მათ, ხორცის ნაჭერს უგდებენ კანდელზე თოკით მიბმულ ძაღლს გაცილებით უფრო შორს, ვიდრე თოკის სიგრძეა. ძაღლი მიიწევს ხორციხკენ, აყირავებს შანდალს და აქრობს სანთელს. ეს ადამიანები ენით გამოუთქმელი სურვილებით მიისწრაფიან, თანაზიარი გახდნენ ასეთი ბნელი ამბების. თუ თავად არ ჩადიან, თანაუგრძნობენ სხვებს.</p>
<p> 10. ზოგიერთ ამბავს განზრახ გვერდს ვუვლი. ისედაც საკმაოდ ბევრია.</p>
<p> ყველაფერი თუ არა, უმრავლესობა რომ მაინც სინამდვილეს შეეფერება, ამ რელიგიის საიდუმლოებებიც ცხადყოფენ. საგულდაგულოდ რატომ მალავენ ყველაფერს, რასაც ჩადიან. კეთილი საქმე ხომ ყოველთვის საჯაროდ ხდება, ბოროტი კი - მალვით. რატომ არა აქვთ სამსხვერპლოები, ტაძრები, ცნობილი ძეგლები? თავისუფლად რატომ არ იკრიბებიან და ლაპარაკობენ, თუ არა იმის გამო, რომ რასაც მალულად ემსახურებიან, სასირცხოა და სასჯელის ღირსი?</p>
<p> და მართლაც ვინ არის ეს ღმერთი, ან სად არის იგი, საყოველთაო, მარტოსული და მიტოვებული, რომელსაც არ აღიარებს არა ხალხი, არა სახელმწიფო, არც რომაული რელიგია. მხოლოდ საწყალმა იუდეველებმა აღიარეს ერთი საყოველთაო ღმერთი და ისიც საჯაროდ. თანაც ტაძრებიც აქვთ, საკურთხევლებიც, მსხვერპლშეწირვაც იციან და სხვა წმინდა წესებიც. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ამ ღმერთს არავითარი ძალა და მეუფება არ ჰქონია. ამიტომაც დაატყვევეს იგი რომაელებმა მის აღმსარებელ ხალხთან ერთად.</p>
<p> გარდა ამისა, რამდენ სასწაულს, რაინაირ უცნაურობებს იგონებენ ქრისტიანები. თითქოს ეს იმათი ღმნერთი, რომელსაც ვერც სხვებს უჩვენებენ და თვითონაც ვერ ხედავენ, ყველას საქმესა და საქციელშია, ნათქვამსა და ფარულ ნააზრევშიც კი სუფევს. ყველაფერს მოიცავს და ყველგანაა. წამებულად მიიჩნევენ მას და ურცხვად თვლიან, რომ იგი ყველასა და ყველაფერზე ზრუნავს. ყველაფრის მფარველია და ყველგანაა. ასეთი განფენილობის გამო არ ძალუძს თითოეულს ეჩვენოს და რადგანაც თითოეულში იმყოფება, შეუძლებელია სრული სახით გამოჩნდეს.</p>
<p> 11. მაინც რას ამბობენ ისინი? იმუქრებიან, რომ მიწას, და საერთოდ, მთელ სამყაროს მნათობების ცეცხლი დაწვავს. დაიწყება ნგრევა, დაირღვევა ღვთაებრივი კანონებით დადგენილი სამყაროს წყობა, ელემენტთა ურთიერთკავშირი, ზეციური ჰარმონია და ასე მოწესრიგებული სამყარო დაიშლება.</p>
<p> არც ამით კმაყოფილდებიან ქრისტიანები. ათასგვარ ამბავს იგონებენ. სჯერათ, რომ სიკვდილის შემდეგ ისევ აღდგება იმათი გვამი და ფერფლი; არ მესმის, ისეთი თავდაჯერებით სწამთ თავიანთი ტყუილის, თითქოს და მართლა აღდგენ მკვდრეთით. ორმხრივი ბოროტებაა, ორმაგი სისულელე. ცასა და ვარსკვლავებს, ჩვენთვის ხელშეუხებლებს, ისინი დაღუპვას უწინასწარმეტყველებენ. თავიანთ თავებს კი მოკვდავებს, რომლებიც ისევე კვდებიან, როგორც იბადებიან, მარადიულ სუფევას ჰპირდებიან.</p>
<p> აშკარაა, რომ ამიტომაც წვავენ ისინი გვამებს, თითქოს ამის გარეშე ვერ გაიხრწნება მიწაში. რა განსხვავებაა, მხეცები დაგლეჯენ სხეულს, ზღვა ჩაყლაპავს, მიწა შთანთქავს თუ ცეცხლი დაწვავს. ყველანაირი დასაფლავება სატანჯველია, თუ ამას სხეული გრძნობს, და თუ ვერ გრძნობს, უმჯობესია, რაც უფრო სწრაფად განადგურდება.</p>
<p> ასეთი შეცდომის წყალობით კარგებს ისინი სიკვდილის შემდეგ ნეტარ სიცოცხლეს აღუთქვამენ, სხვებს კი, როგორც უსამართლოებს - მარადიულ ტანჯვას.</p>
<p> ბევრ რამეს დავუმატებდი ნათქვამს, რომ არ ვჩქარობდე სიტყვის დამთავრებას. უსამართლოები რომ არიან, ამაზე აღარ გავაგრძელებ, უკვე გითხარით. მე რას მივიჩნევ, ეს არაფერ შუაშია. უმრავლესობის აზრით, და ამაში თქვენც დამერწმუნებით, ბედისწერა ხდის ადამიანს ბოროტად ან უცოდველად.</p>
<p> ჩვენს საქციელს, რომელსაც ბედისწერა წარმართავს, თქვენ ღმერთისეულად მიიჩნევთ. ასე რომ, თქვენი მიმდევარი ხდება არა ის, ვინც ნებით ისწრაფვის ამისკენ, არამედ გამორჩეული. გამოდის, რომ ღმერთი უსამართლო მსაჯულია, რომელიც ადამიანებს განიკითხავს თავისი არჩევანის მიხედვით და არა თავისუფალი ნებით.</p>
<p> ისიც მინდა გავიგო, თქვენი აზრით, როგორ აღდგება ხელმეორედ ადამიანი? სხეულით? რომელი სხეულით? თავისივეთი თუ განახლებულით? თუ სხეულის გარეშე? რამდენადაც მე ვიცი, უსხეულოდ არც გონებაა, არც სული და არც სოცოცხლე. იგივე სხეულით? იგი ხომ დიდი ხანია გაიხრწნა. ახალი სხეულით? ეს ხომ სხვა ადამიანის დაბადებაა და არა უწინდელის აღდგომა.</p>
<p> რამდენი დრო გავიდა, უთვალავმა საუკუნემ ჩაიარა, მიცვალებულთაგან რომელი ერთი დაბრუნდა უკან თუნდაც იმ სახით, როგორც პროტე სილაური, რაღაც გარკვეული დროით, რათა სარწმუნო მაგალითად გვქონოდა. ყოველივე ეს არაჯანსაღი გონების წარუმატებელი გამონაგონია და ცრუ პოეტების ყოვლად უსარგებლო ნუგეში, რომელიც თქვენ, მალემრწმენებმა ურცხვად მიაწერეთ ღმერთს.</p>
<p> 12. თქვენ ანგარიშს არ უწევთ თანამედროვეთა გამოცდილებას, თორემ დარწმუნდებოდით, ტყუილი რომაა ეს იმედები და დაპირებები. რა გელით სიკვდილის შემდეგ, ამაზე იფიქრეთ, სანამ კიდევ ცოცხლები ხართ. აი, ნახეთ, საუკეთესო ნაწილს, თქვენივე თქმით, ყველაფერი აკლია, უკიდურესი გაჭირვებით შრომობს, და ღმერთი ამათ ითმენს, თვალს ხუჭავს. არ სურს, ან არ ძალუძს დაეხმაროს თავისიანებს. ასე რომ, იგი ან სუსტია, ან უსამართლო. სიკვდილის შემდეგ უკვდავებაზე რომ ფიქრობ, ნუთუ ვერ გრძნობ, რომ საფრთხე გემუქრება, ციება გაგაწამებს, დარდი მოგინელებს. ნუთუ ვერ აფასებ შენს მდგომარეობას, ვერ შეიგრძნობ წარმავლობას. საწყალო, თავს ნებას აძლევ, რომ აღიარო შენი უძლურება!</p>
<p> აღარ გავაგრძელებ საერთო უბედურებაზე ლაპარაკს. აი თქვენი მსჯავრი, რისხვა, წამება, არა სალოცავი, არამედ უბედურების მომტანი ჯვარი. ცეცხლი, რომელზეც წინასწარმეტყველებთ და გეშინიათ კიდეც. სადაა ის ღმერთი, რომელსაც მკვდრეთით აღდგომილთა შეწევნა ძალუძს და ცოცხლებისა არა. განა მის გარეშე არ მოიპოვეს რომაელებმა ძალაუფლება და ბატონობენ მთელ ქვეყნიერებაზე და თქვენზეც? თქვენ კი, დაბვეჩავებულები და შეწუხებულები უარს ამბობთ ჩვეულებრივ სიამოვნებაზეც კი. არ ესწრებით სანახაობებს, არ მონაწილეობთ დღესასწაულებში, საერთო ნადიმებზე, საკრალურ შეჯიბრებებში. ზიზღით უყურებთ სამსხვერპლო საჭმელ-სასმელს. ასე გეშინიათ თქვენგანვე უარყოფილი ღმერთების.</p>
<p> ყვავილებით არ იმკობთ თავებს, ნელსაცხებელს არ იცხებთ. გვამებისთვის ინახავთ მას. საფლავების გვირგვინებით შემკობაზეც უარს ამბობთ. ფერწასულები და აკანკალებულები მუდამ სიბრალულს იმსახურებთ, მაგრამ მხოლოდ ჩვენი ღმერთებისგან. საცოდავებო, თქვენ ვერც აქ ცხოვრობთ და ვერც სიკვდილის შემდეგ აღდგებით.</p>
<p> თუ კიდევ შეგრჩათ კეთილგონიერება და სინდისი, მოეშვით ცის სამყაროს, მიწის საიდუმლოებებს და მასზე წინასწარმეტყველებას. გაუნათლებელ, უბირ და უხეშ ადამიანთათვის საკმარისია იმის გამოკვლევა, რაც თქვენს ფეხთქვეშაა. ვისაც არ ძალუძს შეიცნოს კაცობრივი, მითუმეტეს არ ხელეწიფება განსაჯოს ღვთაებრივი.</p>
<p> 13. თუკი ფილოსოფიური აზროვნების მიმართ რამენაირი მიდრეკილება გაქვთ, რამდენადაც შეგიძლიათ, მიბაძეთ სოკრატეს, ბრძენთა შორის უპირეველესს. როცა მას რაიმეს ჰკითხავდნენ ციური ამბების შესახებ, იგი ყოველთვის ასე პასუხობდა: "რაც ჩვენს ზემოთაა, იგი საჩვენო საქმე არაა". ღირსეულად შეაფასა იგი მისანმა. მართლაც, შეუდარებელი ბრძენკაცი იყო. სოკრატემაც იცოდა, რომ ყველაფრის ცოდნით კი არ აღემატებოდა სხვებს, არამედ არცოდნის აღიარებით. ასე რომ, ამ აღიარებაში უდიდესი სიბრძნე დევს.</p>
<p> სწორედ აქედან მომდინარეობს არკესილაუსის, კარნეალესა და უმეტესი აკადემიკოსების თვალსაზრისი, უმაღლეს საკითხებთან დაკავშირებით. ამგვარი ფილოსოფიური მიდგომა უვიცებისთვის უსაფრთხოა, სწავლულთათვის კი - სასახელო. სიმონიდეს სიფრთხილე ხომ ყველას აოცებს, განა არ უნდა მივბაძოთ მას? როცა ტირანი ჰიერონუსი შეეკითხა, რა აზრისა იყო ღმერთზე, პასუხისთვის პირველად პირველად სიმონბიდემ ერთი დღე ითხოვა. მერე ორი დღე, ცოტა ხნის შემდეგ კიდევ ერთი ამდენი, ბოლოს, როცა ტირანმა დაყოვნების მიზეზი იკითხა, ასეთი პასუხი მიიღო: "რამდენად უფრო ღრმად შევუდექი გამოკვლევას, იმდენად უფრო ბუნდოვანი გახდა ჩემთვის ჭეშმარიტება".</p>
<p> მეც მაგ აზრისა ვარ. ის, რაც საეჭვოა, ხელშეუხებლად უნდა დავტოვოთ. როცა ასეთი დიდი პიროვნებები თავს იკავებენ განმარტებებისაგან, შემთხვევითმა ადამიანმა თავი უნდა შეიკავოს, თორემ შესაძLოა, რაიმე ცრურწმენა მოახვიოს ვინმეს თავს, ან მთლიანად დაანგრიოს რელიგია.</p>
<p> 14. ასე თქვა ცეცილიუსმა და სიხარულით გაბრწყინდა (მისი სიტყვებიდან გადმოღვრილი შემართება ასუსტებდა გულისწყრომის ცეცხლს). ნუთუ ამაზე პასუხს გამცემს ოქტავიუსი, პლავტეს მოდგმის კაცი, უპირველესი მცხობელი და უკანასკნელი ფილოსოფოსი?</p>
<p> მე მას ვუთხარი: თავი შეიკავე, ნუ ზეიმობ ჯერ გამარჯვებას, წინასწარ ნუ აიკვეხნი შენი საუბრის მხატვრული სილამაზით, სანამ ორივე მოკამათე არ იტყვის საბოლოო სიტყვას. მით უმეტეს, რომ თქვენ თავის გამოსაჩენად კი არა, ჭეშმარიტების საძიებლად კამათობთ. და რამდენადაც მომეწონა შენი გონებამახვილური სიტყვა, იმდენადვე მაინტერესებს მეორე მხარეც, კონკრეტულად კი არა, საერთოდ, კამათის ფორმით. უმეტეს შემთხვევაში, მოკამათეთა უნარის მიხედვით ყველასათვის ნათელი ჭეშმარიტების სახეც კი შეიძლება შეიცვალოს. ასეთი რამ დამახსაიათებელია მალემრწმენი მსმენელისათვის, რომელიც ლამაზი სიტყვებით შეცდება ხოლმე, საქმის ნამდვილ არსს მოწყდება, განსჯის გარეშე ღებულობს ყველანაირ ნათქვამს და მართალს ტყუილისაგან ვეღარ არჩევს. არ იცის, რომ დაუჯერებელ რამეშიც შეიძლება იყოს ჭეშმარიტების მარცვალი და პირიქით, სარწმუნოში - ტყუილი. ასე რომ, რაც უფრო ხშირად ენდობა მსმენელი ასეთ შეუვალ მტკიცებებს, მით უფრო იოლად ატყუებს მას გამოცდილი მოკამათე. დაუფოქრებლობით ასე განუწყვეტლივ ცდებიან და იმის მაგივრად, რომ საკუთარი თავცი დაიდანაშაულონ, სხვებს სდებენ ბრალს. ყველაფერს აკრიტიკებენ და უარყოფენ, და არა იმას, რამაც შეაცდინა. ჩვენც უნდა გავითვალისწინოთ ეს, არასწორად რომ არ მივუდგეთ კამათს, როგორც ეს ჩვეულებრივ ადამიანთა უმრავლესობას ემართება ხოლმე, მალემრწმენები იოლად აღმოჩნდებიან ასეთ მახეში და მერე ეჭვის თვალით უყურებენ ყველაფერს. რთულ საკითხებზე მსჯელობას შემდეგი გარემოებანი ახასიათებს: ერთი მხრივ, ჭეშმარიტება ბუნდოვანია, მეორე მხრივ, კი საუბრის არაჩვეულებრივი სიმსუბუქის წყალობით ნათქვამი ჭეშმარიტების დამადასტურებელ სახეს იღებს. ამიტომაც ზედმიწევნით უნდა ავწონ-დავწონოთ თითოეული და შევაფასოთ მოქმედების ასეთი უნარი, რათა შესაძლებლობა გვქონდეს, ავირჩიოთ და მოვიწონოთ მხოლოდ ის, რომელიც სწორია.</p>
<p> 15. ცეცილიუსმა მიპასუხა: ვერ ასრულებ შენ ნამდვილი მსაჯულის მოვალეობას. უსამართლო ჩარევით ჩემს პოზიციებს ასუსტებ, მაშინ, როცა ოქტავიუსს ერთადერთი და შეუჩერებელი მიზანი ამოძრავებს, როგორც შეუძლია თავი იმართლოს.</p>
<p> მე ვუთხარი: ის, რაშიც შენ ბრალს მდებ, საერთო სარგებლობისთვის მოვიტანე, რათა ზედმიწევნით გამოძიებით და არა თავდაჯერებული მჭერმეტყველებით წარმოგვედგინა ჩვენი მოსაზრებები და საქმისეულ სიმყარეს დავყრდნობოდით. ნუ გადავიტანთ ყურადღებას ამ ბრალდებებზე, უმჯობესია, გულისყურით მოვუსმინოთ ჩვენს მოპასუხეს.</p>
<p> 16. ოქტავიუსმა დაიწყო: მე ვიტყვი იმას, რასაც შევძლებ და შენც უნდა შემომიერთდე, რათა სიმართლით ჩამოვიწმინდოთ ბრალდებების ლაქა. ღმერთმა იცოდეს, ტყუილს არ ვამბობ. დასაწყისშივე შევამჩნიე მის სიტყვებში რაღაც დაბნეულობა და გაურკვევლობა. ახლა ძნელია იმის გაგება, საბოლოოდ დაირღვა მისი აზრების მთლიანობა თუ შეცდომამ შეიტყუა იგი.</p>
<p> ცეცილიუსი ზოგჯერ ამბობდა, რომ ღმერთებისა სწამს, ხან მერყეობდა მათ განსაზღვრაში. მისი მერყევი პოზიცია არასაიმედო საფუძველს აძლევს ჩვენს პასუხსაც. ღვთის გულისათვის, არ მინდა დავიჯერო, რომ ამას იგი განზრახ აკეთებდა. მისი უბრალოებისგან შორსაა მოხერხებული ცბიერება. რა გამოდის? ჭეშმარიტი გზის არ მცოდნე იბნევა იქ, სადაც ეს გზა განტოტდება, შეშინებულმა არ იცის, რომელი ერთი აირჩიოს. და ვერც ყველას აღიარებს. ასე მარცხდება ის, ვისაც ჭეშმარიტებაზე მყარი აზრი არ გააჩნია, ასე იფანტება მისი მერყევი თვალსაზრისი. არაფერია გასაკვირი იმაში, რომ ცეცილიუსი ხშირად ვარდება წინააღმდეგობაში და მერყეობს. ეს რომ კიდევ არ განმეორდეს, შევეცდები უკუვაგდო მისი მოსაზრებები, რაგინდ წინააღმდეგობრივიც არ უნდა იყოს. ჭეშმარიტი გზით ხომ ერთადერთი მოიძებნება და დამტკიცდება ხოლმე. იგი არც საეჭვო იქნება და არც მერყევი.</p>
<p> ჩემი ძმის სიტყვებით, იგი მტკივნეულად განიცდის იმას, რომ გაუნათლებელი, საწყალი და გამოუცდელი ადამიანები კამათობენ ზეციურ საკითხებზე. ყველამ უნდა იცოდეს, რომ ადამიანი, განურჩევლად ასაკისა, სქესიოსა და მდგომარეობისა, გაჩენილია გონიერად და მგრძნობიერად, ჭკვიანად და მოხერხებულად, და ეს უნარი მან შემთხვევით კი არ მიიღო იღბლის წყალობით, არამედ მომადლებული აქვს. მაგრამ თვით ფილოსოფოსებიც, ან ხელოვნების სხვა დარგში მოღვაწენი სანამ სახელმოხვეჭილები გახდებიან გამომსახველობითი უნარისა და გონების წყალობით, უბრალო, ჩვეულებრივი ხალხია. სიმდიდრეზე მიჯაჭვულები კი უფრო მეტად თავიანთ ოქროს უთვალთვალებენ, ვიდრე ცას. ქრისტიანებმა კი, გლახაკებმა, თავადაც შეიძინეს ნამდვილი ცოდნა და სხვებსაც გადასცეს. - აქედან ცხადია, რომ ეს უნარი სიმდიდრის მიხედვით კი არ ეძლევა ადამიანს, არც მცდელობით, არამედ გონებასთან ერთად უჩნდება: ასე რომ, არაფერია უღირსი და გასაბრაზებელი იმაში, თითოეულმა ადამიანმა ღვთაებრივი ჭეშმარიტების ძიებისას თავისი მოსაზრება რომ გამოთქვას, რადგან იგი მაძიებლის ავტორიტეტით კი არა, ძიების სისწორის მიხედვით მოიპოვება. ამასთანავე, რამდენადაც ბუნებრივია საუბარი, იმდენად უფრო ნათელია აზრი, მჭერმეტყველებითა და ლამაზი სიტყვებით კი არაა შეფერილი, უბრალოა და თავისუფალი.</p>
<p> 17. მე არ ვეწინააღმდეგებვი იმას, რასაც ცეცილიუსი ამტკიცებს, რომ ადამიანმა უნდა შეიცნოს საკუთარი თავი და ყოველნაირად შეისწავლოს, ვინ არის, საიდან და რატომ წარმოიშვა. ელემენტებისგან შედგება, ატომთა გეგმაზომიერი შეხამებით მივიღეთ, თუ, უფრო სწორად, ღმერთმა შექმნა და სული შთაბერა. მაგრამ შეუძლებელია, შევისწავლოთ ადამიანური ბუნება ღვთაებრივი გახსნის გარეშე, რადგანაც ისინი მყარად უკავშირდებიან ერთმანეთს. ამიტომაც, თუკი ღვთაებრივ ბუნებას ვერ ჩაწვდები, ვერც ადამიანურს გაიგებ. ვერ შეძლებ, კარგად მოაწყო კონკრეტული სამოქალაქო საქმე, თუ არ შეისწავლი მას საერთო-კაცობრიულის დონეზე. ჩვენ ცხოველებისგან ის გვასხვავებს, რომ იმათ, მიწისკენ თავდახრილებს არ შეუძლიათ სხვა რაიმე დაინახონ გარდა საჭმელისა. ჩვენ კი ზემოთ მიმართული სახით ზეცას ვაკვირდებით, მეტყველებისა და აზროვნების წყალობით ღმერთს შევიცნობთ. ვგრძნობთ მას და ვემსგავსებით. შეუძლებელია, ვერ ვხედავდეთ ცის სინათლეს, რომელიც იპყრობს ჩვენს თვალებსა და გრძნობებს. უდიდესი მკრეხერლობაა, მიწაში ვეძებოთ ის, რაც ყველაზე ამაღლებულ ადგილას უნდა იყოს.</p>
<p> ჩემი აზრით, ვისაც ჰგონია, რომ მთელი ეს მოწესრიგებული სამყარო ღვთაებრივი წესით კი არა, სხვადასხვა ნაწილების დაკავშირებითაა შექმნილი, მას არც გონება აქვს, არც გრძნობა და არც მხედველობა. რაა იმაზე იოლი, უეჭველი და ნათელი, თვალები მიაპყრო ზეცას და დაინახო ის, რაც მის ირგვლივ და ქვემოთაა. შეამჩნიო, რომ არსებობს რაღაც ისეთიც, რომლის შეცნობა აღემატება ადამიანის გონებას; რომლის საშუალებით მთელი ბუნება სულდგმულობს, მოძრაობს, იზრდება, იმართვის. შეხედე ცას, რა ფართოდაა გადაჭიმული, რა სწრაფი მოძრაობებია იქ, ღამით როგორაა დაწინწკლული ვარსკვლავებით, ან დღისით როგორ ჩახჩახებს მზით. მაშინ დარწმუნდები, რომ მასში ყოვლისმპყრობელი და საკვირველი ღვთაებრივი ნებაა განსხეულებული. დააკვირდი წელიწადს, როგორ იქმნება იგი მზის მოძრაობით, თვეებს დააკვირდი, როგორ იცვლებიან მთვარის გაზრდა-დაბერებასთან ერთად. როგორ უცვლის ერთმანეთს ადგილს ბნელი და ნათელი, რომ ჩვენი საქმიანობა და დასვენებაც თანმიმდევრულად შეენაცვლოს ერთმანეთს. უფრო ფართოდ ასტროლოგებმა ილაპარაკონ მნათობებეზე და ვარსკვლავებზე, როგორ წარმართავენ ისინი მეზღვაურების მოძრაობის მიმართულებას, ან როგორ გვამცნობენ თესვისა და მკის დროს. ყოველივე ეს ვერ შეიქმნებოდა და მოწესრიგდებოდა უზენაესი შემოქმედისა და სრულყოფილი გონების გარეშე. და მართლაც, შეუძლებელია ამის გარეშე შევიგრძნოთ, განვსაჯოთ და შევიმეცნოთ რაიმე.</p>
<p> რა უნდა ითქვას დროების ასეთ სტაბილურ ცვალებულობაზე? განა თავის შემოქმედზე არ მიგვანიშნებს გაზაფხული ყვავილებით, ზაფხული და შემოდგომა – სასიამოვნო, მწიფე ნაყოფით, ზამთარი – ზეთისხილის სიუხვით? ეს ჰარმონია იოლად დაირღვევოდა, უმაღლესი გონებით რომ არ იმართებოდეს. წინასწარგანზრახულია გაზაფხულისა და შემოდგომის ზომიერი ტემპერატურაც. ზამთრის სიცივესა და ზაფხული პაპანაქებასთან ერთად, რათა შეუმჩნეველი და უზიანო იყოს ჩვენთვის წლის დროთა ცვალებადობა.</p>
<p> ყურადღება მიაქციე ზღვას, იგი ნაპირითაა შემოსაზღვრული. რაც რამ მცენარეა, ყველა მიწის საშოსგან საზრდოობს. ოკეანეს შეხედე, განუწყვეტლად მოძრაობს იგი ტალღების დინებით, წყაროები დაუსრულებლად მოედინებიან, ასევე მდინარეებიც, თავიანთი ნელი, აუჩქარებელი მოძრაობით. რა უნდა ვთქვათ მკვრივად და სწორად განლაგებულ მთებზე, ოკრო-ბოკრო ბორცვებზე, გაშლილ მინდვრებზე, ასეთ მრავალფეროვან, ერთმანეთის საწინააღმდეგო ცხოველთა თავდაცვის საშუალებებზე. ზოგი რქებითაა შეიარაღებული, ზოგი კბილთა ზღუდით, ან მაგარი ჩლიქებით, ზოგს წვეტიანი ნესტოები აქვს, ან ფეხის სისწრაფე შველის, ან ფრთები. ჩვენი სახის სილამაზეც ცხადყოფს, რომ ღმერთია მისი შემოქმედი. მდგომარეობა – პირდაპირი, გამომეტყველება – ზეაღმართული, თვალები – მომაღლოდ, თითქოს სათვალთვალოდ დგანან. სხვა დანარჩენი გრძნობის ორგანოებიც, თითქოს, მცველებად განლაგებულან.</p>
<p> 18. შორს წაგვიყვანს თითოეულ მათგანზე შეჩერება. ადამიანის სხეულში არაფერია ისეთი, რომელიც აუცილებელი არ იყოს და მარტო სილამაზეს ემსახურებოდეს. და რაც მეტად საკვირველია, ყველას ერთნაირი სახე აქვს თავ-თავიანთი განმასხვავებელი ნიშნებით. ამიტომაც ერთმანეთის მსგავსნი ვართ და თითოეული – განსხვავებული. განა ღმერთმა არ მოგვანიჭა შობისა და გამრავლების უნარი? ან ის, რომ დედის მკერდი ბავშვის დაბადების მოახლოებასთან ერთად რძით ივსება, და ახალშობილი ამ დაგროვილი რძით იკვებება?</p>
<p> ღმერთი არა მხოლოდ მთლიანზე, არამედ თითოეულ ნაწილზეც ზრუნავს. ბრიტანეთი მზის ნაკლებობას განიცდის, მაგრამ სითბოს იმ ზღვის საშუალებით ღებულობს, რომელიც მას გარს აკრავს. ეგვიპტის სიმშრალეს მდინარე ნილოსი არბილებს. ევფრატი წვიმას უგზავნის მესოპოტამიას, მდინარე ინდუსი აცოცხლებს და რწყავს აღმოსავლეთის მიწებს.</p>
<p> როცა შედიხარ კარგად მოვლილ, მოწესრიგებულ და მშვენიერ სახლში, მაშინვე გრძნობ, რომ მას პატრონი ჰყავს, და იგი ბევრად აღემატება მთელ მის ქონებას. ასევე, როცა ცასა და მიწას აკვირდები, მასში წინასწარგანზრახვას, რიგსა და კანონს ამჩნევ, ირწმუნე, რომ ამ სამყაროს სახლშიც არის უზენაესი მეუფე, ყველაფრის შემოქმედი, რომელიც თვითონ ვარსკვლავებზე, და საერთოდ მთელი სამყაროს ნაწილებზე დიადია.</p>
<p> რადგანაც სამყაროს წესრიგის წინასწარგანზრახულობაში არაფერია საეჭვო, ისიც უნდა გაარკვიო, ერთი რომელიმე ძალაუფლება განაგებს მას თუ მრავალთა სათათბირო. ამ საკითხის გადაწყვეტა ბევრ ჯაფას არ მოითხოვს, თუკი დაფიქრდები მიწიერ ხელისუფლებაზე, რომელიც ცის მაგალითზეა შექმნილი. ყოფილა ოდესმე, რომ ხელისუფალთა კავშირი ფიცით არ დაწყებულიყოს და სისხლით არ დამთავრებულიყოს? არაფერს ვამბობ სპარსელებზე, რომლებიც ცხენების ჭიხვინით მკითხაობდნენ ძალაუფლების შესახებ... მოვიყვან თებელი ძმების ძველ ამბავს. ყველამ იცის ორი ტყუპი ძმის თავგადასავალი, ისინი განუწყვეტლად დაობდნენ ცხვრისა თუ სახლის პატრონობის შესახებ. მეტად გავრცელებულია აგრეთვე სიძის და სიმამრის ომების ამბავი. ორის კეთილდღეობას არ ეყო დიდი ძალაუფლება. დააკვირდი, ერთი პატრონი ჰყავს ფუტკარს, მეორე – ცხვარს, მესამე – მსხვილფეხა საქონელს. ნუთუ გგონია, რომ ცაშიც გაყოფილია უზენაესი ხელისუფლება და დანაწევრებულია ეს ჭეშმარიტად ღვთაებრივი ძალაუფლება?</p>
<p> ყველასათვის ცხადია, რომ შემოქმედ ღმერთს არც დასაწყისი აქვს, არც დასასრული. ყველაფრის საწყისის მიმცემი თავად მარადიულია, იგი სამყაროზე ადრეულია; ყველაფერი, რაც არსებობს, სიტყვით შექმნა, გონებით გაანაწილა, ძლიერებით განამტკიცა.</p>
<p> ღმერთი უხილავია, შეუძლებელია მისი გამოცნობა და შეფასება. გრძნობებზე უფრო მაღალია, დაუსაბამოა, განუზომელია, და მხოლოდ მან იცის თავისი სიდიადე. ჩვენი გონება ძალიან ვიწროა მის აღსაქმელად, და მხოლოდ მაშინ ვაფასებთ საკადრისად, როცა შეუფასებელს ვუწოდებთ. ისე ვიტყვი, როგორც მგონია: ვისაც ღმერთის სიდიადის შეცნობა უნდა, ის ევედრება მას, და ვისაც არ სურს შეევედროს, ის ვერ მიწვდება მას.</p>
<p> ნუ ეძიებ ღმერთისათვის სახელს, ღმერთია მისი სახელი. ასეთი რამ მაშინ იქნება საჭირო, მრავალი ღმერთი სათითაოდ რომ იყოს გასარჩევი. ერთისთვის კი სახელი ღმერთი ყველაფრის მომცველია. თუ მას მამად მოიხსენიებ, მიწიერად ჩათვლი, თუ მეფეს უწოდებ – ხორციელად, თუ პატრონს – ჩათვლი, რომ მოკვდავია. მოაშორე მას მიმატებული სახელები და დაინახავ მის სილამაზეს. ნუთუ ვინმე არ მეთანხმება ამაში? მე მესმის, როგორ აღაპყრობს ხალხი ცისკენ ხელებს და სხვას არაფერს ამბობს, გარდა ღმერთისა. “ღმერთი დიადია”, “ღმერთი ჭეშმარიტია”, “თუ ღმერთი მოგვცემს”. ეს ხალხის ბუნებრივი საუბარია თუ მორწმუნე ქრისტიანის ნათქვამი? ისინი, ვინც იუპიტერს ანიჭებენ პირველობას, სახელში ცდებიან, თორემ ერთიანი ღმერთის ძალაუფლების შესახებ ჩვენ საერთო აზრი გვაქვს.</p>
<p> 19. პოეტებიც ადიდებენ ღმერთებისა ადამიანების შემქმნელ საერთო მამას და ამბობენ, რომ ყოვლისშემქმნელმა ღმერთმა მიანიჭა მოკვდავ არსებას სული. რა შეიძლება იყოს უფრო ნათელი და ცხადი, ვიდრე მანტუარელი პოეტის, მარონის[15]სიტყვები: ცასა და დედამიწას და სამყაროს სხვა ნაწილებს გონება წარმართავს და ცხოველმყოფელი სული მართავს. ასე წარმოიშობა ადამიანთა და ცხოველთა სამყარო. იგივე გონებასა და სულს სხვა ადგილას ღმერთს უწოდებს. აი ეს სიტყვები: ღმერთი ყველაფერშია, მიწაში, ზღვის სიღრმესა და უკიდეგანო ცაში. მისგან შეიქმნა ადამიანები და ცხოველები, წვიმა და ცეცხლი – ჩვენც ხომ სხვას არაფერს ვაღიარებთ ღმერთად, თუ არა გონს, აზრს და სულს.</p>
<p> თუ გადავხედავთ ფილოსოფოსთა შრომებს, ვნახავთ, რომ ისინიც არსებითად ერთსა და იმავე აზრს გამოთქვამენ. აქ არ შევჩერდებით იმ უბრალო და ძველ ადამიანებზე, რომლებმაც მხოლოდ თავიანთი გამონათქვამებით დაიმკვიდრეს სწავლულთა სახელი.</p>
<p> თალეს მილეტელი იყო პირველი, ვინც ღვთაებრივი ამბების შესახებ დაიწყო მსჯელობა. ყველაფრის საწყისად იგი წყალს მიიჩნევდა. მისი მოძღვრებით ღმერთი იყო ის გონი, რომელმაც წყლისაგან შექმნა ყოველივე. წყლისა და სულის შესახებ ღრმა და ამაღლებული იდეა ღმერთისაგან გვაქვს მონიჭებული, რათა ადამიანმა შეძლოს მისი შეცნობა.</p>
<p> ხედავ, ერთერთი ყველაზე ადრეული ფილოსოფოსის მოსაზრება როგორ ემთხვევა ჩვენსას? მოგვიანებით ანაქსიმენე და დიოგენე საწყისად ჰაერს სახავენ, უსასრულოს და განუზომელს. ღვთაებრივის შესახებ ამათი მოსაზრებებიც ჩვენის მსგავსია. ანაქსაგორა ამბობდა, რომ ღმერთი არის დაუსაბამო სულის განფენა და მოძრაობა. პითაგორას მიხედვით: ღმერთი არის სული, რომელიც განფენილია მთელ სამყაროზე, მისგან იღებს სიცოცხლეს ყველა სულდგმული. ქსენოფანეს თქმით, ღმერთი უსასრულოა, რომელიც თავისი სულით დასაბამს აძლევს ყველაფერს. ანტისთენე თვლიდა, რომ ხალხის მიერ შექმნილი ღმერთი ბევრია, მაგრამ ჭეშმარიტი – ერთადერთი. სპევსიპეს მოძღვრებით, ღმერთი არის (ბუნებრივი) სულიერი ძალა, რომელიც ყველაფერს მართავს. დემოკრიტე, რომელმაც პირველმა შექმნა ატომთა შესახებ მოძღვრება, განა არ ამბობს, რომ ღმერთი არის ბუნება, ყველაფრის სახის მიმცემი, და შემმეცნებელი გონება. იგივე ბუნებას მიიჩნევს ღმერთად სტრატონიც. ეპიკურეც კი, რომელიც ან საერთოდ უარყოფს ღმერთს, ან შემოქმედად არ მიიჩნევს მას, ყველაზე მაღლა ბუნებას აყენებს. არისტოტელე თუმცა სხვადასხვანაირად მსჯელობს, მაგრამ ყოველთვის მიუთითებს ერთიან ძალაუფლებაზე. მას ხან გონებას, ხან სამყაროს, ხან კი ღმერთს უწოდებს და სწორედ მას უქვემდებარებს სამყაროს. სხვადასხვანაირად მსჯელობს თეოფრასტე. პირველობას ხან სამყაროს ანიჭებს, ხან კი ღვთაებრივ გონს. ჰერაკლიტე პონტოელი მიწიერ სამყაროს ღვთაებრივ სულს მიაწერდა. ზენონი, ქრიზიპე და კლეანთე ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად, მაგრამ ერთნაირად მივიდნენ იმის აღიარებამდე, რომ ყველაფერი წინასწარგანზრახვითაა შექმნილი. კლეანთე ხან გონებას, ხან სულს, ხან ეთერს, უმეტესად კი გონებას უწოდებს ღმერთს. ზენონი, მისი მასწავლებელი, თვლიდა, რომ ყველაფრის სათავე არის ბუნებრივი და ღვთაებრივი კანონი, რომელიც ეთერიცაა და გონებაც. როცა იგი განმარტავს, რომ იუნონა ფლობს ჰაერს, იუპიტერი – ცას, ნეპტუნი – ზღვას, ვულკანუსი ცეცხლს და ამათ მსგავსად სხვა ღმერთებს მიაწერს ელემენტებს, ღრმად ცდება და ხალხსაც ატყუებს.</p>
<p> თითქმის ასევე, ქრიზიპე ღმერთს მიიჩნევდა უზენაეს გონიერ ძალად, ბუნებად და სამყაროდ, ან ბედისწერით განსაზღვრულ აუცილებლობად. ჰესიოდეს, ჰომეროსისა და ორფევსის სიმღერების საბუნებისმეტყველო ახსნა-განმარტებაში იგი ზენონს ბაძავდა. დიოგენე ბაბილონელს მთელი რიგი ამბები აქვს მოტანილი იუპიტერის დაბადების, მინერვასა და სხვა ღმერთების წარმომავლობის შესახებ. გამოდის, რომ ესენი საგანთა აღმნიშვნელი სახელებია და არა ღმერთებისა. სოკრატეს მიმდევარი ქსენოფონტე შეუძლებლად მიიჩნევდა ღმერთის სახის სრულყოფილად შეცნობას. ამიტომაც საჭიროდ არ მიაჩნდა მისი ძიება. სტრელი არისტონიც ასე თვლიდა. ორივე გრძნობდა, რომ ღმერთის სიდიადის შეცნობა წარმოუდგენელი რამაა.</p>
<p> პლატონი ნათლად გამოთქვამს თავის აზრს ღმერთის, მისი არსისა და საქმიანობის შესახებ. და თავად ეს აზრი შეიძლებოდა ღვთაებრივად ჩაგვეთვალა, ადამიანური თავდაჯერებულობის ნარევით რომ არ იყოს გაჭუჭყიანებული. როგორც “ტამაიოსში” ამბობს, ღმერთი თავისივე სახელით არის სამყაროს მამა, სულთა შემოქმედი, ციურისა და მიწიერის ოსტატი, რომლის შეცნობა ძალზე ძნელია განუზომლობისა და არაჩვეულებრივობის გამო. და თუ შეიცნობ მას, საჯაროდ ამის გამოხატვა შეუძლებელია. ეს თითქმის იგივე აზრია, რასაც ჩვენ ვფიქრობთ. ჩვენც შევიცნობთ ღმერთს, ყველაფრის მამამთავარს და ამაზე საჯაროდ არასოდეს ვლაპარაკობთ, თუ სპეციალურად არ გვეკითხებიან.</p>
<p> 20. მე წარმოვადგინე თითქმის ყველა იმ ფილოსოფოსთა მოსაზრება, რომელთა საუკეთესო ღირსება ისაა, რომ სხვადასხვა სახელებით მიუთითებენ ერთი ღმერთის არსებობაზე. ასე რომ, კაცი იფიქრებს, ან ახლანდელი ქრისტიანები არიან ფილოსოფოსები, ან კიდევ ფილოსოფოსები იყვნენ ჯერ კიდევ იმ დროს ქრისტიანები.</p>
<p> ვინაიდან სამყარო იმართვის წინასწარგანზრახვით და ერთი ღმერთის ნებით, ჩვენ არ უნდა გავიმეოროთ ძველების შეცდომა. ისინი თავიანთი მონათხრობი ამბებით კმაყოფილდებოდნენ. ძველების შეხედულებებს ისევ ფილოსოფოსების მოსაზრებები უარყოფს, რომელთაც სიძველის ავტორიტეტიც გააჩნიათ და გონივრულობისაც.</p>
<p> ჩვენი წინაპრები იმდენად მალემრწმენები იყვნენ, რომ დაუფიქრებლად იჯერებდნენ ათასგვარ უმსგავსო და საკვირველ ამბავს. თითქოს, არსებობდა მრავალსახა სკილა, სხვადასხვა ფორმის მქონე ქიმერა, ჰიდრა, რომელიც თავიდან ცოცხლდებოდა ჭრილობების მიუხედავად. კენტავრი – ადამიანისა და ცხენის ნარევი; ისინი სიამოვნებით ისმენდნენ ყველაფერს, რისი შეთხზვაც კი შესაძლებელი იყო.</p>
<p> რა უნდა ვთქვათ იმ უგუნურ ამბებზე, თითქოს ადამიანი შეიძლება გადაიქცეს ჩიტად ან მხეცად, ხედ ან ყვავილად. ეს რომ ოდესმე ნამდვილად მომხდარიყო, ახლაც მოხდებოდა; და რამდენადაც ასეთი რამ ახლა შეუძლებელია, ეს იმას ნიშნავს, რომ არც არასოდეს მომხდარა. ასეთი გაუთვალისწინებლობით, მალემრწმენობითა და არაპატივსაცემი უბრალოებით მიუდგნენ ჩვენი წინაპრები ღმერთის რწმენასაც. მეფეებსაც კი უზენაესად აღიარებდნენ, გამოსახულებებს უდგამდნენ და ძეგლების საშუალებით ინახავდნენ იმათ ხსოვნას. ის, რაც ამ მიზნით შექმნეს, შემდგომში წმინდად შერაცხეს. ვიდრე სხვადასხვა ქვეყნების ურთიერთობები გაიშლებოდა და ერთმანეთისგან წეს-ჩვეულებებს გადაიღებდნენ, თითოეული ერი თავის დამაარსებელს, სახელგანთქმულ მეთაურს, უმანკო დედოფალს, ან რომელიმე ხელოვანს სცემდა თაყვანს, როგორც რჩეულს. ასე ისინი წარსულსაც პატივს მიაგებდნენ და მომავალ თაობასაც მაგალითს აძლევდნენ.</p>
<p> 21. წაიკითხე ისტორიკოსთა და სწავლულთა წიგნები და აუცილებლად დამეთანხმები. ევჰემერუსი თვლის, რომ ისინი ღმერთებად ითვლებიან დამსახურებისა და ღირსების გამო – გვიამბობს მათ დაბადებაზე, სამშობლოზე, საფლავებზე. კრეტელი იუპიტერის, დელფოსელი აპოლონის, ფარისელი იზიდას და ელევსინელი კერესის შესახებ.</p>
<p> პროდიკუსი წერს, რომ ღმერთების რიცხვს მიემატა ეს ადამიანები, რომლებმაც თავიანთი მოგზაურობების შედეგად აღმოჩენილი სიახლეებით რაღაც სარგებლობა მოუტანეს ხალხს. ამავე აზრს იზიარებს პერსევსი. ამასთანავე, იგი ერთსა და იმავე სახელს უწოდებს აღმოჩენილ სიახლეებს და თავად მათ აღმომჩენებს, როგორც ამას კომიკოსის ნათქვამი ადასტურებს: “ვენერა ბერდება ცერერასა და ლიბერას გარეშე”.</p>
<p> თავისი დედის მიმართ ცნობილ წერილში ალექსანდრე მაკედონელი წერდა, რომ მისი ძლევამოსილებით შეშინებულმა ერთმა ქურუმმა გაუმხილა, რომ ღმერთებიც ადამიანები არიან. ასე გაღმერთებულ ადამიანთაგან პირველი ვულკანუსი იყო, შემდეგ კი – იუპიტერის მოდგმა. დაუკვირდი იზიდას სისტრს[16], რომელიც მერცხლად გადაიქცა, ნახე ოზირისის[17] საფლავი, ან სერაპისის მიმოფანტული სხეულის ნაწილები.</p>
<p> 22. ბოლოს და ბოლოს, დააკვირდი სამსხვერპლოებსა და თავად მისტერიებს. საშინელი დასასრული, სიკვდილი და დასაფლავება, საწყალი ღმერთების მწუხარება და ტირილი, შვილის დამკარგავი იზიდა ტირის, წუხს, ეძებს მას თმაშეკრეჭილ ქურუმებთან და კინეკეფალოსთან ერთად. საცოდავი იზიდას ქურუმები გულში იცემენ ხელს და გაუბედურებული დედის მწუხარებას იზიარებენ. მაგრამ როგორც კი ბავშვი გაჩნდა, იზიდა გამხიარულდა, ქურუმები აღტაცებულნი არიან, კინეკეფალოსიც ზეიმობს.</p>
<p> ასე ხდება ყოველ წელს. ისინი ან კარგავენ იმას, რაც იპოვეს, ან პირიქით, პოულობენ დაკარგულს.</p>
<p> სასაცილო არაა, დაიტირო ის, რასაც აღმერთებ, ან გააღმერთო ის, რასაც დასტირი? ეს წესი ადრე ეგვიპტელებს ჰქონდათ, ახლა კი რომაელებმაც გადმოიღეს.</p>
<p> შეწუხებული და შეშინებული ცერერა ანთებული ლამპარებითა და გველით დაეძებს თავის მოტყუებულ და შერცხვენილ ქალიშვილს, ეს ელევსინელთა საკრალური წესია. იუპიტერის სახელზე ასეთ წესს ასრულებენ: თაყვანს სცემენ თხას, მის ძიძას, და თავად მას, ახალშობილს იტაცებენ გაუმაძღარი მამისაგან, რომ არ შეჭამოს ბავშვი. კორუბანტები წინწილას უკრავენ და სპეციალურად ქმნიან აურზაურს, რომ მამამ არ გაიგოს ბავშვის ყვირილი. სამარცხვინოა ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ ციბელა დინდიმელმა – უმრავლესი ღმერთების დედამ, იმიტომ, რომ ვერ დაიყოლია საყვარელი ადამიანი მრუშობაზე, როგორც უშნომ და ბებერმა, დაასაჭურისა იგი; როგორც ჩანს, იმიტომ, რომ საჭურისი ღმერთი შეექმნა. ამის გამოა, რომ ციბელას ქურუმები საკუთარი სხეულის დასაჭურისებით ემსახურებიან ღმერთს. ეს წმინდა საკრალული წესი კი არა, სატანჯველია.</p>
<p> განა თქვენი ღმერთების სახესა და არსში არ ჩანს მათი სისულელე და უმსგავსოება? ვულკანუსი კოჭლია და სუსტი. აპოლონი რა ხნისაა და მაინც ქოსაა. ესკულაპე კი, თუმცა ყმაწვილი აპოლონის შვილია, კარგა წვერებიანია. ნეპტუნი მწვანეთვალებაა, მინერვა – ცისფერთვალა, იუნონა – ხარისთავალა, მერკური – ფრთაფეხა. პანს ჩლიქები აქვს, სატურნი ფეხებშებორკილია. იანუსს ორი სახე აქვს, თითქოს საწინააღმდეგო მხრითაც უნდა იაროს. დიანა კარგად შეიარაღებული მონადირეა. დიანა ეფესელს მაღალი მკერდი აქვს, დიანა ტრივიელს კი – სამი თავი და უამრავი ხელი. თავად იუპიტერი ხან ქოსაა, ხან კი წვერებიანია. ჰამონად იწოდება და რქებიც აქვს. კაპიტოლიუმიელ იუპიტერს თან ახლავს ელვა. ლაციუმიელი იუპიტერი სისხლითაა გაჯერებული, ფერეტრიელ იუპიტერს ვერ მოუსმენ. ამაზე აღარ გავაგრძელებ. რამდენი სასწაული ჩაუდენია იუპიტერს, იმდენი სხვადასხვა სახელი აქვს.</p>
<p> ერიგონე მარყუჟზე ჩამოეკიდა, რათა ვარსკვლავებს შემატებოდა, როგორც ქალწული. კასტორები დროდადრო კვდებიან, ხელახლა რომ გაცოცხლდნენ. ესკულაპე ელვის საშუალებით კვდება იმისთვის, რომ ღმერთად იქცეს. ადამიანად ცხოვრება რომ დაასრულოს ჰერკულესმა, ეტას მთებზე იწვავს თავს.</p>
<p> 23. აი ასეთი თქმულებები და ტყუილი ამბები გადმოგვცეს გამოუცდელმა წინაპრებმა. და არა მარტო გადმოგვცეს, უფრო მძიმეა ის, რომ ჩვენ ვსწავლობთ ყველაფერ ამას. განსაკუთრებით პოეტების სიმღერებს, რომელთაც თავიანთი ავტორიტეტით დიდი ზიანი მიაყენეს ჭეშმარიტს, ნამდვილს. ამიტომაც იყო, რომ სრულიად გასაგები მიზეზის გამო სახელგანთქმული და გვირგვინოსანი ჰომეროსი პლატონმა არ შეიყვანა იმ სახელმწიფოში, რომელიც მან თავის დიალოგში ჩამოაყალიბა. ამ უპირველესმა პოეტმა, თუმცა გასართობად გააკეთა ეს, მაგრამ ტროას ომის აღწერისას თქვენი ღმერთები ადამიანთა საქმეებში ჩარია. დაყო ისინი ორ ნაწილად. დაჭრილი ვენერა მარსს დაუკავშირა და მასთან გააქცია. მოგვითხრო იმის შესახებ, თუ როგორ გაათავისუფლა ბრიარეუსმა იუპიტერი, ცხარე ცრემლებით როგორ დაიტირა ვაჟიშვილი სარპედონი, რომელიც ვერასგზით ვერ გამოსტაცა სიკვდილს. და ვენერას ქამრით დაბმული და სიყვარულით ანთებული თავის ცოლთან იუნონასთან მიეცა ნეტარებას.</p>
<p> იქ, სადღაც ჰერკულესი ნეხვს ეზიდება და აპოლონი ადმეტეუსის ფარას მწყემსავს. ლაომედონტის კედელს აშენებს ნეპტუნი, და უბედური მშენებელი ვერ იღებს შრომის საზღაურს. იქ, გრდემლთან კი ენეასის მახვილთან ერთად იუპიტერის ელვა იჭედება, მაშინ, როცა ცაც, ელვაც და ჭექაც გაცილებით ადრე არსებობდა, ვიდრე იუპიტერი დაიბადებოდა კრეტაში. არც ერთ კიკლოპს არ შეეძლო გამოესახა ნამდვილი ელვის ნათება და იუპიტერს არ შინებოდა მისი.</p>
<p> რა უნდა ითქვას მარსისა და ვენერას გამოაშკარავებული მრუშობის შესახებ, ან იუპიტერისა და განიმედეს სიწმინდედ შერაცხილ უპატიოსნობაზე. ამ ამბებს იმიტომ მოგვითხრობენ პოეტები, რომ რამდენადმე გააბათილონ ადამიანური მანკიერებანი. ამის მსგავსი გამოგონილი ამბები აბნელებენ მოზარდის გონებას. მისი გავლენის ქვეშ ექცევიან და ღრმა სიბერემდე გაყვებათ იგი. სიბერეშიც ამ შეცდომით ცხოვრობენ, რადგან ჭეშმარიტებას შემთხვევით ვერ იპოვი. უნდა ეძებო იგი.</p>
<p> ამ მოდგმის მამამთავარს, სატურნს ყველა ძველი ბერძენი და რომაელი მწერალი ადამიანად წარმოადგენს, ეს ნეპოტისა და კასიუსის ისტორიებიდან ვიცით, ამასვე ამბობენ თალესი და დიოდორე.</p>
<p> შვილის რისხვას გამორიდებული სატურნი კრეტიდან იტალიაში მოვიდა. იანუსმა გულთბილად მიიღო იგი. მან ბევრი რამ ასწავლა აქაურ უბირ და გაუნათლებელ ხალხს, როგორც გამოცდილმა ბრძენმა კაცმა. წერის კულტურა, მონეტების დამზადება, სხვადასხვა ხელსაწყოების ხმარება. თავშესაფარს, სადაც იგი უსაფრთხოდ იმალებოდა (“ლატუისსეტ”) ლაციუმი უწოდა, ქალაქს კი თავისი სახელი – სატურნია. ისევე, როგორც იანუსმა უწოდა ქალაქს იანიკულოსი, რათა შთამომავლობისათვის დასამახსოვრებელი ყოფილიყო. გამოდის, რომ ლტოლვილი ადამიანი, რომელმაც სხვაგან იპოვა თავშესაფარი, ადამიანთა მამამთავრად ითვლება და თავადაც ადამის ძეა. იგი მიწისა და ცის შვილად ითვლებოდა, რადგანაც იტალიელებმა არ იცოდნენ მისი მშობლების ვინაობა, ისე, როგორც ჩვენს დროში ციდან გამოგზავნილებს ვუწოდებთ ხოლმე მოულოდნელად გამოჩენილ მიწიერ ადამიანებს.</p>
<p> მისი შვილი, იუპიტერი, მამის გაძევების შემდეგ კრეტაში გამეფდა. აქვე გარდაიცვალა. ჰყავდა შვილები. ახლაც შეიძლება ნახოთ იუპიტერის გამოქვაბული და მისი საფლავი. მისი ადამიანური ბუნება მჟღავნდება იმ საკრალური წესებითაც, რომლებიც მის საპატივცემულოდ სრულდება ხოლმე.</p>
<p> 24. აზრი არ აქვს თითოეულ ღმერთზე ცალ-ცალკე ლაპარაკს. მათი მამამთავრების მოკვდავობა შთამომავლობით გადაეცა თაობებს. ამათ გარდა, თქვენ გარდაცვლილ ადამიანებსაც მიაკუთვნებთ ხოლმე ღმერთების რიგს. ასე რომ, პროკულოსი[18]და იუბა[19] ისეთივე ღმერთები არიან, როგორც რომულუსი. ისინი ღმერთად შერაცხეს არა ღვთაებრივი ნიშნით, არამედ მათი დამსახურების პატივსაცემად, მათი სურვილის საწინააღმდეგოდ. მათი სურვილი სწორედ ადამიანად ყოფნაა; ღმერთობისა ეშინიათ კიდეც, თუმცა არც დაბერება სურთ. არ შეიძლება მოკვდავთაგანი ღმერთი იყოს, რადგან შეუძლებელია ღმერთის სიკვდილი. არც ვინმე დაბადებულთაგანი იქნება ღმერთი, რაც იბადება, კვდება კიდეც. ღვთაებრივი კი მხოლოდ ისაა, რასაც არც საწყისი აქვს და არც ბოლო. ამასთანავე, თუკი ღმერთები ოდესმე დაბადებით გაჩდნენ, რატომ ახლა არ იბადებიან? განა არ დაბერდა იუპიტერი და იუნონამ არ დაკარგა გამრავლების უნარი, მინერვა გაჭაღარავდა, ვიდრე დედა გახდებოდა. იმის გამო ხომ არ შეწყდა ღმერთების დაბადება, ამნაირი ამბებისა აღარავის რომ არ სჯერა? ღმერთებს დაბადება რომც შეეძლოთ, მათი სიკვდილი მაინც შეუძლებელია. მაშინ ადამიანებზე მეტი ღმერთები გვეყოლებოდა. ვერც ცა დაიტევდა მათ, ვერც ატმოსფერო და ვერც მიწა ატარებდა. ცხადზე უცხადესია, რომ ადამიანები იყვნენ ისინი, ვინც დაიბადნენ და მოკვდნენ.</p>
<p> ხალხი საჯაროდ ეთაყვანება ღმერთად შერაცხილ გამოსახულებებს, უეჭველია, რომ გამოუცდელ ადამიანთა აზრი და გონება დატყვევებულია მხატვრული ჰარმონიით; დაბრმავებულია ოქროს ბრწყინვალებით, ვერცხლის სინათლითა და სპილოს ძვლით. თუ ვინმე ჩაუფიქრდება, რა გზითა და საშუალებით კეთდება ყოველგვარი გამოსახულება, შერცხვება, ხელოვანის მიერ ღმერთის სახედ შექმნილი საგნის რომ ეშინია. ხეზე გამოკვეთილი ღმერთის სახე რაღაც მორისგან ან უნაყოფო ხისგან მზადდება, მუშავდება, გამოირანდება, ხოლო ოქროსა და ვერცხლზე შესრულებული ღმერთის გამოსახულება კი, როგორც ეს ეგვიპტელ მეფეს შეემთხვა – რაიმე ჭუჭყიანი ჭურჭლისგან კეთდება, ჩაქუჩით გამოიჭედება და გრდემლის საშუალებით იღებს ფორმას. ქვაზე შესრულებული კი – ქვისგან გამოიკვეთება ვინმე კადნიერი ხელოსნის მიერ და ამგვარად შექმნილი ღმერთი ვერც იმას გრძნობს, როგორ წარმოიშვა და ვერც ღვთისმსახურების პატივს. ქვაში, ხეში და ვერცხლში ხომ თავიდანვე არაა ღმერთი, მაშინ როდის ჩნდება იგი? აი, მას საფუძველს უყრიან, ამუშავებენ, გამოაქანდაკებენ, მაგრამ ეს ღმერთი როდია. ტყვიით შეადუღებენ, დადგამენ, მოაწყობენ – არც ესაა ღმერთი. აი, მორთავენ, თაყვანს სცემენ, ლოცულობენ – მხოლოდ ამის შემდეგ ხდება ღმერთი, როცა ადამიანი მოიწადინებს და მსხვერპლს შესწირავს მას.</p>
<p> როგორ უყურებენ თქვენს ღმერთებს ცხოველები? თაგვებმა, მერცხლებმა და ძერებმა იციან, რომ მათი გამოსახულებები ვერაფერს გრძნობენ. ისინი ეჯახებიან, ზედ ასხდებიან, და თუ არ გაყრით ხოლმე, ზედ თქვენი ღმერთების ბაგეებთან გაიკეთებენ ბუდეებს. ობობები სახეს უფარავენ და ზედ თავებზე უბამენ აბლაბუდებს. თქვენ ასუფთავებთ, ხეხავთ, იფარავთ და ამასთანავე, გეშინიათ იმისი, რასაც თვითონვე ქმნით. არც ერთ თქვენგანს არ მოსვლია აზრად, რომ ღმერთის თაყვანისცემამდე მისი შეცნობა იყო საჭირო.</p>
<p> ისინი დაუფიქრებლად მისდევენ წინაპართა ნაკვალევს; ურჩევნიათ, სხვების მცდარი აზრი გაიზიარონ, ვიდრე თვითონ ირწმუნონ რაიმე. არაფერი იციან იმის შესახებ, რისიც ეშინიათ. ამიტომაც მოხდა, რომ ოქროსა და ვერცხლში ანგარებისმოყვარეობა სიწმინდედ შეირაცხა. ცარიელ ქანდაკებებს მიეცა აღნიშნული ფორმა და ასე გაჩნდა რომაული ცრუმორწმუნეობა.</p>
<p> რამდენ სასაცილოსა და უგუნურს აღმოვაჩენთ, თუ ამ რიტუალებს გადავხედავთ. ერთნი შიშვლები დადიან საშინელ სიცივეში. მეორენი – თავსაბურავებით და ფარსებსაც ატარებენ, კანს იჭრიან, მოწყალებას ითხოვენ, სოფელ-სოფელ დაატარებენ ღმერთებს. ერთ სამლოცველოში წელიწადში მხოლოდ ერთხელ შეიძლება შესვლა. ზოგიერთის ნახვა კი საერთოდ აკრძალულია. ზოგან მამაკაცი ვერ შევა, ზოგან – ქალი. ზოგიერთი ცერემონიალის დროს მონის დასწრება არ შეიძლება. ზოგ კერპს გვირგვინით ამკობს მხოლოდ ერთხელ განათხოვარი ქალი, მეორეს – ბევრნაქმარევი, და დიდი რუდუნებით ეძებენ ასეთს. საკუთარი სისხლის დაღვრა და ჭრილობებით ღმერთზე ლოცვა უგუნური საქციელი უფროა, ვიდრე რელიგიური. ისინი, ვინც თავს ისაჭურისებენ და ფიქრობენ, რომ ასეთი რამ ღმერთს სიამოვნებს, განა არ შეურაცხყოფენ მას? ღმერთს რომ საჭურისები ნდომოდა, არ შეეძლო, შეექმნა ისინი?</p>
<p> განა ვინმესთვის გაუგებარია, რომ ესენი არაჯანსაღი, ყოვლად უსარგებლო და გონებადაბნელებული ადამიანები არიან? თავიანთი შეცდომებით ორმაგ გაურკვევლობაში მოქცეულან. ეს სიბრმავე რომ საერთო სენია, არაჯანსაღ ადამიანთა სიმრავლეზე მეტყველებს.</p>
<p> 25. “მაგრამ რომაელების სარწმუნოებამ ხომ შექმნა, გააფართოვა და გაამყარა მათი ძალაუფლება. სიმამაცეზე უფრო რწმენამ და ღვთისმოსავობამ გააძლიერა ისინი” უდავოა, რომ გამოჩენილი და სახელმოხვეჭილი რომაული სამართალი იმპერიის დაარსების დღიდანვე შექმნეს. განა უხეში ძალისა და ბოროტების განმტკიცებით არ ჩამოყალიბდა იგი? თავდაპირველად იგი ხომ გამოქცეული ადამიანების თავშესაფარი იყო. აქ თავი მოიყარეს უსინდისოებმა და ბოროტმოქმედებმა, ცოდვილებმა, მკვლელებმა და მოღალატეებმა. აქაურმა მეფემ და მმართველმა, რომოლუსმა ძალაუფლების მოსაპოვებლად გამოუსწორებელი ბოროტმოქმედება ჩაიდინეს. აი ასე ჩაეყარა საფუძველი ღვთისმოსავ სახელმწიფოს. ამის შემდეგ რომაელებმა არა ერთი და ორი დანიშNული თუ უკვე გათხოვილი ქალი მოიტაცეს, გააუპატიურეს, შეარცხვინეს, იმათ მშობლებთან, თავიანთ სიმამრებთან ომი გამართეს და საკუთარი ნათესავების სისხლი დაღვარეს. რა შეიძლება იყოს უფრო უზნეო და უხამსი, ვიდრე ეს თავხედური ბოროტმოქმედება. საკუთარი მიწებიდან მეზობელი ხალხის გაძევება, ქვეყნების განადგურება ტაძრიან-საკურთხევლიანად, ხალხის დატყვევება, ბოროტმოქმედებითა და სხვათათვის ზიანის მიყენებით გაძლიერება – აი, ეს იყო რომოლუსისა და შემდეგ დროინდელი მეფეების ზრუნვის საგანი. ასე რომ, ყველაფერი, რაც რომაელებს გააჩნიათ, ეთაყვანებიან და ფლობენ, მათი თავხედობის მონაპოვარია. იმათი ტაძრები წარმოტყვენილი ქონების, ქალაქების დანგრევის ღმერთების გაძარცვისა და ქურუმების დასჯის ხარჯზეა აგებული.</p>
<p> სასაცილო და დამამცირებელია ის ფაქტი, რომ რომაელებმი თავად ემორჩილებიან დამარცხებულთა სარწმუნოებას და გამარჯვების შემდეგ დატყვევებულთა ღმერთებს ევედრებიან. მართლაც მკრეხელობაა და არა ღმერთის თაყვანისცემა შეევედრო იმას, ვინც დაატყვევე. რომაელებს იმდენივე სამარცხვინო საქმე აქვთ ჩადენილი, რამდენიც ტრიუმფალური. რამდენი გამარჯვებაც მოიპოვეს, იმდენჯერვე გაქურდეს ღმერთები. ასე რომ, ძლიერები არიან არა იმდენად ღვთისმოსავობის, არამედ კადნიერების წყალობით, შეუძლებელია, ომის დროს მფარველად მოვლენოდნენ ის ღმერთები, რომელთა წინააღმდეგ იარაღს აღმართავდნენ და გამარჯვების შემდეგ კი ევედრებოდნენ. ან რისი გაკეთება შეუძლიათ იმ ღმერთებს, როცა საკუთარ თაყვანისმცემლებს ვერაფრით დაეხმარნენ რომაელთა მახვილის წინააღმდეგ?</p>
<p> ვიცნობ საკუთრივ რომაელთა ღმერთებსაც: რომულუსი, პიკუსი, პილუმნუსი და კოლუმნუსი. ტაციტუსმა ახალი ღმერთი-კლოაცინა შექმნა და თაყვანი სცა მას. ჰოსტილიუსმა – “პალორი” და “პავორი” (შიშIსა და ძრწოლის ღმერთი), გარდა ამისა, არ ვიცი ვიღაცამ “ფებრისიც” – კი (ციება) ღმერთად გამოაცხადა. აი, რა მფარველობს ამ ქალაქს, ცრუმორწმუნეობა, შიში და ავადმყოფობა. თქვენ წარმოიდგინეთ, აკა ლარენცია და ფლორა, ეს ურცხვი მეძავები, დასახელებულ ავადმყოფობებთან ერთად რომაელთა ღმერთების რიცხვს მიეწერებიან. ესენი რომაელებს დაეხმარნენ თავიანთი ძალაუფლების გავრცელებასა და დამარცხებულთა ღმერთების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ასეთ რაიმეს ვერ ჩაიდენდა თრაკიელი მარსი, ან კრეტელი იუპიტერი, ან იუნონა არგოსელი, სამოსელი, კართაგანელი, ან ტავრიელი, ვერც დიანა, ან ღმერთების დედა იდეა, ანუ ეგვიპტელი, რომელიც სასწაულმოქმედი უფროა, ვიდრე ღმერთი. ნუთუ მათ რომაელებში წმინდა ქალწულები იპოვეს, ან კეთილმოსურნე ქურუმები? განა არ დაისაჯა უამრავი ქალი, რომელთაც, რა თქმა უნდა, ვესტას ნების გარეშე განუკითხავად იმრუშეს? და თუ სხვები გადაურჩნენ სასჯელს, ეს არა მათი ზნეობრივი სისუფთავისთვის, არამედ უფრო იღბლიანი გარყვნილობის წყალობით.</p>
<p> სხვაგან სად იქცევიან უფრო სამარცხვინოდ, ვიდრე ქურუმები ტაძრებსა და საკურთხევლებში. ტაძრის მეთვალყურეთა კედლებში ხშირად უფრო უზნეოდ მრუშობენ, ვიდრე საროსკიპოებში.</p>
<p> რომაელებზე უფრო ადრე, ღმერთის განგებით, ასირიელები, მედიელები, სპარსელები, ბერძნები და ეგვიპტელები ფლობდნენ ძალაუფლებას, მაშინ, როცა არც ქურუმები ჰყავდათ და არც მწყემსები, არც მარსისა და ვესტას ქურუმები, არც ფრინველთმისნები, არც დამწყვდეული წიწილები, რომელთა მადისა და აზიზობის მიხედვით იმართებოდა უმაღლესი სახელმწიფოებრივი საქმეები.</p>
<p> 26. ახლა გადავდივარ რომაელთა წინასწარმეტყველებისა და მკითხაობის ამბებზე, რომლებიც ასე გულდაჯერებით შეკრიბე და დაიმოწმე; მათი უყურადღებოდ დატოვება დამღუპველი შედეგის მომტანი იყო, დაკვირვება კი – ბედნიერებისა. ნუთუ გგონია, რომ კლოდიუსს, ფლამინიუსსა და იუნიუსს იმიტომ გაუნადგურდა ჯარი, რომ ვერ მოისაზრეს დალოდებოდნენ წიწილების წინასწარ მომასწავებელ ნიშანს? რა, რეგულუსი განა ყურადღებით არ ეკიდებოდა ავგურების მისნობას, ტყვედ რომ ჩავარდა? მანცინუსიც იცავდა რელიგიურ წესებს, მაგრამ მონა გახდა. წიწილებისგან კარგმა წინასწარცნობამ გაახარბა პაულუსი, კანასთან რომ დამარცხდა, გაიუს ცეზარმა არ დაუჯერა ავგურებისა და მისნების ნათქვამს – ზამთრამდე არ გამგზავრებულიყო აფრიკაში, მაგრამ ძალიან იოლად მივიდა და გაიმარჯვა კიდეც.</p>
<p> რა უნდა ვთქვა მისნების შესახებ? ამფიარაუსმა განჭვრიტა, რა იქნებოდა მისი სიკვდილის შემდეგ, ის კი არ იცოდა, რომ ცოლი უღალატებდა ყელსაბამის გამო. ბრმა ტირესიამ იწინასწარმეტყველა მომავალი, მაგრამ ვერ ხედავდა აწმყოს. ენნიუსმა პითიელი აპოლონის პასუხიც კი შეთხზა პირუსის შესახებ, მაშინ როცა, აპოლონი, ეს მოხერხებული და ორაზროვანი მისანი, უკვე აღარ ეწეოდა ამ საქმეს, იმის შემდეგ, რაც ადამიანები განათლებულები და ნაკლებად მალემრწმენები გახდნენ. დემოსთენე, რომელმაც იცოდა პითიას მოგონილი პასუხების ამბავი, ჩიოდა, რომ იგი ფილიპეს მხარეს იჭერდა.</p>
<p> “მაგრამ არა ერთხელ ემთხვეოდა ეს წინასწარმეტყველება და მისნობა სინამდვილეს”. შემთხვევის წყალობით, შესაძლოა, რომელიმე მათგანი ნამდვილად მსგავსი აღმოჩენილიყო, მაგრამ დავიწყებ თავად ამ შეცდომისა და ტყუილის წყაროდან, რომლიდანაც მომდინარეობს მთელი ეს წყვდიადი, უფრო ღრმად ჩავწვდები მას და ნათლად წარმოვაჩენ.</p>
<p> არსებობს უწმინდური და მაცდური სულები, ციდან მიწიერ ჭუჭყსა და ვნებებში ჩამოუსლი. ამ სულებმა თავიანთი ბუნებრივი უბრალოება დაკარგეს, მანკიერება შეიძინეს და უბედურებაში თავის დასამშვიდებლად, თავად დაღუპულები, სხვებსაც აცდენენ, ტყუილს ნერგავენ და ღმრთისაგან დაშორებულნი, ცდილობენ, მანკიერი რწმენით სხვებიც დააშორონ მას. ამ სულებს დემონებად იცნობენ პოეტები, ამაზე მსჯელობენ ფილოსოფოსები, ეს შეიცნო სოკრატემ, რომელიც მასთან მყოფი დემონის სურვილისა და ნების მიხედვით ან გადადებდა რაიმე საქმეს, ან იწყებდა მის კეთებას. ჯადოქრები არა მარტო იცნობენ დემონებს, არამედ მათი საშუალებით ჩადიან ყველაფერ სასწაულებრივს. მათი თანამონაწილეობითა და გავლენით ისინი ატყუებენ სხვებს, რომ დაანახონ ის, რაც არ არსებობს, ან დაუმალონ ის, რაც სინამდვილეშია.</p>
<p> პირველი ამ ჯადოქართაგან თავისი სიტყვითა და საქმით არის ჰოსტანესი, იგი შესაფერი სიწმინდით ლაპარაკობს ჭეშმარიტ ღმერთზე, ანგელოზებზე, ესენი არიან ღმერთის მსახურები და მაცნეები, წარმოადგენს მათ, როგორც ღმერთის ტახტრევნათან მდგომებს, ისეთნაირად, რომ უფლის ნებისა და მისი სახის წინაშე შიშIთ კანკალებენ. იგივე ჰოსტანესი ზოგჯერ დემონებს წარმოადგენს, როგორც მიწიერ არსებებს, მერყევებს და ადამიანთა მტრებს. რა, პლატონი, რომელსაც სჯეროდა, რომ ღმერთის შეცნობა ძნელი საქმეა, განა არ გვიამბობს ანგელოზებისა და დემონების შესახებ და თავის “ნადიმში” არ ცდილობს, განსაზღვროს დემონური ბუნება? მისი აზრით, ეს არის რაღაც სუბსტანცია მოკვდავ და უკვდავ არსებათა შორის, ანუ რაღაც საშუალო სხეულსა და სულს შორის. იგი შედგენილია მიწიერი სიმძიმისა და ციური სიმსუბუქის შერწყმით, მისგან გვეძლევა სიყვარულის უნარი, გვენიჭება გარკვეული სახე, იგი მკვიდრდება ადამიანის გულში, მოქმედებს ჩვენს მდგომარეობაზე, აღვივებს გრძნობებს და ვნებათა ცეცხლს.</p>
<p> 27. ამგვარად, ეს უწმინდური სულები, რომლებსაც იცნობდნენ ჯადოქრები, ფილოსოფოსები და პლატონიც, იმალებიან წმინდად შერაცხილ ქანდაკებებსა და გამოსახულებებში, ისე, თითქოს ამ გამოსახულებებში ღმერთი იყოს ჩასახლებული. ისინი შთააგონებენ ქურუმებს საკურთხევლებში, მოქმედებენ შინაგან ბუნებაზე, წარმართავანე ბედისწერას, უამრავი ტყუილისაგან ქმნიან ბნელ, გამოუცნობ წინასწარმეტყველებებს. თვითონ ცდებიან და ჩვენც გვაცდენენ, იმიტომ რომ არ იციან უტყუარი ჭეშმარიტება, ან თუ იციან, არ აღიარებენ, მათთვის დამღუპველი რომ არ აღმოჩნდეს. ამგვარად, ისინი ციდან ქვემოთ, მიწისკენ ეწევიან ადამიანებსა და ჭეშმარიტი ღმერთიდან – მატერიისაკენ. განსაცდელს უქმნიან ცხოვრებას, აფორიაქებენ სიზმრებით, ჩუმად შეძვრებიან ადამიანის სხეულში, როგორც ნაზი სულები, იწვევენ ავადმყოფობას, გონებას უფრთხობენ, უზიანებენ სხეულის ნაწილებს, იმისთვის, რომ თაყვანი აცემინონ ხალხს, თითქოს ისინი საკურთხევლის კვამლითა და სამსხვერპლო ცხოველებით კვებავენ, ზრუნავენ და აღადგენენ მათ, ვისთანაც კავშირი აქვთ. სწორედ ესენი არიან ის შეშლილები, ხალხში რომ დარბიან, ის ჯადოქრები, რომლებიც ტაძრის გარეთ ასე გიჟურად იქცევიან, შმაგობენ, ისინი ერთნაირად წაქეზებულები არიან დემონისაგან, განსხვავებულია მხოლოდ მიზეზები. სწორედ მათგან მომდინარეობს ის, რის შესახებაც შენ ილაპარაკე ცოტა ხნის წინ, რომ იუპიტერი სიზმრებში სანახაობებს (თამაშობებს) აწყობს, რომ ჩნდებიან კასტორები, ცხენზე ამხედრებულები, რომ მატრონას საბელს მიჰყვებოდა ნავი.</p>
<p> უმეტესობა თქვენგანმა იცის ყოველივე ეს. დემონები თავიანთ თავს ავლენენ მაშინვე, როცა ჩვენი სამსჯავრო სიტყვებითა და მგზნებარე ლოცვით სხეულიდან ვაძევებთ მათ.</p>
<p> თავად სატურნი, სერაპისი, იუპიტერი და თითოეული დემონთაგანი, რომელთაც თქვენ იცნობთ და თაყვანს სცემთ, ზოგჯერ თქვენი თანდასწრებითაც კი ცრუობენ საკუთარი უსახურობის დასამალავად.</p>
<p> დაუჯერეთ ამათ მოწმობას, მართალს ამბობენ, რომ ისინი დემონები არიან, ერთადერთი და ჭეშმარიტი ღმერთის მიერ დაწყევლილები, საცოდავად კანკალებენ, ან მაშინვე ტოვებენ სხეულს, რომელშიც ბუდობენ, თანდათანობით უჩინარდებიან იმის მიხედვით თუ რამხელა რწმენა და სურვილი ამოძრავებს ადამიანს.</p>
<p> ქრისტიანების მიახლოებისა ეშინიათ, მაგრამ თქვენი საშუალებით შორიდან თავს ესხმიან მათ, შიშით იპყრობენ გამოუცდელ ადამიანთა სულებს და ფარულად ზიზღით განაწყობენ ჩვენს მიმართ. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივია, არ გიყვარდეს ის, რისიც გეშინია, და თუ შესაძლებელია, ზიანი მიაყენო. ასე იმონებენ დემონები ადამიანთა სულებს მანამ, ვიდრე ჩვენ შეგვიცნობდნენ, ისე იქცევიან, რომ შეგვიძულონ, ჩვენი შეცნობის შემდეგ ან არ მოგვბაძონ, ან აღარ უარგვყონ.</p>
<p> 28. რაოდენ საწყენია, რომ განსჯით იმას, რაზეც არ გიფიქრიათ და არ შეგისწავლიათ. ენდეთ ჩვენს სინანულს, ჩვენც ხომ ასე ვიქცეოდით, დაბრმავებულები და ბრიყვები თქვენსავით ვფიქრობდით, თითქოს ქრისტიანები ეთაყვანებიან გამოგონილ სასწაულებს, ბავშვებს კლავენ, თავიანთ ნადიმებზე უწმინდურ საქმეებს ჩადიან; ჩვენ ვერ ვხვდებოდით, რომ ეს ყველაფერი დემონებისაგან მოდიოდა, გამოუკვლეველი და დაუდასტურებელი იყო. ამ ხნის განმავლობაში არავინ გამოჩნდა, რომელიც ამას ნათელყოფდა, არა იმდენად ნამოქმედარის შესაწყნარებლად, არამედ თუნდაც თავისი მიგნების გამოსავლენად. ქრისტიანები იმდენად სუფთანი არიან, რომ ბრალდებულები არც წითლდებიან და არც ეშინიათ, ერთადერთი იმაზე წუხან, რომ თავიდანვე არ აღიარებდნენ ამ სარწმუნოებას.</p>
<p> ვიღაც მკრეხელები, ბოროტმოქმედნი და მამისმკვკლელები პოულობდნენ ჩვენში დამცველებსა და მფარველებს, იმაზე კი არასოდეს გვიფიქრია, ერთხელ მაინც მოგვესმინა ქრისტიანებისათვის, იშვიათად, როცა მათ მიმართ სიბრალული აღგვეძროდა, კიდევ უფრო უმოწყალოდ ვექცეოდით, იმისთვის, რომ უარეყოთ თავიანთი რწმენა; ვფიქრობდი, ამით გადავარჩენდით სიკვდილისაგან, ვაწამებდით მათ გაუმართლებელი საჩივრებით, ამას ჩავდიოდით არა ჭეშმარიტების საძიებლად, არამედ იმიტომ, რომ მცდარი გზით წაგვეყვანა ისინი. და თუკი ვინმე სუსტი და ამ გამოცდით დამარცხებული უარყოფდა ქრისტიანობას, ჩვენ მას განსაკუთრებულად ვწყალობდით, თითქოს, ქრისტიანობის უგულებელყოფით იგი გამოისყიდდა ჩადენილ ცოდვებს. ვერ ხედავთ, ჩვენც ისე ვფიქრობდით და ვიქცეოდით, როგორც ახლა თქვენ: დემონების წაქეზებას კი არა, გონებას რომ ემართა ჩვენი საქციელი, უნდა გვეიძულებინა ქრისტიანები, არ უარეყოთ თავიანთი მრწამსი, არამედ ეღიარებინათ სამარცხვინო საქციელი, უმსგავსო ჩვეულებანი, და ბავშვების მსხვერპლად შეწირვის ფაქტი.</p>
<p> აი, ასეთი ამბებით უტენიან დემონები ყურებს ჩვენს საწინააღმდეგოდ გამოუცდელ ადამიანებს, იმისთვის, რომ დაგვგმონ და ეშინოდეთ ჩვენი; არცაა გასაკვირი, ყოველგვარი ჭორი, რომელიც ტყუილის ნაყოფით იკვებება, ჭეშმარიტების გამოვლენისთანავე ნადგურდება: აი, ესაა დემონის საქმე! აქედან იბადება, ამასვე ემყარება მცდარი აზრი, რაც შენგან მოვისმინეთ, თითქოს, ჩვენ ღვთაებრივ პატივს მივაგებთ ვირის თავს. ვინ უნდა იყოს ისეთი ბრიყვი, რომ ასეთ რამეს ეთაყვანოს? ან ვინ უნდა ირწმუნოს ასეთი თაყვანისცემის? თქვენ ხომ არა, რომლებიც წმინდად თვლით ვირების მთელ ჯოგს, თქვენს ღმერთ ეპინესთან ერთად, რომელსაც მიირთმევთ კიდეც ისიდესთან ერთად, კლავთ და თან ეთაყვანებით ხარისა და ცხვრის თავებს, თხისა და ადამიანის, ან ლომისა და ძაღლის შერეულ გამოსახულებას უდგამთ ღმერთებს განა თქვენც ეგვიპტელებივით წმინდა ხარს, აპისს არ უვლით და ეთაყვანებით? არც იმათ სხვა წესებს უარყოფთ – გველების, ნიანგების, სხვა მხეცების, ჩიტებისა და თევზების თაყვანისცემას რომ გულისხმობს, ვინმემ რომ მოკლას რომელიმე მათგანი, სიკვდილით დაისჯება. იგივე ეგვიპტელებს და უმრავლესობა თქვენგასაც ხახვის სიმწარის უფრო ეშინია, ვიდრე ისიდესი, ასევე ერიდებიან სერაპისს – როგორც ადამიანის სხეულიდან გამომავალ სამარცხვინო ხმებს.</p>
<p> ვინც მლოცველთა წინააღმდეგ გამოდის, ცდილობს, მოგვაწეროს მისთვის დამახასიათებელი მანკიერებანი, ყველანაირი მრუშობა და გარყვნილება, რომელიც კულტურული ცხოვრების სახელს ატარებს; ისინი შენატრიან მეძავების უსირცხვობას, და მეტისმეტად ავხორცულად ცხოვრობენ. ამ ადამიანებს ბილწი ენა აქვთ მაშინაც კი, როცა დუმან. კი არ ერცხვინებათ გარყვნილება, უბრალოდ, წყინდებათ.</p>
<p> რა საშინელებაა! თავს ნებას აძლევენ, ჩაიდინონ ისეთი დანაშაულებრივი საქციელი, რომელიც არ შეეფარდება არანაირ ასაკს, რომელსაც ვერ გაიძულებს ვერანაირი მონობა.</p>
<p> 29. ასეთი და ამის მსგავსი საშინელების მოსმენაც კი არ შეგვფერის, სამარცხვინოც კია, თავი დავიცვათ მსგავსი ბრალდებებისგან, თქვენ კი წმინდა და უბიწო ადამიანებზე იმას ფიქრობთ, რის არსებობასაც კი ვერ დავიჯერებდით, თქვენ რომ არ განასახიერებდეთ.</p>
<p> ბევრი შორსაა ჭეშმარიტებისგან, დამნაშავე ადამიანისა და მისი ჯვრის თაყვანისცემას რომ მოგვაწერთ, ნუ გგონიათ, რომ დამნაშავეს, ან ჩვეულებრივ მიწიერ ადამიანს შეეძლოს ღმერთობა. ვინ შეიძლება იყოს იმაზე უფრო საცოდავი, ვინც მთელ თავის იმედებს მოკვდავ ადამიანზე ამყარებს? მისი წყალობა ხომ ამ ადამიანის სიკვდილთან ერთად მთავრდება. კი, ეგვიპტელები მართლაც ირჩევენ ადამიანს, რომელსაც ემსახურებიან, მხოლოდ მას აღმერთებენ, მას ეკითხებიან ყოველგვარ რჩევას, მას სწირავენ მსხვერპლს; და ის, ვინც სხვებისთვის ღმერთია, ნება-უნებლიეთ, ადამიანია, იგი ვერ აცდუნებს საკუთარ შეგნებას, თუმცა სხვებს კი ატყუებს. სრულიად ბუნებრივია, თავმდაბლობით დაემორჩილო მეფეებსა და პატრონებს, როგორც დიდ და გამორჩეულ ადამიანებს და არა როგორც ღმერთს, რჩეული ადამიანისთვის პატივის მიგება მართლაც ჭეშმარიტი ღირსება, მაგრამ ამას ისინი ღმერთს უწოდებენ, მუხლს იყრიან ქანდაკებების წინაშე. ცრემლებით ევედრებიან იმათ სულს, იგივე დემონებს და უფრო უსაფრთხოდ თვლიან, სიცრუით შეჰფიცონ იუპიტერს, ვიდრე თავიანთ მეფეს.</p>
<p> ჯვრებს კი, თქვენ რომ გგონიათ, ისე არც ვემსახურებით და არც ვევედრებით. რა თქმა უნდა, თქვენ, რომელთაც ხისგან გაკეთებული არსებები გყავთ გაღმერთებული, ხის ჯვრებს ეთაყვანებით, როგორც თქვენი ღმერთების ნაწილს; მართლაც, სხვა რა არის საბრძოლო დროშები და ნიშნები, თუ არა მოქსოვილი და მორთული ჯვრები? თქვენი გამარჯვების კვარცხლბეკებს არა მარტო ჯვრის ფორმა აქვს, არამედ ჯვარცმულ ადამიანს გამოსახავენ. ჯვრის ბუნებრივ ნიშანს ჩვენ ვხედავთ ნავში, როცა იგი მიდის გაშლილი აფრებით, როცა უღელი იკვრება, იმასაც ჯვრის ფორმა აქვს. როცა ადამიანი გაშლილი ხელებით და წმინდა გულით ღმერთს ეთაყვანება, იგივე სახეს იღებს, ასე რომ, ჯვრის ნიშანი მოიპოვება ბუნებაშიც და თქვენს რელიგიაშიც.</p>
<p> 30. ვისურვებდი შეხვედროდი იმას, ვინც ამბობს ან ფიქრობს, რომ ჩვენი ნათლობა ხდება ბავშვის სიკვდილითა და მოკლულის სისხლით. ნუთუ, შენ ფიქრობ, რომ შესაძლებელია ასეთი რამ არსებობდეს, რომ ასე ნაზ და ნორჩ სხეულს ჭრილობებს აყენებდნენ? რომ ვინმეს შეუძლია მოკლას ახალშობილი, გამოიღოს მისი სისხლი და შესვას? არ შეიძლება, ვინმემ ეს დაიჯეროს, გარდა იმისა, ვინც თავად გაბედავს ჩაიდინოს ასეთი რამ. მე ვხედავ, რომ თქვენ ახალშობილებს მხეცებსა და ჩიტებს მიუგდებთ ხოლმე, ახრჩობთ, კლავთ. არიან თქვენ შორის ქალები, რომლებიც თავიანთ ნაყოფს ძლიერმოქმედი წამლების საშუალებით ანადგურებენ და შობამდე კლავენ, ამისკენ თქვენი ღმერთების საქციელი გიბიძგებთ. სატურნმა კი არ გადააგდო თავისი შვილები, არამედ შეჭამა. აფრიკის ზოგიერთ ქვეყანაში მშობლები მსხვერპლად სწირავენ თავიანთ შვილებს, მოფერებითა და კოცნით აჩერებენ იმათ ღრიალს, რომ მტირალი არ შეწირონ მსხვერპლად. ტავრიელებს, პონტოელებს და ეგვიპტელ მეფეს, ბუზირასს წესად ჰქონდათ, მსხვერპლად შეეწირათ უცხოელი, სტუმარი, ხოლო გალები კი მერკურს მსხვერპლად სწირავდნენ როგორც ადამიანებს, ასევე ცხოველებს; რომაელები მსხვერპლშეწირვის მიზნით ცოცხლად მარხავდნენ როგორც ბერძენ, ასევე გალელ ქალ-ვაჟს, ისინი დღესაც თაყვანს სცემენ ლაციუმელ იუპიტერს ადამიანთა მკვლელობით: სატურნის შვილი კი ცუდი და დამნაშავე ადამიანების სისხლით იკვებება. მჯერა, რომ თავად კატილინამ ამ ღმერთისგან ისწავლა სისხლით კავშირის შეკვრა, ბელონა თავის მსხვერპლს ადამიანის სისხლით ასველებდა, უმძიმეს დაავადებას – ეპილეფსიას ადამიანის სისხლით კურნავდა. ამათგან ბევრად არ განსხვავდებიან ისინი, ვინც არენაზე გამოყვანილ ცხოველებს ჭამენ, ადამიანის სიხლით სხეულისა ნაწილებითა და ხორცით გამოკვებილებს. ასეთი რამის დანახვა და მოსმენაც კი არ შეგვიძლია, იმდენად ვფრთხილობთ, რომ საკვებად გამოყენებული ცხოველების სისხლსაც კი არ ვეკარებით.</p>
<p> 31. სამარცხვინო ღრეობების ამბავიც დემონების მოგონილია, რათა ჩვენი უბიწოების სახელს ჩირქი მოსცხონ, და ვიდრე ადამიანები სინამდვილეს გაიგებენ, ჩამოგვაშორონ. ამის შესახებ შენი ფონტონიც ლაპარაკობს, მაგრამ არა როგორც მოწმე იმისა, რაც ნახა, არამედ როგორც დამადანაშაულებელი ორატორი.</p>
<p> ეს, უპირველეს ყოვლისა, თქვენთან გაჩნდა. სპარსელებისათვის დედებთან შეუღლება მიღებული წესია, ეგვიპტელებს და ათენელებს კანონიერი უფლება აქვთ, დებთან იქორწინონ, თქვენი ისტორიები და ტრაგედიები, რომელთაც დიდი სიყვარულით კითხულობთ და ისმენთ, სამარცხვინო საქმეებითაა სავსე. ურცხვნი არიან ის ღმერთებიც, რომელთაც თქვენ ემსახურებით, რომლებიც დედებთან, შვილებთან და დებთან შეუღლდებიან. ამიტომაც თქვენ შორის დასაშვებად ითვლება სისხლის აღრევა და ყოველთვის ნებადართულია. საცოდავებო, შესაძლებელია თქვენი არცოდნით ჩაიდინოთ დაუშვებელი რამ, რადგანაც განუკითხავად მიჰყვებით ვენერას, ყველასთან განურჩევლად აჩენთ შვილებს, და სახლში დაბადებულებს გარეთ ყრით ხოლმე, სხვების მოწყალების იმედით. შესაძლოა, რომ ერთხელ უკან დაგიბრუნდეთ შვილები და ვეღარ იცნოთ ისინი. ამგვარად, თავად ცოდვილები ჩვენზე ჭორაობთ, მაშინ როცა არავითარი სამისო საბუთი არა გაქვთ.</p>
<p> ჩვენ კი უბიწოება მხოლოდ სახეზე კი არ გვაწერია, გონებაშიც გვაქვს. ერთჯერ ვქორწინდებით, იმისთვის რომ გვყავდეს შთამომავლობა, ერთი ცოლი გვყავს, ან საერთოდ არ გვყავს. ჩვენი შეხვედრები არა მარტო კეთილგონივრულობითაა გამორჩეული, არამედ ზომიერებითა და სიფრთხილითაც. ღრეობას კი არ ვეძლევით, ზომიერად მიგვყავს ლხინი, მხიარულებას ვაწონასწორებთ სერიოზული ზნეობრივი საუბრებით და თავშეკავებული მოძრაობებით. უმრავლესობა ცხოვრობს სხეულის მუდმივი უბიწოებით და ამით არ მედიდურობს. და ბოლოს, იმდენად შორსაა ჩვენგან სისხლის აღრევის წადილი, რომ ზოგიერთს სირცხვილადაც კი მიაჩნია ნორმალური ცოლ-ქმრული კავშირიც კი. არც მთლად უკანასკნელი მდაბიოთაგანი ვართ, თუმცა კი თქვენს დიდებასა და მეწამულ ტანსაცმელს უარვყოფთ, არც ბევრ რასმე მივედ-მოვედებით, ყველანი ერთ სიკეთეს მივყვებით, და ერთად შეკრებილები ისევე წყნარად ვიქცევით, როგორც თითოეული ცალ-ცალკე. არც ჩუმ-ჩუმად მოლაყბენი ვართ, საჯაროდ ჩვენი მოსმენის რომ გრცხვენიათ და გეშინიათ.</p>
<p> ჩვენი რიცხვი, მართლაც, დღითი-დღე იზრდება, ეს დანაშაულებრივი შეცდომა კი არაა, საქებარი საბუთია. ლამაზად ვცხოვრობთ, და ამიტომაც ვიზიდავთ სხვებს. ერთმანეთს ვცნობთ არა სხეულის ნიშნებით, როგორც თქვენ გგონიათ, არამედ უბიწოებითა და თავშეკავებულობით. ერთმანეთთან სიყვარული გვაკავშირებს, ამას თქვენც გძნობთ, და არ ვიცით სიძულვილი. თქვენ გშურთ, ერთმანეთს ძმებს რომ ვუწოდებთ, როგორც ერთი ღმერთის შვილებს, რწმენისმიერ და-ძმებს, იმედით დაკავშირებულებს. თქვენ არც კი იცნობთ ერთმანეთს, სიძულვილი გამოძრავებთ, არც ძმებს უწოდებთ და მაშინაც ვერ ცნობთ ერთმანეთს, როცა ბოროტებას ჩადიხართ.</p>
<p> 32. მართლა გგონიათ, რომ ჩვენ ვმალავთ იმას, რასაც ვეთაყვანებით, რადგანაც არც ტაძრები გვაქვს და არც სამსხვერპლოები? რა ღმერთის გამოსახულება უნდა შევქმნა მე, მაშინ, როცა თუ სწორად განსჯით, ადამიანი თავად არის ღმერთის სახე. რა ტაძარი უნდა ავუშენო მას, როცა მთელი სამყარო, მის მიერ შექმნილი, უძლურია დაიტიოს იგი? და თუ მე, ადამიანს ფართოდ ყოფნა მიყვარს, როგორ ჩავატიო ერთ პატარა სამლოცველოში ამოდენა ღვთაებრივი ძალა? უმჯობესი არაა, ჩვენს გონებაში მოვათავსოთ იგი, და გულში შევინახოთ წმინდად? ვუძღვნა მას მსხვერპლი და შესაწირავი, რომელიც ჩემი სარგებლობისათვის მომანიჭა, უკან დავუბრუნო მას თავისივე ნაწყალობევი? ეს უმადური საქციელი იქნება. ღმერთის მსხვერპლი არის კეთილი გული, წმინდა გონება და წრფელი აზრები. ასე რომ, ვინც პატიოსნებით ცხოვრობს, ღმერთს ეთაყვანება, ვინც პატივს სცემს სამართლიანობას, იგი მსხვერპლს სწირავს მას. ვინც არ ცრუობს, ის შეიწყნარებს ღმერთს, ვინც მოყვასს განარიდებს საფრთხეს, იგი სწირავს ყველაზე დიდ მსხვერპლს, ასეთია ჩვენი მსხვერპლშეწირვა, ასეთია ღმერთის წმინდა წესები. ჩვენს შორის ისაა უფრო ღრმა მორწმუნე, ვინც მეტად სამართლიანია.</p>
<p> “ღმერთს”, რომელსაც ვემსახურებით, ვერც სხვებს ვუჩვენებთ და ვერც ჩვენ ვხედავთ”. პირიქით, იმიტომ გვწამს მისი, რომ შევიგრძნობთ მას, თუმცა ვერ ვხედავთ. ჩვენ ვხედავთ მის არსებობას ყველაფერში, მთელ სამყაროში. ჭექა-ქუხილში, ელვაში, ნათელ ამინდში. ნუ გიკვირს, შენ რომ ვერ ხედავ ღმერთს. ქარისა და ქროლვისგან ყველაფერი მოძრაობაში მოდის, ირხევა და ირყევა, მაგრამ თვალისთვის შეუმჩნეველია თავად ქარის მოძრაობა. ჩვენ მზის დანახვაც კი არ შეგვიძLია, მზისა, რომელიც თავადაა მხედველობის მიზეზი. მისი სხივები თვალებს აბრმავებს, და თუ დიდხანს უყურებ მთლიანად დაკარგავ მხედველობის უნარს. რა, თავად მზის შემომქმედი, მისი სინათლის წყარო შეგიძლია დაინახო, მაშინ, როცა მზის ბრწყინვალებას ვერ უძლებ და მის ცეცხლოვანებას ემალები? შენ გსურს, ხორციელი თვალით დაინახო ღმერთი, მაშინ როცა არ ძალგიძს ხედავდე საკუთარ არსებას, რომლითაც ცხოვრობ და ლაპარაკობ.</p>
<p> “მაგრამ ღმერთი ადამიანთა მოქმედებებს ვერ ხედავს, და ცაში მყოფს არ ძალუძს, შეაღწიოს ყველაფერში ან შეიცნოს თითოეული ცალ-ცალკე”. ცდები, ადამიანო, გეშლება, რანაირად არის ღმერთი ჩვენგან შორს, მაშინ, როცა ყველაფერი ზეციური და მიწიერი და ის, რაც ამ სამყაროს გარეთაა, ღმერთისთვის ცნობილია, იგი ყველაფერშია, ყველგანაა და არა მარტო ახლოა ჩვენთან, არამედ ჩვენშია. ისევე მზეს დააკვირდი! იგი ცაშია, მაგრამ განფენილია მთელ დედამიწაზე, ყველაფერშია, ყველგან არის, ყველაფერს აღაგზნებს, და არასოდეს ამოიწურება მისი სინათლე. რამდენად უფრო მეტადაა ღმერთი ყველაფრის შემომქმედი და ყველაფრის მხედველი, როცა არაფერი შეიძლება იყოს მისგან დაფარული. იგი ბნელშიცაა, ჩვენს არსებაშიც, რომელიც იგივეა, რაც სიბნელე. ჩვენ არა მარტო მისი საშუალებით ვმოქმედებთ, არამედ, თუ შეიძლება ითქვას, მასთან ერთად ვცხოვრობთ.</p>
<p> 33. ჩვენ სიმრავლით არ მოგვაქვს თავი. კი გვგონია, რომ ბევრნი ვართ, მაგრამ ღმერთისთვის ძალიან ცოტანი ვართ, ჩვენ განვარჩევთ მოდგმასა და ეროვნებას, ღმერთისთვის კი ეს სამყარო ერთიანი სახლია. მეფეებმა თავიანთი სამფლობელოების შესახებ ყველაფერი იციან მინისტრების სამსახურის წყალობით. ღმერთს არ სჭირდება ასეთი მაჩვენებლები. ჩვენ ვცხოვრობთ არა მარტო მის თვალწინ, არამედ მის წიაღში.</p>
<p> “მაგრამ იუდეველებს არაფერში დახმარებია ის, რომ ერთ ღმერთს სცემდნენ თაყვანს და უდიდესი მოწიწებით უგებდნენ ტაძრებს”. სულელური საქციელია, თუკი ივიწყებ წარსულს ან არ იცი იგი და ყურადღებას ამახვილებ მხოლოდ ახლანდელზე. როცა ისინი გულწრფელად და ხანგრძლივად თაყვანს სცემდნენ ჩვენს ღმერთს, რომელიც ასევე ყველასია, დიდი მოწყალება გადმოდიოდა მათზე. მცირერიცხოვანებიდან მრავალრიცხოვანი გახდნენ, არაფრის მქონენი გამდიდრდნენ, მონობაში მყოფნი მფლობელებად იქცნენ. არც თუ ისე მრავალრიცხოვანმა და თითქმის უიარაღომ ღმერთის ნებით და გარემოების შეწევნით, აურაცხელი მტერი გაანადგურა.</p>
<p> კიდევ ერთხელ გადაიკითხე იმათი წიგნები, და თუ რომაელებისა გირჩევნია, მაშინ ძველი მწერლების, იოსებ ფლავიუსის ან ანტონიუს იულონოსის თხზულებანი ნახე. მაშინ გაიგებ, თუ რა ხვედრი მოიმკეს მათ თავიანთი ურწმუნოებით, მიხვდები, რომ ყველაფერი წინასწარგანგებით შეემთხვა ამ ხალხს, რადგანაც ღმერთს არ დაემორჩილნენ, უფრო ადრე ისინი განუდგნენ უფალს, ვიდრე ღმერთი მიატოვებდა მათ. ამიტომაც უმართებულოა, შენ რომ ამბობს, თავიანთ ღმერთთან ერთად დამარცხდნენო, ისინი ღმერთმა ჭკუის სასწავლებლად ჩაუგდო ხელში მტრებს.</p>
<p> 34. რაც შეეხება ცეცხლს, თუ თქვენ არ გჯერათ იმისა, რომ ცის გახსნის შედეგად ჩამოვარდა იგი დედამიწაზე, ეს ხალხისთვის დამახასიათებელი ჩვეულებრივი შეცდომაა. რაც კი რამ იბადება, ყველაფერი კვდება, ის, რაც წარმოიქმნება, დასასრულს უახლოვდბა. ცა და ყველაფერი ის, რაც ცაშია, უნდა დაინგრეს, იმდენად რამდენადაც წარმოიშვა. სტოელებს მყარად სჯეროდათ, რომ სასიამოვნო წყაროები, ზღვის წყლებს რომ კვებავენ, ცეცხლის ძალით გაქრებიან. და მთელი ეს სამყარო სითხის მარაგის ამოწურვასთან ერთად დაიწვება. იგივე აზრი აქვთ ეპიკურელებსაც ელემენტების სრულიად გადაწვასა და სამყაროს დანგრევის შესახებ. პლატონი ამბობს, რომ სამყაროს ნაწილები ზოგი წყალდიდობით დაინგრევა, ზოგი დაწვის შედეგად, თავად სამყარო კი მარადიულია და დაულეველი. მაგრამ იმასაც უმატებს, რომ მისი დარღვევა და სიკვდილი შეუძლია მხოლოდ ღმერთს, მისსავე შემოქმედს. ასე რომ, არაფერია საკვირველი იმაში, უზარმაზარი სამყარო რომ დაინგრეს სწორედ მისივე მეოხებით, ვისითაც შეიქმნა. შენ ხედავ, რომ ფილოსოფოსებიც იმასვე ფიქრობენ, რასაც ჩვენ ვამბობთ. მაგრამ ჩვენ კი არ მივყვებით იმათ ნაკვალებს, არამედ თავად ისინი ბაძავენ წინასწარმეტყველთა ღვთაებრივ ქადაგებებს ჭეშმარიტების განმარტებაში.</p>
<p> სწავლულთაგან ყველაზე უფრო სახელგანთქმულმა, პირველმა პითაგორამ და უფრო მეტად პლატონმა, გადმოგვცეს მეტ-ნაკლებად სწორი და გაორებული თვალსაზრისი სიკვდილის შემდეგ ხელახლა აღდგინების თაობაზე. სხეულის განადგურების შემდეგ მხოლოდდამხოლოდ სული გადარჩება და მარადიულად გრძელდება, ერთი სხეულიდან გადადის სხვა, ახალ სხეულში, ამასვე უმატებენ აზრს, რომელიც ამახინჯებს ჭეშმარიტებას, რომ თითქოს, ადამიანთა სულები სიკვდილის შემდეგ ბრუნდებიან ცხოველების, ფრინველების და მხეცების სხეულში. ეს აზრი უფრო მასხარის ბოდვას ჰგავს, ვიდრე ფილოსოფოსის მოძღვრებას. მაგრამ ჩემთვის საკმარისია ისიც, რომ თქვენი ფილოსოსოფოსების აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით გარკვეულად ჩვენსას ემთხვევა.</p>
<p> გარდა ამისა, რომელი ბრიყვი და უგუნური ფიქრობს, რომ ადამიანის შემოქმედ ღმერთს, ასევე არ შეუძლია ხელახლა განაახლოს იგი? რომ აღარაფერი იქნება მისი სიკვდილის შემდეგ ისევე, როგორც არაფერი ყოფილა დაბადებამდე. თუ შესაძლებელია, რომ არაფრისგან გაჩნდა იგი, ასევე შესაძლებელია არაფრისგან ხელახლა შექმნას იგი. გაცილებით უფრო რთულია, არარსებულს მიანიჭო არსებობა, ვიდრე არსებული აღადგინო ახალი სიცოცხლით. გჯერა შენ, რომ ღმერთისთვის ქრება ის, რაც ჩვენს სუსტ თვალს მოეფარება? ყოველგვარი სხეული, რომელიც მტვრად იქცევა თუ წყლად, ფერფლად თუ კვამლად, ჩვენს დასანახად ქრება, ღმერთი კი ინახავს მის ელემენტებს. ჩვენ მიცვალებულის გვამის კრემაციისა არ გვეშინია, მაგრამ მივყვებით დასაფლავების ძველ და უკეთეს ტრადიციას.</p>
<p> დააკვირდი, ჩვენი აზრით სასარგებლოდ, თუ როგორ ატარებს თავის თავში მთელი ბუნება ხელახლა აღდგომის იდეას. მზე ჩადის და ისევე ამოდის. ვარსკვლავები ქრებიან და ისევ ბრუნდებიან, ყვავილები ჭკნებიან და ისევ ყვავიან, ხეები ფოთოლცვენის შემდეგ ისევ გამწვანდებიან. თესლები დალპობის შემდეგ გაცოცხლდებიან. სხეულსაც იგივე ემართება დროთა განმავლობაში, რაც ხეებს ზამთარში; კარგავენ სასიცოცხლო ძალას, თვალის მომატყუებელი სიკვდილის სახით. რა საჩქაროა, ჯერ კიდევ მკაცრი ზამთრის პირობებში განცხოველდეს და დაბრუნდეს? ჩვენც უნდა დაველოდოთ ჩვენი სხეულის გაზაფხულის მოსვლას. ვინც იცის, რისი ღირსიცაა იმდენად კი არ სჯერა, რომ სიკვდილის შემდეგ აღარ აღდგება, რამდენადაც ასე სურს, ურჩევნია მთლიანად გაქრეს, ვიდრე აღდგეს სასჯელისათვის. მათი შეცდომა კიდევ უფრო იზრდება იმითაც, რომ ყველაფრის უფლებას აძლევენ საკუთარ თავს. ღმერთი კი ითმენს. მაგრამ რამდენადაც არ ჩქარობს ღმერთი განკითხვისთვის, იმდენად სამართლიანი იქნება სასჯელი.</p>
<p> 35. თქვენი სწავლულები და პოეტები თავიანთ თხზულებებში ახსენებენ რაღაც ცეცხლის ნაკადსა და სტიქიის ჭაობს, მუდმივად მოძრავ ალს, რომლებიც ადამიანთა სამუდამო წამებისთვისაა გამიზნული. ამის შესახებ მათ დემონების შთაგენოებითა და მისნების წინასწარმეტყველებათა წყალობით იციან. ამიტომაა, რომ თავად მეუფე იუპიტერიც კი ღვთისმოსავობით იფიცებს ცეცხლოვან ნაპირებსა და ბნელ უფსკრულებს. მასში იგი თავის თაყვანისმცემლებთან ერთად მოსალოდნელ განსაცდელს ხედავს, რომელსაც არა აქვს არავითარი საზომი და საზღვარი. ეს “გონიერი” ცეცხლი წვავს და აღადგენს სხეულის ნაწილებს, ასუსტებს და თან კვებავს მას, იმ ელვის მსგავსად, რომელიც ეხება სხეულს და არ ანადგურებს. როგორც ეთნასა და ვეზუვის, და საერთოდ, ყველა მიწიერი ვულკანის ცეცხლი ყოველთვის ვარვარებს და არ ქრება, ასევე ეს სამსჯავრო ალიც ანთია არა იმისთვის, რომ დაწვას მისთვის შეწირულები და ამით მორჩეს, არამედ სხეულის გამანადგურებელი წვალებით იკვებება.</p>
<p> მათთვის ვინც არ იცის ღმერთის არსებობა, სამართლიანია წამება, ისევე, როგორც დამნაშავეებისა და უსინდისოებისთვის, ამაზე არავინ ეჭვობს, სულელის გარდა. ვინაიდან ყველაფრის შეწმოქმედისა და მეუფის უარყოფა არანაკლები ბოროტებაა, ვიდრე მისი შეურაცხყოფა; რამდენადაც ღმერთის არცოდნა სასჯელ იმსახურებს, იმდენად მისი შეცნობა გვეხმარება, რა თა შეწყალებული ვიქმნეთ.</p>
<p> შესაძლოა ზოგიერთი ქრისტიანი ვერ ერკვეოდეს ყველაფერში ისე, როგორც საჭიროა, მაგრამ თქვენთან შედარებით მაინც ბევრად უკეთესები ვართ. თქვენ კრძალავთ მრუშობას, მაგრამ მრუშობთ, ჩვენ კი მხოლოდ საკუთარ ცოლებთან ვცხოვრობთ, თქვენთვის დასაშვებია ბოროტების ჩადენა, თუმცა სჯით მას. ჩვენთვის კი მაგის გაფიქრებაც კი ცოდვაა. თქვენ გეშინიათ თანამხილველებისა, ჩვენ კი მხოლოდ სინდისის, რომლის გარეშე არ შეგვიძლია არსებობა. და ბოლოს, ციხეები გადავსებულია თქვენი ხალხით, ქრისტიანები იქ არ არიან, გარდა საკუთარი რწმენის სიმტკიცის გამო დასჯილებისა და რჯულგანდგომილებისა.</p>
<p> 36. ნურავინ შეეცდება, ბედისწერით დაიმშვიდოს ან გაიმართლოს თავი. როგორც არ უნდა იყოს ბედის განაჩენი, ადამიანის სული ხომ მაინც თავისუფალია. სწორედ ამის, და არა მდგომარეობის მიხედვით განისჯება მისი მოქმედება. მართლაც, სხვა რა არის ბედი, თუ არა თითოეული ჩვენთაგანისათვის ღმერთისაგან განგებული რამ? ღმერთმა წინასწარ იცის ყველაფრის არსი და დამსახურებისა და ღირსების მიხედვით განსაზღვრავს თითოეულის ბედს. ამგვარად, იგი ადამიანებს განსჯის არა წარმომავლობის, არამედ ღირსების მიხედვით. ბედის შესახებ საკმარისია რაც ვთქვით. უფრო ნათლად და სრულყოფილად ამაზე სხვა დროს ვიმსჯელოთ.</p>
<p> სხვათა შორის უმეტესწილად საცოდავ ადამიანებზე რომ ვლაპარაკობთ, ეს სამარცხვინო კი არა, პირიქით საპატიოა. როცა სული თავისუფლდება ფუფუნებისაგან, ზომიერებით მყარდება. ან როგორ შეიძლება, ღარიბი იყოს ის, ვისაც არაფერი აკლია, სხვებისა არ ეხარბება, ვინც ღმერთის წყალობითაა მდიდარი. საცოდავი უფრო ისაა, ვისაც ბევრი აქვს და უფრო მეტს ითხოვს. ვიტყვი ისე, როგორც ვფიქრობ: არავინ ისე ღარიბად არ რჩება ცხოვრებაში, როგორიც დაბადების დროსაა. ფრინველები მშობლების დანატოვრის გარეშე ცხოვრობენ და ყოველდღიურ ლუკმას მოიპოვებენ. ამასთანავე, ისინი ჩვენი სარგებლობისთვის არიან გაჩენილნი. ჩვენ არაფერი გვწყურია, ყველაფერი გვაქვს; ხომ გაცილებით იოლად დადის მგზავრი, რომელსაც ნაკლები ბარგი აქვს. სასიცოცხლო გზაზეც უფრო ნეტარია ის, ვინც სიღარიბით იმსუბუქებს ცხოვრებას და სიმდიდრის ტვირთის ქვეშ სულს არ ღაფავს. ჩვენ რომ საჭიროდ და სასარგებლოდ ვთვლიდეთ სიმდიდრეს, ღმერთს შევთხოვდით და ისიც გაიღებდა მოწყალებას, ყველაფერი ხომ მის ხელთაა. ჩვენი სურვილია, კი არ ვფლობდეთ სიმდიდრეს, გვეჯავრებოდეს იგი. უბიწოება გვწადია, მოთმინებას ვითხოვთ და გვსურს, უფრო მეტად კეთილები ვიყოთ, ვიდრე მფლანგველები.</p>
<p> ადამიანური ბუნების ნაკლს რომ ვგრძნობთ და ვითმენთ, ეს სასჯელი კი არა, ჩვენი მოვალეობაა. მამაცობა ზოგჯერ სისუსტითაც მაგრდება, უბედურება კი ღირსების მომასწავებელია. და ბოლოს სულისა და სხეულის ძალა ვარჯიშის გარეშე სუსტდება. ყველა მამაცი ადამიანი, ვისაც თქვენ მისაბაძად თვლით, საშინელი წამების შემდეგ გახდა სახელოვანი. განა არ ძალუძს ღმერთს, შეგვეწიოს, განა ხელი აიღო ჩვენზე, იგი ყველაფრის წარმმართველია და უყვარს თავისიანები, მაგრამ თითოეულს გამოცდის, განსაცდელში ამოწმებს ადამიანის დიდსულოვნებას, ბოლო ამოსუნთქვამდე აკვირდება მის კეთილშობილებას, ყოველგვარი შიშის გარეშე, რადგანაც იცის, რომ მის უნებურად არაფერი დაიკარგება. ასე რომ, როგორც ოქრო გამოიწრთობა ცეცხლით, ასევე ჩვენ – განსაცდელით.</p>
<p> 37. რა სასიამოვნო სანახავია ღმერთისთვის, როცა ქრისტიანი განსაცდელს აწყდება და წინააღმდეგობას უწევს სასჯელსა და წამებას. როცა იგი ღიმილით ხვდება სიკვდილის შიშსა და წვალებას. სილაღით ჯაბნის მეფეებსა და წინამძღოლებს და ემორჩილება მხოლოდ ღმერთს, მის შემოქმედს. როცა გამარჯვებული დასცინის იმათ, ვინც სასჯელისთვის განამწესა. გამარჯვებული ხომ მართლაც ისაა, ვინც თავის დასახულ მიზანს შეეწირა. რომელი ჯარისკაცი არ შეხვდება მედგრად განსაცდელს მხედართმთავრის თვალწინ? მაგრამ ჯილდოს მანამ ვერ მიიღებს, სანამ არ გამოიცდება. მხედართმთავარიც ვერ დაასაჩუქრებს მას იმით, რაც თავად არ გააჩნია. ვერ გაუხანგრძლივებს ცხოვრებას, შეუძლია, მხოლოდ საბრძოლო პატივი მიაგოს. ღმერთის ჯარისკაცი კი მარტო არაა განსაცდელის დროს, არც სიკვდილით მთავრდება მისი არსებობა. შესაძლოა ქრისტიანი უბედური ჩანდეს, მაგრამ სინამდვილეში ასე არაა. თქვენც ხომ აგყავთ ცაში განსაცდელის გადამტანი გმირები. ასე მაგალითად, მუციუს სკევოლა, რომელიც შეცდა მეფესთან და მოწინააღმდეგის ხელში ჩავარდებოდა, მარჯვენა რომ არ დაეკარგა. რამდენმა ქრისტიანმა გამოსცადა არა მარტო ხელის, არამედ მთელი სხეულის დაწვის სიმწარე ყოველგვარი კვნესის გარეშე. თუ მოისურვებდნენ, შეეძლოთ განსაცდელის თავიდან აშორებაც. რა, ეს ადამიანები შევადარო მუციუსს, აკვილიუსს ან რეგულუსს?</p>
<p> მოთმინებით შთაგონებული ჩვენი ქალიშვილები და ჭაბუკები სიცილით უყურებენ ყველანაირ განსაცდელს, ადამიანთა დასასჯელად რომ გაქვთ მომზადებული. საცოდავებო, ნუთუ ვერ ხვდებით, უმიზეზოდ რომ არავინ მოიწადინებს განსაცდელის გადატანას, და ვერც გაუძლებს ასეთ წამებას ღმერთის თანადგომის გარეშე.</p>
<p> იქნებ თქვენ ეს გაცდუნებთ, რომ ბევრი ფუფუნებით ცხოვრობს ღმერთის შეცნობის გარეშეც, პატივდებულია, აქვს ძალაუფლება. უბედურებო! ისინი იმიტომაც არიან ასეთ სიმაღლეზე, რომ უფრო ღრმად დაეცნენ. სამსხვერპლო ცხოველებივით იკვებებიან სასჯელისათვის და გვირგვინებით ირთვებიან. ბევრი თქვენგანი ძლევამოსილებასა და პირველობას აღწევს, რათა ბოროტად გამოიყენოს იგი თავისი ვაჭრული მისწრაფებებისათვის. ღმერთის შეცნობის გარეშე შეუძლებელია ნამდვილი ბედნიერება. სიზმრის მსგავსად მთავრდება იგი. სანამ დაიჭერ გაფრინდება. მეფე ხარ? თავადაც ისევე გეშინია, როგორც სხვებს ეშინია შენი. მართალია, ახლობლები გახვევია გარს, მაგრამ განსაცდელში მაინც მარტო ხარ. მდიდარი ხარ? საშიშია, ენდო ბედს. დიდი ქონება ხანმოკლე სიცოცხლეს ვერ გაუკვლევს გზას, პირიქით, ამძიმებს. უმაღლესი ძალაუფლებითა და მეწამული ტანისამოსით ხარ პატივდებული? ესეც თავის მოტყუებაა და არარსებული ღირსების თაყვანისცემა – როცა ბრწყინავ ტანისამოსით და სულით კი ჭუჭყიანი ხარ. შენი წარმომავლობით ხარ ცნობილი? თავს იქებ სახელოვანი წინაპრებით? ჩვენ ხომ ერთნაირები ვიბადებით, მხოლოდ ღირსებით განვირჩევით.</p>
<p> ადამიანებს სინდისისა და ზნეობის მიხედვით ვაფასებთ. ამიტომაც შეგნებულად ვარიდებთ თავს თქვენს გართობებს, დღესასწაულებსა და სანახაობებს, რადგანაც ვიცით, თუ საიდან იღებენ ისინი სათავეს და ვგმობთ მათ ყალბ სილამაზეს. მართლაც შემაძრწუნებელი სანახავია, რა გიჟურად იქცევა ხალხი ასეთი თამაშობების დროს. რა, გლადიატორთა ბრძოლები ნამდვილი მკვლელობის გაკვეთილები არაა?</p>
<p> არანაკლები სიგიჟე და სისულელეა განსახიერებული თქვენი თეატრების სცენაზეც. ხან მეძავობის სცენას წარმოადგენს მსახიობი, ხან დაცემულ სიყვარულს, იგივე კომედიანტი თქვენს ღმერთებსაც შეურაცხყოფს, გადმოგვცემს იმათ სამარცხვინო შურიანობასა და ოხვრა-ვაებას, ჟესტებით ასახიერებს იმათ დარდს და ცხარე ცრემლებით გატირებთ.</p>
<p> რა გამოდის? ნამდვილ ცხოვრებაში თქვენ ხელს უწყობთ მკვლელობებს, და როცა ამას სცენაზე წარმოადგენთ, ცრემლებს ღვრით.</p>
<p> 38. რაც შეეხება იმას, რომ სამსხვერპლო ხორცსა და ღვინოს ვერიდებით, ჩვენი შიშის გამომხატველი კი არაა, ჭეშმარიტი თავისუფლების დასტურია. ყველაფერი, რაც ბუნებაში არსებობს, ღმერთისაგან მონიჭებული ხელშეუხებელი საჩუქარია, და არ უნდა დავაზიანოთ იგი ჩვენი მოქმედებით. ნურავინ იფიქრებს, თითქოს ამით დემონებს ვაძლევთ უპირატესობას და ჩვენი რელიგიისა გვრცხვენია.</p>
<p> ნუთუ ვინმეს ჰგონია, რომ გაზაფხულის ყვავილებს სათუთად არ ვექცევით, არ ვტკბებით ვარდების, შროშანებისა და სხვა ყვავილების სილამაზით? ჩვენ მათ სიამოვნებისთვის ვწყვეტთ და ყვავილწნულებს ვიკეთებთ ყელზე. თავს რომ არ ვირთავთ გვირგვინებით, ამაზე უკაცრავად, ჩვენ ვტკბებით ყვავილების სასიამოვნო სურნელით, მაგრამ არ გვჩვევია, თავსამკაულად გამოვიყენოთ იგი. არც მიცვალებულებს ვამკობთ გვირგვინებით. მე თქვენი ჩვეულებით ვარ გაკვირვებული. თუ გგონიათ, რომ გვამები მგრძნობიარეები არიან, რატომ წვავთ, და თუ ვერაფერს გრძნობენ გვირგვინებით რატომ ამკობთ? ნეტარი ყვავილებს არ საჭიროებს, საცოდავი კი ამით ვერ იხარებს. ჩვენ ისევე მშვიდად და უბრალოდ ვასრულებთ დასაფლავების წესებს, როგორადაც ვცხოვრობთ. მიცვალებულს არ ვამკობთ მალეჭკნობადი გვირგვინით, მაგრამ ღმერთის წყალობით, მარად ცოცხალი ყვავილებით ვაცილებთ მათ. ზომიერი სიმშვიდის, ჩვენი ღმერთის უძლეველობისა და მომავლის იმედით ვცხოვრობთ აწმყოში და ნეტარქმნილნი აღვდგებით სიკვდილის შემდეგაც.</p>
<p> ატიკელი მაწანწალა, სოკრატე თვლიდა, რომ არაფერი იცოდა, თუმცა კი სახელგანთქმული იყო მაცდური დემონის მტკიცებებით, არკესილაოსი, კარნეადე, პირონი და მრავალი სხვა აკადემიკოსი ბევრ რამეზე ეჭვობდა. სიმონიდე განუწყვეტლივ აჭიანურებდა მთავარი საკითხის გადაწყვეტას. ჩვენ უარვყოფთ ფილოსოფოსთა ქედმაღლობას. გვჯერა, რომ ისინი არიან მაცდურები, მეძავები, ტირანები, რომლებიც ასე მაღალფარდოვნად გმობენ იმ უღირსებებს, რაც თავად ახასიათებდათ. ჩვენ ბრძნულ იერს გარეგნულად კი არ ვატარებთ, სულში გვაქვს იგი. ამაღლებულად კი არ ვლაპარაკობთ, ვცხოვრობთ ამნაირად. ჩვენდა საამაყოდ, ვიპოვეთ ის, რასაც ისინი მთელი ძალისხმევით ეძებდნენ და ვერ მიაკვლიეს. რატომ უნდა ვიყოთ უმადურები? რა უნდა ვინატროთ ამაზე მეტი. ჩვენს დროში ხომ ნათელი მოეფინა ღვთაებრივ ჭეშმარიტებას. ვისიამოვნოთ ამ სიკეთით და ჭეშმარიტების კანონებით ვიხელმძღვანელოთ, შეწყდეს ცრუმორწმუნეობა, დაეცეს უღირსება და იზეიმოს ჭეშმარიტმა რელიგიამ.</p>
<p> 39. როცა ოქტავიუსმა დაამთავრა სიტყვა, რაღაც დროის განმავლობაში დუმილით შევყურებდით მას. რაც შემეხება მე, უაღრესად განცვიფრებული ვიყავი იმ ხელოვნებით, რომლის აღქმა უფრო ადვილია, ვიდრე გადმოცემა. მაკვირვებდა მისი სარწმუნო არგუმენტები, მაგალითები და, საერთოდ მსჯელობის უნარი. მან იმავე იარაღით დაამარცხა მოწინააღმდეგეები, რითაც თავად იყვნენ შეიარაღებულები. ფილოსოფოსთა ისრებითვე სძლია მათ და მეტად უბრალოდ და სასიამოვნოდ წარმოაჩინა ჭეშმარიტება.</p>
<p> 40. იმ დროს, როცა მე გაჩუმებული ვფიქრობდი ამაზე, ცეცილიუსმა წამოიყვირა: მე სულითა და გულით ვულოცავ ოქტავიუსს და საკუთარ თავსაც, არ დაველოდები განაჩენს. ჩვენ გავიმარჯვეთ. მეც უკანონოდ ვითვისებ ამ გამარჯვებას. ოქტავიუსმა მძლია მე, მე კი – ჩემს შეცდომებს. რაც შეეხება უმაღლესი ჭეშმარიტების პოვნას, მე ვაღიარებ, წინასწარგანგებულებას, მუხლს ვიყრი ღმერთის წინაშე და ვგრძნობ რელიგიური საზოგადოების სიწმინდეს. მრჩება ზოგიერთი გასარკვევი საკითხი, რომელიც ჭეშმარიტებას არ ეწინააღმდეგება, მაგრამ აუცილებელია მათი ახსნა – ამაზე ხვალ ვიმსჯელოთ. ახლა კი მზე უკვე ჩადის, ჩვენც ხომ შესაფერისი სინათლით გავარკვიეთ ყველაფერი.</p>
<p> 41. ამასობაში მე ვთქვი: ძალიან მიხარია, ოქტავიუსმა რომ გაიმარჯვა. ამით მან გამათავისუფლა განაჩენის გამოტანის არასასურველი ვალდებულებისგან. მე არ შემიძლია, საკადრისად შევაქო მისი მსჯელობა. ამისთვის ერთი ადამიანის მოწმეობა არ კმარა, მაგრამ მისთვის ყველაზე დიდი საჩუქარი ღმერთის შეწევნაა, რომელმაც შთააგონა იგი და გამარჯვება მოაპოვებინა.</p>
<p> ამის შემდეგ გახარებულებმა გავაგრძელეთ გზა. ცეცილიუსს უხაროდა, რომ ირწმუნა, ოქტავიუსს – რომ გაიმარჯვა, და მე კი ის, რომ ერთმა ირწმუნა და მეორემ გაიმარჯვა.</p>
<p></p>
<hr width="50%"/><p></p>
<h3>შენიშვნები</h3>
<p>[1] - სერაპისი – ელინისტური სამყაროს ერთ-ერთი ღვთაება, მისი კულტი ეგვიპტის დედაქალაქში შემოღებულია პტოლემეოს პირველის დროიდან (305-283 ჩვ. წ. ა.). ითვლებოდა ნაყოფიერების, აგრეთვე მიცვალებულთა მფარველად. მასში გაერთიანებული იყო პოპულარურლი ეგვიპტური ღვთაებები – ოზირისი და აპისი.</p>
<p>[2] - ფალარისი – სიცილიელი ტირანი.</p>
<p>[3] - დიონისიოსი – სირაკუზელი ტირანი.</p>
<p>[4] - რუტილიუსი – ფილოსოფოსი, ისტორიკოსი, პოლიტიკოსი, აზიის პროვინციის მმართველი, გარდაიცვალა სმირნაში.</p>
<p>[5] - კამილუსი – რომის დიქტატორი. გარდაიცვალა 364 წ. ჩვ. წ. ა.</p>
<p>[6] - ცერერა – უძველესი რომაულ-იტალიური ღვთაება. მიწათმოქმედების, მარცვლეულის, ნაყოფიერებისა და დედობის დამცველი.</p>
<p>[7] - მატერი, მატიტა – რომაულ მითოლოგიაში ქალთა მფარველი ღვტაება.</p>
<p>[8] - ესკულაპე – მკურნალობის მფარველი ღვთაება.</p>
<p>[9] - ბელუსი – ბაბილონურ-ასირიული მიწის მფარველი ღვთაება.</p>
<p>[10] - ასტარტე – ფინიკიურ-სირიული ღვთაება, ცის, მთვარის, სიყვარულისა და ბედიღბლის მფარველი.</p>
<p>[11] - ალია – პატარა მდინარეია, სადაც ჩვ. წ. ა. 390 წ. რომაელები სასტიკად დამარცხდნენ გალებთან ბრძოლაში.</p>
<p>[12] - ფლამინიუსი – ჩვ. წ. ა. 232 წ. იყო სახალხო ტრიბუნი, დაიღუპა 217 წ. ჩვ. წ. ა. თრაზიმენუსის ტბასთან ბრძოლის დროს.</p>
<p>[13] - ეს აზრი მომდინარებს ტერტულიანესგან. ამაზე ტაციტუსიც მოგვითხრობს თავის ისტორიაში. თითქოს იუდეველებს ეგვიპტის უდაბნოში ხეტიალის დროს ვირმა უჩვენა წყაროს გზა და ამიტომაც წმინდად შერაცხეს ეს ცხოველი. შემდეგ ეს ბრალდება გავრცელდა ქრისტიანებზე.</p>
<p>[14] - იგულისხმება კორნელიუს ფრონტონი, რომელმაც დაწერა ქრისტიანების დამადანაშაულებელი თხზულება.</p>
<p>[15] - იგულისხმება ვერგილიუსი.</p>
<p>[16] - მეტალის სისტრი, ტრიალა, რომელსაც ეგვიპტელები იყენებდნენ იზიდას საკულტო წესის აღსრულების დროს. დაკარგული ოზირისის დასატირებლად.</p>
<p>[17] - ოზირისის – ეგვიპტური მითოლოგიის ღვთაება, მიწისქვეშა სამყაროს მეფე.</p>
<p>[18] - იულიუს პროკულოსი – რომაელი სენატორი.</p>
<p>[19] - იუბა – ნუმიდიის მეფე.</p>
<p></p>
<p style="text-align: right;">ლათინურიდან თარგმნა და შენიშვნები დაურთი</p>
<p style="text-align: right;">ნინო დობორჯგინიძემ</p>
<p style="text-align: right;">"სიტყვა მართლისა სარწმუნოებისა", ტ. II</p>
<p></p>
</div> ათანასე ალექსანდრიელი - ეპისტოლე არიანელთა წინააღმდეგtag:www.qwelly.com,2013-11-16:6506411:Topic:4917352013-11-16T16:22:34.955Znika granihttps://www.qwelly.com/profile/nika
<h2 style="text-align: center;"><span style="color: #000000;"><strong><span class="font-size-4">ეპისტოლე არიანელთა წინააღმდეგ, ეგვიპტისა და ლიბიის მხარის ეპისკოპოსთა მიმართ</span></strong></span></h2>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> 1. ყოველივე, რასაც ქმნიდა და რასაც გვასწავლიდა უფალი და მაცხოვარი ჩვენი იესო ქრისტე, როგორც ლუკამ თქვა, შექმნა მან თავადმა, ხსნად ჩვენდა მოვლენილმა; რამეთუ, როგორც იოანე იტყოდა, “არა რაითა დასაჯოს სოფელი, არამედ რაითა აცხოვნოს სოფელი მის მიერ”…</span></p>
<h2 style="text-align: center;"><span style="color: #000000;"><strong><span class="font-size-4">ეპისტოლე არიანელთა წინააღმდეგ, ეგვიპტისა და ლიბიის მხარის ეპისკოპოსთა მიმართ</span></strong></span></h2>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> 1. ყოველივე, რასაც ქმნიდა და რასაც გვასწავლიდა უფალი და მაცხოვარი ჩვენი იესო ქრისტე, როგორც ლუკამ თქვა, შექმნა მან თავადმა, ხსნად ჩვენდა მოვლენილმა; რამეთუ, როგორც იოანე იტყოდა, “არა რაითა დასაჯოს სოფელი, არამედ რაითა აცხოვნოს სოფელი მის მიერ” (იოანე 3,17). მისი წყალობა ყველაფერთან ერთად იმითაც გვაცვიფრებს, რომ იგი არც ჩვენს მოპაექრეთა შესახებ დადუმებულა. არამედ პირიქით, ნათლად გვიწინასწარმეტყველა, რათა ამის ახდენის ჟამს ჩვენი გონება მისი სწავლებით ყოფილიყო შემოზღუდული, სადაც ნათქვამია: “რამეთუ აღდგენ ქრისტესმტყუვარნი და ცრუწინასწარმეტყველნი, და ჰყოფდნენ სასწაულებსა დიდ-დიდსა და ნიშნებსა ვიდრე ცთუნებადმდე, უკუეთუმცა შეუძლეს რჩეულთა მათცა. აჰა ესენი წინასწარ გარქუ თქუენ” (მათე 24, 24-25). თუმცა კი მრავალნია და ადამიანზე აღმატებულნი მისგან ბოძებული სწავლანი და ნიჭნი, როგორიცაა: ზეციური მოქალაქეობის სახე, უფლება ეშმაკთა ზედა, შვილება, და ბოლოს, სრულიად განსაკუთრებული და დიდებული ნიჭი – მოძღვრება მამისა და სიტყვის შესახებ და აგრეთვე მადლი სულიწმინდისა. მაგრამ მაინც, “შეყოფილ არს მომგონებლობაი კაცისა მოსწრაფებით ბოროტთა” (დაბ. 8,21), თანაც “წინამოსაჯულსა ჩუენსა ეშმაკსა” შურს, რომ ესოდენი მადლი მოგვნიჭებია და “მიმოვალს და ეძიებს”, წარგვტაცოს თესლი სიტყვისა (I პეტრე 5,8). ამიტომაც უფალმა ეს მოძღვრება წინასწარმეტყველებით დანერგა ჩვენში, ვითარცა განძი თვისი, და თქვა: “იხილეთ, ნუუკუე სცთეთ, რამეთუ მრავალნი მოვიდოდიან სახელითა ჩემითა და იტყოდიან, ვითარმედ მე ვარ; და ჟამი მოწევნულ არს, არამედ ნუ მიხუალთ შედგომად მათა” (მათე 24, 4-5; ლუკა 21,8). რაღაც უდიდესი მადლი მიგვიღია სიტყვისაგან – არა ცდუნებად ხილულითა, არამედ სულიწმინდის მადლით ცნობად დაფარულისაც. რაკი ყოვლადსაძაგელ არს ცოდვის მომგონი, და საშინელი დემონია ეშმაკი, მისი ოდნავი გამოჩენაც და, ყველა მას დევნის, ვითარცა გველს, ვითარცა ვეშაპს, ვითარცა ლომს, რომ ეძიებს, ვინ მოიტაცოს და ჩანთქას.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ამიტომაც იმალება და ფარავს, რომ ასეთია და მზაკვრულად ითვისებს ყველასათვის სანატრელ სახელს, რათა უბრალო გარეგნობით მაცდუნებელმა მოხიბლულნი უკვე შებოჭოს თავისი საკრველნით. ვისაც სხვისი შვილების მონებად გაყიდვა უნდა, მათი მშობლების სახეს ღებულობს, როგორც კი ისინი ბავშვებს განშორდებიან, მერე კი მიჰყავს ისინი შორს და უკვე ღუპავს. ასევე, ბოროტი სული და მაცდური ეშმაკი, რაკი ვერ ბედავს ცხადად ქმედებას (უწყის ადამიანის სიყვარული ჭეშმარიტებისადმი), სიცრუით ღებულობს ჭეშმარიტების ხატს და ასე ანთხევს შხამს მათ, ვინც მის კვალს შეუდგება.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">2. ასე აცდუნა მან ევა – განა თავისას ამბობდა რასმე, არამედ სიცრუით იტყოდა ღვთაებრივ სიტყვებს, ოღონდ აზრს ცვლიდა. დასცა მან იობის ცოლიც – შთააგონა მას, ქმრის სიყვარულის მოჰფარებოდა და ღმერთის გმობა კი შეესწავლა. ასე ატყუებს ის ცრუ ადამიანებს უბრალო ხატით – იტაცებს ყოველს და თავისი ცოდვის ჯურღმულში ითრევს. ძველ დროშიც ასე აცდუნა მან პირველი კაცი, ადამი. თანაც იზრახდა, ამით ყოველნი ქვეშევრდომებად გადაექცია, კადნიერებით გაბედა, ეთქვა: “და მკვიდროსანი სრული მოვიღო, დავიპყრა ხელითა ჩემითა, ვითარცა ბუდე, და ვითარცა დატევებულნი კუერცხნი, აღვიხუნე და არავინ იყოს, რომელი განმერეს მე, ანუ განმსიტყოს მე” (ესაია 10,14).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">როდესაც უფალი მოვიდა, მტერმა ხერხიანად შეიტყო კაცთათვის მისი განგებულება, რადგან ვერ შეძლო, ეცდუნებინა იგი სხეულით. და იმ დღიდანვე ეს ამპარტავანი, მთელი სამყაროს ხელში ჩაგდებას რომ იქადოდა, ბეღურასავით ბავშვთა სათამაშოდღა გადაქცეულა – ქრისტეს შემდგომ, ქრისტესვე ძალით. “აწ ყრმამან მცირემან ხურელსა ზედა ასპიტისასა ხელი დასდვას” (ესაია 11,8), და დასცინის ევას შემცდენელს. უფლისმიერი ყველა მართლმადიდებელი ფეხით თრგუნავს ამის წარმომთქმელს. “ზედაით ვარსკვლავთა ცისათასა დავდვა საყდარი ჩემი, აღვიდე მთასა ზედა მაღალსა და ვიყო მსგავს მაღლისა” (ესაია 14, 13-14). ამას მტერი სირცხვილით ითმენს. მაინც კიდევ ბედავს ეს ურცხვი, სხვისი სახე რომ მიითვისოს. მაგრამ ამ წყეულს ახლა კიდევ უფრო ადვილად ცნობენ შუბლზე ძლევის ნიშნით აღბეჭდილები და მეტი ძალით განაძევებენ შერცხვენილსა და გაწბილებულს. აწ თუნდაც ნათლის ანგელოზადაც გამოგვეცხადოს, მცოცავი გველივთ მაქციერობა ვეღარ აღდგება, რამეთუ ვიცით: “გინა თუ ანგელოზი ზეცით გვახარებდეს ჩვენ გარეშე მისსა, რომელ იგი მივიღოთ, შეჩუენებულ იყავნ” (გალ. 1, 8-9).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">3. თუკი კვლავაც დაფარავს თავის სიცრუეს და ბაგეებით თვალთმაქცურად ილაპარაკებს ჭეშმარიტებას, რაკიღა ვიცით მისი ზრახვანი, მაშინ შეგვიძლია ვთქვათ მასზე სულიწმინდისგან გაცხადებული: “ხოლო ცოდვილსა მას ჰრქუა ღმერთმან: “რაისათვის-მე მიუთხრობ შენ სამართალთა ჩემთა” (ფს. 49,16). და “არა შუენიერ ქება პირთა შინა ცოდვილისათა, რამეთუ არა უფლისაგან მოივლინა” (ზირ. 15, 9). რადგან სიმართლის თქმითაც არ იმსახურებს ნდობას ეს ვერაგი. წმინდა წერილმაც ეს გვამცნო, როცა მოგვითხრო ევას წინააღმდეგ სამოთხეში მისი მზაკვრობა. და უფალმა ჯერ მთაზე ამხილა იგი, როდესაც მისი გულის კუნჭულებიც კი გამოაჩინა; გვიჩვენა თუ ვინ ყოფილა ეს მლიქვნელი, გამოააშკარავა, რომ გამომცდელი ვინმე წმიდათაგანი კი არა, სატანა იყო და ჰრქუა: “წარვედ ჩემგან მართლუკუნ სატანა, რამეთუ წერილს არს: უფალსა ღმერთსა შენსა თაყუანის-სცე და მას მხოლოსა ჰმსახურებდე” (მათე 4,10). და კიდევ: “საფლავით მოღაღადე ეშმაკები რომ დაადუმა. თუმცა კი ჭეშმარიტებას ამტკიცებდნენ მაშინ ისინი, არა ცრუობდნენ და ასე ამბობდნენ: “შენ ხარ ძე ღმრთისა” (მათ. 8,29), “წმიდაი ეგე ღმრთისაი” (მარკ. 1,24). და მაინც არ მოისურვა, უწმინდურ ბაგეთაგან წარმოთქმულიყო ჭეშმარიტება, მით უმეტეს, - ეშმაკთა პირით, რათა ჭეშმარიტების საბაბით არ შეერიათ მასში თავიანთ ცოდვილი ნება, და არ დაეთესათ იგი, “ვითარცა დაიძინეს კაცთა” (მათ. 13,25). ამიტომ, რაკი თვითონ არ დართო ნება, ეშმაკებს ასე ელაპარაკათ, ასევე არ სურს, ჩვენ შევიწყნაროთ ამის მსგავსი რამ და თვითვე გვიბრძანა: “ეკრძალენით ცრუწინასწარმეტყველთაგან, რომელნი მოვიდოდნენ თქუენდა სამოსლითა ცხოვართაითა, ხოლო შინაგან იყვნენ მგელ მტაცებელ” (მთ. 7,15), ხოლო წმიდა მოციქულთა მიერ: “ნუ ყოველნი სული გრწამნ” (I იოანე 4,1).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ასეთია სახე წინააღმდგომი მოქმედებისა, ასეთები არიან ერეტიკული თავყრილობები. რადგან ყოველ მწვალებლობას საკუთარი მომგონებლობა უვის მამად, უხსოვარი დროიდანვე შეცდომილი, კაცისმკვლელად და ცრუ ეშმაკად გადაქცეული. მას ერცხვინება, წარმოთქვას საკუთარი ლირწი სახელი, თვალთმაქცობით ითვისებს უმშვენიერეს და ყოველივეზე აღმატებულ მაცხოვრის სახეს, კრებს წმინდა წერილიდან გამონათქვამებს, წარმოთქვამს სიტყვებს, მაგრამ ნამდვილ აზრს კი არ ამხელს და ბოლოს თავის გამოგონებულსა და შექმნილსაც ფარავს რაიმე ხერხით და მოტყუებულთა მკვლელად იქცევა.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">4. ნეტავ მარკიონსა და ან მანესს, კანონის უარმყოფელებს, სახარება რისთვის სჭირდებათ? ძველით ახალი მტკიცდება, ახალი კი ძველზე ამოწმებს. და განა უკანასკნელის უარმყოფელნი აღიარებენ კი იმას, რაც მისით დამტკიცებულა? პავლე სახარების მოციქულად იქცა, “რომელი-იგი წინაისწარ აღუთქუა წინასწარმეტყველთა მისთა მიერ წიგნთაგან წმიდათა” (რომ. 1,2). თვით უფალმა თქვა: “გამოეძიებდით წიგნთაგან, რომელნი წამებენ ჩემთვის” (იოანე 5,39). მაშ, როგორღა აღიარებენ უფალს, ჯერ წმინდა წერილი თუ არ იკვლიეს? მოწაფეები ამბობენ, რომ ჰპოვეს იგი, “რომელი-იგი დაწერა მოსე სჯულსა და წინასწარმეტყველთა” (იოანე 1,45). და კვლავ: “რად უნდათ კანონნი სადუკეველებს წინასწარმეტყველებს რომ არა ცნობენ? ღმერთმა, ვისგანაც სჯულნი მოგვეცა, სჯულშივე აღგვითქვა, წინასწარმეტყველთ რომ აღგვიდგენდა – რამეთუ თავადია უფალი სჯულისაც და წინასწარმეტყველთაც; და ამ ორთაგან ერთის უარმყოფელი, უეჭველია, მეორეს არ ცნობს. ან ძველი აღთქმა რაღად უნდა იუდეველებს, აღთქმით მომლოდინე მაცხოვარი რომ არ მიიღეს? მათ რომ მოსეს წერილი ერწმუნებინათ, თქმა აღარ უნდა, ირწმუნებდნენ უფლის სიტყვებსაც: “რამეთუ მან ჩემთვის დაწერა” (იოანე 5,46) – ბრძანებს უფალი. რად უნდა წერილი სამოსატელს, რომელიც უარყოფს ღმერთის სიტყვასა და მის ხორცით მოსვლას, დამოწმებულსა და მითითებულს ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებში? რად უნდათ წერილი არიანელებს? – რატომ ფიქრობენ და ამტკიცებენ მათი კაცები, თითქოს ღვთის სიტყვა ქმნილება იყოს და წარმართთა მსგავსად “დაბადებულთა და არა დამბადებელსა” (რომ. 1,25) ღმერთს მსახურებენ? არცერთს ამ მწვალებლობათაგან განსჯათ სიბილწით არაფერი აქვს საერთო წმ. წერილთან. ერესის დამცველთ უწყიან, რომ წერილი ბევრ რამეში, - უკეთესია, გვეთქვა – ყველაფერში ეწინააღმდეგება თითოეული მათგანის ბრძნობას. მაგრამ მიამიტთა მოსახიბლავად, ასეთებზეა ნახსენები იგავში: “უმანკოსა ჰრწამნ ყოველი სიტყუაი” (იგავ. 14,15), ისინი მათივე მამის, ეშმაკის მსგავსად, თავს აჩვენებენ, თითქოს სწავლობენ და იმარხავენ წმინდა წერილის გამონათქვამებს, რათა ამითი წარმოაჩინონ თავიანთი ბრძნობის სისწორე. და ბოლოს, დაარწმუნონ უბრალო ხალხი, წმინდა წერილის წინააღმდეგ იმომგონებლონ. რა თქმა უნდა, ყოველ მწვალებლობაში ამგვარადაა გამოფენილი სიცრუით სავსე გამონათქვამნი. უფალმა ხომ მათზე ბრძანა: “აღდგენ ქრისტესმტყუვარნი და ცრუწინასწარმეტყველნი და ჰყოფდენ სასწაულებსა დიდ-დიდსა და ნიშნებსა ვიდრე ცთუნებადმდე, უკუეთუმცა შეუძლეს, რჩეულთა მათცა” (მათე 24,24). ასე მოდის სწორედ ეშმაკი და გველიზღება თითოეული ერესის სახით: მე ვარო ქრისტე, ჩემთან არის ჭეშმარიტება. ეს ცილის დამწამებელი ყოველ ერესის ცალ-ცალკე და ერთიანადაც, აიძულებდა, ტყუილი ეთქვა. და საოცარია! – ყველა ისინი ერთიმეორეს ეფუძნებიან ყოველივეში, რა სისაძაგლეც თითოეულს მოჰგონებია. და ერთ რამეში, სახელდობრ ტყუილში, განუყოფლად ერთად შერწყმულან, რამეთუ ერთია იმათი მამა, ვინც ყველაფერში სიცრუეს თესავს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">სახარების სანდო მასწავლებელი, სულიერების განსჯის მადლით ცხებული, ვისაც სახლი კლდესა ზედა უშენებია, მტკიცედ დგას და უშიშარია მათი ხიბლისგან. ხოლო უმეცარს, რწმენაში მტკიცედ დაუმოძღვრელს, რაკი მხოლოდ სიტყვები ესმის და აზრს ვერ წვდება, მალე იტაცებს მათი მზაკვრობა. ამიტომაც, მშვენიერი და საშური საქმეა, ისურვო სულთა განრჩევის მადლის მიღება. რათა ყველამ იცოდეს იოანეს ანდერძის შესაბამისად, ვის განერიდოს და ვინ იგულოს მეგობრადა და თანამორწმუნედ. ბევრის დაწერას შეძლებდა იგი, ვინც გამოწვლილვას მოინდომებდა. მაშინ უზომო და ნაირგვარი აღმოჩნდებოდა მწვალებლობათა უღმერთოება და ავმზრახველობა, მაცდურთა მანქანებანი კი – საშინელნი უკიდურესად. მაგრამ ვისაც მეტის გაგება უნდა ამის შესახებ, ღმერთის სიტყვის კითხვას ვურჩევდი, რაკი კმა არს ყველაფრისათვის წმინდა წერილი. მე კი ახლა შევეცადე, ყველაზე უფრო საჭირო მეთქვა და ამის გამო განსაკუთრებით ასე დავწერე.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">5. ამ ქვეყნებში ცხოვრებისას მე მსმენია (სარწმუნო და მართლმადიდებელმა ძმებმა შემატყობინეს), რომ ზოგიერთი არიანული მოსაზრების მქონე შეკრებილა, დაუწერიათ მრწამსის შესახებ, როგორც მათ სურდათ და ახლა თურმე თქვენთან გამოგზავნას ეპირებიან, რათა მათ შეხედულებებზე თუნდ ხელმოწერით დაადასტუროთ თქვენი თანხმობა. სჯობს აწ იმაზე ვილაპარაკოთ, რაც შთააგონა მათ ეშმაკმა, ანდა იმაზე, რომ დევნის ყოველს, ვინც კი შეესიტყვება. ამ ქვეყნების ეპისკოპოსთა შეწუხებას უკვე იწყებენ – ამრიგად, აქედან ნათელი ხდება დამწერთა ზნეობა. ისინი ხომ იმისთვის იღწვიან, რომ მათი წერილის ბოლო იყოს დევნა და სხვა სასჯელნი, და განა, შეიძლება, ისინი ქრისტიანთა მოკეთენი და ეშმაკისა და მისი დემონების მტრები გვეგონოს?! მით უმეტეს, რომ კეთილმორწმუნე მეფე კონსტანტინე კაცთმოყვარეა, და ისინი იმის ნების წინააღმდეგ იმას გაჰყვირიან, რაც ეპრიანებათ. ამასაც კი ქვეგამხედვრობით შვრებიან და, როგორც მე მგონია, უფრო ამ ორი მიზეზით: ერთი იმიტომ, რომ თქვენი ხელის მოწერით ჩაჩუმდეს ბოროტი ხმები არიოზზე და თვითონაც თვალში არავის მოხვდნენ, თითქოსდა, არიოზის აზრების უარმყოფელნი იყვნენ. მეორეც ის, რომ, როგორც ჩანს, ამის დაწერით, ასევე, დაჩრდილონ მაშინდელი ნიკეის კრება და იქ გადმოცემული არიოზის მწვალებლობის საწინაღმდეგო მრწამსი. მაგრამ სწორედ ამით მჟღავნდება მათი უსჯულოება და არამართლმადიდებლობა. მათ რომ წრფელად სწამდეთ, ნიკეის სრულიად მსოფლიოს კრების დადგენილ მრწამსს დასჯერდებოდნენ. და თუ ჰგონიათ, ცილსა სწამებენ და უსამართლოდ უწოდებენ არიანელებს, მაშინ არა უხმდათ მათ არიოზის საპირისპიროდ დაწერილის შეცვლის მცდელობა, რათა არიოზის საპირისპირო მათ განმაქიქებლად არ ქცეულიყო. ასე როდი იქცევიან ახლა ისინი: იმგვარად ზრუნავენ საკუთარ თავზე, თითქოს თვითონვე იყვნენ არიოზები. მაშ, იხილეთ: ჭეშმარიტებისთვის არ არის იმათი ზრუნვა, არამედ პირიქით, ყოველივეს არიოზის განწვალების სარგებლობისთვის უბნობენ და მოქმედებენ. ვბედავ, დავწამო მათ ის, რაც მშვენივრად გაარკვია მსოფლიო კრებამ და შევუდგე სხვა რამის წერას. კიდევ რას სჩადიან ისინი – ეს ხომ იგივეა, რომ მამებს ამტყუნებენ და მწვალებლობას ესარჩლებიან, რაც უარყვეს და განაჩენიც გამოუტანეს წმინდა მამებმა?! რასაც ახლაც წერენ, - წერენ, როგორც ვთქვი, ჭეშმარიტებაზე ზრუნვით კი არა, არამედ უფრო – სამასხარაოდ, მზაკვრობით იქმან ამას ხალხის მოსატყუებლად. რათა წერილების დაგზავნით ხალხის ყურადღება აქეთ მიაპყრონ, უჩინო-ჰყონ თავიანთი უსჯულოება და საშუალება იქონიონ, გაავრცელონ მწვალებლობა, ვითარცა ლპობა ხორცსა, საძოვარს რომ ყოველგან ჰპოვებს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">6. ისინი ყოველივეს აღძრავენ და აღაშფოთებენ. თავიანთ განმარტებებსაც ვერ ჯერდებიან, ყოველწლიურად იკრიბებიან, ვითომც, თანხმობას რომ მიაღწიონ, ეჩვენებიან, თითქოს, მრწამსზე მსჯელობენ და ყველაზე უფრო დასაცინი და გაწბილებულნი კი გამოდიან – არათუ სხვები, თვითვე უარყოფენ საკუთარ განსჯათ. დარწმუნებულნი რომ ყოფილიყვნენ იმაში, რაც ადრევე დაუწერიათ, მაშინ აღარ შეეცადებოდნენ სხვა რამის წერას, მერე – ამას აღარ მიატოვებდნენ და სხვა ახალის გამოგონებას აღარ შეუდგებოდნენ, რასაც, უეჭველია, დაუფიქრდებოდნენ და, კიდევ შეცვლიდნენ. მცირე ხანში კი, როგორც შემთხვევა გამოუჩნდებათ, ვინმეს აუცილებლად მახეს უგებენ. ასეთ დროს განსაკუთრებით მოაქვთ თავი, რომ მრწამსზე წერონ. რათა პილატეს ხელთა დაბანის არ იყოს, მათაც მოკლან დაწერის შემდეგ ქრისტეს კეთილმსახურნი. ხოლო მრწამსის შესახებ თარგმანებათა შედგენით, როგორც ჩანს და ბევრჯერაც მითქვამს, გაექცნენ არამართლმადიდებლობის ბრალდებას.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">მაგრამ ვერც დაფარვას მოახერხებენ, და ვერც გაქცევას, რამეთუ თავის მართლების ჟამსაც საკუთარ ბრალმდებლებად გვევლინებიან. ეს სამართლიანია – თვითონვე პასუხობენ მათ შესახებ დადუმებულთაც. მაგრამ თავს კი იმას აჯერებენ, რაც თვითონ უნდათ. განა ოდესმე საკუთარ სამსჯავროზე განთავისუფლებულა ბრალეული შეცოდებისგან?! ამიტომაც დაუცხრომლად წერენ ისინი, ნიადაგ იცვლიან შეხედულებებს, ისე ირჯებიან, რომ მათი სარწმუნოება ბუნდოვანია, უკეთ თუ ვიტყვით – აშკარაა მათი ურწმუნოება და ბოროტმძლეობა. და ვგონებ, სამართლიანად მოიჭირვებენ ამას, რამეთუ განუდგნენ ჭეშმარიტებას, სწადიათ შერყვნა ნიკეაში მშვენივრად გადმოცემული მრწამსისა და “შეიყვარეს”, ვითარცა წერილ არს, “ძრვაი ფერხთა მათთაი” (იერ. 14,10). სწორედ ამიტომ, როგორც ოდესღაც იერუსალიმი, შეზრუნვებულან და იქანცებიან ამ ღონისძიებებით – ერთს წერენ მეორეს ნაცვლად, ოღონდ კი დრო მოიგონ და დარჩნენ კვლავაც ქრისტესმბრძოლებად, ადამიანები რომ ცდომაში შეჰყავთ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">7. ჭეშმარიტების რომელი გულმოდგინე მორწმუნე ისურვებს კვლავ მათ ატანას? ვინ არ გადრკება სამართლიანად ამ მწერალთაგან? ვინ არ გაკიცხავს მათ შეუპოვრად? არ არიან ისინი ბევრნი, მაგრამ ესწრაფვიან, მათი აზრი იყოს ყველაზე ძლიერი; ნატრობენ, მათი თავყრილობები მძლავრობდეს, ფარულ და საეჭვო ადგილებში რომ იკრიბება. მედგრობენ, დაარღვიონ და შეურაცხყონ უტყუარი და წმინდა უწინდელი მსოფლიო კრება.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ის ხალხი, პატივგებული ევსების მიმდევართაგან, იმისთვის, რომ იცავდნენ ქრისტესმხდრომ ერესს, კადნიერდება შეთხზეს თარგმანება მრწამსის შესახებ, და როდესაც უნდა დაისაჯნენ, როგორც ცოდვილნი, კაიაფას განჩინებას თვითონ იღებენ – წერენ “თალიას”, იმის წადილით, სჯეროდეთ მათი მაშინ, როცა ის არ უწყიან, თვითონ ვითარ სწამთ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ვინ არ იცის, რომ არიანული სიშმაგის გამო მათ შეიწყნარეს სეკუნდი პენტაპოლელი, განძებული უწინაც ბევრჯერ, და რომ განდიდდნენ გიორგი, ლაოდიკეას რომაა ახლა, და ლეონტი საჭურისი; მასზე უწინ კი –სტეფანე და თეოდორე ირაკლიიდან? ურზაციუსი და ვალენტიც კი, აღმსარებლობაში თავიდანვე დაგეშილნი არიოზისგან, ვითარცა შეგირდნი, და ოდესღაც მოკვეთილნი სამღვდელო ხარისხს, უკეთურობისათვის ბოლოჟამს ეპისკოპოსებად მოვლინებულან. აკაკი, პატროფილე და ნარკისი, ყველაზე მედგარი ავისმქმნელები, სარდიკიის დიდ კრებაზე განიდევნენ, ხოლო ევსტათის, აწ სებასტიას დამკვიდრებულს, დიმოფილეს, გერმანეს, ევდოქსიას და ბასილის, ცოდვის ქომაგებს, სამღვდელო ხარისხისთვის მიუღწევიათ. აწინდელთა შესახებ – კეკროპზე, ე.წ. ავქსენტისა და მასხარა ეპიქტეტზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტი არის, როცა ყველასთვის თვალსაჩინოა, როგორ, რა მიზეზებით, და რომელ მტერთაგან არიან დამოძღვრებულნი – ცილს სწამებენ მართლმადიდებელ ეპისკოპოსებს, რომელთაც მზაკვრობას უმზადებენ. რამეთუ მათაც, თუმც კი, ცხრა მთას გადაღმა ცხოვრობდნენ და შეუსწავლელნი იყვნენ ხალხისთვის, სიავის გამო ეპისკოპოსის სახელი მოუხვეჭიათ. დღეს კი დაუქირავებიათ ვინმე გიორგი, კაპადოკიელი და თქვენთან გზავნიან. მაგრამ სიტყვის თქმა აღარც მასზე ღირს – ამ ქვეყანაში ხმა დადის, ის კაცი თითქოს ქრისტიანი სულაც არ იყოს, არამედ უფრო – კერპთა მოშურნე, ხოლო ხელობით კი – ჯალათი არის. ამიტომ, როცა მათ მიიღეს ისეთი კაცი, ვისაც შეეძლო, ჩაედინა გმობა, ტაცება, მკვლელობა (რაკი ამათში იწვრთნებოდა ის უფრო მეტად), სულაც არ იცის, ქრისტეს სჯული რაგვარი გახლავთ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">8. ამ სახით გაიძვერობენ ისინი ჭეშმარიტების დასათრგუნვად. მაგრამ მუდამ გამოცხადდება მათი წადილი, თუმც კი ათას ხერხს მიმართავენ ქვეწარმავალთა მსგავსად თავდასაძრომად და დასაფარავად, რომ ქრისტეს მხდომნი არიან.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ამიტომ გევედრებით: დაე, ნუ დაგიპყრობენ ისინი, არამედ შურით აღინთეთ უფლისა მიმართ, თითქოს ქრისტიანულ სარწმუნოებას იუდაური ლირწი ემუქრებოდეს. და, ეყოველმა დაიმარხოს მამათა მრწამსი, ნიკეაში შეკრებილებმა წერილობით რომ დაგვიტოვეს დასახსომებლად; და ნუვინ შეიწყნარებს მათ, ვინც ამის წინააღმდეგ რაღაც სიახლის შემოღებას განიზრახავენ. მართალია, დაგიწერენ გამონათქვამებს საღმრთო წიგნთაგან, ნუ მიიღებთ ამის დამწერთ; თუნდ მართლმადიდებლური სიტყვებიც წართქვან, ნუ მოუსმენთ ასე მოუბართ. რადგან ნამდვილი აზრით კი არ ამბობენ, არამედ სიტყვებით დაფარულან ცხვრის ტყავის მსგავსად. შინაგანად კი, ისევე, როგორც განწვალების წყარო – ეშმაკი, არიანულად მოაზროვნობენ. ბოროტი სულიც ხომ წმინდა წერილის სიტყვებს ამბობდა, მაგრამ მაცხოვარმა ხმა გაუკმინდა. რასაც ამბობდა, ის რომ ეფიქრა, აღარ ჩამოვარდებოდა მაშინ ცათაგან. აწ ის ვერაგი, აზრით დანარცხებული, სიტყვით თვალთმაქცობს. ძალიან ხშირად ეს ქვებუდენი წარმართული ჭარბსიტყვაობით და ტყუილი სიბრძნით ცდილობენ მახის დადებას.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ასე რომ, რაც კი მართლმადიდებლური დაუწერიათ, მათ ნაწერებში არაფერია საეჭვო, იმიტომ, რომ ზნეობა ამ მოციქულთასწორ კაცთა უბრალოა და წრფელი. გავიხსენოთ თუნდაც ოსია – დიდი აღმსარებელი; მაქსიმინე – გალიის ეპისკოპოსი; ანდა მისი თანამოსაყდრე, ანდა ფილოგონი და ევსტათი – აღმოსავლეთის ეპისკოპოსნი; ანდა იულიუსი და ლიბერიუსი – რომაელი ეპისკოპოსნი; ანდა კირიაკოსი – მისიის ეპისკოპოსი; ანდა პისტი და არისტე – საბერძნეთის ეპისკოპოსნი; ანდა სილვესტრი და კროტოგენი – დაკიის ეპისკოპოსნი; ანდა ლეონტი და ევსიხი – კაპადოკიის ეპისკოპოსნი; ანდა ცეცილინე – აფრიკის ეპისკოპოსი; ანდა ევსტორგი – იტალიელი ეპისკოპოსი; ანდა კაპიტონი – სიცილიის ეპისკოპოსი; ანდა მაკარი – იერუსალიმის ეპისკოპოსი; ანდა ალექსანდრე – კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსი, ანდა პედეროტი – ირაკლიის ეპისკოპოსი; ანდა დიდი მელეტი და ბასილი, ლონგინე, და მათთან ერთად სომხეთისა და პონტოს სხვა ეპისკოპოსნი; ანდა ლუპი და ამფიონი – კილიკიის ეპოისკოპოსნი; ანდა იაკობი და მასთან ერთად შუაზღვისპირეთის სხვა ეპისკოპოსნი; ანდა ჩვენი ნეტარი ალექსანდრე და მისი თანამორწმუნენი.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">9. ის ყველაფერი განწვალების დასაცავად მოსყიდულებმა მოჩმახეს, ხოლო ღვთაებრივი იგავის მიხედვით “სიტყუანი უშჯულოთანი ზაკვენ” (იგავ. 15,18), და “უღმერთონი იღუწიდენ ზაკვასა” (იგავ. 12,5). ამიტომაც, როგორც უფალმა ბრძანა, მღვიძარება და კრძალვა გვიხმს, ძმებო, რათა არ მოვიხიბლოთ ჭარბსიტყვაობითა და ვერაგობით, არავინ მოვიდეს ჩვენთან ქრისტეს სახელით, თქვას: “მეც ვაღიარებ ქრისტესა”, და უფრო კი ანტიქრისტე არ შეგვრჩეს ხელში. სწორედ რომ ანტიქრისტენი არიან ისინი, თქვენსკენ რომ მოიჩქარიან არიოზის სიცოფის თესვად. განა არ გყოფნით რამე, რომ უცხო ქვეყნიდან სჭირდებოდეს ვინმეს თქვენამდე მოსვლა? განა არ ყოფნის რაიმე ეგვიპტეს, ლიბიისა და ალექსანდრიის ეკლესიებს, რომ სიმდიდრესა და პატივს დახარბებული ეპისკოპოსების მაძიებელნი შემოიჭრნენ სხვათა ეკლესიებში? ვინ არ იცის და ვინ ვერა ხედავს, ყველაფერ ამას სიბილწის სასარგებლო შეთქმულებისთვის რომ აკეთებენ? ამიტომაც, თუმცა, თავს გვაჩვენებენ განცვიფრებულად, თუმცა აქვთ დიდი, ფარისევლური აღმაფრენებიც, იხარჯებიან ქადაგებებად და ხმის ძლიერებას წვრთნიან ნიადაგ – არ ეგების, მათ დავერწმუნოთ. რამეთუ სარწმუნოებას გამონათქვამი კი არა, აზრი და ღვთისნიერი ცხოვრება განამტკიცებს. რატომ გაწბილდნენ მაცხოვრისგან სადუკეველები და ჰეროდიანნი? თუმცა, ბაგეებით სჯულს აღიარებდნენ, უფლისაგან ესღა მიიღეს: “სცთებით, რამეთუ არა იცნით წიგნნი, არა ძალი ღმრთისაი” (მატე 22,29). ყველასათვის საცნაურია, რომ ვითომდა სჯულისმეტყველნი გულით წარმოჩნდნენ მწვალებლებად და ღვთისმგმობრებად. დიახაც, რომ ამბობდნენ ამას, ოღონდ სხვებს აცთუნებენ. მაგრამ უფლის მოტყუება კი ვეღარ შეძლეს. კაცად ხორცქმნილის, რამეთუ “სიტყუაი იგი ხორციელ იქმნა” (იოანე 1,14) – სიტყვა, რომელმაც “უწყის ზრახვანი კაცთანი, რამეთუ არიან ამაო” (ფს. 9,11), ასე ამხილა მაცხოვარმა მის წინააღმდეგ მოღვაწე იუდეველი: “უკუეთუმცა ღმერთი მამაი თქუენი იყო, გიყუარდიმცა მე, რამეთუ ღმრთისაგან გამოვედ და მოსრულ ვარ თქვენდა” (იოანე 8,42). ვგონებ, ესენიც ასე ქვებუდანობენ – რამეთუ ფარავენ, რასაც ფიქრობენ, თვით ნაწერებში კი უკვე წმინდა წერილს ესესხებიან გამონათქვამებს, რათა ამგვარად მიიტაცონ უბირნი და შეიყვანონ სიბოროტეში.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">10. მაშ განსაჯეთ, განა ასე არ არის სინამდვილეში? თუკი სარწმუნოებაზე ყოველგვარი წინასწარი მიზნის უქონლად წერენ, მაშინ ეს ქმედება სრულიად ზედმეტია და, იქნებ, საზიანოც: როდესაც არავითარი კითხვა არაა, ისინი გვთავაზობენ კამათის მიზეზს, მოყვასთ უაუგო გულს უწეწავენ და სთესვენ იქ იმას, რაც არასდროს გაუფიქრიათ. და თუკი წერა თავდასაცავად წამოუწყიათ, - თითქოს არ დგანან არიოზის მწვალებლობაზე, მაშინ ჯერ მისი გაზრდილი ღვარძლის თესლი უნდა აღმოეფხვრათ, შეერცხვინათ თესლის მთესვარნი, და ამ სახით, მართლმადიდებლური წესით ეწერათ მათ წინააღმდეგ, ანდა აშკარად ედევნათ ერესი, რომ ქრისტესმბრძოლნი დაფარულნი არ დარჩენილიყვნენ, არამედ – ცხადად ჩენილნი, რათა ყველა ივლტოდეს მათგან, “ვითარცა პირისაგან გუელისა” (ზირაქ. 21,1). ახლა კი არიოზის მოძღვრებას აჩუმათებენ და თავს აჩვენებენ, თითქოს სხვა რამეს წერდნენ. ექიმი, დაწყლულებულსა და გატანჯულთან რომ მოუხმობენ, მაგრამ შევა და იარის ნაცვლად მრთელ ასოებზე იწყებს მსჯელობას, დიდ ჭკუამოკლედ ჩაითვლებოდა, რამეთუ სწორედ მასზე დუმს, რისთვისაც მისულა, სრულიად სხვას კი განიხილავს, რაც არავის სჭირდება. ამგვარადვე, ისინიც გვერდს უქცევენ იმ მწვალებლობას, რაც მათ ბრალედებათ, წერა კი სულ სხვა რამეზე წამოუწყიათ. ისინი რომ სარწმუნოებაზე მონაღვლეობდენენ და ქრისტე უყვარდეთ, მაშინ ჯერ გმობის სიტყვათა განადგურება იყო საჭირო და წრფელ აზრთა წერა. თვითონ ხომ ამას არ აკეთებენ, მაგრამ მსურველთაც აღარ უშვებენ ან უმეცრების, ანდა მზაკვრობის გამო. </span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">11. ეს საქმე თუკი უმეცრებით ემართებათ, მაშინ ისინი დიდ უგუნურებად ჩაითვლებიან – ლაპარაკობენ უგბილად მასზე, რისაც არა გაეგებათ რა. ხოლო თუკი იციან და თვალთმაქცობენ, მაშინ უფრო დიდი ბრალი ედებათ, - უცებად არაფერს აკეთებენ, როდესაც საკუთარ საქმეთ განიხილავენ, ხოლო უფლის შესახებ წერისას კი მასხარაობენ და უმალ ყველაფერს კადრულობენ, ვიდრე დოგმას ჭეშმარიტებასა ზედა. ჩქმალავენ, რითაც მათი მწვალებლობა განიკითხება, თუმცა წმინდა წერილიდან მოჰყავთ გამონათქვამნი. ეს ხომ თვალნათელი ძარცვაა ჭეშმარიტების და ყოველგვარი სიცბილით სავსე, რასაც, კარგად ვიცი, თქვენი კეთილმსახურებაც განჭვრეტს სრულიად: ვერცერთი სიძვით შემცოდე ვერ იმართლებს თავს იმით, რომ ქურდი არაა; და ვინც მკვლელობაში ადანაშაულებს, ვერ მოითმენს, ბრალდებულებმა თავი იმართლონ: “ფიცი არ დაგვირღვევია, არამედ შევინახეთ, რაც ჩვენ გვებარა”. ამას ღინცილი თუ დაერქმევა, ვიდრე ბრალისაგან თავის მართლება და დაჯერება ჭეშმარიტების. რა აქვთ საერთო მკვლელობასა და ფიცის გატეხას, ანდა სიძვას და პარვას?! მართალია, ყოველგვარ მანკიერებას აქვს ერთი ძირი – ერთი გულიდან მოედინება, მაგრამ ბრალის აცილების დროს კავშირი მათ არ გააჩნიათ. ასე, აქარი, ისუ ნავესგან დაწერილ წიგნში, ძარცვაში შესმენილი, არ განრიდებია ბრალს სამხედრო საქმეში მუყაითობის წარმოჩინებით, არამედ ხელმრუდობაში მხილებული ქვით ჩაიქოლა. საულსაც, დაუდევრობა და სჯულის დახსნა რომ ბრალდებოდა, სიკეთეს ვერ მოუტანდა სხვა საბუთების მოშველიება, რამეთუ ერთში გამართლება სხვა დანაშაულს ბრალს ვერ აშორებს. არამედ, თუკი ყოველივეში სჯულიერად და სამართლიანად მოვიქცეოდით, თავი იმაში უნდა ვიმართლოთ, ვისაც რა ცოდვა მოგვეწერება; ანდა დავამტკიცოთ, რომ უკვე არც ვშვრებით ამას და აღარასოდეს გავიმეორებთ. მაგრამ როდესაც სჩადიოდა და იქმოდა ამას, მაგრამ მალავს და არ აღიარებს, და ერთს ამბობს მეორის ნაცვლად, ცხადი არის, რომ მცდარად მოიქცა და თვითონვე ვერ შეუგნია დანაშაული. </span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">მაგრამ ბევრის თქმა განა არის კიდევ საჭირო, როდესაც თვითვე გამოაქვთ მსჯავრი არიანული მწვალებლობისთვის. თუკი წარმოთქმასაც კი ვერ ბედავენ და უფრო მალავენ თავის მონაჩმახს, ნათელია, რომ ამ სწავლებას ჭეშმარიტებისაგან განშორებულად და უცხოდ თვლიან. მაგრამ რადგანაც ფარავენ და ლაპარაკისაც ეშინიათ, ჩვენ უნდა შემოვაძარცვოთ სამოსელი უწმინდურებასა და უცილობლად შევარცხვინოთ ეს მწვალებლობა, რადგანაც ვუწყით ყველაფერი: რას ამბობდნენ მაშინ არიანელნი, როგორ განიკვეთნენ ეკლესიიდან და ჩამოშორდნენ სამღვდელო კრებულს. მაგრამ უპირველესად ბოდიშს მოვიხდი იმ ბილწი გამოთქმებისათვის, რასაც აქ დავწერ – ვამბობ ამას არა მწვალებლური მომგონებლობით, არამედ მათ სამხილებლად.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">12. ამრიგად, ნეტარხსენებულმა ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ ეკლესიიდან გააძევა არიოზი, რომელიც მოაზროვნობდა და ამბობდა ასე: “ღმერთი ყოველთვის არ იყო მამა; ყოველთვის არ ყოფილა ძე; არამედ, როგორც ყოველი არსი არარსისაგან, ძე ღვთისა ასევეა არარსისაგან; და როგორც ყოველი არსი არის ქმნილება, ასევე თავადაც – ქმნილებაა და შემოქმედება; როგორც ყოველი ქმნილება არ იყო ადრე, არამედ გაჩნდა, ასევე იყო ოდესღაც, რომ თვით სიტყვა ღმრთისა არა ყოფილა – და არ იყო, ვიდრე არ დაიბადა. არსებობას აქვს დასაბამი, რამეთუ მაშინ გაჩნდა, ოდეს ღმერთმა ინება, იგი შეექმნა, რამეთუ თავადაც ღმერთის ქმედებათ მიეკუთვნება; და თუმცა იგი შეცვალებადი არის ბუნებით, მაგრამ საკუთარი თავისუფლებით სრულყოფილია იმდენად, რამდენზეც ნებავს. და თუკი ისურვებდა, შეიცვლებოდა იგიც, როგორც ყველაფერი სხვა. ამიტომაც ღმერთმა იმის წინასწარ ცნობით, რომ იგი სრულყოფილი შეიქმნებოდა, წინასწარ მიანიჭა მას ის დიდება, რასაც შემდგომში მოიხვეჭდა სათნოებისათვის. ანუ მისსივე საქმეებით, ღმერთმა რომ განჭვრიტა, გამხდარა აწ იგი ასეთი”. ამ საფუძველზე ამბობენ ისინი, რომ “ქრისტე არაა ჭეშმარიტი ღმერთი, არამედ იგი, როგორც ყოველივე დანარჩენი, ზიარების შემდგომად იწოდა ღმერთად”. დასძენენ იმასაც, რომ “ქრისტე არაა ბუნებით არსი მამაში, და საკუთრივ სიტყვა მისი არსისა, და საკუთრივ სიბრძნე მისი, რომლითაც შეიქმნა ეს სამყარო; არამედ სხვა არსი: მამასთან მყოფი, მისი საკუთარი სიტყვა; და სხვაა: მამაში მყოფი, საკუთრივ მისი სიბრძნე, რომელი სიბრძნითაც შეიქმნა ის სიტყვა. თავად ეს ღმერთი კი სიტყვად ზეაზრით იწოდება, - მეტყველ ქმნილებათა მიზეზით. და სიბრძნედაც ასევე ზეაზრით იწოდა, - სიბრძნით აღვსილ ქმნილებათა მიზეზით”. რა თქმა უნდა, ამასაც ამბობენ ისინი “როგორც ყოველი არსი არსებით უცხოა მამისაგან და მისგან განშორებული, ასევე ქრისტეც – იგი ყველაფრით შორსააAმამისეული არსობისაგან, და ამით დაშორებული, იმ არსთა და ქმნილებათა თანაზიარია, რომელთაც ყოფნა მინიჭებიათ და ერთ-ერთია მათი რიცხვიდან; რამეთუ იგი არის ქმნილება, შემოქმედება, საქმე”. და კიდევ ამბობენ, რომ ღმერთმა ჩვენ კი არ შეგვქმნა მისთვის, არამედ იგი – ჩვენთვის. იმიტომ რომ, როგორც ამტკიცებენ, ღმერთი ერთი იყო და მასთან არ ყოფილა სიტყვა. ხოლო შემდეგ, რაკი ჩვენი შექმნა მოიწადინა, უკვე იგიც შექმნა; და როგორც კი თავადი გაჩნდა, უწოდა მას სიტყვა და ძე სიბრძნე, რათა თავადის მეოხებით ჩვენც შევქმნილიყავით. და როგორც ყველაფერი ადრე არარსებული ღვთის ნებას შეადგენდა, ასევე იგიც, ადრე არყოფილი, ღმრთის ნებით გაჩნდა. რამეთუ სიტყვა საკუთრივ მამისაგან ბუნებით არ შობილა, არამედ იგიც მადლმა წარმოქმნა. ცოცხალმა ღმერთმა შექმნა ძე არყოფილი იმავე ნებით, რითაც ყოველი შეიქმნა, აღაგო, წარმოქმნა, ინება, რათა გაჩენილიყო”. კიდევ იმასაც ამბობენ, რომ ქრისტე “არაა ჭეშმარიტი ძალა ღმრთისა, არამედ როგორც მატლსა და მუმლს ძალა დაერქვა (შდრ. იოველ 2,25), ასევე იწოდა იგი ძალად მამისა”. ამას არიოზმა დაამატა, რომ “მამა ძისათვის საიდუმლოა, და ძეს არ ძალუძს არც განცდა მამისა და არც ცოდნა მისი სიზუსტითა და სრულყოფილებით. იმიტომ რომ, რაკი მყოფობის დასაბამი აქვს, არ შეუძლია, მისწვდეს დაუსაბამოს და მასაც კი, რასაც ხედავს და შეიმეცნებს, საკუთარი საზომის შესაბამისად გრძნობს და განიცდის, როგორც ჩვენ ვიცით და ვხედავთ საკუთარი ძალის მიხედვით”. ამას არიოზმა კიდევ ისიც დაამატა, რომ “ძემ არა თუ სიზუსტით არ უწყის მამა, არამედ არ იცნობს საკუთარ არსობასაც კი”.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">13. არიოზი ამას და ამის მსგავსთ ამტკიცებდა, რისთვისაც გამოცხადდა კიდეც მწვალებლად. მე კი ისიც სანანებლად მაქვს, რაც აქ დავწერე, თუმცა ამის საპირისპიროს ვფიქრობ და ვადგავარ ღვთისშიშის ზრახვას. მთელი ეპისკოპოსნი ნიკეის კრებაზე ყოველი მხრიდან შემოკრებილნი, სმენას იხშობდნენ ამ სიტყვების გაგონებაზე, ყველამ ერთად განაქიქა არიოზი და შეაჩვენეს ეს მწვალებლობა. მსჯავრმდებელნი ასე იძულებით არ მოქცეულან, არამედ ყველა თავისი სურვილით გამოესარჩლა ჭეშმარიტებას. ამას იქმოდნენ კანონიერად და სამართლიანად, რამეთუ ამ ცრუმოძღვრებით შემოდის უღმერთოება, უფრო სწორად ვთქვათ, - წმინდა წერილის საპირისპირო იუდაიზმი, რასაც წარმართობაც მალე მოჰყვება. და ვინც ასე სჯის, მას ქრისტიანიც აღარ უნდა დაექვას, რადგან ყველაფერ ამით ღვთაებრივ წერილს შეეცილება.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">იოანე იტყვის: “პირველითგან იყო სიტყვა” (იოანე 1,1), ეს მწვალებელნი კი ამტკიცებენ: იგი არ იყო, ვიდრე არ იშვა. იოანემ კიდევ დაწერა: “ვართ ჩუენ ჭეშმარიტისა თანა ძისა მისისა იესუ ქრისტესა. ესე არს ჭეშმარიტი ღმერთი, ცხორებაი საუკუნოი” (იოანე 5,20); ხოლო ისინი, როგორც ღვთისმხდომნი, ამბობენ, რომ ქრისტე ჭეშმარიტი ღმერთი არაა, რომ ისიც, როგორც ყველა, ზიარების მეშვეობით იწოდა ღმერთად. მოციქული აბრალებს კერპთმსახურთ, რომ ქმნილებათ შეუვრდებიან და ამბობს: “ჰმსახურებდეს დაბადებულთა და არა დამბადებელსა” (რომ. 1,25). ისინი კიდევ ამტკიცებენ, რომ უფალი ქმნილება არის და თაყვანს სცემენ მას, როგორც შექმნილს. და რითიღა განირჩევიან წარმართებისგან?! თუკი ასე მომგონებლობენ ისინი, განა, მათ წინააღმდეგ არაა მოყვანილი ადგილი, და განა მათ არ ჰკიცხავს ნეტარი პავლე?! უფალი ამბობს: “მე და მამაი ჩემი ერთ ვართ” (იოანე 10,30); და “რომელმან მიხილა მე, იხილა მამაი ჩემი” (იოანე 14,9); და წარმართებთან საქადაგებლად წარგზავნილი მოციქული პავლე წერს: “რომელი იგი არს ბრწყინვალებაი დიდებისაი და ხატი არსებისა მისისაი” (ებრ. 1,3). ეს უღმერთოები კი თავხედდებიან, განწვალონ და მას მამის არსობისა და მარადიულობისგან უცხო დაარქვან, ცვალებადად წარმოგვიდგინონ, და ვერ ხედავენ, რომ ამის მტკიცებით იგი მამის კი არა, ქმნილებათა ერთ არსი ხდება. ვინ ვერ ხვდება, რომ ელვარება განუყოფელია ნათლისაგან და საკუთრებაა მისი, მასთან ერთად ბუნებით მყოფი და არა შემდგომად წარმოშობილი?! შემდეგ, მამა იტყვის: “ესე არს ძე ჩემი საყუარელი” (მათე 3,17), და წერილიც ამბობს, რომ იგი არის “სიტყვა” მამისა, რომლითაც “ცანი დაემტკიცნეს” (ფს. 32,6); და რათა შემოკლებულად ვიტყოდეთ, “ყოველივე მის მიერ შეიქმნა” (იოანე 1,3). ამათ კი, რაღაც ახალი დოგმატებისა და აზრების გამომგონებელთა, სხვა სიტყვა შემოაქვთ და ჩმახავენ, თითქოს არსებობდეს მამის სხვა სიბრძნე, ხოლო ქრისტე კი ზეაზრით, მეტყველ ქმნილებათა მიზეზით სახელ-იდება სიტყუვად და სიბრძნედ. და ვერ ხვდებიან აქედან რაოდენი შეუსაბამობა გამომდინარეობს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">14. რამეთუ, თუკი ზეაზრით, ჩვენი გულისთვის იწოდა სიტყვად და სიბრძნედ, სინამდვილეში თვითონ რაღაა? – არ ამბობენ, რაღა თქმა უნდა. თუკი წერილნი ამტკიცებენ, რომ თავადი არის სიტყვა და სიბრძნე, ხოლო მათ ხელს არ აძლევს, რომ ღმერთი იყოს სიტყვა და სიბრძნე, მაშინ ამ უსჯულოთა და წერილისმხდომთ, აშკარაა, აღარც მისი არსებობა მოსდით ჭკუაში. თუმცა, მორწმუნეთ შეიძლება ყოველივე მამის ხმისაგან რომ შეისწავლონ, ასევე მისი თაყვანისმცემელი ანგელოზების და წმინდანებისგან, მის შესახებ რომ დაუწერიათ. ხოლო მათ, რაკი შეურყვნელი განსჯანი არ გააჩნიათ, და არ შესწევთ ძალი, შეისმინონ ღვთაებრივ კაცთა და ღვთისმეტყველთა, მხოლოდ მათსავე მსგავსი დემონებისგან სწავლა თუღა ხელეწიფებათ. რამეთუ ისე ქადაგებდნენ, რომ მრავალს არ სცნობდნენ, არამედ მხოლოდ ის ერთი უწყოდნენ და ამბობდნენ: შენ ხარ “წმიდაი ეგე ღმრთისაი” (მარკ. 1,24), და “ძე ღმრთისაი” (მათე 8,29). მასაც კი, ვინც შთააგონა მათ ეს ერესი, მთაზე გამოცდისას არ უთქვამს: “უკუეთუ” შენ “ხარ ძე ღმრთისაი” (მათე 4,3), აღიარა, რომ ის მხოლო არის ძე. ეხლა კი ვხედავთ, რომ როგორც წარმართებმა დაკარგეს ცნება ერთი ღმერთის შესახებ და მიადგნენ მრავალღმერთიანობას, ასევე ამ უცნაურ ხალხსაც ვერ ურწმუნია, რომ ერთი არის მამისა სიტყვა, და მრავალთა მოაზრებამდე დანარცხებულან. მას უარყოფენ, ვინც ჭეშმარიტი ღმერთია და ჭეშმარიტი სიტყვა, კადნიერდებიან, ის ქმნილებად წარმოადგინონ, და ვერც ამჩნევენ, რარიგი ღვარძლითაა აღვსებული ამგვარი გრძნობა. თუკი იგი ქმნილება არის, მაშ როგორღა გამოდის იგი შემოქმედი სხვა ქმნილებათა?! ანდა როგორღა არის იგივე ძეც, სიბრძნეც, სიტყვაც?! სიტყვა არ იქმნება, არამედ იბადება. ხოლო ქმნილება ძე კი არაა – შემოქმედება. და თუკი ქმნილებანი მისით გაჩნდნენ, და თვითონაც ქმნილება არის, მაშ, ის თვითონ ვისგანღა მოსულა ყოფიერებად? ქმნილებები ყოფად ვინმეს მეშვეობით უნდა მოვიდნენ, როგორც სინამდვილეშიც გაჩნდნენ სიტყვისგან, რამეთუ იგი არაა ქმნილება, არამედ მამის სიტყვა. და კიდევ: თუკი უფლის გარდა არის სხვა, მამაში მყოფი სიბრძნე, მაშინ სიბრძნესაც სიბრძნისგან მისცემია მყოფობა. და თუკი სიბრძნე არის სიტყვა ღმერთისა, მაშინ სიტყვაც სიტყვისაგან წარმოშობილა. და თუკი სიტყვა ღმრთისა არის ძე, მაშინ გამოდის, რომ ძე ძისგან შექმნილა.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">15. ამიტომ როგორ თქვა უფალმა: “მე მამისა თანა ვარ, და მამაი ჩემ თანა არს” (იოანე 14,10), როდესაც მამაში ყოფილა სხვა, ვისგანაც თვითონ უფალი მოსულა მყოფობად? მაშინ რატომღა დადუმდა იმ მეორეზე იოანე, ხოლო ამაზე გვაუწყა და თქვა: “ყოველივე მის მიერ შეიქმნა, და თვინიერ მისა არცა ერთი რაი იქმნა” (იოანე 1,3)? თუკი ყველაფერი, ნებით შექმნილი, მან შექმნა, მაშინ ის თვითონ რა სახითღაა ერთი ქმნილებათაგანი? როდესაც მოციქული ამბობდა: “რომლისათვის არს ყოველი, და რომლისაგან არს ყოველი” (ებრ. 2,10), რატომღა ამტკიცებენ ისინი: ჩვენ კი არა ვართ მისთვის, არამედ მას მიემადლა ჩვენთვის მყოფობა? ეს რომ ასე ყოფილიყო, მოციქულს უნდა ეთქვა: მათი გულისთვის გაჩნდა სიტყვა. ახლა კი არ ამბობს ამას, არამედ: “რომლისათვის არს ყოველი და რომლისაგან არს ყოველი”. ამით აჩვენებს, რომ ისინი მწვალებელნი არიან. თუკი გაკადნიერდნენ, ემტკიცებინათ, თითქოს ღმერთში არის სხვა სიტყვა, მაშინ, რაკი ამის ნათელი დასაბუთებანი წერილში არაა, დაე, თუნდ ერთი საქმე აჩვენონ სიტყვისა, ან საქმე მამისა, აღსრულებული სიტყვის გარეშე, რომელსაც ვქადაგებთ. რათა ჰქონდეთ რაიმე საჩინო მიზეზი თავიანთი შენათხზავისათვის. ჭეშმარიტი სიტყვის საქმენი ყველასათვის ცხადია და თავადაც, შესაბამისი ზომით, ამ საქმეთა მეშვეობით შეიცნობა. რამეთუ ქმნილების ხილვისას გონებით ვჭვრეტთ მის შემოქმედ ღმერთს. ასევე, როდესაც ყოველივეს თვალს მივადევნებთ და ვხედავთ, რომ შესაქმეში არაფერია შემთხვევითი, რომ ყოველივე მოძრაობს და არსებობს წესრიგით და ზრახვის განკარგულებით, ვასკვნით, რომ არის ყოველთა ზედა ცოცხალი და მეუფე სიტყვა ღმრთისა, და რომ “ყოველივე მის მიერ შეიქმნა და თვინიერ მისა არცა ერთი რაი შეიქმნა”. ხოლო რომელ სიტყვაზეც ისინი ლაპარაკობენ, ამ სიტყვის არცაღა ერთ გამონათქვამს, არცაღა ერთ საქმეს მიუთითებენ. რამეთუ თვით მამა, ვინაც თქვა: “ესე არს ძე ჩემი საყუარელი”, გვაგებინებს, რომ არ არის სხვა სიტყვა თავადის გარდა.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">16. ამიტომ ამ გაგებით ეს უცნაური ხალხი უკვე მანიქეველთ უერთდებიან. რამეთუ ისინიც მხოლოდ მოწყალე ღმერთს სახელ-სდებენ სახელით და არ კი ძალუძთ, აჩვენონ მისი არც ხილული, არც უხილავი საქმე. ჭეშმარიტი და ნამდვილად არსებული ღმერთის უარყოფით, უეჭველია, წმინდა წყლის არაკს თხზავენ. მგონი ეს ბოროტგანმზრახნი ამასვე განიცდიან საკუთარ თავზეც, რამეთუ ჭეშმარიტი და მამაში მყოფი ერთადერთი სიტყვის საქმეთ შესცქერიან და მას უარყოფენ. თავიანთთვის კი სხვა სიტყვა მოუფიქრებიათ, რომლის დამტკიცება ან საქმით ან გადმოცემით არ შეუძლიათ. თხზავენ არაკებს, რაღაც რთულ ღმერთს იგონებენ, რომელიც ლაპარაკობს, ვითარცა კაცი, იცვლის სიტყვებს და კვალად, ასევე ბრძნობს და აზროვნებს. ამასობაში ვერ ხედავენ, როგორი უაზრობა მოსდით ამის თქმით: თუ მისი სიტყვები შემთხვევითია, მაშინ თავადი, მათი აზრით, ჩვეულებრივი კაცი ყოფილა და თუ მისგან სიტყვები წარმოიქმნება და შემდეგ ქრება, ამის თქმა კიდევ მეტი უწმინდურება გახლავთ, რამეთუ ამით არყოფნაში გადადის არსისიმიერიც. თუკი საერთოდ მიაჩნიათ, რომ ღმერთი ჰბადებს, მაშინ უმჯობესია და უფრო კეთილმსახურული იქნებოდა, გეთქვა, რომ ღმერთი არის მშობელი მხოლოდ სიტყვისა, რომელიც ჰგიეს სავსებად მისი ღვთაებრიობის, ვისშიაც ყოველი ცოდნის საუნჯეა დაუნჯებული; და გვეღიარებინა, რომ თავადი არის სიტყვა, და თანაარსი მამისა, და რომ “ყოველივე მის მიერ შეიქმნა”, ვიდრე თაყვანს ვსცემდეთ ღმერთს, ვითარცა მამას მრავალ განუცხადებელთა, და ბუნებით მარტივ არსს რთულად ვსახავდეთ, თითქოსდა შემდგარს სიმრავლისაგან, და ადამიანის მსგავს პირმოთნედ და მრავალსახოვნად. შემდეგ, როდესაც მოციქული იტყვის: “ქრისტე ღმრთისა ძალ არს და ღმრთისა სიბრძნე” (I კორ. 1,24), მათ იგი მრავალ ძალთა შორის შერაცხეს, და რაც კიდევ უარესია, ეს უსჯულონი მას მუმლის და სხვა უსულო ქმნილებათა მსგავსად თვლიან, თავადს მათ დასასჯელად რომ მოუვლენია. მაგრამ რამდენადაც უფალი იტყვის: “არცა მამაი ვინ იცის, გარნა ძემან” (მათე 11,27), და კიდევ: “არა თუ ღმერთი ვის უხილავს, არამედ რომელი-იგი არს ღმრთისაგან” (იოანე 6,46), ჭეშმარიტად ხომ სწორედ ღმრთისმბრძოლნი გამოდიან ისინი, როდესაც ამტკიცებენ, რომ ძისათვის მამა სრულყოფილებით უხილავია და შეუცნობელი?! თუკი უფალი იტყვის: “ვითარცა მიცის მე მამამან, ვიცი მეცა მამაი” (იოანე 10,15), მამამ ნაწილობრივ როდი იცის ძე, მაშინ სწორედ რომ განცოფებულან ისინი უქმეტყველებით, თითქოს ძემ ნაწილობრივ იცოდეს მამა და არა – სრულიად. შემდეგ: თუკი ძეს არსებობის დასაბამი აქვს, ასევე გააჩნია ყოველიოვეს დასაბამი შექმნისა; დაე, თქვან, რომელი რას უსწრებს? მაგრამ ვერაფერს იტყვიან ეს მზაკვარნი, არც ასეთი დასაბამის მითითება შეუძლიათ სიტყვისათვის, რამეთუ იგი ჭეშმარიტი და საკუთრივ მამის დაბადებულებაა და “პირველითგან იყო სიტყუაი, და სიტყუაი იგი იყო ღმრთისა თანა, და ღმერთი იყო სიტყუაი იგი” (იოანე 1,1). ხოლო იმაზე, რასაც ისინი ამბობენ, თითქოს ძემ არ უწყოდეს თავისი არსება, სიტყვისგება ზედმეტიც კია, მხოლოდ მათ სიბორგილეს თუ განიკითხავ: ვითომ საკუთარ თავს არ იცნობს სიტყვა, რომელიც ყოველს ანიჭებს ცოდნას მამისა და თავის შესახებ, ხოლო საკუთარ თავის ვერმცნობელთ კი კიცხავს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">17. მაგრამ როგორც იტყვიან, წერილ-არს: “უფალმან დამამტკიცა მე დასაბამად გზათა მისთა საქმეთა შორის მისთა უწინარეს დასაბამისა დამამტკიცა მე” (იგავ. 8,22). ჰოი უმეცარნო და გონებით მრუშნო! წერილში იგი მონადიც სახელდებულა, ძედაც მხევლისა, კრავადაც, ცხვრადაც. ნათქვამია, რომ იქანცებოდა, სწყუროდა, იგვემებოდა და ეწამა. მაგრამ წერილში კერძო მიზეზიცა აქვს ასეთ გამოთქმებს და ძირითადიც. სახელდობრ ის, რომ იგი გახდა კაცი და ძე კაცისა, მიიღო ხატი მონისა, ანუ ხორცი კაცობრივი. რამეთუ იოანე იტყვის: “სიტყუაი იგი ხორციელ იქმნა” (იოანე 1,14). და თუკი ხორციელ იქმნა, მაშინ აღარ უნდა შეგვაცდინოს მსგავსმა ნათქვამმა – რამეთუ კაცთა არს ქმნილება, მყოფობად მოსვლა, აღორძინება, დაღალვა, ტანჯვა, სიკვდილი და მკვდრეთით აღდგომა. ხოლო ვითარცა სიტყვას და სიბრძნეს მამისა, აქვს ყოველივე მამისეული: მარადისობა, უცვლელობა, მსგავსება ყველაფრითა და ყველაფერში, და ისიც, რომ არც პირველია ქმნილებათაგან და არც ბოლო მოსულა ყოფიერებად, არამედ თანაარსობს მამისა თანა და თვითვე არს იგივე ხატება ღმრთეებისა და ამასთან, არის სიმყარე და არა – ქმნილება. იმიტომ, რომ რაკი არსობით მამის მსგავსია, არაა ქმნილება, არამედ იგი შემოქმედია, - თვითონვე უთქვამს: “მამაი ჩემი მოაქამომდე იქმს და მეცა ვიქმ” (იოანე 5,17). ამ სახით, რაკი კაც-იქმნა და ხორციც შეისხა, აუცილებლობით დაერქვა შექმნილიცა და შეზაავებულიც, მიიღო ხორცისმიერი ყველა თვისება. მაგრამ მწვალებლებს სირაჯთა მსგავსად ღვინო წყალში შეურევიათ, - აკნინებენ სიტყვას და მის ღვთაებრიობას ქმნილ არსთა ცნებაში აიგივებენ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ამიტომ უფლებითა და სამართლიანად განრისხდენენ მამები და შეაჩვენეს ბილწი ერესი. მაგრამ ამათ, რაკი შეიგნეს, რომ ადვილად ირღვევა და ყოველმხრივ არამყარია მათი მოძღვრება, ეშინიათ და მას მალავენ. ჩვენ ეს მოკლედ დავწერეთ მათ განსაკითხავად. ხოლო თუკი ვინმეს მოესურვება, გაცილებით ფართოდ ამხილოს ისინი, აღმოაჩენს, რომ ეს მწვალებლობა შორს აღარაა წარმართობისგან და სხვა მწვალებლობათა ნარჩენებსა და ლექსაც შეიცავს. რამეთუ ისინი ან სხეულისა და უფლის განკაცების შესახებ მოძღვრებაში სცოდავენ, (ერთნი ასე სცოდავენ, მეორენი – სხვაგვარად), ანდა შეპყრობილნი არიან იუდეველთა მსგავსად და მიაჩნიათ, რომ სულაც არ მოსულა უფალი ჩვენთან. ოღონდ ეს ერთი, მომეტებული სიბორგილით აღმდგარი თვით ღვთაების წინააღმდეგ, გაკადნიერდა მტკიცებით, თითქოს სულაც არ იყო სიტყვა იგი, და მამა არ იყოს მამა. ამიტომ, განა, უმართლო იქნება ვინმე, თქვას, რომ სწორედ მათზე წერია ფსალმუნში: “თქუა უგუნურმან გულსა შინა თვისსა: არ არს ღმერთი. განირყუვნეს და ბილწ იქმნეს იგინი უშჯულოებითა” (ფს. 13,1).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">18. მაგრამ ზრახავენ: “შეგვწევს ძალა და კიდეც შევძლებთ, მწვალებლობას მზაკვრულ ხერხებით რომ ვუქომაგოთ”. უკეთესი იქნებოდა ეს მათი დაცვა, რაღაც მანქანებითა და ელინური ტყუილგანბრძნობით კი არა, უბრალო რწმენით რომ შეძლებოდათ. ამიტომ თუკი დაჯერებულნი არიან საეკლესიო მოძღვრებაში, მაშინ დაე, დაუფარავად გამოთქვან “სიბრძნე”. “არცაღა აღანთიან სანთელი და დადგიან ქუეშე ხუმირსა, არამედ სასანთლესა ზედა, ჰნათობნ იგი ყოველთა, რომელნი არიედ სახლსა შინა” (მათე 5,15; ლუკა 8,16). თუUკი მართლა შეუძლიათ თავიანთი მოძღვრების დაცვა, დაე, დაწერონ აზრები ჩვენს წინაშე, და თავიანთი მწვალებლობა ყოველგვარი საფარველის გარეშე, სანთელივით გამოაჩინონ. დაე, პირდაპირ დაადანაშაულონ ნეტარხსენებული ეპოისკოპოსი ალექსანდრე, რომ უსამართლოდ განკვეთა არიოზი, განწვალების სულისჩამდგმელი. დაე, განაქიქონ ნიკესი კრება, რომელმაც უწმინდურების ნაცვლად კეთილმორწმუნე მრწამსი დაწერა და გადმოსცა ხსოვნას. მაგრამ დიახაც, ვიცი, არ იქმან ამას – განა არ ესმით, რა სიავე გამოიგონეს და ცდილობენ თესვას. პირიქით, კარგად იციან, თუმც თავიდან უგუნურთ უბრალო ცდუნებით კი იტაცებენ. მაგრამ მალე “დაშრტება” მათი სწავლება, ვითარცა “ნათელი უღმრთოთაი” (იობი 18,5), და ყოველგან შერცხვებიან, როგორც მტრები ჭეშმარიტებისა. რატომაა, რომ ყოველივეს სიმახინჯით იქმან და აკი, ლაპარაკობენ კიდეც, როგორც მახინჯნი. ოღონდ ამ ერთში იქცევიან კეთილგონივრულად, ვითარცა ძენი ამა დროებისანი: თავიანთ სანთელს ფარავენ ქვეშე ხვიმირსა, რათა ოდესმე მიეცეს შემთხვევა გამოჩენისა, და არ დაიშრიტოს განკითხვით, მართლაც რომ ხილული გახდეს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">როდესაც ევსების მიმდევართა მეცადინეობით ავგუსტუსმა კონსტანტინემ იხმო თვითონ მწვალებლობის დამფუძნებელი და ევსების თანამოაზრე, მზაკვარი არიოზი, და მოსთხოვეს მას, წერილობით გადმოცემა თავისი მრწამსისა, მან დაფარა თავისი უწმინდური გამონათქვამნი, ეშმაკივით იფარისევლა და წმინდა წერილის უბრალო სიტყვები იხმია, როგორც სინამდვილეში არის კიდეც დაწერილი. შემდეგ ნეტარხსენებულმა კონსტანტინემ თქვა: თუ ამას გარდა გონებაში არაფერი გაქვს, მოწმედ მოიხმე ჭეშმარიტება (რამეთუ ტყუილზე დაფიცებისთვის უფალი დაგსჯის). მაშინ დაიფიცა იმ წყეულმა, რომ აქ დაწერილის მეტს არაფერს ზრახავს, და არც არასოდეს უფოქრია და უთქვამს სხვაგვარად. მაგრამ მალე გამოვიდა, ვითარცა ჭეშმარიტად მსჯავრდადებული, დავარდა და “განსქდა შორის, და განიბნნეს ყოველნი ნაწლევნი მისნი” (საქმე 1,18).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">19. მართალია, რომ სიკვდილი კაცთა საერთო აღსასრულია, და არ შეიძლება, დასცინო ვინმეს, თუნდ მტერიც იყოს აღსრულებული. რადგან არ უწყი, ჯერ კიდევ შემწუხრებამდე იქნებ შენც გეწიოს იგივე ბოლო. მაგრამ ჩვეულებრივი არ ყოფილა აღსასრული არიოზისა, ამიტომაც ღირს, გიამბოთ მასზე.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ევსების მომხრენი არიოზის ეკლესიაში შეყვანით იმუქრებოდნენ. ამას წინ აღუდგა ალექსანდრე, კონსტანტინოპოლის ეპისკოოსი. მაგრამ არიოზს მტკიცედ ეიმედებოდა ევსების ზავთისა და ძალადობისა. შაბათი დღე იდგა, არიოზი მოელოდა, რომ მეორე დღეს მას მიიღებდნენ. დიდი შეტაკებაც მოხდა ამისთვის. ისინი იმუქრებოდნენ, ალექსანდრე კი ლოცვად იდგა.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">და აჰა, მსაჯულად მოგვევლინა თვითონ უფალი და განუჩინა მსჯავრი შეურაცხმყოფელთ. მზე ჯერ არ ჩასულიყო და სწორედ დათქმულ ადგილას დიდი რისხვა დაატყდა არიოზს, იქვე წაიქცა და მეყსეულად განშორდა ორთავეს ერთად – ეკლესიასთან კავშირსაც და სიცოცხლესაც.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ნეტარხსენებულმა კონსტანტინემ მალე შეიტყო ეს ამბავი და გაოცდა, რაკი იხილა, რომ დასჯილიყო, როგორც ფიცისგამტეხი. მაშინ ყველასათვის ცხადი შეიქნა, რომ უძლური აღმოჩნდა ევსების თანამოაზრეთ დაქადებანი და არიოზის იმედიც ამაო იყო. ისიც გამოჩნდა, რომ არიოზის სიბორგილეს მაცხოვართან არაფერი ჰქონია საერთო არც აქვეყნად და არც პირველქმნულ ეკლესიაში ცათა შინა.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">მაშ, უფლისაგან განკითხულთა მედგრობის მხილველნი როგორ არ უნდა განგვაცვიფროს იმ სიჯიუტემ, რაკი ისინი ასე უგბილად იცავენ იმ მწვალებლობას, რაზეც უფალმა მიგვანიშნა, რომ მასთან ზიარება აღკვეთილი აქვს, რაკი არ დაუშვა, მათ მეთაურს ეკლესიაში ფეხი დაედგა! როგორ არა აქვთ შიში დაწერილისა და შეუძლებელს მიესწრაფვიან! რამეთუ “რომელსა განიზრახავს ღმრთისა წმიდაი, ვინ დახსნის?” (ესაია 14,27), და არსღა ვინმე მისი გამმართლებელი, რომელი თვითონ ღმერთს დაუსჯია?! დაე, დაიცვან თავიანთი ნაოცნებარი და წერონ, რაც უნდათ, მაგრამ გვედრებთ, თქვენ, ძმებო, ვითარცა ღვთაებრივ ჭურჭელთა მფარველთ, ვითარცა დამცველთ საეკლესიო დოგმატებისა, ამ ამბების განმსჯელნი იყოთ. და თუ არიოზის ზემოთმოყვანილ გამოთქმათა გარდა სხვებსაც იხმარენ, განიკითხეთ ამისთვის ისინი, როგორც თვალთმაქცნი, რომ მალავენ თავიანთ შხამს და გველის მსგავსად ბაგისმიერი სიტყვით ცრუობენ. წერენ, რაკი თავისთან ეგულვით მაშინ არიოზთან ერთად განკვეთილი სეკუნდი პენტაპოლელი და ოდესღაც მხილებული ალექსანდრიელი სამღვდელო პირნი და ალექსანდრიის მკვიდრთ უგზავნიან თავიანთ ნაწერს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">საოცარია! – მე და ჩემს მოყვასთ დევნაც მოგვიწყვეს. თუმცა კი, ფრიად კეთილმორწმუნე და ხალხთა ერთსულოვნებაზე მზრუნველმა კონსტანტინემ მშვიდობით გამისტუმრა სამშობლოსა და ეკლესიაში. მაგრამ მათ მოახერხეს რომ ეკლესიები ახლა მათ გადაეცათ და ყველამ იხილა, რომ ყოველგვარი ბოროტმძლეობა ჩემსა თუ სხვათა წინააღმდეგ თავიდანვე მათი წყალობა ყოფილა თურმე.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">20. ამის ჩამდენნი შეძლებენ კი, ნდობით განგვაწყონ თავიანთი ნაწერის მიმართ?! მათ რომ მართლიად ეწერათ, მოსპობდნენ არიოზის შეთხზულ “ტალიას” და ამოძირკვავდნენ განწვალების ყლორტს. მაგრამ ისინი უსჯულოების მოწაფენი და თანამზრახველნი შეიქმნენ და არიოზის სასჯელის მოზიარენიც. რაკი მწვალებლობას არ უარყოფენ, ყველასათვის საჩინოს ხდიან, რომ წესიერად არ აზროვნებენ, თუმცა, კვლავაც ბევრჯერ დაწერენ. ამიტომაც გვიხმს, ფრთხილად ვიყოთ, რათა წერილის საბურველს არ ეფარებოდეს რაიმე ხრიკი და ზოგიერთნი კეთილმორწმუნე მრწამსს არ განდრიკონ. თუკი მათ თავი ყოველივეში კეთილსვიანად და ბედნიერად წარმოიდგინეს, კვლავ გაბედავენ და არიოზის მსგავსად დაწერენ. მაშინ ჩვენ სხვა არა გვრჩება, დიდ კადნიერებას უნდა მივმართოთ – გავიხსენოთ მოციქულის წინასწარმეტყველება, ამდაგვარი მწვალებლობისგან ჩვენს განსაკრძალავად რომ დაიწერა, და წარმოვთქვათ: ვიცით, “რამეთუ უკანაისკნელთა ჟამთა გან-ვე-დგენ” წრფელნი სარწმუნოებისაგან და ერჩდნენ იგინი სულთა მათ მაცთურთა და მოძღურებასა ეშმაკთასა” (I ტიმ. 4,1), “რომელნი გარე-მიქცეულ იყვნენ ჭეშმარიტებისაგან” (ტიტ. 1,14); და “ყოველთავე, რომელთა ჰნებავს ღმრთის მსახურებით ცხოვრებაი ქრისტე იესოს მიერ, იდევნენ. ხოლო უკეთურნი კაცნი და გრძნეულნი წარემატებოდიან უძვირესისა მიმართ, აცთუნებდნენ და სცთებოდიან” (II ტიმ. 3, 12-13). მაგრამ ჩვენ მსგავსი ვერაფერი დაგვარწმუნებს და ვერ განგვაშორებს ქრისტეს სიყვარულს, თუნდაც სიკვდილით გვემუქრებოდნენ ერეტიკოსნი. ჩვენ ხომ ქრისტიანნი ვართ და არა არიანელნი! ეჰ ნეტავ კი ამის დამწერნიც არ შედგომოდნენ არიოზის კვალს! დიახ, ძმებო. აწ საჭიროა ასეთი კადნიერება: “არა მოგიღებიეს სული იგი მონებისაი რაითამცა კუალად გეშინოდა” (რომ. 8,15), არამედ “აზნაურებასა ჩინებულთასა” გვიწოდა ღმერთმა (გალატ. 5,13). და ვაი, რა სამარცხვინოა, თუ მაცხოვრისაგან მოციქულის პირით მოგვეცა რწმენა და ჩვენ კი ვაშთობთ არიოზის და მათი გულისთვის, ვინც არიოზის მოძღვრებას ადგას. ამიტომ იმ ქვეყნებშიც ძალიან ბევრნი, ამის დამწერთა ვერაგობა ვისაც სმენია, მზად არიან, წინ აღუდგნენ მათ მანქანებას, თუნდ სისხლის ღვრამდეც მივიდეს საქმე, განსაკუთრებით, თქვენი სიმტკიცე რაკი შეიტყვეს. თქვენც ხომ ამხილეთ ეს მწვალებლობა და მიაკვლიეთ მას, როგორც გველს, სოროში შემძვრალს. ეს იმას ნიშნავს, რომ თქვენთან უსაფრთხოდაა ყრმა, ჰეროდე რომ ეძებდა მოკლვად, და რომ ცოცხლობს თქვენში ჭეშმარიტება და სარწმუნოება თქვენი მრთელია.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">21. აი, ხელთ მიპყრია ნიკეას მამათა მიერ გადმოცემული მრწამსი, რასაც ვიმარხავ უდიდესი გულმოდგინებით და სასოებით უფლისა მიმართ, და გევედრებით: ექმნეთ ყველას სახე კეთილის, უჩვენეთ რომ, აწ ჭეშმარიტების დასაცავად შეგვხვდება ბრძოლა მწვალებლობასთან, და რომ მრავალგვარია მტრის მანქანებანი. განა მხოლოდ კერპებისთვის ასაბოლებლის შეწირვაზე უარისყოფა (ანუ ცხადი მოწამეობა), არამედ სარწმუნოებისგან განუდგომლობა უკვე არის ნათელი ზნეობრივი მოწამეობა. არა მხოლოდ კერპთ მოშურნენი, არამედ ჭეშმარიტების მინდობილნიც განისჯებიან, როგორც უცხონი. არც იუდას მიურთმევია მსხვერპლი კერპთათვის, მაგრამ მოციქულობის მადლს განეშორა, რადგანაც გასცა. არც ჰიმენოს და ალექსანდროს მიქცეულან კერპების მიმართ, მაგრამ რწმენას შეუორგულდნენ და განიკვეთნენ (შდრ. I ტიმ. 1,20). ასევე მამამთავარი აბრაამიც არავის მოუკლავს, მაგრამ გვირგვინმოსილა, რაკი ღმერთის ერთგული გახდა. სხვა წმინდანებიც, ვის შესახებაც პავლე მოგვითხრობს – გედეონი, ბარაკი, სამფსონი, იქფთაი, დავითი და სამუელი და მათთან სხვანიც (შდრ. ებრ. 11,32) არა თუ სისხლით მიეწივნენ სრულყოფილებას, არამედ განმართლდნენ რწმენით და დღემდე განცვიფრებით შთაგვაგონებენ, რადგან მზად იყვნენ, მიეღოთ სიკვდილი სარწმუნოებისათვის უფლის წინაშე. თუ საჭიროა, დავურთოთ ჩვენი მაგალითებიც: აბა, იცოდეთ, რომ ნეტარხსენებული ალექსანდრე სიკვდილის პირამდეც კი ებრძოდა ამ მწვალებლობას. მოხუცებულმა დაითმინა მრავალი ურვა და დიდი ღვაწლი, და ღრმად მოხუცი შეერთო მამათ. სხვა მრავალთაც რაოდენი იწროება არგუნა მტერმა, გვასწავლეს უსჯულოების წინააღმდეგ და იქებიან ქრისტეს სახელით.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">მოვალენი ვართ ყველაფრისათვის განვემზადოთ ჩვენც ღვაწლსა დიდსა, როცა მოგველის ან რწმენისაგან გადადგომა ან მისი დაცვა. ახოვან ვიქმნეთ, რომ დავიმარხოთ, რაც მიგვიღია (ნიკეას დაწერილი მრწამსი ხომ გვაქვს შესახსენებლად!), ახალმოძღვრებათ კი განვეშოროთ და ვუკიჟინოთ ხალხს: არ შეისმინონ “სულთა მაცთურთა”, არამედ ყველანაირად გაეცალნენ არიანელთა ბოროტმძლეობას და მათთან შეთქმულ მელეტიანელთ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">22. ხედავთ, აწ ღვთისა ჩვენისა იესუ ქრისტესა დასაგმობად როგორ შეთანხმდნენ ჰეროდეს და პილატეს მსგავსად, რისთვისაც მავანი სამართლიანად შეიძაგებს მათ. ექიშპებოდნენ ერთმანეთს საკუთარისთვის, ხოლო ჭეშმარიტების მტრობასა და უფლის წინაშე უწმინდურებაში კი დამეგობრდნენ და ერთმანეთს ხელს უმართავენ თუმცა მაინც, საკუთარი მოლოდინის საპირისპიროდ, მოთმინებით იტანენ ამას თავიანთი განზრახვისათვის (მელეტიანნი – ზემოჯდომის და ვერცხლისმოყვარეობის გიჟურ ვნებისთვის, არიანელნი – ბოროტმძლეობის გასავრცელებლად), რათა ასეთ შეთქმულებაში შეიძლონ, ერთმანეთს ავმზრახველობით მოემსახურონ: პირველთ დაფარონ მეორეთა უსჯულოება, მეორეთ კი – მზაკვრობაში გადააჭარბონ პირველთ სიავეს; ხოლო ერთად შეკავშირებულთ გაამთლიანონ თავიანთი ბოროტი საქმე, როგორც ბარძიმი ბაბილონისა (შდრ. გამოცხ. 18,6) და იმზაკვრონ მათ წინააღმდეგ, ვინც უფლის ჩვენის იესო ქრისტეს წინაშე კეთილმსახურებს. მელეტიანელთა მზაკვრობანი და ცილისწამება ყველასათვის ნათელი იყო, და რაც მთავარია, არიანელთა ღმრთის წინააღმდგომი მწვალებლობაც კარგა ხანია, ყოველგან და ყველასათვის დასანახია, რადგან არცთუ ისე ცოტა ხნისაა. უკვე ორმოცდათხუთმეტი წელიწადია, რაც პირველთაგან მოხდა განხეთქილება, და ოცდათექვსმეტი, რაც მეორენი გამოცხადდნენ მწვალებლებად და მთელი მსოფლიოს კრების მსჯავრით განიკვეთნენ ეკლესიიდან. მაგრამ იმათი საქმით, ვინც, როგორც ჩანს, მათ ხელს აფარებს, ნათელი გახდა, რომ სხვა არაფრისთვის, არამედ საკუთარი ავბოროტი მწვალებლობისათვის თავიდანვე იზრახდნენ ბოროტს ჩემსა და ყველა მართლმადიდებელი ეპისკოპოსის შესაურვებლად. რამეთუ აი, აწ აღსრულდა ის, რისკენაც ევსების მიმდევარნი ადრიდანვე მიისწაფოდნენ: მათ მოახერხეს, რომ ჩვენ წაგვართვეს ეკლესიები; განიდევნენ ეპისკოპოსნი და მოძღვარნი, ვისაც მათთან საერთო არა ჰქონიათ; ეკლესიას განაშორეს ყველა, ვინც მათდამი ზიზღით აღვსილა; ეს ეკლესიები კი გადაეცათ არიანელებს, შეჩვენებულებს ამდენი ხანია. გადაეცათ, რადგან რაკი მათთან მელეტიანელთა ფარისევლობა შეერთებულა, შიში აღარ აქვთ, ამოანთხიონ ეკლესიებში თავიანთი ბილწი სიტყვები და განუმზადონ, როგორც თვითონ ეპირებიან, გზა ცდუნებისა ანტიქრისტეს, მათში მწვალებლობის თესლის განმბნეველს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">23. დაე, თავიანთ ძილბურანში იოცნებონ ამაოებით, რამდენიც უნდათ! ვიცით, რომ კაცთმოყვარე მეფე, მორწმუნე, მალე აღკვეთს მათ ვერაგობას და დიდხანს ვეღარ იბოგინებენ. რადგან წერილ-არს: “გულთა უღმრთოთასა მოაკლდეს” (იგავ. 10,20). ხოლო ჩვენ, ღვთაებრივი წერილის სიტყვით შემოსილნი, წერილისამებრ, წინააღვუდგეთ განდგომილებს, თავიანთი სიბორგილის დამკვიდრება რომ სწადიათ უფლის სახლში, და როგორც ხორციელი სიკვდილი ნუ შეგვაშინებს, ისე მათ გზებსაც ნუ შევუდგებით. ხომ ყველამ უწყით, რომ ევსების მომხრენი ჩვენც გვარწმუნებდნენ – ან თვალთმაქცურად მიგვეღო მათუ უსჯულოება, ან მათგან ხიფათს მოვლოდებოდით. არ ვისურვეთ მათთან თანხმობა, არამედ გადავწყვიტეთ: უმჯობესია, მათ განვედევნეთ, ვიდრე მიგვებაძა იუდას ზნისათვის. რა თქმა უნდა, მათ აღასრულეს თავიანთი დანაქადები და იეზაბელის მიმბაძველებმა მელეტიანნი თავიანთ საფრად გამოიყენეს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ვიცით, როგორ მოქმედებდნენ ისინი ნეტარხსენებული პეტრეს წინააღმდეგ, მას შემდეგ – დიდი აქილას, და შემდეგ – ნეტარხსენებული ალექსანდრეს წინააღმდეგ. ამისვე მსგავსად მელეტიანელთ, როგორც მეტად გამოცდილთ ამგვარ ამბებში, ჩემს წინააღმდეგაც უნდა წარემართათ საქმე ისე, როგორც ჩააგონებდნენ, რათა არიანელთ ენახათ მიზეზი ჩემი დევნისა და მოეძიათ ჩემი სიკვდილი. მათ ეს სწყურიათ და წყურივილი დღემდე ვერ მოუკლავთ, ნატრობენ ჩემი სისხლის დაქცევას. მაგრამ ამაზე სულაც არ ვზრუნავ, რამეთუ ვიცი და მტკიცედ მწამს, რომ ტანჯულთ მიეზღვება სასყიდელი მაცხოვრისგან. და თუ თქვენც დაითმენთ მამათა მსგავსად, ხალხს კეთილის სახედ ექცევით, და დაამხობთ ამ უცნაურსა და უცხო გამოგონებას, იდიდებით, ვითარცა მთქმელნი: “სარწმუნოებაი დამიმარხავს” (II ტიმ. 4,7). მაშ მიიღეთ: “გვირგვინი ცხოვრებისაი, რომელ აღუთქუა ღმერთმან მოყუარეთა მისთა” (იაკ. 1,12). ჰოი, ნეტავ მე და თქვენც გვერგოს არა მარტო პავლეს მიმართ, არამედ ყოველთათვის მიხარებული, ვისაც უყვარს მოსვლა უფლისა, მაცხოვრისა, ღმრთისა და ყოველთა მეუფისა ჩვენისა იესუ ქრისტესა, რომლისა მიერ მამა იდიდების და სულიწმიდით მეუფება დაემტკიცების, აწ და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.</span></p>
<p style="text-align: right;"><strong><em>თარგმნა თამარ ჩუბინიძემ</em></strong><br/> <strong><em>"სიტყვა მართლისა სარწმუნოებისა", ტ. II. 1991 წ. თბილისი</em></strong></p>
<p style="text-align: center;"><span class="font-size-5"> </span></p>
<p style="text-align: center;"><span class="font-size-5">• <span style="text-decoration: underline;"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a target="_blank" href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064035328?profile=original"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">ამოსაბეჭდი ვერსია</span></a></span></span> •</span></p>
<p style="text-align: center;"></p>
<p style="text-align: center;"></p>
<p style="text-align: left;" align="right"><span style="text-decoration: underline;"><span class="font-size-3" style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a href="http://www.qwelly.com/group/ebooks/forum/topics/6506411:Topic:495201" target="_self"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">← სარჩევი</span></a></span></span></p> ალექსანდრე ალექსანდრიელი - სიტყვა სულის, სხეულისა და უფლის ვნების შესახებtag:www.qwelly.com,2013-11-16:6506411:Topic:4914292013-11-16T16:18:12.783Znika granihttps://www.qwelly.com/profile/nika
<h2><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> სიტყვას, რომელიც ზეციდან ნებაყოფლობით მოივლინა, შეუძლია მორწყოს ჩვენი გულები, თუკი ჩვენც ჩვენი ძალით განვემზადებით არა მხოლოდ ლაპარაკისათვის, არამედ მოსმენისათვისაც, რადგან, როგორც წვიმა მიწის გარეშე ნაყოფს ვერ გამოიღებს და ვერც მიწა წვიმის გარეშე, ასევე ვერც სიტყვა მოიტანს ნაყოფს სმენის გარეშე და ვერც მარტოდენ სმენა - სიტყვის გარეშე. სიტყვა მაშინ ხდება ნაყოფის მომტანი, როცა მას გავცემთ. მსგავსადვე მოგვცემს შედეგს სმენა, როცა…</span></h2>
<h2><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> სიტყვას, რომელიც ზეციდან ნებაყოფლობით მოივლინა, შეუძლია მორწყოს ჩვენი გულები, თუკი ჩვენც ჩვენი ძალით განვემზადებით არა მხოლოდ ლაპარაკისათვის, არამედ მოსმენისათვისაც, რადგან, როგორც წვიმა მიწის გარეშე ნაყოფს ვერ გამოიღებს და ვერც მიწა წვიმის გარეშე, ასევე ვერც სიტყვა მოიტანს ნაყოფს სმენის გარეშე და ვერც მარტოდენ სმენა - სიტყვის გარეშე. სიტყვა მაშინ ხდება ნაყოფის მომტანი, როცა მას გავცემთ. მსგავსადვე მოგვცემს შედეგს სმენა, როცა შევისმენთ.</span></h2>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> მაშასადამე, როცა სიტყვა თავის ძალას გასცემს, თქვენ კი ნებაყოფლობით ყურს მიაპყრობთ, და როცა სმენად მოხვალთ, განიწმინდებით ყოველგვარი შურისა და ყველგვარი ურწუნოებისაგან. უქვენაესი საქმენია შური და ურწმუნოება. თითოეული მათგანი ეწინააღმდეგება სამართლიანობას. შური ეწინააღმდეგება სიყვარულს, ურწმუნოება კი - რწმენას, ისე როგორც მწარე ეწინააღმდეგება ტკბილს, ნათელს - ბნელი, კეთილს - ბოროტი, სიცოცხლეს - სიკვდილი, ჭეშმარიტებას - სიცრუე. ამიტომ, რომლებიც კი სათნოებისადმი დაპირისპირებული უკეთურებით არიან აღსავსენი, როგორღაც მკვდარნი არიან. რაც შეეხება ცილისმწამებლებსა და ურწმუნოებს, მათ სიყვარული სძულთ, ხოლო ყოველივე ამის მოქმედი ღვთის მტერი ხდება.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> საყვარელნო ძმანო, აწ სცანით, რომ ცილისმწამებელი და ურწმუნო ადამიანები მტრები არიან სამართლიანობისა. უეჭველად თავი უნდა დავიცვათ მათგან. უერთგულეთ რწმენას და სიყვარულს, რადგან მათი ძალით აღწევდნენ ცხონებას ყველა ისინი, რომლებიც სამყაროს შექმნიდან დღემდე წმინდანნი გახდნენ, სიყვარულის ნაყოფი კი არა მარტო სიტყვებით, არამედ საქმითაც გამოაჩინეს, ე.ი. ღვთისადმი კეთილმსახური მორჩილებით, რადგანაც თავად უფალმა თავისი სიყვარული არა მარტო სიტყვებით გვიჩვენა, არამედ საქმითაც, რამეთუ საკუთარი თავი ჩვენი ცხონებისათვის გამოსასყიდად მისცა. სხვაგვარად, ჩვენ არამარტო სიტყვით შევიქმენით, რა სახითაც დანარჩენი ქვეყანა შეიქმნა, არამედ, ერთდროულად საქმითაც. ღმერთმა ერთი სიტყვის ძალით შექმნა სამყარო არსებობისათვის, ჩვენ კი, მსგავსადვე, საქმის მოქმედებითაც მოგვავლინა, რადგან საკმარისი არ იყო მისთვის ოდენ თქმა ”ვქმნეთ კაცი ხატად და მსგავსად ჩუენდა” (შესაქ. 2,9), არამედ მყისვე საქმენიც მოედევნა სიტყვას, აიღო რა მიწისგან მტვერი და მისგან შექმნა ადამიანი თანამსგავსად მისი ხატისა და მსგავსებისა და შთაჰბერა მას სული სიცოცხლისა, რომ გამხდარიყო ადამი სულად<a href="#_ftn1" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[1]</sup></sup></span></a> ცხოველად<a href="#_ftn2" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[2]</sup></sup></span></a>.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> მაგრამ მას შემდეგ, რაც ადამიანი თავისი ცდომილების გამო სიკვდილისაკენ მიიქცა, საჭირო იყო, რომ ის ხატება<a href="#_ftn3" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[3]</sup></sup></span></a> ცხონებისათვის აღდგენილიყო მისივე შემოქმედების მიერ. ადამიანის ხატება ხრწნად მიწაში იყო მდებარე, თუმცა ის სუნთქვა, რაც სიცოცხლის სულის სახით არსებობდა, სხეულისაგან განშორებული შეპყრობილ იქნა წყვდიად ადგილას, რაც ჯოჯოხეთად იწოდება. რადგან მოხდა სულის გაყრა სხეულისაგან, სული ექსორია იქმნა ჯოჯოხეთში, სხეული კი მიწად მიიქცა და იყო დიდი უფსკრული ერთმანეთთან შეხვედრისათვის. შორდება რა სული ხორცს, სხეული იხრწნება, ხოლო შეიბორკება რა სული, მისი მოქმედება მინავლდება. როგორც ბორკილებდადებული მეფის ქალაქი ნადგურდება ან დატყვევებული წინამძღოლის ჯარი იფანტება, ან მოკლული მესაჭის გემი იძირება, ამგვარადვე ემართება ბორკილებისაგან<a href="#_ftn4" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[4]</sup></sup></span></a> დატყვევებულ სულს. მისი სხეული ნადგურდება, როგორც ქალაქი მეფის გარეშე, მისი ნაწილები იშლება, როგორც ჯარში ხდება, როცა წინამძღოლი დაიჭრება და მოკვდება. ასე ემართება გემსაც, როცა მესაჭე მოაკლდება მას.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> სული ადამიანს მართავდა სანამ სხეული ცოცხლობდა, როგორც მეფე მართავს ქალაქს, წინამძღოლი ჯარს ან მესაჭე ხომალდს, მაგრამ მაინც ვერ შეძლო ემართა იგი მას შემდეგ, რაც თავადაც შეუძრავად შეკრულ იქნა და ცთომილებაში ჩაეფლო. იმის გამო, რომ სწორ გზას გადაუხვია, განსაცდელი ეწია მას; მიეცა იგი სიძვას, კერპთმსახურებას და სისხლიან მსხვერპლშეწირვას. ამგვარი ბოროტმსახურებით თავისი კაცება დაამხო, ხოლო, როცა ჯოჯოხეთში ჩავიდა, იქ საშინელი განსაცდელისაგან იქნა შეპყრობილი. სხვაგვარად, როგორც მეფე აღადგენს დაცემულ ქვეყანას, წინამძღოლი შემოკრებს გაბნეულ ლაშქარს, მეზღვაური შეაკეთებს დამსხვრეულ ხომალდს, სულიც კიდევ შეეწევა თავის სხეულს, ვიდრე სხეული მიწად მიიქცეოდეს, სანამ თვით იგი შეიბორკება, მაგრამ სული არა ნივთიერი რამ საკვრელით, არამედ ცოდვათაგან შეიბორკა და ამის გამო სამოქმედოდ დაუძლურდა. მაშინ მან თავისი სხეული მიწაში დატოვა და ჩავიდა რა ჯოჯოხეთში, ყველასაგან შეურაცხქმნილი, სიკვდილის სამფლობელოში შევიდა.</span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #000000;"> </span> გამოვიდა კაცი ამ ქვეყანაში, რომელიც იყო ჭურჭელი უსამართლობისა, სიძვისა, მრუშობისა და სისხლიან მსხვერპლთა, სადაც წარწყმედა სუფევს, რადგან ყველანი მის მოსაკლავად შეთანხმდებიან და ამრიგად, ძლივს შემოსულან უჩინოჰყოფენ. ამდენად, ადამიანი მოაკლდა ყოველგვარ ნუგეშს, შემწეობასა და სიმშვიდეს. სად შეიძლებოდა ადამიანს ეცხოვრა კარგად? ნუთუ დედის საშოში? მაგრამ იქ ჩაკეტილი მცირედით თუ სხვაობდა მკვდრისაგან. ნუთუ მაშინ, როცა დედის რძით იკვებებოდა? მაგრამ არც მაშინ უგრძვნია რაიმე სიხარული. ნუთუ უფრო მაშინ, როდესაც სიჭაბუკეში იყო? მაგრამ მაშინაც განსაცდელები მოიწეოდნენ მასზე ახალგაზრდული სურვილებისაგან. ნუთუ როდესაც მოხუცებულობაში იყო? მაგრამ მაშინ ხომ გლოვას იწყებს ადამიანი სიბერითა და სიკვდილის მოლოდინით გულშეკუმშული, რადგან სხვა რა არის სიბერე, თუ არა სიკვდილის მოლოდინი? ჭეშმარიტად, ყველანი, რომლებიც ამ ცხოვრებაში იშვნენ, სიკვდილს ექვემდებარებიან, ახალგაზრდებიც და მოხუცებულებიც, ბავშვობის და გაფურჩქვნის ხანაში მყოფნიც. სიკვდილის მიერ ხომ არანაირი სხეულებრივი ასაკი არ განირჩევა. ამდენად, რის გამო იტანჯება ადამიანი მწუხარების მიერ? სინამდვილეში სიკვდილის ჭვრეტას მწუხარება მოაქვს, რადგან მკვდარ ადამიანში შეცვლილ პირისახეს ვხედავთ, ჩამქრალ მშვენიერებას, გამხდარ სხეულს, მდუმარე პირს, ცივ კანს, დახუჭულ თვალებს, უმოძრაო ნაწილებს, მიწაზე მწოლარე გვამს, გახრწნილ ხორცს, გაყინულ სისხლძარღვებს, გათეთრებულ ძვლებს, დაშლილ სახსრებს, ყველაფერს ერთად მიწად მიქცეულს, რადგან ადამიანი უკვე აღარ არსებობს. მაშასადამე, ვინ არის ადამიანი? ყვავილი ხანმოკლე, ვამბობ, დედობრივ წიაღში გამოჩენილი, ახალგაზრდობაში აყვავებული, მოხუცებულობაში ჩამქრალი და სიკვდილისაკენ მიქცეული. ყოველივე იმის შემდეგ, რაც ადამიანი სიკვდილს დაემორჩილა და ხრწნილებას მიეცა, მოიხილა ღმერთმა თავისი ქმნილება, რომელიც თავის ხატად და მსგავსად შექმნა და ისე გააკეთა, რომ ყოველმხრივ სიკვდილის სათამაშო არ გამხდარიყო ის. ამისთვის ღმერთმა ზეციდან მოავლინა თავისი მხოლოდშობილი, უსხეულო ძე, რათა ქალწულის წიაღში ხორცი შეესხა და ამგვარად ის, ზუსტად ისევე, როგორც შენ, გახდა ადამიანი, რათა აცხოვნოს ყველა წარწყმედული და ყველა გაბნეული ნაწილი თავისთან შეკრიბოს. რადგან ქრისტემ შეუერთა ადამიანი თავის პირს და შეაკავშირა ის, რაც სიკვდილმა განაშორა სხეულისაგან განყოფით. ივნო ქრისტემ, რათა ვცხონდეთ ჩვენ საუკუნოდ. რადგან, სხვაგვარად რის გამო უნდა მომკვდარიყო ქრისტე, ნუთუ რაიმე სიკვდილის ღირსი ქმნა? რის გამო შეისხა ხორცი დიდებით შემოსილმა? მას შემდეგ, რაც ღმერთი იყო, რატომ გახდა ადამიანი? და როდესაც თვით ზეცაში მეუფებს, რისთვის ჩამოვიდა დედამიწაზე და ქალწულის საშოში ხორცი რისთვის შეისხა? რადგან, გევედრები, სხვა რა იძულება აწვევდა ღმერთს, რომ დედამიწაზე ჩამოსულიყო და ხორცი მიეღო, ბაგაში სახვევებით შეხვეულიყო, დედის რძით გამოკვებილიყო, მონის მიერ მონათლულიყო, ჯვარზე ამაღლებულიყო? რა აუცილებლობამ აიძულა იგი? საკმარისად ცხადია, რომ უფალი ადამიანის გამო ითმენდა ყვედრებას, რათა სიკვდილისაგან გაეთავისუფლებინა ის, როგორც წინასწარმეტყველის პირით ამოიძახა და თქვა: ”დავითმინე, როგორც მშობიარემ” (სიბრძნე ზირაქისა 48,19). ჭეშმარიტად ჯვარზე გაკრულმა ჩვენთვის დაითმინა ტანჯვა, უპატიობა, თვით სიკვდილი და დაფლვა, რადგან ასე ამბობს თავად წინასწარმეტყველის პირით: ”განმაგდე მე სიღრმეებში” (იონა 2,4). ვინ განაგდო იგი, ან ვინ უარყო? აშკარაა, რომ არაკეთილმორწმუნე ხალხმა. იხილეთ ადამიანებო, იხილეთ როგორი საზღაური მიაგო მას ისრაელმა, მიაგო ის, რომ თავისი კეთილისმყოფელი მოაკვდინა. სიკეთის ნაცვლად - ბოროტება, სიხარულის ნაცვლად - მწუხარება, ცხოვრების ნაცვლად - სიკვდილი. ჯვარზე გააკრეს და მოკლეს ის, ვინც მათი მკვდრები აღადგინა, ვინც კოჭლები განკურნა, კეთროვანნი განწმინდა, ბრმებს მხედველობა მიანიჭა. უმზირეთ ადამიანებო, იხილეთ ყოველმა ერმა ახალი საკვირველება, ჯვარზე დაჰკიდეს ის, ვინც დედამიწა განავრცო, ლურსმნებით მიაკრეს ის, ვინც სამყაროს საფუძველი დაამყარა, ის იპყრეს, ვისაც უპყრია ცა, შეკრეს იგი, ვინც გამოიხსნა ცოდვილნი, ძმარი შეასვეს სამართლიანობის სასმელის მომნიჭებელს, ნაღველი მიპყრეს ცხოვრების საზრდოს მომრთმეველს, შემსჭვალეს მისი ხელები და ფეხები, ვინც მათი ხელები და ფეხები განკურნა. განიზრახეს, ძალით დაეხუჭათ მისი თვალები, ვინც მხედველობა მისცა მათ. საფლავს მისცეს იგი, ვინც მკვდარნი აღადგინა თავის ვნებამდეც და ვარზე გაკრულმაც, რადგანაც, როცა უფალი ჯვარზე ევნო, [დაეფლო და აღდგა], საფლავები გაირღვა, ჯოჯოხეთი განეღო, სულნი ზეამოვიდნენ, მკვდრები ცხოვრებაში შევიდნენ და მრავალი მათგანი იხილეს იერუსალიმში. ეს ყველაფერი ჯვრის საიდუმლომ აღასრულა. რომელ ჟამსაც ჩვენმა უფალმა სიკვდილი დათრგუნა, მტრობა დახსნა, ძლიერნი შეკრა და ჯვრისმიერი ძლევის ნიში<a href="#_ftn5" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[5]</sup></sup></span></a> აღმართა. სხეულით ჯვარზე ეკიდა, რათა ამაღლებული გამოჩენილიყო, ხოლო სიკვდილი მისი ხორცის ფეხით<a href="#_ftn6" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[6]</sup></sup></span></a> გათელილ იქნა. მაშინ ზეციური ძალები შეძრწუნდნენ, ანგელოზები განცვიფრდნენ, სტიქიონები შეირყა. მთელი ქმნილება შეიძრა, როცა საკვირველი საიდუმლო და საშინელი სახილველი ქვეყნისათვის განცხადდა, მთელი ხალხი კი საიდუმლოს უმეცრებით ქრისტეს წინ მიმორბოდა და დასცინოდა, თუმცა მიწა ირყეოდა და მთები ზანზარებდნენ, ხეობები, ზღვა და ღვთის მიერ ქმნილნი ყოველნი - ამ მშფოთვარებით აღგზნებულიყო. ზეცის მნათობნი შეძრწუნდნენ, მზე განერიდა, მთვარე გაუჩინარდა, თავიანთ სინათლეს მოაკლდნენ ვარსკვლავნი, დღე დაცხრა, შეძრწუნებულმა ანგელოზმა დატოვა ტაძარი, რაჟამს კრეტსაბმელი გაიპო. სიბნელემ მოიცვა ქვეყანა, როცა უფალმა თვალები დახუჭა. ამავდროულად ჯოჯოხეთი სინათლით გაბრწყინდა, როცა იქ ვარსკვლავი<a href="#_ftn7" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[7]</sup></sup></span></a> ჩავიდა. ჯოჯოხეთში უფალი არათუ სხეულით, არამედ სულით ჩავიდა. იგი მოქმედებს, ცხადია, ყველგან. რადგანაც, რაჟამს მკვდრები სხეულით აღადგინა,<a href="#_ftn8" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[8]</sup></sup></span></a> სულით კი სულები გაათავისუფლა. ჯვარზე ეკიდა რა ჩვენი უფლის სხეული, ამიტომ საფლავები, როგორც ვთქვით, განიხსნა, ჯოჯოხეთი განეღო, მკვდრებმა ცხოვრება მიიღეს. სულები ქვეყნად გამოჩნდნენ, რადგანაც უფალმა შემუსრა ჯოჯოხეთი, სიკვდილი დათრგუნა, მტრობა განაქარვა, ამის გამო სულები ჯოჯოხეთიდან გამოვიდნენ და მკვდრები ქვეყანაზე გამოჩნდნენ. შეხედეთ, თუ რამდენად დიდი რამ ქმნა ქრისტეს სიკვდილის ძალამ.</span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #000000;"><span style="color: #000000;"> </span></span> ამის შემდეგ არც ქმნილება მიიღებს უჩინოქმნას მშვიდად, ვერც სტიქიებმა დაითმინეს მისი ვნება უდრტვინველად, ვერც მიწამ იუფლა მისი სხეული და ვერც ჯოჯოხეთმა მისი სული. ქრისტეს ვნებით ყოველივე შეძრწუნებულ და შერყეულ იქნა. უფალმა, როგორც უწინ ღაღადყო ლაზარესათვის, ასევე თქვენდამი ხმა-ყო: გამოდით თქვენი საფლავებისაგან, მკვდარნო, და თქვენი კუბოებისაგან, რადგან მე, ქრისტე, გაზიარებთ თქვენ აღდგომას. მიწამ მაშინ მეტად ვეღარ შეძლო ჩვენი უფლის დაფლული სხეულის პყრობა. მოწყალე იქმენ ჩემო უფალო, შემეწიე ჩემს უსამართლობაში, მიხსენ მე რისხვისაგან, გამათავისუფლე წყევისაგან, რადგან სისხლი მართალი მიღებულია, კვლავაც ადამიანური სხეული შეურაცხვყავ და თვით შენი სხეულიც. რა არის ეს საკვირველი საიდუმლო, სხვა რის გამო მოხვედი, უფალო, ქვეყანაზე, თუ არა მთელს ქვეყნიერებაზე განთესილი ადამიანისათვის, მას შემდეგ, რაც სრულიად განითესა შენი მშვენიერი ხატი, რამეთუ თუკი შენ მცირე რამ ხმით უბრძანებდი, მაშინვე ყველა სხეული შენს წინაშე წარმოდგებოდა. ან კი, როცა ქვეყანაზე მოხვედი და შენი ქმნილების ნაწილები აღადგინე, შენი ადამიანი შეიწყნარე, დაცემული უკუმიიღე, შენი ხატი და ადამი მიიღე. უფალი მესამე დღეს მკვდრეთით აღდგა. მანვე შეაცნობინა ადამიანს წმინდა სამება. მაშინ ყოველი ერი და ადამიანთა მოდგმა გამოხსნილ იქნა ქრისტეს მიერ. ერთი განსჯილ იქნა და მის მიერ ურიცხვნი განთავისუფლდნენ. უფალი ადამიანის მსგავსი გახდა,<a href="#_ftn9" title=""><span style="color: #000000;"><sup><sup>[9]</sup></sup></span></a> რომელიც აცხოვნა და თანა აღიყვანა ცის სიმაღლეზე, რათა მამას შესწიროს არა ოქრო, არც ვერცხლი, არც პატიოსანი ქვები, არამედ ადამიანი, რომელიც მან თავის ხატად და მსგავსად შექმნა. ხოლო მამამ ქრისტე თავის მარჯვენით აღამაღლა და დააბრძანა მაღალ ტახტზე. ჰყო ის მსაჯულად ხალხთა და ანგელოზთა ლაშქრის წინამძღოლად, ქერუბიმების მეეტლედ, ძედ ჭეშმარიტი იერუსალიმისა, სიძედ ქალწულისა და მეუფედ ყოველთა, საუკუნიდან და უკუნისამდე. ამინ!</span></p>
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-3"><strong>ძველი ბერძნულიდან თარგმნა და შენიშვნები დაურთო</strong></span></p>
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-3"><strong>დეკანოზმა გიორგი ზვიადაძემ</strong></span></p>
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-3"><strong>სამეცნიერო-საღვთისმეტყველო შრომები, ტ. I, 1999, თბილისი</strong></span></p>
<p> </p>
<div><hr align="left" size="2" width="50%"/><div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref1" title=""><span style="color: #000000;">[1]</span></a> ძვ. ბერძნულ ტექსტში გვაქვს πνευμα, რაც გულისხმობს გონიერ სულს, განსხვავებით სამშვინველისაგან, რომელიც ψυχη-ს გადმოსცემს.</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref2" title=""><span style="color: #000000;">[2]</span></a> იგულისხმება, რომ ადამი გახდა ცოცხალი (ძვ. ქართლად ”ცხოველი”) სული.</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref3" title=""><span style="color: #000000;">[3]</span></a> ძვ. ბერძნულ ტექსტში გვაქვს μορφη.</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref4" title=""><span style="color: #000000;">[4]</span></a> იგულისხმება არა ნივთიერი რამ საკვრელი, არამედ - ცოდვები.</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref5" title=""><span style="color: #000000;">[5]</span></a> τροπαιον</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref6" title=""><span style="color: #000000;">[6]</span></a> του ποδος της σαρκος</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref7" title=""><span style="color: #000000;">[7]</span></a> ე.ი. ქრისტე.</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref8" title=""><span style="color: #000000;">[8]</span></a> იხ. ძველი ბერძნული ტექსტი τω σωματι τους νεκρους ηγειρε</span></p>
</div>
<div><p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><a href="#_ftnref9" title=""><span style="color: #000000;">[9]</span></a> გულისხმობს იმას, რომ უფალმა მიიღო სრული კაცობრივი ბუნება თვინიერ ცოდვისა.</span></p>
</div>
</div>
<p> </p>
<p style="text-align: center;"><span class="font-size-5">• <span style="text-decoration: underline;"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064036150?profile=original" target="_blank"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">ამოსაბეჭდი ვერსია</span></a></span></span> •</span></p>
<p> </p>
<p> </p> ათანასე ალექსანდრიელი - ეპისტოლე ამონ მონაზვნის მიმართtag:www.qwelly.com,2013-11-16:6506411:Topic:4914002013-11-16T16:17:32.650Znika granihttps://www.qwelly.com/profile/nika
<h2><strong><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ღმრთის შექმნილი ყველა და ყველაფერი კეთილია და წმინდა, რადგან ღმრთის სიტყვას არაფერი არასაჭირო და არაწმინდა არ შეუქმნია, ”რამეთუ ქრისტეს სურნელებანი ვართ ცოცხალთა შორის” (II კორინთ. 2,15), პავლე მოციქულის სიტყვისამებრ.…</span></span></strong></h2>
<p></p>
<h2><strong><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> ღმრთის შექმნილი ყველა და ყველაფერი კეთილია და წმინდა, რადგან ღმრთის სიტყვას არაფერი არასაჭირო და არაწმინდა არ შეუქმნია, ”რამეთუ ქრისტეს სურნელებანი ვართ ცოცხალთა შორის” (II კორინთ. 2,15), პავლე მოციქულის სიტყვისამებრ.</span></span></strong></h2>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span></span> ხოლო რადგან სხვადასხვა და მრავალსახე არის ეშმაკის ისრები და მარტივი გონების პატრონთა აღელვებას ისწრაფვის და აბრკოლებს ძმათა ჩვეულებრივ მოღვაწეობას მათში არაწმინდა და შემაგინებელი ფიქრისა და სურვილის ჩათესვით, მოდი და მცირე სიტყვით ბოროტის საცთური ჩვენი მაცხოვრის მადლით ცხადვყოფთ და მარტივი გონების პატრონები დავიცვათ. ”წმინდათათვის ყოველივე წმინდაა, ხოლო არაწმინდათა სინდისიც და ყოველივე შეგინებულია” (ტიტ. 1,15). მრავალნაირია ეშმაკის ხრიკები, რომელიც გახრწნისა და წარწყმედის მიზეზ ფიქრს თესავს მათში, ვინც წმინდად ითვლება, და ამას აკეთებს შეპარვითა და ტყუილით უფრო, ვიდრე პირდაპირ კვეთებით. იმისთვის, რომ როგორც თავიდან ვთქვით, მოსპოს და ჩამოაშოროს მოღვაწენი სათანადო და საცხოვნებელ წვრთნას, ისეთ საკითხს წამოჭრის მათ შორის, რომელიც ცხოვრებისათვის ვერაფერს სასარგებლოს მოიტანს. ეს არის ფუჭი და უსარგებლო კამათი და ლაპარაკი, რომელსაც გვერდი უნდა აუარო და უგულებელყო. აბა, მითხარი, ო საყვარელო და განკძალულო, რა ცოდვა და უწმუნდურობა აქვს რაიმე ბუნებრივ გამონაყოფს, როგორც ზოგიერთი ბრალად უყენებს ვისმე ცხვირიდან წამოდენილ სისველეს და პირიდან გადმოსულ ნერწყვს? ასევეა მუცლის დაცლა, რომელიც საჭიროა ცოცხალი არსების სიცოცხლისათვის. ადამიანი ღმრთის ხელის შექმნილად გვწამს წმინდა წერილისამებრ და, როგორ შეიძლებოდა, წმინდა ხელიდან რაიმე ბიწიანი გამოსულიყო. და თუ ღმრთის ნათესავი ვართ მოცქიულთა წიგნისამებრ (საქ. 17,28), ჩვენ ჩვენში არაწმინდა არაფერი გვაქვს. მხოლოდ მაშინ შევიგინებით, როცა სულის წარმწყმედ ცოდვას ვმოქმედებთ. ხოლო როცა ბუნებრივი და უნებური გამოყოფა ხდება, მაშინ სხვა პირველხსენებულ ბუნებრივ საჭიროებად უნდა შევრაცხოთ ესეც. ხოლო რადგან ზოგს სურს, მართლად ნათქვამს და უფრო ღმრთის შექმნილს ეწინააღმდეგოს, სახარების სიტყვები მოაქვს: ”არა შემავალნი შეაგინებს კაცსა, არამედ გამომავალნი” (მათე 15,11). არ შეიძლება, რომ მათი ასეთი პირუტყვობის შესახებ არაფერი ვთქვა. უნდა ვამხილო მათი ძიება, რადგან სახარებაზე თავისი უსწავლელობის გამო ძალადობენ. საღმრთო სიტყვა კი ასე ამბობს: ხოლო სხვები ამათ მსგავსად საჭმელის შესახებ გამოთქვამდნენ ეჭვს და იმოწმებდნენ ამ სიტყვებს. მაშინ უფალმა ამავე სიტყვებით დაარღვია წარმოქმნილი კამათიდა განაქიქა საცთურიანი ფიქრი, თქვა რა, რომ "არა შემავალნი შეაგინებენ კაცსა, არამედ გამომავალნი" (მათე 15,11). და დასძენს, თუ საიდან გამომავალი, ცხადია, გულიდან, რადგან იცის, რომ იქ არის ბოროტების ბუდე. ეს არის ვნებული ფიქრი და სურვილი და სხვა ცოდვები. უფრო მოკლედ ამისვე მასწავლებელი მოციქული ამბობს: ”საჭმელი არ წარგვადგენს ჩვენ ღმერთთან” (კორ. 8,8). ვინმემ ესეც უნდა თქვას სამართლიანად, რომ არც ბუნებრივი გამონაყოფი წარმოგვადგენს ჩვენ დასასჯელად. ბავშვიც კი უპასუხებს მკურნალს (იქნებ დაიჯერონ გარეშე მაგალითებით მოკამათეებმა), რომ ცხოველს მიცემული აქვს საჭირო გასავალი, სადანაც გამოიყოფა ჩვენი თითოეული ასოს ზრდისათვის ჭარბი ნივთიერება, თმიდან და თავიდან ჩამოსული სინოტივის ბიწი, მუცელში საზრდოსგან დაგროვებული მონელებული, რაც ზედმეტია, თესლის დინების სინოტიოვე. რა შეცოდებაა ღმრთის წინაშე, ო ღმრთისმოყვარე მოხუცებულო, და საწყენი შემოქმედისთვის, თუ მის შექმნილ ცოცხალ არსებას მეუფის სათნოყოფით აქვს სხეულის მოხსენებული ასოების ასეთი განსავალი. ბოროტი ძალის მხილება საჭიროა და წინ უნდა აღვუდგეთ მას, ამიტომ ვთქვათ ესეც, რომ ცოდვა არ არის მათი სწორად მოხმარება, თუ დამბადებელს შეუქმნია ეს ორგანოები. თუ კითხვის სახით მეტყვიან, რომელს თვლის კანონიერ ხმარებადო, - იმას, რომელიც ღმერთმა ბრძანა, თქვა რა: ”გაიზარდეთ, გამრავლდით და აღავსეთ ქვეყანა” (დაბ. 1,28). ეს მოციქულმა შეიწყნარა და თქვა: ”პატიოსანი არის ქორწინება და საწოლი შეუგინებელი” (ებრ. 13,4), და არ ვთვლი სწორად ნაპარავს, ბილწსა და მრუშობით ქმნილს. ამ ცხოვრებაში ქმედება ორადაა გაყოფილი: უჯეროა კაცის კვლა, მაგრამ ბრძოლაში მოწინააღმდეგეთა ამოწყვეტა კანონიერია და ქების ღირსი. ამიტომ ბრძოლაში მამაცობით გამორჩეული პატივის ღირსიად და მათ სახელზე მათი სიმართლის მქადაგებელი ძეგლები აღიმართება. ერთი და იგივე საქმე ზოგი მიზეზით და ზოგ დროს უჯეროა, ხოლო ზოგი საფუძვლითა და ზოგჯერ საპატიებელია და საქებარიც კი. ასეთივეა თანაცხოვრების საქმეც. ნეტარია ის, ვინც ახალგაზრდობაში შეუღლდება და შვილთა გაჩენისთვის გამოიყენებს თავის ბუნებას. თუ მეძავთა და მრუშთა ბილწ ცხოვრებას შეიტკბობს, მას მოციქულის მიერ აღწერილი სატანჯველი ელის აუცილებლად. ორი გზა არის ამ ცხოვრებაში: ერთი ზომიერი და ერთი საერო, ქორწინების გზას ვამბობ, ხოლო მეორე - ანგელოზისებრი და ზესთა სოფლისა, რომელიც არის ქალწულობა. მათ შორის ვინც ამქვეყნიურისა და ქორწინების გზას აირჩევს, შესაბრალისი არ არის, რადგან იმდენი მადლით ვერ გამდიდრდება, მაგრამ მაინც მადლიანია, რადგან მიიღებს ნაყოფის ოცდამეათედ ნაწილს. თუ ვინმე უბიწო ცხოვრებას და ზესთა სოფელს შეიტკბობს, თუმცა ახალდამწყებისთვის რთულია და ძნელად წარსამართავი ეს გზა, მაგრამ ყოვლად საკვირველი მადლი აქვს, რადგან ასწილად ააყვავებს სრულ ნაყოფს.</span></span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span></span> ასე რომ, მათმა არაწმინდა და ბოროტმა შეკითხვებმა მიიღეს თავისი ახსნა, თავიდანვე დასაბუთებული და განმარტებული საღმრთო წერილის მიერ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span></span> ხოლო შენ, მამაო, განამტკიცე შენდამი რწმუნებული სამწყსო, სამოციქულოთი დალოცე, სახარებით წარმართე, ფსალმუნით ასწავლე და თქვი: ”მაცხოვნე მე სიტყვისაებრ შენისა” (ფს. 118,25). ხოლო მისი სიტყვა შედგება მისდამი განწმენდილი გულით მსახურებისაგან, რადგან ეს საღმრთო წინასწარმეტყველება იცოდა და თავის ნთქვამს ასე განმარტავდა: ”გული წმინდა დაჰბადე ჩემ თანა, ღმერთო (ფს. 50,10), რათა შემწიკვლული ფიქრები და სურვილები არ მაღელვებდნენ მე. და კიდევ ამბობს: ”და სულითა მთავრობისაჲთა დამამტკიცე მე” (ფს. 50,11), რომ თუ ფიქრი და სურვილი ამაღელვებს მე, შენმიერი ძლიერი ძალა, როგორც საფეხური მტკიცე, განმამტკიცებდეს. ამას და ამის მსგავსს გვასწავლიდა წინასწარმეტყველი და ასწავლიდა მათ, რომელნიც ირწმუნებოდნენ ჭეშმარიტებას: ”ვასწავლო უსჯულოს გზანი შენნი” (ფს. 50,12). მიენდე უფალს, რომ დაარწმუნო მათ ასეთი სიბოროტისაგან განშორებაში და იგალობე: უღმერთოებიც შენსკენ მობრუნდებიან. მიეცეს სიმშვიდე და დაწყნარება მათი ფუჭი შრომისაგან ასეთი ბოროტი ჩვეულებითა და ავი ხელოვნებით გამომკითხველებს, ხოლო კეთილ, ჩვეულებრივ მოქალაქეებს - სამეუფო სულით განმტკიცება. ხოლო თქვენ, ვინც მტკიცედ იცით შეუმცდარი ჭეშმარიტება, მოგეცეთ დაურღვევლად და შეურყევლად მასზე დგომა ჩვენი უფლის იესუ ქრისტეს მიერ, რომელთან ერთად მამას დიდება და სიმტკიცე წმინდა სულთან ერთად უკუნითი-უკუნისამდე.</span></span></p>
<p align="right"><span style="color: #000000;"><strong><em><span class="font-size-3">"დიდი სჯულის კანონი" - თარგმნილი არსენ იყალთოელის მიერ</span></em></strong></span></p>
<p align="right"><span style="color: #000000;"><strong><em><span class="font-size-3">ახალქართული ვერსია მოამზადეს მანანა დოლაქიძემ და გულნარა ნინუამ</span></em></strong></span></p>
<p align="right"><span style="color: #000000;"><strong><em><span class="font-size-3">თბილისი, 2009</span></em></strong></span></p>
<p style="text-align: center;" align="right"><span class="font-size-5">• <span style="text-decoration: underline;"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a target="_blank" href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064036763?profile=original"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">ამოსაბეჭდი ვერსია</span></a></span></span> •</span></p>
<p style="text-align: center;" align="right"></p>
<p style="text-align: left;" align="right"><span style="text-decoration: underline;"><span class="font-size-3" style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a href="http://www.qwelly.com/group/ebooks/forum/topics/6506411:Topic:495201" target="_self"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">← სარჩევი</span></a></span></span></p> ათანასე ალექსანდრიელი - 39-ე სადღესასწაულო ეპისტოლიდანtag:www.qwelly.com,2013-11-16:6506411:Topic:4916502013-11-16T16:16:39.740Znika granihttps://www.qwelly.com/profile/nika
<h2><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span> <strong>ერეტიკოსები მოვიხსენიეთ, როგორც მკვდრები და ჩვენ შესახებ ვთქვით, რომ გვაქვს საღმრთო წერილი ცხოვნების სულად, როგორც პავლე სწერს კორინთელებს (II კორ. 11,3).</strong></span></h2>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span> მეშინია, რომ ზოგიერთ გულუბრყვილოს თავისი სიმარტივისა და უმეცრების გამო აცთუნებენ…</span></p>
<h2><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> <strong>ერეტიკოსები მოვიხსენიეთ, როგორც მკვდრები და ჩვენ შესახებ ვთქვით, რომ გვაქვს საღმრთო წერილი ცხოვნების სულად, როგორც პავლე სწერს კორინთელებს (II კორ. 11,3).</strong></span></h2>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> მეშინია, რომ ზოგიერთ გულუბრყვილოს თავისი სიმარტივისა და უმეცრების გამო აცთუნებენ ვერაგი და მზაკვარი ადამიანები და ისინი სხვა წიგნებთან ერთდ კითხულობენ აპოკრიფულ წიგნებს, მოტყუებულნი იმით, რომ მათაც იგივე სახელი ჰქვიათ, რაც ჭეშმარიტ წიგნებს, თითქოს შეესატყვისებიან მათ. გთხოვთ, მიჰყვეთ იმ წიგნებს, რომელთა შესახებ იცით, რომ ჭეშმარიტნი არიან. მათ შესახებ მეც გავიხსენებ და დავწერ ეკლესიის საჭიროებისათვის და გამოსაყენებლად. მსურს მათი მოხსენიება და ჩემი გამბედაობის განსამტკიცებლად გამოვიყენებ ლუკა მახარებლის სიტყვათა მაგალითს და მეც ვიტყვი, რომ ზოგიერთებმა ხელი მიჰყვეს აპოკრიფულად სახელდებული წიგნების წერას და მათ აღრევას ღმრთივსულიერ წიგნებში. ეს უკანასკნელნი, დარწმუნებული ვართ ჩვენ, ასე გადმოგვეცა ჩვენი მამებისაგან, რომლებიც დასაწყისიდან თვითმხილველნი იყვნენ და ემსახურებოდნენ სიტყვას. საჭიროდ მიმაჩნია მეც, საკუთარი ძმების ბრძანებით დასაწყისიდანვე ვიცოდე და შემდეგ თანამიმდევრობით აღვწერო, თუ რომელია კანონით მიღებული და საღმრთოდ სარწმუნო წიგნები, რათა თითოეულმა შემცდარმა უარყოს თავისი შემცდენელნი, ხოლო შეუცთომელთ უხაროდეს და უფრო განმტკიცდნენ მათი გახსენებით.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> ძველი აღთქმის წიგნი სულ არის ოცდაორი, რადგან ამდენივეა, როგორც ვიცი, ებრაულ ანბანში ასო.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ხოლო რიგი სახელწოდება თითოეულისა შემდეგია: პირველი - დაბადება, შემდეგ - გამოსვლათა, მერმე - ლევიტელთა, ამის შემდეგ - რიცხვთა და მეორე სჯულისა. ამათ მოსდევს - ისუ ნავესი, მსაჯულთა, შემდეგ - რუთი, შემდეგ - მეფეთა ოთხი წიგნი, ამათგან პირველი და მეორე წიგნი ერთ წიგნად არიან აღრიცხულნი და მესამე და მეოთხე - ასევე ერთად. ამათ შემდეგ - ნეშტთა პირველი და მეორე, ასევე ერთ წიგნადაა აღრიცხული ესენიც. შემდეგ ეზრა პირველი და მეორე - ერთი წიგნია ისიც. ამათ შემდეგ ფსალმუნთა წიგნი, შემდეგ - იგავნი. შემდეგ ეკლესიასტე და ქება-ქებათა. ამათთან ერთად არის იობი, შემდეგ თორმეტი წინასწარმეტყველი, ერთ წიგნად აღრიცხული. შემდეგ - ესაია, იერემია და ამთთან ერთად ბარუქი, გოდება და ეპისტოლე. ამათ შემდეგ ეზეკიელ და დანიელ. აქამდე მხოლოდ ძველი აღთქმისანი არიან.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ახალი აღთქმის მოხსენიებასაც ნუ დავიზარებთ. ესენი არიან - ოთხი სახარება: მათესი, მარკოზისი, ლუკასი და იოანესი. მათ შემდეგ - საქმე მოციქულთა და კათოლიკედ წოდებული მოციქულთა შვიდი ეპისტოლე: იაკობისა - ერთი, პეტრესი - ორი, იოანესი - სამი და იუდასი - ერთი. ამათ მოსდევს პავლე მოციქულის 14 ეპისტოლე, რომელთა რიგი ასეთია: პირველი - რომაელთა მიმართ, მეორე - კორინთელთა მიმართ (ორი), შემდეგ გალატელთა და ეფესელთა მიმართ, ამის შემდეგ - ფილიპელთა და კოლასელთა მიმართ, შემდეგ - თესალონიკელთა მიმართ (ორი) და ებრაელთა მიმართ. შემდეგ ტიმოთეს მიმართ (ერთი) და, დასასრულ, ფილიმონის მიმართ (ერთი) და ბოლოს - იოანეს გამოცხადება.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ეს არის ხსნის წყარო. გამაგრილებელია ამ წიგნებში მოცემული სიტყვები. მხოლოდ გვეხარება კეთილმსახურების მოძღვრება. ამათ ნურც რაიმე დაემატება და ნურც გამოაკლდება. ამის გამო უფალი იესუ ქრისტეს სადუკეველებს ამხილებდა და ეუბნებოდა: ”სცდებით, რადგან არ იცით წიგნები” (მათე 22,29). ხოლო ურიებს ასწავლიდა: ”გამოიძიეთ წიგნები, რამეთუ იგინი არიან, რომლენიც მოწმობენ ჩემ შესახებ” (იოან. 5,39).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> უმეტესი შეუცთომლობისათვის საჭიროდ მივიჩნიე იმის დამატებაც, რომ არიან სხვა წიგნებიც ამათ გარდა, არადაკანონებული, მაგრამ მამათა მიერ დაწერილი იმათთვის საკითხვად, რომლებიც მომავალში მოვლენ და მოინდომებენ, რომ კეთილმსახურების სიტყვას დაემოწაფონ: სიბრძნე სოლომონისა, სიბრძნე ზირაქისა, ესთერი, ივდითი, ტობისა, მოციქულთა სწავლებად წოდებული წიგნი, და წიგნი, რომელსაც პიმენი (ბერძნ. ”მწყემსი”) ჰქვია. საყვარელნო, არც ზემოჩამოთვლილ კანონიკურ და არც არაკანონიკურ საკითხავთა შორის არ მოიპოვება აპოკრიფულად სახელდებულ წიგნთა სახსენებელი, ისინი მწვალებელთაგან არიან შექმნილნი, რომლებიც წერენ მათ, როცა უნდათ და გვაწვდიან და უმატებენ ხანს, რამდენიც უნდათ, და როგორც ვითომდა ძველს, სარწმუნოდ ხდიან მათ და ამით აცთუნებენ გულუბრყვილოებს.</span></p>
<p align="right"><span style="color: #000000;"><strong><em><span class="font-size-3">"დიდი სჯულის კანონი" - თარგმნილი არსენ იყალთოელის მიერ</span></em></strong></span></p>
<p align="right"><span style="color: #000000;"><strong><em><span class="font-size-3">ახალქართული ვერსია მოამზადეს მანანა დოლაქიძემ და გულნარა ნინუამ</span></em></strong></span></p>
<p align="right"><span style="color: #000000;"><strong><em><span class="font-size-3">თბილისი, 2009</span></em></strong></span></p>
<p align="right"></p>
<p style="text-align: center;" align="right"><span class="font-size-5">• <span style="text-decoration: underline;"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a target="_blank" href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064036497?profile=original"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">ამოსაბეჭდი ვერსია</span></a></span></span> •</span></p>
<p style="text-align: center;" align="right"></p>
<p style="text-align: center;" align="right"></p>
<p> </p>
<p style="text-align: left;" align="right"><span style="text-decoration: underline;"><span class="font-size-3" style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a href="http://www.qwelly.com/group/ebooks/forum/topics/6506411:Topic:495201" target="_self"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">← სარჩევი</span></a></span></span></p>
<p> </p> ათანასე ალექსანდრიელი - ეპისტოლე რუფინიანე ეპისკოპოსის მიმართtag:www.qwelly.com,2013-11-16:6506411:Topic:4917252013-11-16T16:15:37.646Znika granihttps://www.qwelly.com/profile/nika
<h2 style="text-align: center;"><strong><span class="font-size-3" style="color: #000000;">უფლის ძესა და სასურველ თანამწირველს რუფინიანეს ათანასე უფლისა მიერ გახარებ!</span></strong></h2>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> შენ გვწერ, რაც საყვარელმა შვილმა უნდა მისწეროს მამას. ამ წერილით ჩემთვის ახლობელქმნილს გეამბორები, ჩემთვის ყველაზე უფრო სასურველო რუფინიანე. მე, როგორც ძეს, ისეთი გაბედულებით გწერ და შენდამი წერილის მოწერით ვხარობ. ო, გწამდეს, გლოცავ და გევედრები, რომ…</span></p>
<h2 style="text-align: center;"><strong><span style="color: #000000;" class="font-size-3">უფლის ძესა და სასურველ თანამწირველს რუფინიანეს ათანასე უფლისა მიერ გახარებ!</span></strong></h2>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> შენ გვწერ, რაც საყვარელმა შვილმა უნდა მისწეროს მამას. ამ წერილით ჩემთვის ახლობელქმნილს გეამბორები, ჩემთვის ყველაზე უფრო სასურველო რუფინიანე. მე, როგორც ძეს, ისეთი გაბედულებით გწერ და შენდამი წერილის მოწერით ვხარობ. ო, გწამდეს, გლოცავ და გევედრები, რომ მუდამ მომწერო ასეთი წერილი, რადგან მცირედ კი არა, დიდად გვახარებ, ამას რომ აკეთებ, რადგან კეთილმოყვარე და საეკლესიო არის ასეთი შეკითხვა და შენს კეთილ მოკრძალებულობას შეშვენის. შენ გვეკითხები იმათ შესახებ, ვინც ჭირისაგან იძულებულია,* მაგრამ ბოროტი მორწმუნეობით არ გახრწნილა და გსურს, რომ მოგწერო, რა ითქვა კრებაზე მათ შესახებ და ყველაფერი, რაც ვიცი.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> სასურველო უფალო ჩემო, თავიდან, როცა დაცხრა ეს ძალადობა, გარე მხარეთა ეპისკოპოსების კრება შედგა. იყო კრება ელადაში მცხოვრები მღვდლებისაც, აგრეთვე ესპანელებისა და გალიელთა. როგორც აქ, ასევე ყველგან დაადგინეს, რომ დაცემულებს და უღმრთოებისაკენ გადახრილებს შეენდოთ, თუ მოინანიებენ, მაგრამ სამღვდელო დასთან შეერთების ნება მათ არ ეძლევათ. ხოლო იმათ შესახებ, ვისაც არ სურდა უღმრთოება, მაგრამ ეს ძალით მოეხვია თავს გაჭირვებისა და იძულების გზით, მათ დაადგინეს შენდობაც და სამღვდელო დასში შერაცხვის უფლების მიცემაც, მით უმეტეს, თუ ისინი ჯეროვნად გასცემენ პასუხს, იტყვიან, ეს მოხდა გარკვეული მიზეზით, და დაამტკიცებენ, რომ არ არიან უღმრთოების მიმდევრები. იმის გამო, რომ ვინმე უღმერთო არ დაეყენებინათ მათ ადგილას და არ გაეხრწნათ ეკლესია, მათ ირჩიეს, დამორჩილებოდნენ ძალადობას და ეტვირთათ ეს სიმძიმე, ვიდრე წარეწყმიდათ ერი. როცა ამას ამბობენ, ჩვენთვის დამაჯერებელი უნდა იყოს მათი სიტყვები, რადგან მაგალითად მოჰყავთ უდაბნოში მოსეს ძმა აარონი, რომელიც დაემორჩილა ერის მიერ რჯულის გადასვლას, რასაც ასე ხსნიდა: სჯობს ხალხი დარჩეს კერპთმსახურად, ოღონდ არ დაბრუნდეს ეგვიპტეშიო. ცხადი იყო, უდაბნოში დარჩენით დაცხრებოდნენ უღმერთოებისაგან, ხოლო თუ ეგვიპტეში დაბრუნდებოდნენ, გაამრავლებდნენ და გაზრდიდნენ თავის უღმერთოებას. ამ მიზეზის გამო შენდობა შეიძლებოდა მისი. ასევე შემცდართაც და იძულებით გზასაცდენილთაც უნდა მიეცათ შენდობა. ამის შესახებ შენი კრძალულებისაგან ვიცი, რომ განჩინებები მიიღო შენმა ღმრთისმოყვარეობამაც და ბრალს ნუ დასდებს ამის გამო შეკრებილ მღვდლებს.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> ღირსად ჩავთვალე ამის წაკითხვა სამღვდელო დასისთვის და შენს სამწყსოდ მიჩნეული ერისთვის, რომ მათაც იცოდნენ ეს და ბრალი არ დაგდონ შენ ასეთი საქმეების ამგვარად წარმართვის გამო.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> მადლობა უფალს, რომელმაც ასე სრულგყო შენ სიტყვითა და ცოდნით.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ესეც უნდა გაუწყოთ, რომ მონანულებს მართებთ, განცხადებულად სახელდებით შეაჩვენონ ევდუქსიოსი და ევზოიოსი - ბოროტად მორწმუნეები, აღიარონ ნიკეის კრების მიერ აღსარებული სარწმუნოება და არც ერთი კრება არ ჩათვალონ ამ კრებაზე უფრო საპატიოდ.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> უთხარი შენს ძმობას შენთან ერთად უფლისმიერი მოკითხვა.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">-------------------------------------</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3">* ხელნაწერებში არის მინაწერი: შეისწავლე, რომ კერპთაყვანისმცემელთა მიერ იძულებაზე კი არ ლაპარაკობს ეს დიდი მამა, არამედ მწვალებელ არიანელთა მიერ იძულებაზე, რომლებიც კერპთაყვანისმცემელთა მსგავსად აიძულებდნენ და ტანჯავდნენ მართლმადიდებელ ქრისტიანებს.</span></p>
<p> </p>
<p style="text-align: right;"><strong><span style="color: #000000;" class="font-size-3">"დიდი სჯულის კანონი" - თარგმნილი არსენ იყალთოელის მიერ</span></strong></p>
<p style="text-align: right;"><strong><span style="color: #000000;" class="font-size-3">ახალქართული ვერსია მოამზადეს მანანა დოლაქიძემ და გულნარა ნინუამ</span></strong></p>
<p style="text-align: right;"><strong><span style="color: #000000;" class="font-size-3">თბილისი, 2009</span></strong></p>
<p style="text-align: center;"><span style="color: #000000;" class="font-size-6">• <span style="color: #0000ff;"><a href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064035298?profile=original" target="_blank"><span style="color: #0000ff;">ამოსაბეჭდი ვერსია</span></a></span> •</span></p>
<p> </p>
<p> </p>
<p style="text-align: left;" align="right"><span style="text-decoration: underline;"><span class="font-size-3" style="color: #0000ff; text-decoration: underline;"><a href="http://www.qwelly.com/group/ebooks/forum/topics/6506411:Topic:495201" target="_self"><span style="color: #0000ff; text-decoration: underline;">← სარჩევი</span></a></span></span></p>
<p> </p> წმიდა იპოლიტე რომაელიtag:www.qwelly.com,2013-09-18:6506411:Topic:4120112013-09-18T18:04:10.407Znino geldiashvilihttps://www.qwelly.com/profile/ninogeldiashvili
<h2 class="art-PostHeaderIcon-wrapper" style="text-align: center;"><span class="font-size-6" style="color: #000000;">წმიდა იპოლიტე რომაელი</span></h2>
<h2 class="art-PostHeaderIcon-wrapper"><span class="font-size-4" style="font-size: 13px; color: #000000;"> როდესაც 212 წ-ს ორიგენემ მოინახულა რომი, მან იქ ერთ-ერთ ეკლესიაში მოისმინა რომაელი მღვდლის, იპოლიტეს ხოტბითი ქადაგება მაცხოვრის შესახებ. ეს მღვდელი შემდეგში გახდა პირველი ანტიპაპი (ანტიპაპი ეწოდება იმ პირს, რომელიც რომის ეკლესიასთან და…</span></h2>
<h2 class="art-PostHeaderIcon-wrapper" style="text-align: center;"><span class="font-size-6" style="color: #000000;">წმიდა იპოლიტე რომაელი</span></h2>
<h2 class="art-PostHeaderIcon-wrapper"><span style="font-size: 13px; color: #000000;" class="font-size-4"> როდესაც 212 წ-ს ორიგენემ მოინახულა რომი, მან იქ ერთ-ერთ ეკლესიაში მოისმინა რომაელი მღვდლის, იპოლიტეს ხოტბითი ქადაგება მაცხოვრის შესახებ. ეს მღვდელი შემდეგში გახდა პირველი ანტიპაპი (ანტიპაპი ეწოდება იმ პირს, რომელიც რომის ეკლესიასთან და რომის ეპისკოპოსთან დაპირისპირებაში იმყოფება და ისიც რომის ეპისკოპოსი ხდება მისი მომხრეებისთვის).</span></h2>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> შესაძლოა იპოლიტე არ ყოფილა არც რომაელი, არც საზოგადოდ ლათინი. ბევრი ვარაუდობს მის აღმსოავლურ წარმომავლობას. როგორც არ უნდა იყოს, იგი არის ბოლო რომაელი ქრისტიანი, რომელიც ბერძნულად წერდა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. ფოტი პატრიარქის მითითებით (იხ. მისი ”ბიბლიოთეკა”, კოდ. 121), წმ. იპოლიტე თავის ერთ ჩვენამდე არმოღწეულ შრომაში წმ. ირინეოს ლიონელის მოწაფედ აცხადებს თავს. სამოღვაწეო ასპარეზზე გამოსული იპოლიტე მალე აღმოჩნდა დაპირისპირებაში პაპ კალისტესთან (217-222), რომელიც მან დაადანაშაულ საბელიანიზმში, შემდეგ კი თავის მომხრეებთან ერთად გამოეყო რომის ეკლესიას და, როგორც აღვნიშნეთ, გახდა პირველი ანტიპაპი. აღნიშნული დაპირისპირება უფრო გაღრმავდა ურბანოსის (223-230) და პონტიანუსის (230-239) პაპობის დროს. ამგვარი მდგომარეობა გაგრძელდა მანამ, სანამ იპოლიტეც და პონტიანუსიც არ გადაასახლეს სარდინიაში, სადაც მათ შორის, როგორც ჩანს შერიგება მოხდა. 235 წ-ს პონტიანუსმა დათმო პაპობა და მის ნაცვლად იკურთხა ანტეროსი (235-236). რაც შეეხება იპოლიტეს, როგორც მიიჩნევენ, მან უარყო განდგომილებაში ყოფნა და შეუერთდა რომის ეკლესიას (შესაძლოა ეს მოხდა რომიდან მის ექსორობამდეც). პონტიანუსი და იპოლიტე აღესრულნენ დაახლოებით 236 წელს. პაპმა ფაბრიანემ (236-250) ორივე მათგანის ნეშტი გადაასვენა რომში და დაკრძალა ისინი 13 აგვისტოს, რა დღესაც არის წმ. იპოლიტეს ხსენება ზოგ კალენდარში (თანამედროვე მართლმადიდებლურ კალენდარში მისი ხსნება დადებულია 30 იანვარს). ლატრანის მუზეუმში ინახება წმ. იპოლიტეს ცნობილი ქადაგება, აღმოჩენილი 1551 წელს, რაც III ს-ს ეკუთვნის. იმ სკამზე, რომელზეც იპოლიტე ზის, ამოკვეთილია მისი პასქალური ტაბულა და მისივე შრომების სია. იპოლიტეს შრომებიდან ჩვენამდე მოღწეულია შემდეგი:</span></p>
<p><span style="color: #000000;"> </span></p>
<h3><span class="font-size-4" style="color: #000000;">I. ანტიერეტიკულ-დოგმატური შრომები</span></h3>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>1. "ფილოსოფუმენა" ანუ "ყველა ერესის მხილება"</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს თხზულება ყველაზე მნიშვნელოვანია წმ. იპოლიტეს ნაშრომთა შორის. იგი წარმოადგენს ათწიგნედს. სახელწოდება ”ფილოსოფუმენა” ავტორის მიერ მიკუთვნებულია პირველი ოთხი წიგნისადმი, რომლებიც ბერძნულ ფილოსოფიას და ბერძნულ ბარბაროსულ (არაელინურ) რელიგიას და მითოლოგიას ეხება. საყურადღებოა, რომ პირველი წიგნის დასაწყისში წმ. იპოლიტე მთელ შრომას უწოდებს აგრეთვე ”ყველა ერესის მხილებას”. ძნელი ასახსნელია, რომ ეს ძეგლი არ იხსენიება არც ზემორე სიაში, არც ევსებისა და წმ. იერონიმეს მიერ. პირველი წიგნი აღნიშნული თხზულებისა ცნობილია 1701 წლიდან ორიგენეს ავტორობით. მეორე და მესამე წიგნები დაკარგულია. IV-X წიგნები 1842 წ. აღმოჩნდა XIV ს-ის ათონურ ბერძნულ ხელნაწერში, რაც გამოიცა 1851 წ-ს (პირველ წიგნთან ერთად) კვლავაც ორიგენეს ავტორობით. 1859 წლის გამოცემაში აღნიშნული თხზულების ნამდვილი ავტორი (წმ. იპოლიტე) უკვე დადგენილია. გადამწყვეტი არგუმენტი არის თვით თხზულებაში საკუთრივ ავტორის მიერ თავის ადრინდელ შრომებზე (”სინტაგმა”, ”სამყაროს არსება”, ”ქრონიკონი”) მითითება. სამივე ეს შრომა იპოლიტესეულია.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> თხზულება ფაქტობრივად ორნაწილედია: I-IV თავები ეხება სხვადასხვა წარმართულ ფილოსოფიურ-სარწმუნოებრივ სისტემას (პირველი წიგნი წარმოადგენს ანტიკური ფილოსოფიის მოკლე გადმოცემას და მხილებას. დაკარგული მეორე და მესამე წიგნები განიხილავდნენ ბერძენთა და ბარბაროსთა მისტერიულ კულტებს და მითოლოგიას. მეოთხე წიგნი ეხება ასტროლოგიას და მაგიას. მეორე ნაწილი (V-IX წიგნები) არის უარყოფა 33 ფსევდოქრისტიანული მოძღვრებისა, რომელთაგან თითოეული წყვილდება ამათუიმ წარმართულ ფილოსოფიურ-სარწმუნოებრივ სისტემასთან, რაც პირველ ნაწილში იყო განხილული. მეათე წიგნში ერთი მხრივ შეჯამებულია წინა ცხრა წიგნი, მეორე მხრივ კი მოცემულია ძველი აღთქმის ქრონოლოგია და ჩამოყალიბებულია ჭეშმარიტი მოძღვრების არსი.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> რადგან თხზულებაში მითითებულია კალისტეს (რომის პაპის) სიკვდილი, იგი 222 წლის შემდეგ უნდა დაწერილიყო.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> დავძენთ, რომ აღნიშნულ ძეგლს ეწოდება აგრეთვე ”ლაბირინთი”, როგორც ეს მითითებულია ამავე ნაშრომში (იხ. 10.5).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>2. "სინტაგმა" ანუ "ყველა ერესის წინააღმდეგ"</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ზემორე თხზულებაზე გაცილებით ადრე იპოლიტემ დაწერა შრომა, რომელსაც ევსები და წმ. იერონიმე სახელდებენ როგორც ”ყველა ერესის წინააღმდეგ”, ხოლო წმ. ფოტი პატრიარქი მას უწოდებს ”სინტაგმას ოცდათორმეტი ერესისას”. სამწუხაროდ, ნაშრომი ბერძნულად დაკარგულია. მის ლათინურ რეზიუმეს წარმოადგენს ტერტულიანეს შრომაზე - ”მწვალებელთა პრესკრიფციის შესახებ” - დართული ტექსტი.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> იპოლიტეს აღნიშნულმა თხზულებამ დიდი გავლენა მოახდინა გვიანდელ საეკლესიო მოღვაწეებზე. მას ვრცლად იყენებენ წმ. ეპიფანე კვიპრელი თავის ”პანარიონში” და ფილასტროსი ”მწვალებლობათა წიგნში”.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ნაშრომი დაწერილია იპოლიტეს მოღვაწეობის პირველ პერიოდში ზეფირინუსის პაპობის დროს (199-217). ეს პაპი იხსენიება ”ფილოსოფუმენას” შესავალში.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>3. "ანტიქრისტეს შესახებ"</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს ნაშრომი დოგმატური ხასიათისაა (ორიგინალი სრულადაა მოღწეული). დაწერილია დაახლ. 200 წელს. მიმართულია ვინმე თეოფილესადმი.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> იპოლიტე ამ შრომაში არ ეთანხმება გავრცელებულ აზრს რომის როგორც ანტიქრისტეს იმპერიის შესახებ. იგი განმარტავს, რომ რომი შეესაბამება დანიელ წინასწარმეტყველის ხილვის მეოთხე ძალას, ხოლო ანტიქრისტე მის შემდეგ მოდის.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ნაშრომში განმარტებულია დანიელის წინასწარმეტყველების და აპოკალიფსის ბევრი ადგილი. მისი ავთენტურობა დგინდება თვით იპოლიტეს მითითებით, რაც მოცემული აქვს თხზულებაში ”განმარტება დანიელის წიგნზე”. ბერძნულად აღნიშნული ძეგლი მოღწეულია სამი ხელნაწერით. ცნობილია მისი ქართული და სლავური თარგმანები, აგრეთვე სომხური ფრაგმენტები.</span></p>
<p><span style="color: #000000;"> </span></p>
<h3><span class="font-size-4" style="color: #000000;">II. ეგზეგეტური შრომები</span></h3>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იპოლიტემ დაწერა მრავალი განმარტება ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებზე. მისთვის, როგორც ალექსანდრიული საღვთისმეტყველო სკოლის წარმომადგენლისთვის, ნიშანდობლივია განმარტების სახისმეტყველებითი მეთოდი, თუმცა ამ ხმრივ დიდია სხვაობა წმ. იპოლიტეს ზომიერ ალეგორიზმსა და მისი თანამედროვე ორიგენეს მისტიკურ ეგზეგეზისს შორის.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> სამწუხაროდ წმ. იპოლიტეს განმარტებითი შრომებიდან მხოლოდ მცირე ნაწილია მოღწეულია. ესენია:</span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>1. "დანიელის წინასწარმეტყველების" განმარტება.</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღნიშნული ძეგლი სრულად დაცულია ძველ სლავურ თარგმანში. ბერძნულად მოღწეულია ფრაგმენტების დიდი რაოდენობა. მიუხედავად აზრთა სხვადასხვაობისა, დღეისათვის უფრო მიღებულია, რომ თხზულება დაიწერა დაახლ. 204 წ. თუ ამ თარიღს სარწმუნოდ მივიჩნევთ, მაშინ ხსენებული ნაშრომი უნდა ჩავთვალოთ დღეისათვის ცნობილ ყველაზე ადრეულ ეგზეგეტურ ძეგლად.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> განმარტება იყოფა ოთხ წიგნად. ავტორი იყენებს ძველი აღთქმის თეოდოტიონისეულ თარგმანს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> პირველი წიგნი ეხება სუსანას ისტორიას, რომელიც წარმოჩენილია ქრისტეს უბიწო სძლის, ეკლესიის წინასახედ. მას დევნის ორი ერი: იუდეველებისა და წარმართებისა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ამრიგად, სუსანა ეკლესიის სახეა, მისი ქმარი იოაკიმი კი - ქრისტესი. ის ბაღი, რაც ”მისი სახლის მახლობლად იყო”, განასახოვნებს წმინდანებს, დანერგილთ ეკლესიის წიაღში მსგავსად ნაყოფიერი ხეებისა. ბაბილონი სიმბოლოა ამა სოფლისა. ორი მოხუცი წარმოადგენს ეკლესიის მოწინააღმდეგე ორ ერს - წინადაცვეთილებს და წარმართებს. სიტყვები: ”ისინი არჩეულნი იქნებიან მთავრებად და მსაჯულებად” მიანიშნებს, რომ ამ ქვეყანაში სწორედ ზემოხსენებულ ორ ერს ექნება ძალაუფლება და კანონმდებლობა, რის გამოც უსამართლო მსჯავრით განსჯიან მართალთ. ისინი დევნულებას აღძრავენ ეკლესიის წინააღმდეგ, მოიწადინებენ მის შემუსვრას, მაგრამ საწადელს ვერ ეწევიან (1, 14-15).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მეორე წიგნი დანიელის ოთხ სამეფოს უიგივებს ოთხ იმპერიას: ბაბილონურს, სპარსულს, ბერძნულს და რომაულს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მესამე წიგნი ეხება უაღრესად აქტუალურ საკითხს: ქრისტიანთა დამოკიდებულებას სახელმწიფოსთან.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მეოთხე წიგნში დამოწმებულია მაცხოვრის შობის დღედ 25 დეკემბერი, რაც პირველი შემთხვევაა პატრისტიკულ ლიტერატურაში (დღეისათვის ცნობილი წყაროების მხიედვით). აქვე მაცხოვრის კაცობრივი აღსრულების დღედ მითითებულია 25 აპრილი. წმ. იპოლიტეს ცნობით, მაცხოვარი დაიბადა 25 დეკემბერს, ოთხშაბათს იმპერატორ ავგუსტუსის ორმოცდამეორე წელს (ზოგი მკვლევარის აზრით, თხზულების ეს მონაკვეთი შედარებით გვიანდელი ინტერპოლაციაა).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>2. "ქება ქებათას" განმარტება</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს ძეგლი სრულად მოღწეულია ძველ ქართულ თარგმანში (იხ. ”შატბერდის კრებული”, თბ. 1976). მოღწეულია ფრაგმენტები ბერძნულად, სლავურად, სომხურად და სირიულად, განმარტება წყდება ბიბლიური წიგნის მესამე თავის მეშვიდე მუხლზე.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღნიშნული განმარტების მიხედვით ”ქებათა” მეფე არის ქრისტე, ხოლო სძალი - ეკლესია. ზოგან, ორიგენეს მსგავსად, ”ქებათა” სძალი გაგებულია ადამიანის სულად, რომელიც ღვთისადმი ტრფიალებითაა განმსჭვალული.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მითითებული შრომა ფართოდ არის გამოყენებული წმ. ამბროსი მედიოლანელის მიერ 118-ე ფსალმუნის განმარტებისას.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>3. ისააკისა და იაკობის კურთხევათა განმარტება (შესაქ. 27,49).</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ძეგლი მოღწეულია, როგორც ბერძნულ, ასევე ქართულ და სომხურ ენებზე (ძველი ქართული ტექსტისათვის იხ. ”შატბერდის კრებული”, ახალი ქართული თარგმანისათვის იხ. ”საღვთისმეტყველო კრებული”, 1987, №2).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>4. მოსეს კურთხევათა განმარტება (I სჯ. 33)</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მოღწეულია ქართული და სომხური თარგმანებით (ბერძნულად ცნობილია ორი მცირე ფრაგმენტი). ქართული თარგმანი დაცულია ზემოხსენებულ ”შატბერდის კრებულში”.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>5. დავითისა და გოლიათის განმარტება (I მეფ. 17).</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> შემონახულია ქართულ და სომხურ თარგმანებში (ქართული თარგმანისათვის იხ. ზემოხსენებული ”შატბერდის კრებული”).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>6. ჰომილია ფსალმუნთა შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ბერძნული ტექსტი შემონახულია ფსალმუნთა კატენებში. იგი მოღწეულია სირიულ თარგმანშიც, რომელიც შეიცავს ავტორზე მითითებასაც.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ჰომილია შინაარსობრივად ორი ნაწილისაგან შედგება. მათგან პირველი ეხება ფსალმუნთა წიგნს ზოგადად, ხოლო მეორე - კონკრეტულად პირველ და მეორე ფსალმუნებს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> პირველ ნაწილში უარყოფილია ცთომილება იმის შესახებ, თითქოს ყველა ფსალმუნი დავითის დაწერილი არ იყოს. მეორე ნაწილში პირველი ფსალმუნი გაგებულია მაცხოვრის შობის წინასწარმეტყველებად, ხოლო მეორე ფსალმუნი - მისი ვნებისად.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მეორე ნაწილის სიმოკლე მკვლევარებს აფიქრებინებს, რომ მას ბოლოში უნდა აკლდეს. ამასვე ცხადყოფს დამაბოლოებელი დოქსოლოგიის არარსებობა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იპოლიტეს ქანდაკებაზე ამოკვეთილ შრომათა სიაში დასახელებულია თხზულება ”ფსალმუნთა შესახებ”, რასაც უთითებს წმ. იერონიმეც, უწოდებს რა მას "De Psalmis" (”ბრწყინვ. კაცთ. შეს.” 61).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;">* * *</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეგზეგეტურ შრომებს მიეკუთვნებიან წმ. იპოლიტეს დაკარგული თხზულებები, რომელთაგან ზოგი რამდენიმე ფრაგმენტით არის შემორჩენილი. ესენია: ”ექვსი დღის შესახებ”; ”ექვსი დღის შემდგომ მოვლენათა შესახებ”; ”გამოსვლათა წიგნის შესახებ”; ”ბალაამის კურთხევათა შესახებ”; ”მოსეს დიდი გალობის შესახებ”; ”რუთის წიგნის განმარტება”; ”ელკანას და ანას შესახებ”; ”ენდორის ულეკი დენის განმარტება”; ”სოლომონის იგავთა შესახებ”; ”ეკლესიასტეს შესახებ”; ”ორი ავაზაკის შესახებ”; ”ტალანტთა იგავის შესახებ”; ”აპოკალიფსის შესახებ”;</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იპოლიტეს განმარტებული ჰქონდა აგრეთვე ცალკეული მონაკვეთები ”ესაიას”, ”ეზეკიელის”, ”ზაქარიას”, ”მათეს სახარებისა”, ”იოანეს სახარებისა”.</span></p>
<p><span style="color: #000000;"> </span></p>
<h3><span class="font-size-4" style="color: #000000;">III. შრომები ქრონოლოგიის შესახებ</span></h3>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong style="font-size: 1em;">1. ქრონიკონი</strong></span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> 234 წ-ს წმ. იპოლიტემ გამოაქვეყნა ქვეყნიერების ისტორიის ქრონიკონი შესაქმის დასაბამიდან ვიდრე ნაწარმოების დაწერის წლამდე. მან შეადგინა აღნიშნული ქრონიკონი იმ მიზნით, რომ დაეცხრო მორწმუნეთა მგზნებარე მოლოდინი მეორედ მოსვლისა. ავტორი მიიჩნევს, რომ სამყარომ უნდა იარსებოს 6000 წელი. შესაბამისად, რადგან თხზულება, მისი გამოთვლით დაიწერა დასაბამიდან 5738 წელს, მეორედ მოსვლამდე კვლავაც დიდი დროა დარჩენილი.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღნიშნული ძეგლის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია ის მონაკვეთი, სადაც აღწერილია ”დიამერისმოს” ანუ ”დაყოფა” მიწისა ნოეს შვილთა შორის (შესაქ. 10). იგი შეიცავს ”სტადიასმოსს” ანუ ”სტადიონებად” (მანძილის საზომ ერთეულებად) გაზომვას იმ ტერიტორიისას, რაც მოთავსებულია ალექსანდრიასა და ესპანეთს შორის. აქ აღწერილია ნავსადგურები და შესართავები ზმელთაშუა ზღვისა, სასმელად ვარგისის წყლები და ბევრი რამ სხვა, რაც ნაოსნობას უკავშირდება.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ძეგლის უმთავრესი წყაროებია: პირველ რიგში, საღვთო წერილი; შემდეგ - იულიუს აფრიკელის ”ქრონიკონი” და კლიმენტი ალექსანდრიელის ”სტრომატას” ქრონოლოგიური მონაკვეთები. სახეზეა ელინისტური წყაროებით სარგებლობა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> თხზულების ბერძნული ორიგინალი დაკარგულია, გარდა რამდენიმე ფრაგმენტისა (ამ ფრაგმენტებიდან ყველაზე ვრცელი დაცულია X ს-ის ხელნაწერში; ერთი ფრაგმენტი შემოგვინახა VII ს-ის პაპირუსის ხელნაწერმა).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ცნობილია აღნიშნული ძეგლის სამი დამოუკიდებელი ლათინური თარგმანი. მოღწეულია სომხური და (ნაწილობრივ) ქართული თარგმანები (ქართული ტექსტისთვის იხ. ”შატბერდის კრებული”).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>2. "საზომთათვის და საწყაულთა"</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღგვიწერს, თუ კონკრეტულად რა შეიქმნა ბიბლიურ ექვს დღეს. მასში წარმოჩენილია თანაფარდობა ებრაეულ ანბანსა და ”ძველი აღთქმის” წიგნებს შორის. აქვეა განმარტებული, თუ რას ნიშნავს მოდი, ქსესტი ანუ იგივე საწყაული. ბოლოს განხილულია "ფსალმუნთა” ხუთ წიგნად დაყოფის საკითხი (ქართული ტექსტისათვის იხ. ”შატბერდის კრებული”).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>3. აღდგომის ჟამთა დასაბუთება</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ამ თხზულებას უთითებს ევსები კესარიელი (ნ. 22.1). მისი სათაური ამოკვეთილია იპოლიტეს ქანდაკების სკამზე. იგი სპეციალურ ლიტერატურაში გავრცელებულია სათაურით ”პასქალური გამოთვლა”.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ძეგლი, ევსების მითითების საფუძველზე, დაწერილია ალექსანდრეს იმპერატორობის პირველ წელს, ე.ი. 222 წ-ს. ქანდაკებაზე მოცემულია ფრაგმენტი ამ ძეგლისა, რაც მოიცავს 222-223 წლებს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმიდა იპოლიტეს განზრახული ჰქონდა მოეცა მეცნიერულად ზუსტი გამოთვლები აღდგომის სავსემთვარეობისა. მისი მცდელობა ბოლომდე წარმატებული ვერ აღმოჩნდა, რადგან 237 წლიდან მისი გამოთვლები აღარ თანხვდება ასტრონომიულ მონაცემებს (შესაბამისად, ზემოხსენებული ქანდაკებაც ამ წლამდეა ჩამოსხმული).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> გარდა ზემოაღნიშნულისა, ცნობილია კიდევ რამდენიმე მოკლე ფრაგმენტი ბერძნულად და სირიულად.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> 243 წ-ს ანონიმმა ავტორმა შეადგინა შრომა ”აღდგომის გამოთვლის შესახებ”, სადაც მოცემულია მცდელობა იპოლიტესეული ციკლის შესწორებისა. ეს შრომა შემონახულია წმ. კვიპრიანე კართაგენელის თხზულებებში.</span></p>
<p><span style="color: #000000;"> </span></p>
<h3><span class="font-size-4" style="color: #000000;">IV. ჰომილიები</span></h3>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> თითქმის ყველა ეგზეგეტური შრომა წმ. იპოლიტე რომაელისა ჰომილეტიკური ხასიათისაა და ისინი გამიზნულია მორწმუნე მრევლის დასამოძრვრად. აღნიშნულის გამო თითქმის შეუძლებელია მისი ეგზეგეტური და ჰომილეტიკური თხზულებების ზედმიწევნით გამიჯვნა. მაინც შეიძლებოდა მიგვეთითებინა რამდენიმე აშკარა ქადაგებითი სტილის ძეგლზე:</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>1. წმინდა აღდგომის შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ევსები კესარიელი უთითებს იპოლიტეს ორ პასქალურ შრომას. პირველი მათგანი ესაა ზემოგანხილული ”აღდგომის ჟამთა დასაბუთება”. რაც შეეხება მეორეს, იგი დაკარგულად ითვლებოდა მანამ, სანამ ფრანგმა მკვლევარმა შ. მარტენმა არ გამოთქვა აზრი, რომ მან მიაკვლია აღნიშნულ შრომას წმ. იოანე ოქროპირის თხზულებათა შორის (პგ. ტ. 59, გვ. 735-746; იხ. შ. მარტენის შრომა ჟურნალში Revue des Sciences Religieuses 16, 1926, პ. 148-166). ათი წლის შემდეგ მანვე გამოაქვეყნა აღნიშნული ძეგლის მნიშვნელოვანი ნაწილი გროტაფერატას პალიმფსესტიდან (VIII-IX სს.), სადაც დაცულია მითითება ავტორზე: ”იპოლიტესი, რომის ეპისკოპოსისა და მარტვილისა”. თითქოს იდენტიფიკაცია დადასტურდა, მაგრამ 1950 წ-ს პ. ნოტენმა ცხადი გახადა აღნიშნული ძეგლის აშკარა ანტიარუანული მიზანდასახულობა, რაც მას IV ს-ის თხზულებად დაგვისახავს. დღეისათვის მიიჩნევა, რომ წმ. იპოლიტეს ნამდვილი შრომა უნდა გამხდარიყო საფუძველი ზემორე ძეგლისა, რითაც ადვილად აიხსნება წმ. იპოლიტე რომაელის, როგორც ავტორის, წარმოდგენა ამ უკანასკნელის სათაურში (საყურადღებოა, რომ ხსენებული ჰომილია აღდგომის დღედ გვთავაზობს 14 ნისანს).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>2. უფლისა და მაცხოვრის ქების შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს ქადაგება, წმ. იერონიმემ ცნობით, იპოლიტემ წარმოთქვა მაშინ, როდესაც ორიგენე რომში იმყოფებოდა და ესწრებოდა მის მღვდელმსახურებას. აღნიშნული ჰომილია მთლიანად დაკარგულია.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>3. ჰომილია ვინმე ნოეტის მნიშვნელობის შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მოღწეულია ვრცელი ფრაგმენტი ამ თხზულებისა, რომელიც იმდენად ჰომილია კი არ უნდა იყოს, რამდენადაც ერთი ნაწილი (შესაძლოა, დაბოლოება) ანტიერეტიკული თხზულებისა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ძეგლში უარყოფილია პატრიპასიანული მონარქიანიზმი, რაც წმ. იპოლიტეს ”ფილოსოფუმენას” მიხედვით პირველად მწვალებელმა ნოეტმა გამოთქვა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>4. ჰომილია იუდეველთა წინააღმდეგ, დასაბუთებითი</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მოღწეულია უაღესად მნიშვნელოვანი ფრაგმენეტი, სადაც ებრაელი ერის მთელი უბედურება მაცხოვრის წინააღმდეგ მათი მოქმედებით არის ახსნილი. ხსენებული ფრაგმენტი დაცულია იმავე ხელნაწერში, რომელმაც ზემოდასახელებული თხზულების ნაწილი შემოგვინახა. დღეისათვის აღნიშნული ჰომილიის ავტორად წმ. იპოლიტეს მიჩნევისათვის სხვა არანაირი მონაცემი არ მოგვეპოვება გარდა იმისა, რომ ზემორე ხელნაწერში იგი უშუალოდ მოსდევს ნოეტის წინააღმდეგ წმ. იპოლიტეს ქადაგების ფრაგმენტს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>5. სიტყვა წმინდა თეოფანიათა შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს ძეგლი, რაც ბერძნულად სრული სახითაა მოღწეული, მკვლევართა აზრით უიგივდება ქანდაკებაზე დაზიანებულად შემორჩენილ სათაურს: ”თეოფანიის შესახებ” (ამის შესახებ იხ. ქვემოთ).</span></p>
<p><span style="color: #000000;"> </span></p>
<h3><span class="font-size-4" style="color: #000000;">V. ლიტურგიკული შრომა</span></h3>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იპოლიტეს შრომათა შორის განსაკუთრებულ ინტერესს აღძრავს თხზულება ”სამოცქიულო გადმოცემა” (”აპოსტოლიკე პარადოსის”). ეს ძეგლი, ”დიდაქესა” და ”მოცქიულთა კანონების” შემდეგ წარმოადგენს საეკლესიო განწესებათა შემცველ უძველეს დოკუმენტს. მასში გადმოცემულია საეკლესიო იერარქიის სხვადასხვა ხარისხის მქონეთა ხელდასხმისა და მათი ფუნქციების განაწესი, აგრეთვე ევქარისტიისა და ნათლობის აღსრულების განგება. ამ შრომის სათაური ამოკვეთილია ზემოხსენებულ ქანდაკებაზე. იგი დიდხანს დაკარგულად მიიჩნეოდა, ვიდრე ორმა მკვლევარმა, ე. შვარცმა და რ. კონოლიმ, XX ს-ის 10-იან წლებში არ დაასაბუთეს, რომ ეგვიპტელთა ეკლესიის წეს-განგების ლათინური ტექსტი არსობრივად იგივეა, რაც წმიდა იპოლიტეს ”სამოციქულო გადმოცემა”.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მიიჩნევა, რომ წმ. იპოლიტეს აღნიშნული შრომა დაუწერია 215 წ-ს. მისი ბერძნული ფრაგმენტები შემონახულია ”მოციქულთა განწესებების” VIII წიგნში და ამ ”განწესებათა” ”ეპიტომეში”. რაც შეეხება თარგმანებს, ისინი მოღწეულია ლათინურად, კოპტურად, არაბულად და ეთიოპურად. ლათინური თარგმანი, რაც დაახლ. IV ს-ისაა, აღმოჩნდა V ს-ის ბოლო მეოთხედის პალიმფსესტზე. თარგმანი იმდენად კალკირებულია, რომ მისი საშუალებით შესაძლებელი ხდება ორიგინალის რეკონსტრუირება. სამწუხაროდ, ლათინური თარგმანი მხოლოდ ნაწილია ბერძნული ტექსტისა (იგი 1900 წ-ს გამოსცა ე. ჰაულერმა).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ლათინურ ტექსტს დასავლურ სამყაროში რაიმე შესამჩნევი კვალი არ დაუტოვებია. რაც შეეხება წმ. იპოლიტეს შრომის კპტურ, ეთიოპურ და არაბულ თარგმანებს, მათ აღმოსავლეთში (განსაკუთრებით ეგვიპტეში) განაპირობეს სამღვდელსმახურო განგების ჩამოყალიბება.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღმოსავლური თარგმანებიდან მხოლოდ კოპტური (საჰიდური დიალექტი) ეფუძნება უშუალოდ ბერძნულს. იგი შემორჩენილია კანონების კრებულში სახელწოდებით ”ეგვიპტური ჰეპტატევქი (რვაწიგნედი)”. თარგმანი შესრულებულია დაახლ. 500 წ-ს (საჰიდურ ტექსტს ეფუძნება ბოჰაირული ვერსია, რაც ნაკლებ მნიშვნელოვანია).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> არაბული თარგმანი მომდინარეობს საჰიდური ტექსტიდან და მიეკუთვნება X სს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეთიოპური თარგმანი, რაც ყველაზე ადრე აღმოჩნდა (მისი მნიშვნელოვანი ნაწილი გამოქვეყნდა 1691 წ-ს), მომდინარეობს ზემომითითებულ არაბულ თარგმანზე ადრინდელი (და დღეისათვის დაკარგული) სხვა არაბული თარგმანიდან, რაც თავის მხრივ ეფუძნებოდა მითითებულ საჰიდურ ტექსტზე უფრო ადრეულ სხვა საჰიდურ თარგმანს. საგულისხმოა, რომ აღმოსავლური თარგმანებიდან მხოლოდ ეთიოპური შეიცავს ხელდასმის ლოცვებს, რაც გვხვდება ლათინურშიც.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმიდა იპოლიტეს აღნიშნული შრომა, როგორც აღვნიშნეთ, ერთ-ერთი მთავარი წყაროა წმ. კლიმენტი რომაელის ”მოციქულთა განწესებების” იმ გვიანდელი, სხვადასხვა წარმოშობის ტექსტებით გაჯერებული რედაქციისა, რაც დაახლ. 380 წ-ს ჩამოყალიბდა (და რაც ტრულის მსოფლიო საეკლესიო კრებამ განკვეთა). კერძოდ, ამ მხრივ საგულისხმოა აღნიშნული ”განწესებების VIII წიგნი და ამ წიგნის ”ეპიტომე”, რაც დამოუკიდებლად უკავშირდება წმ. იპოლიტეს შრომას (სახელწოდება ”ეპიტომე” მთლად ზუსტი არ არის, რაგან საქმე გვაქვს არა რაიმეს რეზიუმირებასთან ანუ შემოკლებასთან, არამედ - ნაწყვეტების, ციტატების ნაკრებთან. ამ ძეგლს ზოგ ხელნაწერში ეწოდება ”იპოლიტესგან მომდინარე განწესებანი”. თხზულების აღმოცენების ზედმიწევნითი დრო და ადგილი უცნობია).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იპოლიტეს ”სამოცქიულო გადმოცემა” გამოყენებულია საეკლესიო განწესებათა შემცველ უფრო გვიანდელ (V ს-ის) ძეგლში სათაურით: ”აღთქმა უფლისა ჩვენისა”. თანამედროვე კვლევამ აჩვენა, რომ აღნიშნული ძეგლის ავტორი სარგებლობდა წმ. იპოლიტეს შრომის საუკეთესო ხელნაწერით. ხსენებული ”აღთქმის” თავდაპირველი ენა ბერძნულია, თუმცა იგი ჩვენამდე მოღწეულია მხოლოდ სირიულ თარგმანში.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ”სამოციქულო გადმცოემას” ეყრდნობა, აგრეთვე, თხზულება სათაურით: ”იპოლიტეს კანონები”, რაც შექმნილი ჩანს სირიაში დაახლ. 500 წ-ს. ცნობილია მისი არაბული და ეთიოპური თარგმანები.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ახლა, რაც შეეხება ”სამოციქულო გადმოცემის” შინაარსობრივ მხარეს:</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღნიშნული ძეგლი გულისხმობს სამ ძირითად ნაწილს:</span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong> ა)</strong> პირველი ნაწილი შეიცავს პროლოგს, ეპისკოპოსად გამორჩევისა და ხელდასხმის კანონებს, ხელდასხმის ლოცვას, შემდეგ - ევქარისტიას ანუ ლიტურგიას, ზეთის, საჭმლის, და ზეთისხილის კურთხევას. შემდეგ მოდის მღვდლად და დიაკონად ხელდასხმის განწესება და ლოცვები. აღნიშნული ნაწილი ბოლოს ეხება აღმსარებლებს, ქვრივებს, წიგნის მკითხველებს, ქალწულებს, ჰიპოდიაკონებს (კერძოდიაკონებს), კურნების ნიჭით დაჯილდოებულ პირებს.</span></h4>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong> ბ)</strong> მეორე ნაწილი ეხება ერისკაცებს, კერძოდ ახალმოქცეულთა ცხოვრების წესს, ქრისტიანთათვის აკრძალულ ხელობებსა და პროფესიებს, კათაკმევლებს, ნათლობას, მირონცხებას, პირველ ზიარებას.</span></h4>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong> გ)</strong> მესამე ნაწილი ეხება ქრისტიანული ცხოვრების სხვადასხვა მომენტს. მასში აღწერილია საკვირაო წირვა, მარხვის წესები, აღაპი და ზეთის კურთხევის განგება. ავტორი გვაწვდის მითითებას მართებული ლოცვის, ყოველდღიური ზიარების სასურველობას და სხვა საკითხთა შესახებ. თხრობა აღაპის შესახებ ერთიმეორისაგან მკვეთრად განარჩევს ზიარების პურსა და ევლოგიას ანუ სეფისკვერს (”ეს არის ევლოგია და არა ევქარისტია”, ვკითხულობთ 26-ე თავში). შემდეგ მოცემულია დაკრძალვის განგება, ცისკრის ლოცვა და კატეხიზმური დამოძღვრა. დასასრულს, უწყებულია სულიერი კითხვის, ლოცვისა და ჯვრის გამსოახვის ჟამთა შესახებ.</span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეპილოგი ხაზს უსვამს თხზულების რაობას და გვაძლევს მისი დასათაურების გასაღებს. კერძოდ, ვკითხულობთ:</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> "მე შეგაგონებთ, რომ ეს ყოველივე დამარხოთ მათთვის, რომლებიც ბრძენნი არიან, რადგან თუკი ყველანი ყურად იღებენ სამოციქულო გადმოცემას და დაიცავენ მას, ვერცერთი ერეტიკოსი ვერ ჩააგდებს მათ ცთომილებაში” (38).</span></p>
<p><span style="color: #000000;"> </span></p>
<h3><span class="font-size-4" style="color: #000000;">VI. სხვადასხვა ხასიათის შრომები</span></h3>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>1. "პლატონის, ელინებისა და ყოვლიერების შესახებ".</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღნიშნული სათაური ამოკვეთილია ზემოაღნიშნულ ქანდაკებაზე. იგივე ძეგლი იხსენიება თვით წმ. იპოლიტეს ”ფილოსოფუმენას” დასასრულს ასეთი სათაურით: ”ყოვლიერების არსების შესახებ” (10.32). საფიქრებელია, რომ ამავე შრომაზე მიანიშნებს წმ. იერონიმე, როდესაც იგი ერთ-ერთ ეპისტოლეში მიუთითებს წმ. იპოლიტეს შრომაზე სათაურით: ”წარმართთა წინააღმდეგ”. წმ. ფოტი პატრიარქი საუბრობს თხზულებაზე ”ყოვლიერების შესახებ”, რაც სხვაგან მის მიერ ასეა წოდებული: ”ყოვლიერების მიზეზის შესახებ” და ”ყოვლიერების ბუნების შესახებ” (ბიბლ. კოდ. 48). წმ. ფოტი შეჯამებულად განიხილავს აღნიშნულ ძეგლს და ავტორად ასახელებს ვინმე იოსებს, თუმცა აღნიშნავს, რომ მის მიერ გამოყენებულ ხელნაწერს ახლავს მარგინალური შენიშვნა, სადაც დაზუსტებულია, რომ თხზულების ავტორია რომაელი მღვდელი გაიუსი, რომელსაც დაუწერია აგრეთვე შრომა ”ლაბირინთი”. რამდენადაც ”ლაბირინთი” იგივეა, რაც წმ. იპოლიტეს თხზულება ”ფილოსოფუმენა” (იხ. ზემოთ), მიზანშეწონილია ვიფიქროთ, რომ წმ. ფოტის მიერ დასახელებული და აღწერილი ზემორე ნაშრომიც იპოლიტესია და რომ ”გაიუსი” გადამწერის ცთომილებაა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ხსენებული ძეგლი დაიწერა 225 წლამდე. მისი ბერძნული ტექსტი დაკარგულია, გარდა ძალიან ვრცელი ციტატისა, რაც დაცულია წმ. იოანე დამასკელის ”წმინდა პარალელებში”. ციტატა წარმოადგენს ჯოჯოხეთის აღწერილობას. თხზულება იოანეს მიერაც მიკუთვნებულია ვინმე იოსებისადმი, რომელსაც პ. ნოტენი ნამდვილ ავტორად მიიჩნევს და მას რომაელ მღვდლად დაგვისახავს (ნოტენის თვალსაზრისს სხვა მკვლევარები საეჭვოდ მიიჩნევენ).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>2. არტემონის ერესის წინააღმდეგ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> სამი ციტატა ამ ძეგლიდან დამოწმებულია ევსები კესარიელის მიერ (საეკლ. ისტ. 5.28), თუმცა ავტორი მითითებული არ არის. ეს ციტატები ეხება ნატალიოს ანტიპაპს. წმ. თეოდორიტე კვირელი (ერეტიკ. ზღაპრ. 2.5.) მიუთითებს წიგნს, სადაც მოთხრობილია ნატალიოსის ამბავი. ამ წიგნს თეოდორიტე უწოდებს ”მცირე ლაბირინთს”. წმ. ფოტის მიერ დამოწმებული ზემოაღნიშნული მარგინალური შენიშვნა ხსენებულ ძეგლს იმავე გაიუს რომაელს მიაკუთვნებს, რომელსაც უკვე შევეხეთ. ამ მონაცემის მიხედვით მკვლევართა ერთი ჯგუფი აღნიშნული ძეგლის ავტორად წმ. იპოლიტეს მიიჩნევს.</span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>3. აღდგომის შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იერონიმე წმ. იპოლიტეს შრომად ასახელებს თხზულებას ”აღდგომის შესახებ”. როგორც ჩანს, ამავე ძეგლს გულისხმობს ქანდაკებაზე ამოკვეთილი სათაური: ”ღვთისა და ხორცითაღდგომის შესახებ”. მისგან ორი ციტატა მოაქვს წმ. თეოდორიტე კვირელს, ხოლო ერთი - წმ. ანასტასი სინელს. სირიული ექსცერპტები ატარებენ შემდეგ სათაურს: ”ქადაგება აღდგომის შესახებ დედოფალ მამეასადმი” (სირიულშიც ავტორად წმ. იპოლიტეა მითითებული). მიიჩნევა, რომ თხზულებაში წარმოდგენილი უნდა ყოფილიყო პასუხები დედოფლის შეკითხვებზე აღდგომის საკითხთან დაკავშირებით.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>4. პროტრეპტიკონი სებერინასადმი</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს შრომა, რომლის სათაურიც ქანდაკებაზეა ამოკვეთილი, მთლიანად დაკარგულია.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>5. მარკიონის წინააღმდეგ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ევსები კესარიელი (საეკლ. ისტ. 6.22) და წმ. იერონიმე (ბრწყინვ. კაცთ. 61) მიუთითებენ წმ. იპოლიტეს შრომას ”მარკიონის წინააღმდეგ”. მართალია, ეს შრომა ქანდაკებაზე ამოკვეთილ სიაში მითითებული არ არის, მაგრამ სამაგიეროდ აღნიშნულია თხზულება სათაურით: ”კეთილის შესახებ და თუ საიდან არის ბოროტი”. რადგან სწორედ მარკიონი იყო გნოსტიკოსი მწვალებელი, რომელიც ფართოდ განიხილავდა სიკეთისა და ბოროტების წარმოშობის საკითხს, შესაძლებელია, რომ ევსებისა და იერონიმეს მიერ მითითებული ძეგლი სწორედ ამ უკანასკნელს გულისხმობდეს.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>6. იოანეს სახარებისა და აპოკალიფსის შესახებ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს სათაური მითითებულია ქანდაკების სიაში. XIV ს-ის სირიელი ავტორი ებედიესუ იცნობს ამ შრომას და მას სახელდებს როგორც ”აპოლოგია აპოკალიფსისა და იოანე მოციქულის და მახარებლის სახარებისა” (იხ. მისი ”ყველა საეკლესიო წიგნის კატალოგი”, 7). როგორც ჩანს ეს შრომა მიმართული იყო იმ ერეტიკოსთა წინააღმდეგ, რომლებიც უარყოფდნენ ლოგოსის (სიტყვა-ღმერთის) წინასწარარსებობას ანუ შეუქმნელობას (ამიტომ იწოდებოდნენ ისინი როგორც ”ალოგოი” ანუ ”უსიტყვონი”, ე.ი. ”სიტყვა-ღმერთის უარმყოფელნი”). მათი ლიდერი გაიუსი, აღნიშნული მიზეზით, უარყოფდა წმ. იოანე ღვთისმეტყველის სახარებას და აპოკალიფსს. წმ. ეპიფანე კვიპრელი, როგორც ჩანს იყენებდა წმ. იპოლიტეს აღნიშნულ შრომას ”უსიტყვოთა” ერესის მხილების დროს (იხ. მისი ”ერესების შინააღმდეგ”, 51).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>7. გაიუსის წინააღმდეგ</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ზემოხსენებული ებედიესუს ცნობით (კატ. 7) იპოლიტეს დაუწერია თხზულება: ”თავები გაიუსის წინააღმდეგ”. ამ ძეგლის ხუთი ფრაგმენტი შემონახულია XII ს-ის სირიელი ავტორის, დიონისე ბარ სალიბის მიერ. ხუთივე ფრაგმენტი ეხება აპოკალიფსს. როგორც ჩანს, აღნიშნულ ნაშრომში წმ. იპოლიტე რომაელი კვლავაც ”აპოკალიფსის” ჭეშმარიტებას იცავდა.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>8. "განგებულების შესახებ”</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ებედიესუ ასახელებს წმ. იპოლიტეს შრომას ”განგებულების შესახებ”, რაც სხვა წყაროებით ცნობილი არ არის.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>9. ”გალობანი ყოველთა წერილთა მიმართ”</strong></span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ეს სათაური ამოკვეთილია ქანდაკებაზე, თუმცა ძეგლის რაობა გაურკვეველია.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<h4><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>10. თეოფანიის (ღვთის გამოჩინების) შესახებ (ბერძნ. ”პერი თეოფანიას”).</strong></span></h4>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> ხსენებულ ქანდაკებაზე დასახელებული სათაურებიდან უკანასკნელი დაზიანებულია. იკითხება ბოლო ოთხი ასო: ”...ნიას”, რაც მკვლევარებს საშუალებას აძლევს ივარაუდონ თხზულების სათაური: ”პერი თეოფანიას” და გაუიგივონ იგი სრული სახით მოღწეულ შრომას ”სიტყვა წმინდა თეოფანიათა შესახებ”, რომელიც ბერძნულ ხელნაწერშიც და სირიული ტრადიციითაც წმ. იპოლიტეს მიეკუთვნება.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> </span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;">* * *</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> აღვნიშნავთ, რომ ანასტასი აპოკრისასრიოსის ეპისტოლე შეიცავს ექვს ციტატას წმ. იპოლიტეს ავტორობით დამოწმებული შრომებიდან: "ბერონ და ჰელიკონ მწვალებლების წინააღმდეგ ღმერთმშობელობისა და განკაცების შესახებ ელემენტარული სიტყვა" (დაცულია "მამათა სწავლანში". მიიჩნევა, რომ აღნიშნული თხზულება არ მიეკუთვნება წმ. იპოლიტეს).</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> შეიძლებოდა აღგვენიშნა ისიც, რომ სომხურ ენაზე წმ. იპოლიტეს ავტორობით მოღწეულია თხზულება ”სულის სახის შესახებ”, თუმცა, როგორც გარკვეულია, ესაა აფრაატ სპარსის ჰომილია ”აღთქმის ძეთა შესახებ”.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> წმ. იპოლიტე რომაელს აკუთვნებენ აგრეთვე ე.წ. მურატორის ფრაგმენტსაც.</span></p>
<p> </p>
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-3" style="color: #000000;"><strong>ედიშერ ჭელიძე </strong><strong>”I-VII ს-ის ლათინი საეკლესიო მწერლები”, ნაწილი IV.</strong></span></p> ათანასე ალექსანდრიელიtag:www.qwelly.com,2013-05-29:6506411:Topic:2611642013-05-29T17:37:01.907ZGeorgehttps://www.qwelly.com/profile/qwelly
<h2 style="text-align: center;"><span class="font-size-6" style="color: #000000;"><strong>ცხოვრება და მოღვაწეობა</strong></span></h2>
<h2><span class="font-size-3" style="color: #000000;"> მართლმადიდებელ მოძღვართა განსაკუთრებული ვალდებულებაა ჭეშმარტიების დაცვა და არაიშვიათად ვახსენებდით ამ დამცველობითი მოღვაწეობის ჟამს ისეთ დიდ სახელს, როგორიც გახლავთ წმ. ათანასე ალექსანდრიელი. მას შევეხებით ჩვენ ამჯერად და ალბათ რამდენიმე შეხვედრა მიეძღვნება ხსენებულ მოღვაწეს. მეტნაკლებად აქცენტი…</span></h2>
<h2 style="text-align: center;"><span style="color: #000000;" class="font-size-6"><strong>ცხოვრება და მოღვაწეობა</strong></span></h2>
<h2><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> მართლმადიდებელ მოძღვართა განსაკუთრებული ვალდებულებაა ჭეშმარტიების დაცვა და არაიშვიათად ვახსენებდით ამ დამცველობითი მოღვაწეობის ჟამს ისეთ დიდ სახელს, როგორიც გახლავთ წმ. ათანასე ალექსანდრიელი. მას შევეხებით ჩვენ ამჯერად და ალბათ რამდენიმე შეხვედრა მიეძღვნება ხსენებულ მოღვაწეს. მეტნაკლებად აქცენტი გვექნება მისი ცხოვრების იმ ნაწილზე, რაც კონკრეტულად არიანელობასთან პაექრობას უკავშირდება და რა თქმა უნდა როგორც ყველა საუბარში შევეხებით მის იმ უდიდესი მნიშვნელობის მქონე საღვთისმეტყველო მემკვიდრეობას რაც დღესაც ჩვენთვის ერთ-ერთი გზამკვლევია ჭეშმარიტი მოძღვრების შესწავლის გზაზე.</span></h2>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> ათანასე ალექსანდრიელის დამსახურება მრავალი კუთხით წარმოჩნდება, პირველ რიგში ათანასე როგორც საქმითი მოღვაწე, პრაქტიკულად შერკინებული უკეთურებასთან, და ეს უკეთურება ერთ-ერთი რიგითი უკეთურება რა თქმა უნდა არ გახლდათ, ეს იყო დამანგრეველი ძალის მქონე, კატასტროფული მიზანდასახულობის შეტევა ეკლესიის, ჭეშმარიტების წინააღმდეგ და აი ასეთ უმძიმეს ეპოქაში სწორედ ათანასე ალექსანდრიელს განეჩინა ხვედრი ჭეშმარიტების, საეკლესიო მოძღვრების და ამ მოძღვრებას მიდევნებული მთელი თაობების გადარჩენისა. ასე რომ პრაქტიკული კუთხით, საქმითი მოღვაწეობის თვალსაზრისით ათანასე ალექსანდრიელმა უდიდესი მნიშვნელობის წვლილი შეიტანა ეკლესიის ისტორიაში და შედეგად მთელ მომავალ თაობებს და დღევანდელ დღესაც დაგვიტოვა საკუთარი პიროვნების სახით უდიდესი ქედუხრელი მოღვაწის ნიმუში, მოღვაწისა რომლის გარეგანი შეხედულებით უთანასწორო ბრძოლა უკეთურების წინააღმდეგ ძლევამოსილად დაგვირგვინდა, განსაკუთრებით მას შემდეგ რაც გარკვეული პერიოდის შემდეგ მას გვერდით ამოუდგნენ ისეთი ახოვანი მხედრები ჭეშმარიტებისა, როგორებიც გახლდათ წმ. კირილე იერუსალიმელი და კაბადოკიელი მამები.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ცხოვრება ათანასესი მრავალი წყაროთი არის ჩვენთვის დღეისათვის მეტნაკლებად ცნობილი. პირველი და უმთავრესი წყარო თვით მისი შრომებია, სადაც პირველ პირში ათანასე ალექსანდრიელი არაიშვიათად, თუმცა არაპირდაპირ მაგრამ მაინც, საკუთარი ცხოვრების შესახებაც გვაუწყებს. მნიშვნელობა აქვს იმ შესავალს რაც მან წარუმძღვარა თავის სადღესასწაულო ეპისტოლეებს. არსებობს აგრეთვე ასეთი ძეგლი “ათანასეს ისტორია”, ლათინურად შემონახული მხოლოდ, “ჰისტორია ათანასი” ასე ეწოდება მას რაც სხვაგვარად, ტრადიციულად, ე.ი. სპეციალურ ლიტერატურაში ცნობილია უსათაურო ისტორიის სახელწოდებით იმიტომ, რომ ნაკლულევანია ეს ტექსტი, მას თავი და დასაწყისი შემორჩენილი არ აქვს. დიდი მნიშვნელობის მქონეა აგრეთვე წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველის ხოტბითი ხასიათის სიტყვა ათანასესადმი, რიგით 21-ე სიტყვა გრიგოლ ღვთისმეტყველისა, იმ 50 სიტყვეთში რაც ამ მოღვაწისგან ჩვენ შემოგვრჩა (ქართულადაც გახლავთ თარგმნილი ეს უმნიშვნელოვანესი სწავლება ათანასეს შესახებ, მისი ცხოვრების ხოტბითი სტილით წარმოჩენა და შეფასება თან გრიგოლ ღვთისმეტყველისგან, ასეთი უდიდესი მოღვაწისგან და საეკლესიო მამისგან). აგრეთვე გარკვეული ღირებულება განეკუთვნება კოპტურად შემონახულ ფრაგმენტებს ათანასეს შესახებ და ათანასეს სახელზე დაწერილი პანეგირიკისას, ანუ ხოტბითი ხასიათის ძეგლისას. მნიშვნელობა აქვს აგრეთვე სხვადასხვა შენიშვნებს იმ დროინდელი თუ მოგვიანო პერიოდის საეკლესიო მოღვაწეებისას, მათ შორის საეკლესიო ისტორიკოსებისას.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> დღეისათვის ფაქტობრივად დადგენილად მიიჩნევა, რომ ათანასე დაიბადა დაახლოებით 295 წელს ალექსანდრიაში. აქვე მიიღო მან თავისი ეპოქისათვის შესაფერისი მაქსიმალური განათლება, როგორც კლასიკური ასევე საღვთისმეტყველო, მისი პიროვნების ფორმირება აქ შედგა და ათანასესგანვე დაწერილი შრომის (ჩვენ არაერთგზის ვახსენეთ ეს შრომა) “ანტონი დიდის ცხოვრების” შესავლიდან ცნობილი ხდება ისიც, რომ ათანასე, გარდა ამ წესით განათლების მიღებისა, როდესაც ის სკოლარული სასწავლებლიდან კლასიკურ განათლებას იძენდა და ამავე დროს საღვთისმეტყველო ფორმირებასაც ღვთისმეტყველთა შრომების შესწავლის შედეგად, პარალელურად უმჭიდროესი კავშირით, უმჭიდროესი ურთიერთობებით საზრდოობდა ეგვიპტის მონაზონებთან, კერძოდ თებაიდის მონაზვნებთან მას ქონდა უმჭიდროესი ურთიერთობა, რაც მოგვიანებითაც უაღრესად არსებითი გახდა მისი ცხოვრებისთვის, განსაკუთებით 50-იანი წლების მიწურულს IV საუკუნისა, 355 წლის შემდგომ, როდესაც კვლავ მოხდა მისი განდევნა არიანელთაგან ქალაქ ალექსანდრიიდან. სწორედ ამ პერიოდში, დაახლოებით 5-6 წელი ინტენსიურად თანამოღვაწეობდა იგი ეგვიპტის მეუდაბნოეებთან და თითქმის ყველა უმნიშვნელოვანესი ძეგლი ათანასესი ამავე ეპოქას ეკუთვნის. მისმა ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ, რომელზეც ჩვენ უკვე გვქონდა ლექცია, ათანასე დიაკონად დანიშნა 319 წელს და ფაქტობრივად მდივნად განაწესა იგი თავის, ალექსანდრიის ეკლესიაში, ე.ი. დიაკვნობის შემდგომ ათანასემ მდივნის მოვალეობაც იტვირთა და შეითავსა. სწორედ ამ ხარისხით, ამ თანამდებობით ახლდა ათანასე ალექსანდრეს ნიკეის პირველ მსოფლიო კრებაზე, რის შესახებაც ჩვენ ასევე გვქონდა საუბარი, და იქ ამ კრებაზე ათანასე ეკლესიის ისტორიის წინაშე პირველად წარმოჩნდება მონუმენტურ ფიგურად, მოღვაწედ, პიროვნებად, რომელსაც უკვე განდგომილთაგან, ერეტიკოსთაგან დიდი ანგარიში უნდა გაეწიოს. ამის შესახებ თვით ათანასე გვაუწყებს თავის შრომებში, განსაკუთრებით არიანელთა წინააღმდეგ მის ცნობილ ქადაგებაში, აგრეთვე ამას გვიდასტურებს ჩვენ სოკრატე სქოლასტიკოსი საეკლესიო ისტორიაში, რომ 325 წლის პირველ მსოფლიო კრებაზე ათანასე ალექსანდრე ალექსანდრიელის მდივნის სტატუსში და დიაკვნის ხარისხში წარმოდგენილი, უკვე მნიშვნელოვანი ფიგურა ხდება ეკლესიისა. ხოლო სამი წლის შემდგომ 328 წელს იგი ალექსანდრე ალექსანდრიელის საეპისკოპოსო ღვაწლსაც განიკუთვნებს, განეკუთვნება ღვთისგან (თუმცა ზოგიეერთ გამოკვლევაში რატომღაც 326 წელია მითითებული დაბეჯითებით, თუმცა კარგად არის ცნობილი და ეს სპეციალურ ლიტერატურაში დადგენილია, რომ ალექსანდრე ალექსანდრიელის შემდგომ ათანასეს ეპისკოპოსობა ალექსანდრიაში იწყება 328 წლიდან). ეს ახალი სამოღვაწეო საქმე, ეპისკოპოსობის ღვაწლი და პასუხისმგებლობა რა თქმა უნდა უაღრესად შრომატევადი და მძიმე იყო, განსაკუთრებით იმიტომ, რომ არიანული ერესი მიუხედავად მსოფლიო კრებისგან დაგმობისა მაინც თანდათანობით უფრო და უფრო მეტ ძალმოსილებას იკრებდა, როგორც ამაზე ჩვენ დეტალურად გვქონდა მსჯელობა და ამ ძალასთან დაპირისპირება რა თქმა უნდა დიდი სირთულეების მომასწავებელი იყო. ამ დაპირისპირების წინაშე მდგომი ათანასეს პიროვნება ჩვენ რაღაცნაირად შორიდან, მიმსგავსებითად, აჩრდილისებრ შეგვიძლია წარმოვისახოთ, თითქოსდა დიდი კედლის, დიდი კლდის წინაშე მდგომი პიროვნებისა, და ეს კლდე უნდა გაირღვეს, თორემ იგი თუ წამოიქცა გასრესით ემუქრება დიდ სიმრავლეს ადამიანებისას. აი ამ კლდის დაძლევა, კლდის განკვეთა, მოსესებრ სულიერი კვერთხით ამ კლდის განპობა უეჭველად თავიდანვე დაისახა მიზნად ათანასე ალექსანდრიელმა, რადგანაც ვადევნებთ რა თვალს მის მოღვაწეობას, ჩვენ ოდნავ წაფორხილებასაც კი, ოდნავ შეყოყმანებასა და შეყოვნებასაც კი ჭეშმარიტების დაცვის გზაზე ვერსად აღმოვაჩენთ, ხოლო ასეთი სულიერი მხნეობა წინასწარი შინაგანი მობილიზებისა და პიროვნული შემოკრებითი განზრახვის გარეშე გონებისა და სხეულებრივ ძალთა შემოკრებითი განზრახვის გარეშე, საეჭვოა რომ განხორციელებულიყო. ათანასე, რა თქმა უნდა, იკურთხა რა ეპისკოპოსად და ალბათ კურთხევის წინა დღეებშიც ყოველივე აწონ-დაწონა, გაისიგრძეგანა და თავისი ღვაწლი და თავისი საქმე კონკრეტულად ამ დიდი ამოცანის შესრულებას დაუკავშირა, არიანული საფრთხისგან, არიანული ერესისგან ეკლესიური სიწმინდის გადარჩენას და შეუბღალავად გადაცემას მომდევნო თაობებისათვის. რა თქმა უნდა საკუთრივ არიანულ ერესთან დაპირისპირება თავისთავად იყო რთული, მაგრამ ამ სირთულეებს სრულიად წარმოუდგენელ სიდიდეს აძლევდა და სიმძიმეს ჰმატებდა ის პოლიტიკური მხარდაჭერა რაც საიმპერიო კარიდან არიანელებს ქონდათ. არიანელობის წინააღმდეგ ბრძოლა ფაქტობრივად საიმპერიო კარის უდიდესი ნაწილის წინააღმდეგ ბრძოლა იყო, ამიტომ გახლდათ ეს ბრძოლა უაღრესად მძიმე. მაგრამ ღვთის წინაგანგების განჭვრეტამ, ალექსანდრე ალექსანდრიელის შემდგომ (მისი მოღვაწეობაც რა თქმა უნდა ღვთის წინაგანგება გახლდათ) ღვთის წინაგანგების განჭვრეტამ ათანასე ალექსანდრიელს მისცა განსაკუთრებული ძალა. მან (ათანასემ) განჭვრიტა, რომ ეს ხვედრი მასზე დაკისრებული ღვთისგან სუფევს, ეს არ არის რიგითი, შემთხვევითი რამ სირთულე მისგან დასაძლევი, არამედ ესაა პრინციპული მნიშვნელობის ბრძოლა, ასპარეზობა, ჭეშმარიტებისათვის მოსაგრეობა, რაც იმ პერიოდში, იმ მონაკვეთში მეწინამძღვრედ და მხედართმთავრად სწორედ ათანასე ალექსანდრიელს გულისხმობდა, ღვთისგანვე ნაგულვები ამგვარად გახლდათ და აი ამის განჭვრეტა, რომ ეს ყოველივე საღვთო ხვედრია რა თქმა უნდა განსაკუთრებული ძალმოსილებით აღჭურვავდა ჯერ კიდევ ახალგაზრდა მხედარს, საღვთო ბრძოლის მეწინამძღვრეს. ამიტომაა, რომ ათანასეს წინააღმდეგ თავიდანვე ამხედრდა უკეთურების, ძველი ქართული ტერმინი რომ გამოვიყენოთ, მესაყვირენი და როგორც ყოველთვის ყველაზე უფრო ბასრი იარაღი ჭეშმარიტების წინააღმდეგ ბრძოლისა, უკეთურებას ცილისწამება ქონდა, იგივე იარაღი მოიმარჯვეს ათანასეს წინააღმდეგ, შეატყვეს რა, რომ ფიზიკური დაპირისპირებით, სულიერი, ფსიქოლოგიური ბრძოლით ვერაფერს დააკლებდნენ მას, პირიქით უფრო აწრთობდნენ მის პიროვნებას, უფრო შეუდრეკელსა და დაუმარცხებელს, უძლეველს ხდიდნენ და ქმნიდნენ მას. ამიტომ მოხმობილ იქნა ყველაზე ბასრი იარაღი ცილისწამებისა, დაუყონებლივ გავრცელდა მის შესახებ სხვადასხვა ცილისწამებანი და რა თქმა უნდა ეს ცილისწამებანი საიმპერიო კარის უმწვერვალეს საფეხურამდე აღიწეოდა და თვით იმპერატორის ყურამდეც. მისი მტრები, კონკრეტულად 335 წელს, შეიკრიბნენ ტვიროსში, სადაც გაიმართა ტვიროსის ანუ ტვირის სინოდი, რომელსაც როგორც ადრეც აღგვინიშნავდით, თავჯდომარეობდა ცნობილი საეკლესიო ისტორიკოსი ევსები კესარიელი, რაც უაღრესად სამწუხარო ფაქტი გახლავთ იმიტომ, რომ ამ პიროვნებას მნიშვნელოვანი დამსახურებანი აქვს საეკლესიო მწერლობის, ეკლესიის ისტორიის წინაშე და თავისი ამგვარი ქმედებით საკუთარ ცხონებას ყველაზე უფრო არსებითი გამოაკლო. ათანასეს წინააღმდეგ დაპირისპირებამ ამ კრებაზე როგორც იტყვიან იზეიმა და დასკვნა და შედეგი გახლდათ ის, რომ ათანასე ალექსანდრიის ეპისკოპოსობიდან გადააყენეს და ცოტა ხნის შემდეგ იმპერატორმა იგი გადაასახლა კიდეც ალექსანდრიიდან, რაც პირველი დევნულებაა ათანასესი. ჩვენ ამაზე ყურადღებას ვამახვილებთ ჩვენი მსმენელებისას თუ რამდენი დევნულება და როდის მიიღო ათანასემ და რაოდენი ახოვანება აჩვენა მან ამგვარ შემოტევათა წინაშე. ასე რომ პირველი დევნულება მისი ხდება 335 წელს ტვიროსის სინოდის და სინოდალური დადგენილების შემდგომ და ათანასე პირველად ტოვებს საეპიკოპოსო კათედრას, საეპიკოპოსო საყდარს. მას ამ პერიოდისთვის მჭიდრო კონტაქტი ქონდა არა მხოლოდ, როგორც ადრე ვთქვით, ეგვიპტის მონაზონებთან, არამედ აგრეთვე დასავლეთთანაც, რომის მართლმადიდებლებთან, რომის პაპთან, თუმცა კონკრეტულად ამ პირველი დევნულების ჟამს ვერანაირი შეწევნა სხვათაგან რაიმე შედეგის მომტანი ვერ იქნებოდა და არც ყოფილა მისთვის სირთულეების თავიდან ასაცილებლად, რაზეც უკვე ვისაუბრეთ. ამ დროს ემთხვევა პერიოდი, როდესაც 337 წელს აღესრულება იმპერატორი კონსტანტინე და ცოტა ხნის შემდეგ, ამავე წლის 23 ნოემბერს, ათანასე ალექსანდრიელი უკან ბრუნდება თავის სამწყსოში, თავის ეპარქიაში. თუ პირველი დევნულება და განდევნა არის 335 წელს, პირველი დაბრუნება ათანასესი მოხდა 337 წლის 23 ნოემბერს. მაგრამ რა თქმა უნდა არიანელობა, როგორც ადრეც ავღნიშნავდით უფრო და უფრო ძლიერდება, ტრიუმფალური სვლა აქვს არიანელობას ამ დროისათვის და კვლავ სათავეში ამ ტრიუმფალური სვლისა ევსები ნიკომიდიელი, ნიკომიდიის ეპიკოპოსი გახლავთ, რომლის წაქეზებითაც მალევე შეიკრიბა ანტიოქიის სინოდი (თუ პირველი ტვიროსის სინოდი იყო, მეორე ესაა ანტიოქიის სინოდი), 339 წელს, ამ დროისათვის ევსები უკვე კონსტანტინოპოლის პატრიარქია, როგორდაც ის გახდა 338 წელს და აი ამ ანტიოქიის სინოდზე მოხდება მისი (ათანასეს) მეორეგზისი გადაყენება ეპისკოპოსობისგან, ხოლო მის ადგილზე, ე.ი. საეპიკოპოსო საყდარზე ანუ ალექსანდრიის ეპიკოპოსად არჩეულ იქნება განკვეთილი მღვდელი სახელად პისტოსი ან პისტი, და რადგან ამ უკანასკნელის კონსეკრაცია გარკვეულ პერიოდში შეუძლებელი გახდა, მათ გამოიყენეს ძალა და იძულებით კაბადოკიელი მოღვაწე გრიგოლი დაადგინეს ალექსანდრიაში ფაქტობრივად მთელი ამ ეპარქიის გამგებლად, ხოლო ათანასეს სხვა არაფერი არ დარჩენოდა გარდა ეპარქიიდან წასვლისა. ესაა მისი მეორე დევნულობა 339 წელს. ამჯერად ათანასე, თუ პირველად ის ტრევუსში მიდის, ამ მეორე დევნულობის ჟამს იგი რომს მიაშურებს, სადაც შეიკრიბება სინოდი 341 წელს, რომლის თავჯდომარეც გახლდათ პაპი იულიოს I, რომელმაც ყველაფერში უდანაშაულოდ სცნო ათანასე, აბსოლუტურად გაამართლა იგი ყველაფერში, მთლიანად დაუჭირა მას მხარი და ნიადაგი შეუმზადა ამ 341 წლის რომის სინოდმა გაცილებით დიდი მასშტაბის კრებას, რაც გაიმართა 343 წელს სარდიკიაში და რამაც კვლავ დაადასტურა მისი ეპისკოპოსობის ლეგიტიმურობა. თუმცა ათანასე მაინც ვერ ახერხებს ეგვიპტეში დაბრუნებას ზემოხსენებული გრიგოლ კაბადუკიელის გარდაცვალებამდე, რომელიც 345 წელს გარდაიცვლება და სწორედ მომდევნო წელს, 346 წლის 21 ოქტომბერს ათანასე კვლავ ბრუნდება ალექსანდრიაში, ესაა მისი მეორე დაბრუნება. თუ 339 წლის ანტიოქიის სინოდით მეორე დევნულობაში წავიდა ათანასე, 346 წლის 21 ოქტომბერს, ჯერ რომის სინოდისა და შემდეგ სარდიკიის დიდი კრების დადგენილებით იგი უფლებამოსილი ხდება, რომ გრიგოლ კაბადუკიელის სიკვდილის შემდეგ, 345 წლის შემდეგ, დაბრუნდეს მეორეგზის ქალაქ ალექსანდრიაში.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ვითარება კვლავ შეუცვლელია, კვლავ ინტრიგები იხლართება მის გარშემო. ამ დროს იმპერიას მოგეხსენებათ განაგებს ორი ძმა, კონსტანცი და კონსტანციუსი, ამათგან ეს უკანასკნელი არიანელია, პირველი მართლმადიდბელი, რომელიც მფარველობს, პროტექტორატობას უწევს ათანასეს, მაგრამ იგი (კონსტანცი) აღესრულება 350 წელს, ხოლო კონსტანციუსი, რომელიც არიანელთა მხარდაჭერის სურვილითაა გამსჭვალული, ხდება ერთადერთი გამგებელი აღმოსავლეთისაც და დასავლეთისაც თავისი იმპერიისა. იგი არცთუ დიდად დაახანებს და ორ კრებას გამართავს, არლისა და მილანის ცნობულ კრებებს, 353 და 355 წლებში შესაბამისად, ათანასე ალექსანდრიელის დასაგმობად. ამ კრებებზე დაიგმობა კვლავ და ეს უკვე მესამეგზისი დაგმობაა და მესამეგზისი გადაყენებაა ათანასე ალექსანდრიელისა, და მის ნაცვლად შემოყვანილ იქნება ახალი უზურპატორი ალექსანდრიაში გიორგი კაბადუკიელი, წინარე გრიგოლ კაბადუკიელის შემდგომ. ეს მესამე დევნულობა ათანასესი, რაზეც ჩვენ ნაწილობრივ ამ საუბრის დასაწყისშიც მივანიშნებდით, ყველაზე ნაყოფიერი აღმოჩნდა მისი საღვთისმეტყველო მოღვაწეობისთვის, რადგანაც იგი იძულებულია რა დატოვოს თავისი ეპარქია, კონკრეტულად ქალაქი ალექსანდრია, თავს შეაფარებს ეგვიპტის მეუდაბნოეებს, ეგვიპტის უდაბნოებს და იქ იმყოფება იგი ექვსი წელი და ამ წლების მანძილზე წერს ათანასე ალექსანდრიელი ისეთ სახელგანთქმულ შრომებს როგორიცაა თავისი აპოლოგია კონსტანცისადმი, იგივე კონსტანციუსისადმი, აპოლოგია თავისი გაქცევის გამო (ასე შეიძლება ვთარგმნოთ), წერილი მონაზვნებს და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი რაც გახლავთ “არიანელობის ისტორიას” (ესაა მოკლე სათაური ვრცელი სათაურისა რითაც ეს ძეგლი სპეციალურ ლიტერატურაშია ცნობილი). ამავე წლებში წერს იგი თავის ცნობილ “ანტონი დიდის ცხოვრებას”, რაც უდიდეს გავლენას ახდენს საზოგადოდ ეკლესიის ისტორიაზე, განდეგილური, ასკეტური ღვაწლის გაფართოებაზე და იმ ზომამდე გავრცობაზე, რომ მონასტიციზმი, განდეგილობა, მეუდაბნოება არსებითი და განუყოფელი ნაწილი ხდება ეკლესიისა, საეკლესიო ისტორიისა. კიდევ სხვა შრომებიც, რაზეც ჩვენ მოგვიანებით ავღნიშნავთ, დაწერა ათანასემ. ამ ექვსწლიანი ციკლის მიწურულს მყისიერად შეიცვალა იმპერიაში ვითარება, როდესაც მოკვდა კონსტანციუსი 361 წელს და მისი ქვეშევრდომი და მისგან ასე ვთქვათ ხელთდასხმული გიორგი კაბადუკიელი მოკვდინებული იქნება 23 დეკემბერს ამავე წლისა, ხოლო ახალი იმპერატორი ივლიანე ყველა გადასახლებულ ეპისკოპოსს უკანვე მოუხმობს. ჩვენ ივლიანეზე შემდეგ კვლავ ვისაუბრებთ, მაგრამ ამჯერად მხოლოდ იმას ვუსვამთ ხაზს, რომ ივლიანესგან ამ, ასე ვთქვათ კეთილი ჟესტის გამოვლენა იყო არა გულითადი სურვილი იმისა, რომ ჭეშმარიტებას გაემარჯვა, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ მიზანდასახულობა და სწრაფვა იქეთკენ, რომ მომხრეები მოეპოვებინა, თორემ ჩვენ ვნახავთ ივლიანე კონსტანციუსზე უფრო მეტად დაპირისპირებულიც აღმოჩნდება ჭეშმარიტებასთან, ეკლესიასთან, საერთოდ განუდგება იგი ქრისტიანობას და წარმართობას აირჩევს ჭეშმარიტ სარწმუნოებად. ამიტომ ეწოდება მას განდგომილი, ივლიანე განდგომილი, მაგრამ კონკრეტულად ამ მომენტში, როდესაც იგი ხდება იმპერატორი, კეთილი შედეგი საკუთრივ ათანასეს მიმართ ის გახლდათ, რომ ათანასე გადასახლებიდან უკან ბრუნდება. ესაა მისი მესამე დევნულობიდან მესამეგზისი დაბრუნება.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> ჩვენ ძალიან დიდი სურვილი გვაქვს რომ ეს თარიღები და ეს ეპოქალური მონაცვლეობანი ათანასეს ცხოვრებაში იმგვარად იყოს სწორედ აღქმული მსმენელისგან, როგორც ჩვენ ამას წარმოვადგენთ, რადგანაც აი ამ მრავალგზის დევნულებებზე ხასგასმით ყველაზე მეტად განვიზრახავთ იმის გამოკვეთას თუ რაოდენი ახოვანება გამოავლინა ათანასემ, რაოდენი შეუდრეკელობა, ჭეშმარიტების დაცვის საქმეში. კვლავ შეგახსენებთ, რომ მისი პირველი დევნულება იყო 335 წელს ტვიროსის კრების შემდეგ, პირველი უკან დაბრუნება კონსტანტინე დიდის აღსრულების შემდეგ 337 წლის 23 ნოემბერს. მეორეგზისი განდევნა მისი 339 წელს ანტიოქიის სინოდის მიერ და მეორეგზისი უკან დაბრუნება 346 წელს, მას შემდეგ რაც ჯერ რომის სინოდმა და შემდეგ სარდიკიის სინოდმა დაამტკიცეს მისი ეპისკოპოსობის ჭეშმარიტება. მესამ განდევნა უკვე იმპერატორ კონსტანციუსის დროს 353-355 წლებში გამართული ორი კრების, არლისა და მილანის კრებების შემდგომ და უკან დაბრუნება, რაზეც ამჯერად ვსაუბრობდით, 362 წლის 22 თებერვალს, ანუ დეკემბერში როდესაც მოკლულ იქნა გიორგი კაბადუკიელი, 361 წლის დეკემბერში, მყისვე, ფაქტობრივად ორ თვეში უკან ბრუნდება ათანასე ალექსანდრიელი.</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> </span> დაუყონებლივ, ყოველგვარი შესვენების გარეშე ათანასე იწყებს მისთვის ნიშანდობლივ მოღვაწობას საეკლესიო მშვიდობის დამყარებისთვის, გაერთიანებისთვის სხვადასხვა დაპირისპირებული ძალებისა, შემორიგებისთვის ე.წ. ნახევარ არიანელებისა. არიანელობისა და ეკლესიის ისტორიაში გამოიყოფა ასეთი ჯგუფი ნახევრად არიანელები, რომლებიც გულწრფელად ცდებოდნენ ზოგი ტერმინოლოგიური თვალსაზრისით, თუმცა მათი მოძღვრება ჯანსაღი იყო, ამას თვითონ ათანასე ალექსანდრიელი განმარტავს შესანიშნავად, რომ “არ უნდა დავუპირისპირდეთ, - ამბობს იგი, ისეთ მოღვაწეებს და კონკრეტულად იმ მომენტში მას მხედველობაში ყავდა მაგ. ბასილი ანკვირელი, რომლებიც მხოლოდ ტერმინოლოგიურად ავლენენ გარკვეულ სხვაობას ჩვენდამი, მაგრამ მოძღვრებით, მოღვაწეობით და სარწმუნოებრივი გამსჭვალულობით ერთნი არიან ჩვენთან, ერთგულნი არიან ჭეშმარიტებისა და ისინი ჭეშმარიტების წიაღში ჩვენთან უნდა შერთულ იყვნენ, შეუერთდეთ ერთიმეორეს ერთმთელად, და ერთ ეკლესიად წარმოვჩნდეთ ღვთის წინაშე”. აი ეს განზრახულობა და ამგვარი ქმედება ათანასესი, რომ ვინც კი შესაძლებელია, რომ ჭეშმარიტების წიაღში შემოკრებილ იქნენ შემოიკრიბონ მართლაც, ერთმთლიანად წარმოჩნდეს და განძლიერდეს ჭეშმარიტება, მართლმადიდებელი ეკლესია. აი ეს მიზანდასახულობა და პრაქტიკული მოქმედება ამ მიზანდასახულობის განსახორციელებლად რა თქმა უნდა არ ეჭაშნიკებოდა იმპერატორ ივლიანეს, მას სულაც არ ქონდა მიზნად დასახული ქრისტიანობის გაძლიერება, როდესაც გადასახლებულ ეპისკოპოსებს უკან მოუხმო. კვლავ ავღნიშნავთ ერთდერთი მიზანდასახულობა ივლიანესი გახლდათ თანამოაზრეთა მოპოვება, მაგრამ ათანასე რომელიც ყოველგვარი ამგვარი ამასოფლისეული პირფერობისგან და ძველი ქართული ტერმინი რომ მოვიხმოთ თვალღებისგან, ანუ თვალთმაქცობისგან ყოვლითურთ თავისუფალი იყო, ცხადია ვერანაირად ივლიანეს გულს ვერ მოიგებდა და ამიტომაც ივლიანე თითქმის დაუყონებლივ კვლავ გააძევებს ათანასეს (ეს უკვე მეოთხეგზისი გაძევებაა ათანასესი) და განდევნის მას შემდეგი მიზეზით, რომ თითქოსდა ათანასე იყო მშვიდობის მოწინააღმდეგე და ამავე დროს უკვე ივლიანე, რომელიც თავისი წარმართული სარწმუნოების ერთგულებას დაუფარავად ავლენს, ათანასესადმი ასეთ ბრალდებასაც წარმოაჩენს, რომ ათანასე იყო მტერი ღმერთებისა. მოგეხსენებათ ივლიანეს იმპერატორობა იყო ძალიან ხანმოკლე, იგი 363 წელს, ე.ი. ერთი წლის შემდეგ განდევნის რა მეოთხეგზის ათანასე ალექსანდრიელს, გარდაიცვლება და ათანასე უკან ბრუნდება, მაგრამ მეხუთეგზის ხდება მისი, და ეს უკვე ბოლო დევნულებაა, 365 წელს კვლავ გადასახლება. ე.ი. 362 წელს მეოთხე დევნულობაში წავა და 363-364 წლებში უკან ბრუნდება, მაგრამ მომდევნო იმპერატორი ვალენსი ასევე დაპირისპირებული აღმოჩნდება მასთან, ვალენსი, რომელიც იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილის მმართველი ხდება 364-378 წლებში, 365 წელს მეხუთე დევნულობაში მიავლენს ათანასეს, თუმცა ეს გახლდათ ყველაზე ხანმოკლე დევნულობა ათანასესი იმიტომ, რომ ოთხი თვის შემდეგ უკან ბრუნდება, რადგანაც მრევლს უკვე ამ პერიოდში საკმაო გავლენიანობა აქვს მოპოვებული, ისინი ამხედრდებიან, ამბოხდებიან ათანასეს წინააღმდეგ გამოვლენილი უსამართლობის გამო. თუმცა ათანასე ფიზიკურადაც არ განშორებია დიდად ამ მეხუთე დევნულობის ჟამს თავის მრევლს, იგი ქალაქის შემოგარენში, ერთ-ერთ სახლში იყო დამკვიდრებული, ე.ი. ქალაქგარეთ მაგრამ ქალაქთან ახლოს და მრევლის აღშფოთების შემდგომ გახდება რა იმპერატორი იძულებული თავისი გადაწყვეტილების შეცვლისა, უკუხმობილი იქნება ათანასე და ისიც კვლავ აღდგება თავის უფლებებში და განაგრძობს თავის სამწყემსო მოვალეობას 366 წლის 1 თებერვლიდან. ამის შემდგომ მას საკუთრივ გადასახლებანი აღარ შეხებია და 2 მაისს 373 წლისა აღესრულება ჭეშმარიტად ვალმოხდილი (თუ ვინმეზე შეიძლება გამოყენებული იქნეს ეს ეპითეტი – ვალმოხდილი აღსრულება, უპირველეს ყოვლისა სწორედ ამ დაუღალავ, ქედუხრელ, შეუდრეკელ მოღვაწეზე, ახოვანებისა და მხნეობის მარადიულ ნიმუშზე).</span></p>
<p><span style="color: #000000;" class="font-size-3"> ჩვენც აქ შევჩერდებით დროებით, ათანასე ალექსანდრიელის შესახებ მსჯელობას აქ შევაჩერებთ და შემდგომ შეხვედრაზე უკვე საკუთრივ მისი შრომების შესახებ გვექნება საუბარი.<em><br/></em></span></p> პირველი ანათემატიზმა და მისი განმარტებაtag:www.qwelly.com,2013-05-29:6506411:Topic:2612382013-05-29T17:35:35.532Znika granihttps://www.qwelly.com/profile/nika
<p align="center"><img alt="Qwelly, Patrology, ანათემა, ანათემატიზმი, კირილე, პატროლოგია" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2063966399?profile=original" title="პირველი ანათემატიზმა და მისი განმარტება" width="720"></img></p>
<h1 align="center" style="font-size: 24px; color: black;"><strong>ანათემა</strong></h1>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> თუ ვინმე არ აღიარებს, რომ ჭეშმარიტად ღმერთია ემმანუელი და, ამის გამო, ღვთისმშობელია წმინდა ქალწული, რადგან ხორციელად შვა მან ხორცქმნილი სიტყვა მამაღმერთისა, ანათემა!</p>
<p><strong><em>წმ. კირილეს განმარტება:</em></strong></p>
<p> ნიკიელთა ქალაქში თავის დროს შეკრებილმა ნეტარმა მამებმა, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს მართალი და…</p>
</div>
<p align="center"><img title="პირველი ანათემატიზმა და მისი განმარტება" alt="Qwelly, Patrology, ანათემა, ანათემატიზმი, კირილე, პატროლოგია" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2063966399?profile=original" width="720"/></p>
<h1 style="font-size: 24px; color: black;" align="center"><strong>ანათემა</strong></h1>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> თუ ვინმე არ აღიარებს, რომ ჭეშმარიტად ღმერთია ემმანუელი და, ამის გამო, ღვთისმშობელია წმინდა ქალწული, რადგან ხორციელად შვა მან ხორცქმნილი სიტყვა მამაღმერთისა, ანათემა!</p>
<p><strong><em>წმ. კირილეს განმარტება:</em></strong></p>
<p> ნიკიელთა ქალაქში თავის დროს შეკრებილმა ნეტარმა მამებმა, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს მართალი და უყვედრელი სარწმუნოების განსაზღვრება, თქვეს რწმენა ერთი ღმერთისა, ყოვლისმპყრობელი მამისა, ყოველთა ხილულთა და უხილავთა შემოქმედისა; და ერთი უფლის, იესო ქრისტესი, მისი ძისა; და სულიწმინდისა. თქვეს მათ, რომ სწორედ ის სიტყვა, ღვთისგან ჩენილი, რომლის მიერაც შეიქმნა ყოველივე, რომელიც არის სინათლე სინათლისგან და ჭეშმარიტი ღმერთი ჭეშმარიტი ღვთისგან, - თვით იგი განსხეულდა, განკაცდა, ევნო და აღდგა, რადგან ბუნებით ღმერთად მყოფმა მამის მხოლოშობილმა სიტყვამ ითვისა აბრაამის თესლი, როგორც ამბობს ნეტარი პავლე, და იგი ჩვენს მსგავსად თანაეზიარა სისხლსა და ხორცს, როდესაც იშვა წმინდა ქალწულისგან ხორციელად და გახდა ჩვენებრ ადამიანი, არ დაცილებია რა ღმერთად ყოფნას (ნუ მოხდება ეს!), არამედ არის იგივე, რაც იყო, ღმრთეების ბუნებაში და დიდებაში დამკვიდრებული. ამიტომ ვამბობთ, რომ ადამიანი გახდა იგი, არ განუცდია რა გარდაქმნა ანდა შეცვლა ისეთ რაიმედ, რაც არ იყო, რადგან იგივეა მარადის და ვერ დაითმენს, რომ შეიმთხვიოს (παθειν) ცვალებადობის აჩრდილი. არც იმას განვაჩინებთ, რომ მისი არსების შერევა, აღრევა ანდა განზავება მოხდა ხორცთან, ვამბობთ კი, რომ სიტყვა შეუერთდა მოაზროვნე სულის მქონე ხორცს ზეგონებრივად და გამოუთქმელად, ისე როგორც მხოლოდ მან უწყის ეს. ამრიგად, ღმერთად დარჩა იგი ხორცის შეთვისების ჟამსაც და არის ერთი ძე ღვთისა და მამისა, ჩვენი უფალი იესო ქრისტე, თვითვე - უწინარესი ყველა საუკუნისა და ჟამისა, რამდენადაც სიტყვად მოიაზრება იგი, და არის მამის ჰიპოტასის ხატი, უკანასკნელ ჟამს განგებდლებითად კაცქმნილი ჩვენს გამო. მაგრამ რადგან ზოგიერთები უარყოფენ მის ხორციელ შობას, რაც აღსრულდა ყოველთა ხსნისათვის წმინდა ქალწულისაგან, რომელმაც არსებობის დაწყებისკენ როდი უხმო მას, არამედ გახდა იგი ჩვენებრი, რომ სიკვდილისგან და ხრწნილებისგან გავეთავისუფლებინეთ ჩვენ, - ამ მიზეზის გამო, ჩვენი პირველი ანათემატიზმა, ერთი მხრივ, წარმოთქმულია ზემოხსენებულთა ბოროტმორწმუნეობის საწინააღმდეგოდ, მეორე მხრივ კი აღმსარებელია იმისა, რაც მართებულია, ამბობს რა, რომ ჭეშმარიტად ღმერთია ემმანუელი და ამის გამო ღვთისმშობელია წმინდა ქალწული.</p>
<p></p>
<p><strong><em>აღმოსავლელთა შეპასუხება:</em></strong></p>
<p> ვინ იქნება თანააღმსარებელი იმისა, რომ "ხორციელად იშვა ხორცქმნილი სიტყვა ღვთისა"? რადგან თუ ხორციელად შვა იგი [მარიამმა], ესე იგი - არა ქალწულებრივად. მაშ, სადღა წავიღოთ სიტყვები: "სულიწმინდა მოვა შენზე და მაღლის ძალა მოგიჩრდილებს შენ?" (ლუკ. 1.33)? მისი აზრით ხომ ქალწულმა შვა არა ღვთის შესაფერისად, არამედ - ხორციელად. როგორღა მოხდა მაშინ, რომ უცნაურად გამოჩენილმა ვარსკვლავმა გააცხადა იგი, რომ მოგვები, ამ ვარსკვლავის მიერ სპარსეთიდან ნაწინამძღვრებნი, მივიდნენ მასთან, ეძიებდნენ რა შობილს და როცა ჰპოვეს, შესწირეს მას ძღვენი და აგრეთვე, - გონისეულადაც და ხილულადაც, - შესაწირავნი, ხოლო ანგელოზები ციდან ქვეჩამოვარდნენ და მწყემსებთან თანაშერთულნი შობის გამო მემწყობრეობდნენ და ამბობდნენ: "დიდება მაღალთა შინა ღმერთს, ქვეყანაზე მშვიდობა და ადამიანთა შორის კეთილი ნება" (ლუკ. 2,14)? როგორი შობის ნიშნებია ესენი? ხორციელისა თუ ღვთისმშვენისა? მართლაც, თუ ჩაუძიებლად გამოვიყენებდით გამონათქვამებს და ყურადღებას არ მივაქცევდით იმას, თუ რა მოსდევს მოცემულ გამონათქვამებს ან წინ რა უძღვის მათ ანდა როგორია ჩვეულება წერილისა, მაშინ სიტყვის ხორცად ქცევასა და ცვალებადობასაც წარმოვისახავდით, ამ სახით კი იმასაც დავუშვებდით, რომ ცოდვა და წყევლა გამხდარა იგი. მაგრამ ჩვენ კეთილად მოვიაზრებთ, რომ "სიტყვის ხორცად გახდომა" (შდრ. იოანე 1.14) ნიშნავს ხორცში მის დამკვიდრებას, თანახმად სახარებათა აზრისა.</p>
<p></p>
<p><strong><em>წმ. კირილეს აპოლოგია:</em></strong></p>
<p> ღვთის მხოლოდშობილი ძის ხორცისეული განგებულების საიდუმლოს გვიცხადებს ყოვლად ბრძენი იოანე, როდესაც წერს: "და სიტყვა ხორცი გახდა და დამკვიდრდა ჩვენს შორის" (იოან. 1.14). მართებულად გაიაზრეს ეს გამონათქვამი თავის დროს ნიკიელთა ქალაქში შეკრებილმა ნეტარმა მამებმა, როდესაც თქვეს, რომ ის სიტყვა, რომელიც მამაღმერთისგან არის შობილი და რომლის მიერაც ყოველივე შექმნა მამამ, რომელიც არის სინათლე სინათლისგან და ჭეშმარიტი ღმერთი ჭეშმარიტი ღვთისგან, - თვით იგი განხორციელდა და განკაცდა ანუ შეუერთდა მოაზროვნე სულის მქონე ხორცს და, დარჩა რა ღმერთადაც, გახდა ადამიანი. არავისთვის არ არის საეჭვო, რომ გარდაუქმნელად და შეურევლად აღსრულდა შეერთების საქმე, დარჩა რა ღვთის სიტყვა, როგორც ვთქვი, იგივე, რაც არის (მიუხედავად იმისა, რომ ხორცი გახდა იგი), რადგან უცვლელია ბუნებით.</p>
<p> ის, რისი განხორციელებაც ითქმის, არათუ ხორცის ბუნებად გარდაიქმნება, არამედ მოიაზრება როგორც რამ სხვა, ხორცისგან განსხვავებული და ხოთრცთან შეერთებული. ასე ფიქრობდნენ ნეტარი მამები, რომლებმაც ღვთისმშობლად სახელდეს წმინდა ქალწულს, რადგან სწამდათ, რომ შვა მან განხორციელებული და განკაცებული ძე, რომლის მიერაც ყოველივე შექმნა მამამ. მაგრამ ახალ გმობათა აღმომჩენი ნესტორი ებრძვის ამგვარ აზრს და განაცრუებს სიტყვა "ღვთისმშობელს", როგორც თითქოსდა არაჭეშმარიტს, თქმული აქვს რა ამგვარად: "მრავალგზის ვკითხე მას: ღმრთეების შობას ამბობთ ნეტარი ქალწულისაგან? მყისვე უკუიქცევიან ამის თქმაზე. და ვინ იქნება, ამბობენ, იმგვარი უღვთოებით სნეული, რომ მასზე, რომელმაც ტაძარი შვა, თქვას: მასში შეიქმნა ღმერთი სულიწმინდის მიერ? შემდეგ როდესაც დავძენ: მაშ რას ვამბობთ მიუღებელს, როდესაც ვურჩევთ ამ სიტყვისგან თავის არიდებას და ორი ბუნების საერთო ნიშნულამდე მისვლას? მაშინ წარმოჩინდება მათთვის ნათქვამის უღვთოება. დიახ, ან აღიარე აშკარად, რომ ღმრთეება იშვა ნეტარი მარიამისგან ანდა გაურბიხარ რა ამის თქმის უღვთოებას, რად ხდება, რომ თუმცა ამავეს მეუბნები, თვალთმაქცობ, თითქოს არ ამბობდე?"</p>
<p> აი, ამგვარად წრეში აყენებს, უფრო კი უწმინდურად შთააგონებს მათ, რომლებიც ქალწულს ღვთისმშობლად ამბობენ, რომ თითქოს ამის თქმით მართებთ იმის აღიარებაც, რომ ღმრთეების ბუნება, შიშვლად და განცალკევებით, ნაყოფი ყოფილა ხორცისა და რომ ღვთის სიტყვას ქალისგან ჰქონია თავისი არსებობის სათავე.</p>
<p> გვსურს დავარწმუნოთ ყველა, რომ ამგვარი აზრი სრულიად უცხოა ჩვენთვის, რადგან ისე როდი გავგიჟებულვართ, რომ სხვა რაიმეს ფიქრი გვეწადოს, გარდა იმისა, რისი ფიქრიც გვმართებს: გვითქვამს, რომ ქალწულმა, თანახმად წერილისა, შვა ხორცქმნილი, ესე იგი კაცქმნილი სიტყვა ღვთისა, ხოლო შვა იგი ხორციელად ანუ ხორცის შესაბამისად, რადგან, ერთი მხრივ, ღმერთმა და მამამ ღვთიურად შვა თავისი თავისგან ღმერთად მყოფი ძე, მეორე მხრივ კი, რადგან ხორცისგან შობილი ხორცია, ქალწულმა ხორციელად შვა იგი, როგორც ხორცად არსებული. ამასთან, სიტყვა "ხორციელად" არ წარხოცს შობის უჩვეულობას და არც წმინდა სულის მოქმედებას აუქმებს, იმ მოქმედებას, რითაც სულიწმინდამ საშოში გამოსახა შობილი. პირიქით, ეს სიტყვა იმას გვასწავლის, რთმ როგორც ღმერთი შობს ღვთიურად, ანუ ღვთისმშვენად, თავისი ბუნებისამებრ, ამგვრადვე, შობს ადამიანი ადამიანურად ანუ ხორცი ხორციელად, მაგრამ რადგან ბუნებით ღმერთია სიტყვა, ამიტომ, თუმცა ხორცი გახდა იგი, მაინც ღვთისმშვენად მოხდა მისი გამოსვლა, ესე იგი ისე, როგორც ნამდვილად შეჰფეროდა ჭეშმარიტ ღმერთს, რადგან მხოლოდ მას ჰყავდა დედად ის, ვისაც არ ჰქონდა შეუღლების გამოცდილება, და მხოლოდ მან დაიცვა ქალწულად ის, ვინც ხორციელად შვა იგი. მიკვირს, რომ ისინი, რომლებიც ყოყმანობენ ღვთისმშობლად თქვან წმინდა ქალწული, ამბობენ, რთმ ღვთისმშვენად შვა მან. მართლაც, ჩვეულებრივი ადამიანი ვერ შობს ღვთისმშვენად.</p>
<p> ამბობენ იმასაც, რომ მოგვებისგან ბოძებული ძღვენი შესაწირავი იყო გონებითადაც და ხილულადაც, ამით კი უფალ იესო ქრისტეს კვლავ ორად ყოფენ შეერთების შემდეგ. მაგრამ გონებითი ხომ ხილული გახდა არა ბუნების გარდაქმნით, არამედ - ხილვად სხეულთან შეერთებით. ამასთან, ის, რომ სიტყვის თვითმხილველები და მსახურები გახდნენ წმინდა მოციქულები, თვით წმინდა წერილი ამბობს ამას, თუმცა კი როგორ არ არის ყოვლად ცხადი, რომ მამა-ღმერთისაგანი სიტყვა უსხეულოა, შეუხებელია და უხილავი? მაინც, ვპოვებთ, რომ წმინდა მოციქულები ამბობენ: "ის, ვინც იყო დასაბამიდან, ვისიც ვისმინეთ, ვინც ვიხილეთ, ვინც დავინახეთ ჩვენი თვალებთ, და ჩვენი ხელები მიეკარა ცხოვრების სიტყვას" (I იოან. 1.1). ამიტომ, შესაწირავი ძღვენიც ერთისადმია, ესე იგი ქრისტესადმი, რადგან თვითვეა ერთდროულად და ერთობლივად ღმერთიც და ადამიანიც. ამიტომ, მისი შობისას წარმოჩნდნენ წმინდა ანგელოზთა სიმწყობრეები და სულთა მხედრობანი, რომლებიც მაცხოვრად და გამომხსნელად ამბობდნენ მას.</p>
<p> კიდევ, რადგან მახარებელმა თქვა, რომ "სიტყვა ხორცი გახდა", საშიშიაო, ამბობენ, ეს, რადგან თუ ზმნას "გახდა" თავისი მნიშვნელობა შეუნარჩუნდება, იქნებ სიტყვის საღვთთ ბუნების გარდაქმნა იფიქროსო ვინმემ. მე ვაქებ ამ შიშს, მაგრამ მიკვირს კი, რომ ისინი, რომლებიც უარყოფენ ჭეშმარიტ სიტყვას, კერძოდ მის ჭეშმარიტ და აუცილებელ მნიშვნელობას, ამას ამბობენ: "სიტყვა ისევე გახდა ხორცი, როგორც ითქმის, რომ გახდა იგი წყევლა და ცოდვა". მაგრამ შეიძლება კი, რომ მან, ვისაც გონება აქვს, დაინახოს, თუ როგორ განაშორებს ყოველგვარი გარდაქმნის აზრისგან ნეტარი მახარებელი მისგანვე დადებულ სიტყვას "გახდა", იქვე დასძენს რა "და დაიკარვა ჩვენს შორის" (იოანე 1.14)?</p>
<p> სხვა მხრივაც უგუნურებაა თქმა იმისა, რთმ სიტყვა იმ აზრითვე გახდა ხორცი, რა აზრითაც ნათქვამია, რომ გახდა იგი წყევლა და ცოდვა, რადგან თვით საკუთრივ სიტყვა როდი გამხდარა წყევლა და ცოდვა, არამედ ურჯულოთა შორის ჩაითვალა ის, ვინც მართალი იჟო, რთმ მოესპო მას ცოდვა და დაწყევლილად წარმოჩნდა ის, ვინც აკურთხებს შესაქმეს, რომ დაერღვია მას ჩვენზე არსებული წყევლა და სასჯელისაგან გაეთავისუფლებინა მისდამი მორწმუნენი. ამრიგად, არ გამხდარა იგი ჭეშმარიტად წყევლა და ცოდვა, არამედ წარმოჩნდა ასეთად, რომ დაერღვია წყევლა და ცოდვა. ამგვარად, თუ იგი ამ აზრითვე გახდა ხორცი, მაშ, მოუსპია მას ეს ხორცი, ისევე როგორც მოსპო მან წყევლა და ცოდვა. შესაბამისად, არც ადამიანი გამხდარა იგი, არცთუ ხორცი შეუსხამს მას ჭეშმარიტად, არამედ მხოლოდ მოჩვენებითი ყოფილა ეს საიდუმლო და მხოლოდ ლიტონ სახელებში წარმოჩენილა განკაცების გვარი. ამით მთლიანად უქმდება აღდგომის სასოებაც. მაშ, ვისი სიკვდილის მიმართ ნათელვიღეთ? სადღაა სიტყვა რწმენისა, რასაც ვქადაგებთ? მართლაც, ვაღიარებთ რა, რომ უფალია იესო და გვწამს რა, რომ ღმერთმა აღადგინა იგი მკვდრეთით, ვცხონდებით. მაშ, ნუთუ ერთი ჩვენებრი და ჩვეულებრივი ადამიანისადმი გვაქვს რწმენა და აღარ ვცემთ თაყვანს კაცობრივ ხატებაში ჩვენს გამოჩენილ სიტყვას? ნუთუ არ მიუღია მონის ხატი მას, ვინც თავისუფალია როგორც ღმერთი? ნუთუ არ დაუდაბლებია თავისი თავი მას, ვინც მშვენობს ღმრთეების სიმაღლეებში? ნუთუ ის, ვინც არის მამის ხატებაში და თანასწორობაში, არ დასულა "დაცარიელებამდე?", თუმცა კი თავისი სისავსიდან თვით განუყოფს ქმნილებას სიკეთეებს (ფილიპ. 2.6)? განვედ უკეთურმზრახველობავ! სხვაგვარად გვამესაიდუმლეს (μεμυσταγωγήκασιν) ჩვენ ნეტარმა მამებმა, რადგან თქვეს, რომ მამაღმერთისაგანი სიტყვა ჭეშმარიტად ხორციელიქმნა და განკაცდა უქცევად და შეურევლად, თუმცა კი ყოვლად დაფარულია ამ განგებულების გვარი.</p>
<p> ზემოთქმულთა დასტურად მოვიტანთ მამათა სიტყვებს:</p>
<p><strong><em>პეტრე ალექსანდრიელი ეპისკოპოსისა, მარტვილისა:</em></strong></p>
<p> "აქედან გამომდინარე, მახარებელი ჭეშმარიტებს, როდესაც ამბობს: "სიტყვა ხორცი გახდა და დაიკარვა ჩვენს შორის" (იოან. 1.14), - ცხადია მაშინ, რთდესაც ანგელოზმა მოიკითხა ქალწული და უთხრა: "გიხაროდეს მიმადლებულო, უფალია შენთან" (ლუკ. 1.28). გაბრიელის სიტყვები "უფალია შენთან" აქ ასე უნდა გავიგოთ: "ღმერთი-სიტევაა შენთან", რადგან მას მოასწავებს იგი, - მას, მუცლადშობილს (γεννώμενον έν μητρα) და ხორცქმნილს, როგორც დაწერილია: "სულიწმინდა მოვა შენზე და მაღლის ძალა მოგიჩრდილებს შენ. ამიტომ, შობილიც წმინდაა და ეწოდება ძე ღვთისა" (ლუკ. 1.35).</p>
<p><strong><em>ათანასე ალექსანდრიელი ეპისკოპოსისა:</em></strong></p>
<p> "აქედან გამომდინარე, იშვა რა ხორცი მარიამ ღვთისმშობლისგან, თვით ის ითქმის შობილად, ვინც სხვებს არსებობისათვის შექმნილობა მიანიჭა, რათა თავის თავზე განეკუთვნა მას ჩვენეული შობა".</p>
<p><strong><em>მისივე, ეპიქტეტესადმი ეპისტოლედან:</em></strong></p>
<p> როგორ გაბედეს დაეჭვება მათ, - ეგრეთ წოდებულმა ქრისტიანებმა,ნთუკი მარიამისგან გამოსული უფალი, ერთი მხრივ, არსებითა და ბუნებით ძეა ღვთისა, მეორე მხრივ კი ხორციელად დავითის თესლისგანაა იგი, წმინდა მარიამის ხორცისგან? ვინ ყოფილა ამგვარად თავხედი, რომ ხორცით ვნებული და ჯვარცმული ქრისტე არ ეთქვა უფლად, მაცხოვრად, ღმერთად და ძედ მამისა? ანდა როგორღა სურთ ქრისტიანებად იწოდებოდნენ ისინი, რომლებიც ამბობენ, რომ სიტყვა გადმოვიდა წმინდა ადამიანზე როგორც ერთ-ერთ წინასწარმეტყველზე და არათუ თვით გახდა ადამიანი, მარიამისგან სხეულის მიმღები, არამედ თითქოს სხვა არის ქრისტე და სხვა - სიტყვა ღვთისა, რომელიც მარიამზე უწინარეს და უწინარეს საუკუნეთა ძე იყო მამისა? ანდა როგორ შეიძლება ქრისტიანები იყვნენ ისინი, რომლებიც ამბობენ, რომ სხვა არის ძე და სხვა - სიტყვა ღვთისა?"</p>
<p> წმინდა მამათა ამ აზრებს მივყვებით ჩვენ, ხოლო თუ ვინმე სხვას ასწავლის და სხვად მზრახველია, განეშოროთს იგი წრფელ და სამეუფო გზას. ამასთან, არც იმის თქმაა - უცხო წმინდა მამათათვის, რომ ქრისტე ხორციელად იშვა, არამედ ეს სიტყვა მათ მიერაც გამოიყენება. მართლაც, რომ არანაკლებ ჭეშმარიტია ეს სიტყვა, ამას აჩვენებს ქვემომოტანილი ფრაზა, რაც ასეთი სახისაა:</p>
<p><strong><em>წმ. ამფილოქე იკონიელი ეპისკოპოსისა:</em></strong></p>
<p> "რადგან თუკი იგი არ შობილა ხორციელად, არც შენ იშვები სულიერად. თუ მას არ დაუთმენია ხატი მონისა, არც შენ შეგიძენია ძეობილობის დიდება".</p>
<p> აქაც სიტყვა "ხორციელად" ნიშნავს: "ხორცის შესაბამისად", როგორც, მაგალითად, "ღვთიურად" - "ღმრთეების შესაბამისად".</p>
<p align="right">თარგმნა <strong>ედიშერ ჭელიძემ</strong><br/> სამეცნიერო-საღვთისმეტყველო შრომები" II<br/> თბილისი, 2004 წ.</p>
</div> წმინდა იუსტინე მარტვილი (ანგელოლოგია და დემონოლოგია)tag:www.qwelly.com,2013-05-28:6506411:Topic:2587312013-05-28T00:17:03.461ZGeorgehttps://www.qwelly.com/profile/qwelly
<h1 align="center" style="font-size: 25px; color: black;"><strong>ანგელოლოგია და დემონოლოგია</strong></h1>
<h2 align="right" style="font-size: 20px; color: black;"><strong><em>წმინდა იუსტინე მარტვილი</em></strong></h2>
<div style="font-size: 16px; color: black;"><p> გარდა ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შესახებ სწავლებისა, იუსტინე მარტვილთან გამოკვეთილია ანგელოზთა და დემონთა, ეშმაკთა შესახებ სწავლება, ანუ ცალკეა განსახილველი, ცალკე რუბრიკად, ცალკე თემატიკად იუსტინე მარტვილის ანგელოლოგია და…</p>
</div>
<h1 style="font-size: 25px; color: black;" align="center"><strong>ანგელოლოგია და დემონოლოგია</strong></h1>
<h2 style="font-size: 20px; color: black;" align="right"><strong><em>წმინდა იუსტინე მარტვილი</em></strong></h2>
<div style="font-size: 16px; color: black;"><p> გარდა ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შესახებ სწავლებისა, იუსტინე მარტვილთან გამოკვეთილია ანგელოზთა და დემონთა, ეშმაკთა შესახებ სწავლება, ანუ ცალკეა განსახილველი, ცალკე რუბრიკად, ცალკე თემატიკად იუსტინე მარტვილის ანგელოლოგია და დემონოლოგია.</p>
<p> მკვლევართაგან ეს აღიარებულია, დადასტურებულია და დამტკიცებულია, რომ ისევე როგორც ზემოთ განხილულ შემთხვევებში, ამჯერადაც იუსტინე გახლავთ პირველი ქრისტიანი ავტორი, რომელიც ხაზგასმით, მოძღვრებითად, ჩამოყალიბებული სწავლებისა და კომენტირების სახით გვაუწყებს ანგელოზთა თაყვანისცემის შესახებ, კერძოდ იგი აღნიშნავს: "ამიტომაც უღმერთოებს გვიწოდებენ (აქ ხაზგასმაა და გახსენება იმ ბრალდებისა, რაზეც ჩვენ არაერთგზის გვითქვამს, რომ ქრისტიანთა მიმართ წარმართთაგან გამოთქმული ერთ-ერთი ცილისწამება გულისხმობდა ქრისტიანთა წარმოდგენას საზოგადოების წინაშე, როგორც უღმერთოებისა, რომ თითქოს ისინი ღმერთობას და ღმერთებს უარყოფდნენ. სინამდვილეში, როგორც ყველა ღვთისმეტყველი და აპოლოგეტიც განმარტავს, ისინი მართლაც ჭეშმარიტად უარყოფდნენ (უარყოფენ) ანტიკურ ღმერთებს, მაგრამ სწამთ ერთი, უზენაესი და ყოვლისმპყრობელი ღვთისა. აი ამ ცილისწამების ალუზიაა ამ შემთხვევაში იუსტინე მარტვილის ამ სიტყვებში). ვაღიარებთ, რომ მართლაც უღმერთონი ვართ ამგვარ ცრუ ღმერთთა მიმართ, მაგრამ არა უჭეშმარიტესისადმი, სიმართლის, სიწმინდისა და ყველა სათნოების მამისადმი, ბოროტისაგან შეუზავებელი ღვთისადმი. ვეთაყვანებით და თაყვანს ვსცემთ მას (უზენაეს ღმერთს. ამ შემთხვევაში ჰიპოსტასურად ჯერ მამა ღმერთზეა მსჯელობა) და მისგან გამოსულ ძეს (ძე ღმერთს), რომელმაც გვასწავლა ეს ყოველივე. აგრეთვე ღვთის თანმხლებ და მისდამი მიმსგავსებულ კეთილ ანგელოზთა მხედრობას (თეოლოგიურ ტრადიციაში (საღვთო წერილში ეს სახეზეა) ერთ-ერთი პირველი შემთხვევაა ზეციურ ძალთა მხედრობად (ბერძ. ტოსტრატონ) სახელდება) სიტყვითა და ჭეშმარიტებით პატივს მივაგებთ". ავღნიშნავთ, რომ იუსტინე მარტვილის ტექსტი არ არის გამორიცხული მცირედით ხარვეზიანი იყოს. გარკვეული გადანაცვლებანია მონაკვეთებისა, იმიტომ, რომ როდესაც ის ჰიპოსტასურად მამისა და ძის შესახებ სწავლებას გვაწვდის, თავისთავად ცხადია იქ იგულისხმება სულიც, მაგრამ ეს ფრაზა რატომღაც დღევანდელ ჩვენს მიერ ხელმისაწვდომ ხელნაწერში გადანაცვლებულია ადგილით, რაც შეიძლება მექანიკური გადამწერისეული ცდომილება იყოს, იმიტომ, რომ ის ხაზგასმით ამბობს "და ვეთაყვანებით წინასწარმეტყველურ სულს" (პროფეტიკონ პნევმა), იგივე სულიწმინდას. შემდგომ იუსტინე მარტვილი ასკვნის: "ყველას ვისაც სურს სწავლა, რაც თვით ვისწავლე უშურველად გადავცემ". აქაც მკვეთრი ხაზგასმაა იმაზე, რომ იუსტინე მარტვილი თავის საკუთარ პიროვნულ მოძღვრებას, თავის მოძიებულს, თავის აღმოჩენილს თუ მოგონებულს კი არ გადმოგვცემს, არამედ რაც მან ისწავლა, რაც მას გადაეცა, იგივე გადმოიცემა მისგან. საღვთო ტრადიციის ერთი უცდომელი, ნოვატორობისა და სიახლეთა, შემატებათა, აგრეთვე დაკლებათა გარეშე, ერთ სისავსედ არსებული მოძღვრების მიმღებია იუსტინე მარტვილი და ჩვენამდე გადმომცემი. რაც შეეხება საკუთრივ ანგელოზებს, მათთან დაკავშირებით იუსტინე მარტვილი ასევე მკვეთრად უსვამს ხაზს იმას, რომ (რაც ასევე უადრესი უწყებაა თეოლოგიურ ტრადიციაში) ანგელოზები ზეციდან ზრუნავენ კაცთათვის. მისი თქმით "ღმერთმა, რომელმაც შექმნა მთელი სოფელი და დედამიწაზე კაცთ დაუმორჩილა ყოველივე, ხოლო ზეციური განწესებანი (იგულისხმება ცის მნათობები) ნაყოფთა აღმოცენებისა და ჟამთა ცვლისათვის შეამკო და ისინიც კაცთათვის შექმნა, მანვე განაჩინა ამგვარი საღვთო რჯულდება, რომლის ძალითაც ადამიანთა და საერთოდ ცისქვეშეთის გამგებლობა მათთვის განწესებულ ანგელოზებს ებოძა". აქ უკვე მკვეთრი ხაზგასმაა ანგელოზებზე, როგორც ადამიანთა მფარველებზე, ქალაქთა მფარველებზე, ქვეყნების მფარველებზე ანუ ერთა მფარველებზე. ეს მოძღვრება შემდგომში სხვა ღვთისმეტყველებთანაც კიდევ უფრო მეტი კომენტირებით იჩენს თავს, მათ შორის, ჩვენ შეგვიძლია მკვეთრად გამომხატველი ამ მოძღვრებისა წმ. გრიგოლ ნოსელი მოვიხსენოთ, უფრო მოგვიანებით მაქსიმე აღმსარებელი, რომლის ანგელოლოგია ამ შემთხვევაში უფრო კომენტარებში წარმოჩნდა, როდესაც მან განმარტა წმ. დიონისე არეოპაგელის ნაშრომი "ზეციური იერარქიის შესახებ". ასე რომ ეს მოძღვრება მხოლოდ I-II საუკუნეებით არ იფარგლება, არამედ თანამდევია და თანამგზავრია საერთოდ საეკლესიო ღვთისმეტყველების ისტორიისა ბოლო საუკუნეებამდე.</p>
<p> აქვე საგულისხმოა, რა თქმა უნდა, ისიც, რომ წმ. იუსტინე ანგელოზებს მათი სულიერების მიუხედავად, გარკვეული რამ სხეულის მქონედ წარმოგვიდგენს, ის კერძოდ ამბობს: "ისინი, რომლებიც ანგელოზები იყვნენ, ჭეშმარიტად ზეცაშიც იღებდნენ საზრდელს, თუმცა არა იმგვარივეს, როგორსაც ჩვენ ადამიანები. მანანას შესახებ, რომლითაც თქვენი (იუსტინე ეპაექრება ებრალ ტრიფონს) მამები გამოიკვებნენ უდაბნოში, წერილი ამბობს, რომ მათ ანგელოზთა პური ჭამეს. მე კი ვიტყოდი, რომ როდესაც სიტყვა (ბიბლიის სიტყვა) ამბობს ჭამეს, იმგვარად ამბობს ამას, როგორც ჩვენც შეგვეძლო ცეცხლის შესახებ, რომ იგი ყოველივეს ჭამს (იუსტინე გულისხმობს, რომ სიტყვა "ჭამს" არ უნდა გავიგოთ პირდაპირი მნიშვნელობით, არამედ სიმბოლურად, გადატანითი აზრით), თუმცა ამით იმას როდი ვგულისხმობთ, რომ კბილებითა და ყბებით ჭამენ ისინი (ანგელოზები), არამედ სულ სხვაგვარი წესით. ასე რომ აქაც არაფერი იქნება გაუგებარი, თუკი მცირედ მაინც განვისწავლებით სახისმეტყველებაში". ეს ციტატა მრავალი კუთხით გახლავთ უაღრესად მნიშვნელოვანი. პირველი იმიტომ, რომ იუსტინე მარტვილის მსჯელობა, რომ ანგელოზები გარკვეულწილად რაღაც სხეულით არიან შემოსილნი, ეს მხოლოდ და მხოლოდ იუსტინე მარტვილთან არ გვხვდება, ღვთისმეტყველთა შორის ამ სწავლებას მრავალი გამოთქვამს. ჩვენ გვქონდა შესაძლებლობა ერთ-ერთი მათგანის შრომა, სადაც ანალოგიური სწავლება შედის, გამოგვექვეყნებინა, კერძოდ ეს გახლავთ IV საუკუნის უდდიდესი მოძღვარის, წმ. მაკარი ეგვიპტრელის ერთ-ერთი კითხვა-მიგებითი ჰომილია, სადაც ავტორი ანგელოზებს ეთერულ სხეულს განუკუთვნებს. თვით წმ. იოანე დამასკელთანაც ეს სავსებით გამჭვირვალეა. როგორც იუსტინე მარტვილი გვეუბნება სხეულებრიობა, ისევე როგორც სხეულებრიობასთან დაკავშირებული სხვა გამონათქვამები საღვთო წერილისა თუ ეკლესიის მამებისა, სიმბოლურად არის გასაგები. სიმბოლურად არის გასაგები ძველი აღთქმის სიტყვებიც, რომ ებრაელებმა ანგელოზთა პური ჭამეს. ეს პირდაპირ არ შეიძლება გავიგოთ, არამედ მას სიმბოლური, გადატანითი მნიშვბნელობა აქვს. პურის ჭამა მას შეუძლია ვისაც ფიზიკური სხეული აქვს, მაგრამ სიმბოლურად თუ გავიგებთ პურის ჭამას, საზრდოობას, მაშინ სხეულებრიობაც სიმბოლურად უნდა გავიგოთ და ამიტომ ამბობს იუსტინე მარტვილი, რომ სახისმეტყველებაში განსწავლა აუცილებელია მსმენელისა და მკითხველისა. ეს სახისმეტყველებითი სწავლება კი ჩვენ გვაუწყებს, რომ ანგელოზებს სხეულებრიობა აქვთ არა ფიზიკური, არა ნივთიერი, არა შედგენილობითი გაგებით, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ იმ აზრით, რომ მათ აქვთ ფორმა, მათ აქვთ განსაზღვრულობა, ისინი არ არიან უსასრულოდ განფენილნი, როგორც ღმერთი, ანუ შემოსაზღვრულნი არიან. შეუძლებელია, რომ ანგელოზი ერთდროულად ორ ადგილას იყოს, ის უსწრაფესი გადაადგილებით, რა თქმა უნდა, შემძლეა იმისა, რომ მყისიერად ადამიანებს მოევლინოს, დახშულ კარში გავიდეს და სხვა, მაგრამ ორ ადგილას ერთდროულად ყოფნა ანუ, თუ ამას უფრო განვაზოგადებთ, ყველგან მყოფობა ყოვლად შეუძლებელია რომ ანგელოზს ჰქონდეს, ხოლო ვისაც ყველგანმყოფობა ანდა ორ ადგილას ერთდროულად მყოფობა არა აქვს, რა თქმა უნდა, ის შემოსაზღვრულია ფორმით და მას გარკვეული დასაზღვრულობა აქვს. სწორედ ამას გულისხმობს იუსტინე მარტვილი როდესაც ის ანგელოზთა სხეულებრიობაზე საუბრობს, და თუ ამ შემთხვევაში პარალელის გავლება და იუსტინე მარტვილის სწავლების, უხეშად რომ ვთქვათ, შემაგრებაა საჭირო სხვა დიდ ღვთისმეტყველთაგან, დავიმოწმებთ ერთ-ერთ უდიდეს ავტორიტეტს, წმ. იოანე დამასკელს, რომელიც პირდაპირ ამბობს, რომ "ანგელოზები უსხეულონი არიან ჩვენთან, ფიზიკურ ანუ ნივთიერ სამყაროში მყოფებთან, შედარებით, მაგრამ ჭეშმარიტ და ბუნებით უსხეულოსთან შედარებით, ერთადერთ უსხეულოსთან ანუ ღმერთთან შედარებით, ისინიც სხეულიანნი წარმოჩნდებიან". ეს იმიტომ, რომ ფორმა ყველა ქმნილებას აქვს, ქმნადობა თავისთავად ფორმაა, ქმნილებითობა თავისთავად ფორმობრიობაა, საზღვრებში ყოფნაა და გარკვეული განსაზღვრულობა, გარკვეული ფორმა, სულიერი ფორმა, რა თქმა უნდა, ნიშნავს იმას, რომ ანგელოზიც მარადიულად განეყოფა და ემიჯნება საღვთო ბუნებას. ერთადერთი ჭეშმარიტი უსხეულობა მხოლოდ საღვთო ბუნების თვისებაა და ჭეშმარიტი და აბსოლუტური უსხეულობა იმას ნიშნავს, რომ უსხეულობის მქონე არანაირი საზღვრით არაა შემოზღუდული და რასაც არანაირი საზღვარი არა აქვს დადებული ის ყველგან მყოფია. საზღვრის მქონე გარკვეული აზრით, უზენაეს უსხეულობასთან შედარებით, სხეულებრივად ითქმის. აი ამ გაგებითაა საუბარი ეკლესიის მამებთან ანგელოზთა სხეულობრიობაზე საუბარი და არანაირად იმ გაგებით, რომ თითქოს მათ, ოდნავ მაინც რაიმე აზრით, ხორციელება ჰქონდეთ, მატერიაში მყოფობა ჰქონდეთ, ანდა მატერიათა შორის თუნდაც ყველაზე უფაქიზესი მატერიის მქონენი იყვნენ. ეთერი პირდაპირი მნიშვნელობით მატერიის ერთ-ერთი სახეობაა, კერძოდ როგორც ეკლესიის მამები გვასწავლიან ესაა ცეცხლის ყველაზე წმინდა ნაწილი, ე.ი. უწმინდესი ცეცხლი, რითაც სხვადასხვა ღვთისმეტყველის სწავლებით ციური მნათობები არიან აგებულნი და თუკი ჩვენ ზოგ ღვთისმეტყველთან, მათ შორის მაკარი ეგვიპტელთან, ამ ტერმინს ვპოვებთ ანგელოზების სხეულებრიობასთან დაკავშირებით, აქაც სახისმეტყველები-თი კუთხითაა იგი შემოტანილი, ანუ ხაზგასმაა იმაზე, რომ ანგელოზების სხეულებრიობა იმდენად განშორებულია ჩვენი სხეულებრიობისგან, რომ თუ რაღაც სიმბოლოს შემოვიტანთ ყველაზე მეტად, მხოლოდ სახისმეტყველებითი კუთხით, ეთერი შეიძლება მას მიესადაგოს. აი ამ გაგებით საუბრობს იუსტინე მარტვილიც ანგელოზთა სხეულებრიობაზე.</p>
<p> ეს სწავლება, ანგელოზთა სხეულებრიობის შესახებ, რა თქმა უნდა განსხვავდება დაცემულ, იგივე ყოფილ ანგელოზთა, ძალთა სხეულებრიობასთან. ეს ცალკე საკითხი გახლავთ უკვე და ამ საკითხს ჩვენ შევეხებით შემდგომ საუბარში. წინასწარ კი იმას ავღნიშნავთ, რომ დაცემულ ძალთა, ყოფილ ანგელოზთა, უკეთურ ანგელოზთა, დემონთა სხეულებრიობა ემსგავსება იმ კეთილ, დაუცემელ ძალთა, სხეულებრიობას იმით, რომ არც მათ აქვთ არანაირი ნივთიერება, ნივთში მყოფობა, ხორციელება შედგენილობითი გაგებით, მაგრამ მათი სხეულებრიობა იმიტომ იმიჯნება დიამეტრულად დაუცემელ ძალთა სხეულობისგან, რომ სხეულებრიობაში იგულისხმება გარკვეული აზრით ვნებებით შემოზღუდვაც. თუ ვამბობთ, რომ სხეულებრიობა ეს გარკვეული შემოზღუდვაა, გარკვეული ზღვარია, ერთ-ერთი ზღუდე, რა თქმა უნდა, ვნებები გახლავთ, ვნებანი, რითაც შეპყრობილია ესა თუ ის ქმნილებითი არსი, ხოლო უკეთური ძალები, როგორც უკიდურესი ვნებებით შეპყრობილნი და ვნებათა დასაბამით, ამპარტავნებით, შემოზღუდულნი, ყველა სულიერი სახისმეტყველებითი გაგებით ყველაზე უფრო მეტად უხეში სხეულით არიან პყრობილნი. უხეში სხეულებრიობა არ ნიშნავს უხეშ ნივთიერებას, ხელმოსაკიდ და შესახებ მატერიას. უხეშობაში ამ შემთხვევაში იგულისხმება მათი სულიერი მდგომარეობის მაქსიმალური გაუხეშება იმ ვნებების გამო, რომელთა დასაბამიც ამპარტავნებაა და რომლებითაც უკეთური ძალები მთლიანად შებოჭილნი არიან, როგორც უმტკიცესი რამ ქსელით, უმტკიცესი რამ ხლართებით, ბადით, რასაც ისინი ნებაყოფლობითად შემოირტყამენ საკუთარ თავზე და ამიტომ ითქმის ცალკეულ შემთხვევებში სხვადასხვა ღვთისმეტყველის მიერ, რომ ყველაზე უფრო უხეში სხეული სწორედ მათ აქვთ, კვლავ ავღნიშნავთ, უხეში არა ხორციელების, ნივითიერების, მატერიალურობის და შედგენილობის გაგებით, არამედ ვნებადობის გაგებით. აი ამ ნიშნით მკვეთრი გამიჯვნაა კეთილ ანგელოზთა სხეულებრიობისგან, რამდენადაც კეთილ ანგელოზთა შორის ვნებადობა არ არსებობს, იქ არის უვნებობა ანუ აპათეია, ხოლო ეშმაკეულ ძალებში არის ყოვლადი ვნებადობა, ვნებადობის მაქსიმალური გამოვლინება და შესაბამისად იმ აპათეიას ანუ უვნებობის საპირისპიროდ მათი სხეულებრიობა ყოვლადი ვნებადობაა და ვნებებით გამსჭვალულობაა.</p>
<p> ტერმინი "სახისმეტყველება" თვით იუსტინესგან არის შემოთავაზებული და სხვათაშორის გვინდა ავღნიშნოთ, რომ ტერმინ "სახისმეტყველების" ერთ-ერთი უადრესი დამოწმება საეკლესიო ტრადიციაში სწორედ იუსტინე მარტვილთან გვაქვს. ტერმინი, რომელიც ქართულად ითქმის როგორც სახისმეტყველება (ძველ ქართულად სახისმეტყუელებაი), გახლავთ უაღრესად წარმარტებული კალკი ბერძნული სიტყვისა "ტროპოლოგია", ტროპოს ბერძნულად გახლავთ სახე (აქედანაა სხვათაშორის დღევანდელ ლიტერატურადმცოდნეობაშიც კვლავ მყარად ფეხმოკიდებული ტერმინი "ტროპი", "ტროპიკა", ანუ იგივე სახე სიმბოლო), ხოლო ლოგია მოგეხსენებათ არის მეტყველება. ასე რომ ტერმინი "ტროპოლოგია", რაც ჩვენ ანტიკურ პერიოდშიც გვხვდება, საეკლესიო გამოყენებაში პირველად როგორც ვხედავთ წმ. იუსტინე მარტვილთან დასტურდება. სხვათაშორის შემდეგ ამ ტერმინს ძალიან ხშირად იყენებს ორიგენე. ჩვენ გვქონდა კიდეც ერთი ასეთი ვარაუდი თავის დროზე, რომ გამომდინარე უცილობელი ფაქტიდან, რაც გულისხმობს ტერმინ "სახისმეტყველების" უაღრეს გავრცელებას ქართულ ტრადიციაში, დაწყებული განსაკუთრებით X საუკუნიდან, შეიძლებოდა გვევარაუდა, რომ ბერძენ სახისმეტყველთა ანუ ბერძენ ტროპოლოგთა, იმ მოღვაწეთა შრომები სადაც ტერმინი ტროპოლოგია ხშირად იყო გამოყენებული, შესაძლოა ქართულად თარგმნილი ყოფილიყო, იმიტომ, რომ ეს აშკარად კალკია ბერძნული სიტყვისა, დამოუკიდებელი შენაქმნი არ გახლავთ და თუ ბერძნული სიტყვის კალკია, ეს უკანასკნელი მხოლოდ მაშინ იქმნება ხოლმე როდესაც ესა თუ ის ძეგლი ითარგმნება მეორე ენაზე და ამა თუ იმ ტერმინის კალკირებული თარგმნის აუცილებლობა დგება დღის წესრიგში. იუსტინე მარტვილი იგულისხმება ამ შემთხვევაში, ორიგენე თუ რომელიმე სხვა ბერძენი სახისმეტყველი და მისი შრომები ძნელი სათქმელია, მაგრამ ალბათ რამდენიმე ისეთი შრომა უნდა ყოფილიყო ქართულად თარგმნილი ადრეულ პერიოდში, სადაც ეს ტერმინი "ტროპოლოგია" ბერძნულში გამოყენებული იყო და მათი თარგმნის შესაბამისად ქართულში ტერმინი "სახისმეტყველება" უნდა აღმოცენებულიყო. ნამდვილი დამამკვიდრებელი ქართულ ენაში ამ სიტყვისა გახლავთ წმ. გიორგი მთაწმინდელი, ყველაზე ხშირად ჩვენ მასთან გვხვდება აღნიშნული ტერმინი. რამდენადაც აქ ეს მხარეც შეიძლება იყოს ყურადსაღები, სიტყვის სულიერი გრძნობა გიორგი მთაწმინდელთან არის აბსოლუტურად თვალსაჩინო, პირდაპირ შეგვიძლია ვთქვათ (ეს არ იქნება, რა თქმა უნდა, ხაზგასმა სხვა მოღვაწეთა უფრო დაკნინებულობაზე და უდარესობაზე), რომ გიორგი მთაწმინდელის მიმართება სიტყვისადმი არის აბსოლუტურად განსაკუთრებული. ის ისე გრძნობს სიტყვას, ისეთი სულიერი გრძნობადობა აქვს სიტყვისადმი, რომ ყოველ ლექსიკურ მონაცემს ქართული ენისას უდიდესი სიყვარულით მოუხმობს და ცდილობს რაც შეიძლება მეტი უფრო ადრინდელი, უკვე დავიწყებას მიცემული, ტერმინი გადაურჩინოს მომავალ თაობებს. რადგან ამ მხარეს შევეხეთ, შეიძლება ეს უინტერესო არ იყოს, ორი სიტყვით ავღნიშნავთ მხოლოდ, რომ როდესაც კი გიორგი მთაწმინდელი რაიმე შრომას მეროე გზის თარგმნიდა, უკვე არსებულ თარგმანს კვლავ თარგმნიდა ხელახლა, ძველი თარგმანის მთელ ტერმინოლოგიურ და ლექსიკურ მონაცემებს, განსაკუთრებით ისეთებს, რომლებიც უკვე ჟამგადასული იყო და აღარ იხმარებოდა მის დროინდელ მეტყველებაში, კი არ კარგავდა, არამედ კვლავ მოუხმობდა, მაგრამ ეს მოხმობა რომ მკითხველისთვის ტექსტის აღქმის გამაძნელებელი არ ყოფილიყო, რა თქმა უნდა, ახალ შესატყვისსაც იქვე ურთავდა. მაგალითად ტერმინი "არძანიგი" საკმაოდ არქაული გახლავთ და იგი ნიშნავს პატიოსანს, როდესაც გიორგი მთაწმინდელმა ხელმეორედ თარგმნა ბასილი დიდის "ექვსთა დღეთა", უფრო ადრინდელ თარგმანში დადასტურებული ტერმინი "უარძანიგესი" ანუ უპატიოსნესი მან ის არ უგულებელყო, დატოვა და ერთი ბერძნული ტერმინი ორი შესატყვისით გადმოსცა, როგორც უარძანიგეს და უპატიოსნეს, ისევე როგორც მსგავსი სიტუაციაა მრავალ სხვა შემთხვევაშიც. ამიტომაა, რომ გიორგი მთაწმინდელთან ჩვეულებრივი მოვლენაა ერთი ბერძნული სიტყვის ორი, სამი, ზოგჯერ ოთხი შესატყვისით გადმოტანაც კი, რომ მთელი ლექსიკური სიმდიდრე ქართული ენისა, მთელი ველი, დიაპაზონი ლექსიკური განფენილობისა, მთელივე სისავსით წარმოჩნდეს მის თარგმანში. ამას ხაზს იმიტომ ვუსვამთ, რომ ტერმინი სახისმეტყველება მან სხვაგვარი გრძნობით აღიქვა, ეს სიტყვა მისთვის იმდენად გამომსახველია, იმდენად მრავლისმეტყველია, რომ თითქმის ყოველ ნაბიჯზე აურაცხელი სხვადასხვა ბერძნული ტერმინის შესატყვისად იყენებს მას, იქნება ეს "ჰიპოდეიგმა", რაც ჩვეულებრივ სახეს ნიშნავს, "პარადეიგმა", რაც ასევე სახეს ნიშნავს, "ტროპოს" ცალკე აღებული, "სიმბოლონ" თვითონ სიმბოლო, თუნდაც "პნევმატიკოს ლოგოს" (სულიერი სიტყვა), რის შესატყვისადაც შეიძლება მას ქართულად ასევე სახისმეტყველება ქონდეს მოხმობილი და მრავალი სხვა. შესაბამისად ტერმინ "სახისმეტყველების" ქართულ ტრადიციაში ნამდვილი დამამკვიდრებელი უეჭველად წმ. გიორგი მთაწმინდელია, ხოლო ბიზანტიურ ტრადიციაში, როგორც ვნახეთ, მისი შემომტანი უეჭველად იუსტინე მარტვილი ჩანს.</p>
<p> მაგრამ როგორც იტყვიან "პირველსავე სიტყუასა მოვიდეთ" და დავუბრუნდეთ დემონთა შესახებ წმ. იუსტინე მარტვილის სწავლებას, რაზეც ჩვენ წინა საუბარში შევჩერდით. ამჯერად ხაზს გავუსვამთ იმას, რომ იუსტინე მარტვილის მკვეთრი მითითებით დემონები მარადიულ ცეცხლში დაისჯებიან ქრისტეს მეორედ მოსვლის ჟამს. უკვე ეს სამომავლო ხვედრი უკეთურებისა, უკეთური ძალებისა, იუსტინე მარტვილთან ღვთისმეტყველურად განმარტებულია და გადმოცემულია, იუსტინე აღნიშნავს: "ჩვენ შორის ბოროტ დემონთა პირველ სათავედ გველი ითვლება, იგივე სატანა და ეშმაკი, რომელსაც მოელის ცეცხლში შთანთქმა მის ლეგიონთან და თანმხლებ ადამიანებთან ერთად. მათი დაუსრულებელი და საუკუნო სასჯელის შესახებ წინდაწინ გვაუწყა ქრისტემ" (სახარებაში სიტყვებით "წარვედით ცეცხლსა მას საუკუნესა"). აქ ძალიან საყურადღებოა, რომ იუსტინე მარტვილი ამ სასჯელის მიმართ, ე.ი. მეორედ მოსვლის შემდეგ უკეთურთა სასჯელის მიმართ, იყენებს არა მხოლოდ ტერმინს "საუკუნო" (საუკუნო სასჯელი), არამედ აგრეთვე მეორე ტერმინს "დაუსრულებელი", რითაც იუსტინე მარტვილი უკვე პატრისტიკის დასაბამშივე, თეოლოგიური ხაზის დასაბამშივე მკვეთრად წარმოაჩენს მართლმადიდებლურ სწავლებას იმასთან დაკავშირებით, რომ სასჯელი, ჯოჯოხეთი არის მარადიული და რომ ის არასოდეს არ დაბოლოვდება. რატომ სჭირდება ტერმინ "საუკუნოს" ამგვარი გაძლიერება მეორე ტერმინით "დაუსრულებელი"? შესაძლოა თვით იუსტინე მარტვილის დროს ამის საჭიროება არ ყოფილიყო, მაგრამ ყოველი ქრისტიანი მოღვაწე, დიდი ღვთისმეტყველი, წინასწარმჭვრეტიცაა მოგეხსენებათ და როგორც ხშირ შემთხვევაშია ამა თუ იმ მოღვაწეზე, პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, მოციქულებზე და შემდგომ მათ კვალს მიდევნებულ ეკლესიის მამებზე, გვიანდელ მამათაგან თქმული, ჩვენ შეგვიძლია ასეთი ახსნაც მივცეთ, რომ იუსტინე მარტვილმა წინდაწინ განჭვრიტა სამომავლოდ აღმოცენებადი ერესი, ცრუ სწავლება ჯოჯოხეთისეული ტანჯვის დაბოლოებისა და თვით ჯოჯოხეთის დროებითობის შესახებ. მოგეხსენებათ მთელი სიმკვეთრით ამ ცრუ სწავლებას ასაბუთებდა ორიგენე და ის ამას აკეთებდა, როგორც ეს საერთოდ ხდება მწვალებელთა შორის, საღვთო წერილის მრუდი განმარტების საფუძველზე. მას რა თქმა უნდა ეუბნებოდნენ თუ როგორ შეიძლება ჯოჯოხეთისეული ტანჯვა დაბოლოებადი იყოს, როდესაც მაცხოვარი პირდაპირ ამბობს "წარვედით ცეცხლსა მას საუკუნესა". აქ ორიგენემ ასეთი გამოსავალი მოძებნა (ის რაც ქართულად ტერმინი "საუკუნოა" ბერძნულში გახლავთ ასეთი ტერმინით გადმოცემული "აიონიოს". ქართული ტერმინი სავსებით იფარავს იმ აზრს, რასაც ბერძნული ტერმინი გულისხმობს და ამიტომ ჩვენ შეგვიძლია ქართულ ტერმინზე ავაგოთ ორიგენეს მსჯელობა), იგი ამბობს "საიდან მომდინარეობს ტერმინი "საუკუნო"? რა თქმა უნდა ტერმინისგან "საუკუნე", მაგრამ რა არის საუკუნე? საუკუნე არის გარკვეული დროით შემოსაზღვრული ჟამიერი ხანგრძლივობა". ისევე როგორც ბერძნული "აიონ", ქართული "საუკუნე", თუნდაც რუსული "ვეკ" მართლაც გარკვეულ მონაკვეთს გულისხმობს ჟამისას და არა მარადიულობას და უსასრულობას. შეიძლება ტერმინი "საუკუნე" დღეს გამოკვეთილად 100 წელია, მაგრამ ძველად ის შეიძლება ყოფილიყო 100 ან 1000 წელიც. ქართულ ენაში სხვათაშორის მეორე ტერმინიც არსებობდა ამგვარი მნიშვნელობისა, ეს გახლავთ ტერმინი "დარი", რომელიც ნიშნავდა გარკვეულ ციკლს წლებისას, ისევე როგორც საუკუნე, ეს ციკლი შეიძლებოდა ყოფილიყო 100 წელი და შეიძლება ყოფილიყო 1000 წელი. სხვათაშორის როდესაც იოანე საბანისძე წერს "წმ. აბო თბილელის მარტვილობაში", რომ "ჩვენ მეშვიდესა დარსა ზედა ვდგავართ", აქ მეშვიდე დარში იგულისხმება მეშვიდე ათასწლეული. მას შეეძლო ეთქვა ჩვეულებრივ, რომ "მეშვიდესა საუკუნესა ზედა ვდგავართო", იმიტომ, რომ საუკუნესაც ქონდა ათასწლეულობის გაგება, მაგრამ ამ შემთხვევაში არ აქვს გადამწყვეტი მნიშვნელობა საუკუნეში ას წელს ვიგულისხმებთ თუ ათასს, ორივე შემთხვევაში დაბოლოებადი ციკლი წლებისა მოიაზრება და ორიგენეც ამბობდა, რომ თუ საუკუნე გარკვეულ ციკლს ნიშნავს წლებისას, საუკუნოვანიც დაუსრულებელს და მარადიულს კი არ ნიშნავს, არამედ გარკვეულ ციკლს წლებისას, რომელიც დაბოლოვდება. მაშინ როცა საეკლესიო ტრადიციაში მართალია არსებითი სახელი საუკუნე, ბერძნულად აიონ, მართლაც დაბოლოებადი ციკლის აღმნიშვნელი იყო, მაგრამ მისგან ნაწარმოები ზედსართავი "საუკუნოვანი" (აიონიოს) მარადიულობის მნიშვნელობითაა ჩვეულებრივ. ისევე როგორც რუსულშიც მკვეთრია ეს სხვაობა, სხვა არის "ვეკ" და სხვა არის "ვეჩნი", რაც ასევე მარადიულს ნიშნავს. მაგრამ თუ ადამიანს ნახელოვნები და მზაკვრულად თხზული მსჯელობის აგება სწადია, ორიგენე კი ცალკეულ შემთხვევებში ამის დიდოსტატი გახლდათ, რა თქმა უნდა მას შეეძლო ეს არგუმენტად გამოეყენებინა. მაგრამ რა ვუყოთ იმას, რომ თვით წმ. იუსტინე მარტვილი ორიგენეზე უწინარეს არა მხოლოდ საუკუნოს უწოდებს ჯოჯოხეთისეულ ტანსჯვას, არამედ აგრეთვე პირდაპირ დაუსრულებელს, დაუსრულებელი ხომ უეჭველად მარადიულია და მართლაც არასოდეს არ დამთავრდება.+ დასრულებადი არ შეიძლება ჩვენ დაუსრულებლად წარმოვაჩინოთ. ამიტომ გავუსვით ხაზი ამ სიტყვებს, ამითაა ეს სიტყვები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი, რომ უკეთურთა დაუსრულებელი და საუკუნო სასჯელის შესახებ წინდაწინ გვაუწყა იუსტინემ, უკეთურებში კი იგულისხმებიან პირველ რიგში დაცემული ანგელოზები და შემდგომ მათ მიდევნებული ადამიანები.</p>
<p> "ხოლო ამგვარი რამ (მათი საუკუნო სასჯელში ყოფნა) ახლავე იმიტომ არ იქმნება, - განაგრძობს იუსტინე, რომ აყოვნებს ღმერთი ადამიანთა გამო, რადგანაც წინდაწინ უწყის, რომ ზოგიერთები უნდა ცხონდნენ სინანულის გზით, ხოლო ზოგიერთები ჯერ კიდევ უნდა იშვნენ". აქ უკვე ჩვენ ვხედავთ თეოდიცეურ ანუ ღვთის მართლმსაჯულებითი ხედვით კაცობრიობის ისტორიის განჭვრეტას. ეს საკითხი ყოველთვის დასმულა ეკლესიის ისტორიაში, თუ რატომ არ ხდება მაცხოვრის მოვლინება კვლავ და რატომ არ განისჯებიან მყისიერად უკეთურნი, ანუ რატომ გახანგრძლივდა დრო მაცხოვრის პირველი მოსვლიდან მეორედ მოსვლამდე. ეკლესიის მამებს, როგორც ვხედავთ, თვით იუსტინე მარტვილის დროიდან ამ კითხვაზე პასუხი გაცემული აქვთ, რომ ეს ხდება კვლავ ადამიანთა გამო, კვლავ ადამიანთა ცხონებისათვის. უფლისმიერი მსჯავრი აყოვნებს, მაგრამ აყოვნებს არა იმიტომ, რომ უფალი არ არის შემძლე მსჯავრისა და დასჯის აღსრულებისა, რა თქმა უნდა, მყისიერად ძალუძს ეს ყოვლის მპყრობელს, არამედ ადამიანთა გამო, რამდენადაც ისინი, რომლებიც ჯერაც ცოცხალნი არიან შემძლენი არიან ამავე დროს იმისა, რომ მოინანიონ, ვიდრე ხორცში მყოფობენ სინანულის ჟამი აქვთ და აგრეთვე, როგორც იუსტინე ამბობს "სამომავლოდ კვლავაც სხვებიც უნდა იშვნენ, რომლებიც ცხონებას ეზიარებიან". ასე რომ მეორედ მოსვლამდე იუსტინე მარტვილის მითითებით დემონებს კვლავ ძალუძთ აცთუნონ ადამიანები, მაგრამ მაცხოვარი აყოვნებს მეორედ მოსვლას არა იმის გამო, რომ დემონებს ცდუნების შესაძლებლობა აქვთ და რაც შეიძლება მეტი ცდუნდნენ, არამედ პირუკუ დემონებთან დაპირისპირებით კვლავაც მრავალნი გამოიცადნონ ღვაწლში და მრავალნი ცხონდნენ. შემდეგში წმ. გრიგოლ ნოსელი უფრო მეტყველ სახეს მოძებნის ამ მოძღვრების გამოსათქმელად, ის შემოიტანს სიმბოლოს ქვეწარმავლისას, ქვეწარმავალს როდესაც თავი შეემუსრება, როდესაც მას თავი გაეჭეჭყება, მისი კუდი კიდევ უფრო მეტად ბორგავს, თუმცა ის არსობრივად უკვე მკვდარია, იმიტომ, რომ სიცოცხლის ძალა და სიცოცხლის მომცემი ძალა შემუსვრილია მასში. მაცხოვრის პირველმა მოვლიინებამ თავი განუგმირა ბოროტებას, ბოროტების ბუნება განგმირა, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყოფით გამოვლინებაში ის არ ბორგავს, პირიქით უფრო მეტად ბორგავს, როგორც უკვე კვდომით გამსჭვალული, მომაკვდინებელი ისრით გამსჭვალული ქვეწარმავალი, რომელიც მკვდარია თავით, რომლის თავი, არსება ანუ ბუნება მკვდარია, მაგრამ რომლის კუდიც კვლავაც ბორგავს და უფრო მეტად აგონიაშია იგი. ამიტომ ამბობს იუსტინე მარტვილი, რომ "მეორედ მოსვლამდე დემონები უფრო მეტად გულმოდგინეობენ, რომ დააბრკოლონ ადამიანების ღვთისკენ მიქცევა. მათი იარაღია ერეტიკული სწავლებანი და მწვალებლები ქადაგებენ არა მამასა და ძეს, არამედ სხვა ღმერთს, სწორედ დემონთაგან ნასწავლებს. დემონებმა ანუ ეშმაკებმა დააბრმავეს ებრაელები და აღძრეს ისინი ლოგოსის, იესო ქრისტეს ჯვარზე საცმელად, მაგრამ რადგანაც უწყიან, რომ მაცხოვარმა მოწაფეები მოავლინა წარმართებთან, რომ მოექციათ ეს წარმართები. ეს უკეთურნი და მათ დაქვემდებარებული ადამიანები (მაშინაც, შემდგომაც და შეგვიძლია ვთქვათ დღესაც), მთელი ძალით წინ აღუდგებიან ჭეშმარიტების გავრცელებას, თუმცა სახელი იესო ქრისტესი თრგუნავს და იმორჩილებს მათ". აი ეს სწავლება ასე მეტყველად გადმოცემული გახლავთ იმავე ზემოთ ხსენებული სიტყვისგების 30-ე თავში.</p>
<p> ეს უკეთურება, რა თქმა უნდა, მჭიდროდ უკავშირდება დასაბამიერი ცოდვის საკითხს, ცოდვის დაძლევის საკითხს, რადგანაც ცოდვის დაძლევა გზა არის განღმრთობისკენ, ეს სხვა თემა გახლავთ და მას შემდგომ საუბარში განვიხილავთ.</p>
<p></p>
</div>