ფიოდორ დოსტოევსკი - მემორინე

თავი I

   როგორც იქნა, ორი კვირის განშორების შემდეგ ჩვენებთან დავბრუნდი. აგერ უკვე მესამე დღეა, რულეტენბურგში იყვნენ. უფალმა უწყის, რა ამბით მელიან-მეთქი, ვფიქრობდი, მაგრამ შევცდი. გენერალი ძალზე ქედმაღლურად მიყურებდა, ძლივს ინება ჩემთან გასაუბრება და თავის დასთან გამგზავნა. აშკარა იყო, საიდანღაც ფული მოეგდოთ ხელთ. ისიც კი მომეჩვენა, გენერალს სინდისი ჰქენჯნის და თვალს ვერ მისწორებს-მეთქი. მარია ფილიპოვნა თავაუღებლივ რაღაცას ფაციფუცობდა და სასხვათაშორისოდ მელაპარაკა, თუმცა ფული კი გამომართვა, დათვალა და ჩემი პატაკიც მოისმინა. სადილად მეზენცოვს, ფრანგსა და კიდევ ვიღაც ინგლისელს ელოდნენ. როგორც სჩვევიათ, ფულიანობის დროს მუდამ წვეულებას მართავენ, მოსკოვურად. პოლინა ალექსანდროვნამ დანახვისთანავე მკითხა, აქამდე სადა ხარო, და, პასუხისთვის არ დაუცდია, სადღაც გაეშურა. უეჭველია, განგებ მოიქცა ასე, მაგრამ გასაუბრება მაინც მოგვიწევს, სათქმელი ბევრი დაგვიგროვდა.

   ოტელის მეოთხე სართულზე პატარა ოთახი მომიჩინეს. აქაურებმა იციან, რომ გენერლის ამალას ვეკუთვნი. ზედ ეტყობათ, უკვე მოუსწრიათ თავის გამოჩენა. გენერალს აქაურები უმდიდრეს რუს დიდებულად მიიჩნევენ. სადილობამდე, სხვა დავალებებთან ერთად, ორი ათასფრანკიანი ბილეთი მომცა დასახურდავებლად. ოტელის კანტორაში დავახურდავე. ახლა კი მილიონერებად მიგვიჩნევენ. ყოველ შემთხვევაში, მთელ კვირას მაინც. ის იყო, მიშას და ნადიას სასეირნოდ წაყვანა დავაპირე, კიბიდან მომაბრუნეს, გენერალი გიხმობსო. მოეხასიათა, შეეტყო, სად წავიყვანდი ბავშვებს. ეს კაცი ნამდვილად თვალს ვერ მისწორებს. ეგებ უნდა კიდეც ჯიქურ შემომხედოს, მაგრამ ყოველთვის ისე დაჟინებით, ესე იგი, ისე უპატივცემულოდ ვაჩერდები, რომ როგორღაც შეცბება ხოლმე. მაღალფარდოვანი, ერთიმეორეზე უთავბოლოდ გადაბმული ფრაზები დამაყარა, მერე ერთიანად დაიბნა და ძლივს გამაგებინა, რომ ვოკსალისაგან კარგა დაშორებით, პარკში მესეირნა ბავშვებიანად ბოლოს მთლად გაცხარდა და მკაცრად დასძინა: „თორემ, ვინ იცის, ეგებ, ვოკსალში, რულეტზეც წაიყვანოთ. მომიტევეთ, - დაუმატა მან, - მაგრამ ვიცი, თქვენ საკმაოდ თავქარიანი ბრძანდებით და შეიძლება ითამაშოთ კიდეც. თუმცა, მე თქვენი მენტორი არა ვარ და არც მსურს ასეთი როლი ვიკისრო, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, უფლება მაქვს ვისურვო, რომ თქვენ, როგორც იტყვიან, თავი არ მომჭრათ“...
- ჰო, მაგრამ მე ხომ ფული არ გამაჩნია, - მივუგე მშვიდად, - რომ ვითამაშო, უნდა მომეძევებოდეს რამე.
- ფულს დაუყოვნებლივ მიიღებთ, - თქვა გენერალმა, - ოდნავ აილეწა, ბიუროში დაიწყო ქექვა, დავთარში ჩაიხედა და აღმოჩნდა, რომ მისგან ასოც მანეთამდე მერგებოდა: - როგორ გავსწორდეთ, - წამოიწყო მან, - ტალერებზე უნდა გადავიყვანოთ. აი, ინებეთ ასი ტალერი ერთიანად, დანარჩენიც, რასაკვირველია, არ დაგეკარგებათ.
უხმოდ გამოვართვი ფული.
- გეთაყვა, ნუ იწყენთ ჩემს სიტყვას, თქვენ ისეთი ფხუკიანი ხართ. თუ დაგარიგეთ, ეს ისე, ასე ვთქვათ, გაგაფრთხილეთ და, რასაკვირველია, მაქვს კიდეც ამისათვის ერთგვარი უფლება...
სადილობისას, როცა ბავშვებიანად შინ ვბრუნდებოდი, მთელ კავალკადას გადავეყარე. ჩვენები რაღაც ნანგრევების სანახავად ყოფილიყვნენ. ორი დიდებული ეტლი, ჩინებული ცხენები! m-ll Blanche მარია ფილიპოვნასა და პოლინასთან ერთად იჯდა ეტლში. ფრანგი, ინგლისელი და ჩვენი გენერალი ცხენებზე ამხედრებულიყვნენ. გამვლელები ჩერდებოდნენ და თვალს აყოლებდნენ; ყველაფერი ეფექტურად გამოიყურებოდა, ოღონდ გენერალს არ დაეყრება-მეთქი ამით დიდი ხეირი, ვვარაუდობდი: იმ ოთხიათას ფრანკს, რაც მე ჩამოვუტანე, ის თანხაც რომ დავუმატოთ, რაც როგორც ჩანს, აქ იგდეს ხელთ, ახლა მაგათ შვიდი ან რვა ათასი ფრანკი თუ ექნებათ-მეთქი; ეს კი მარტო m-ll Blanche-საც არ გასწვდებოდა. Mademoiselle Blanche დედამისთან ერთად ჩვენს ოტელში დაბინავებულა; სადღაც აქვეა ჩვენი ფრანგიც. ლაქიები მას „m-r le comte”-ს ეძახიან, m-lle Blanche-ს დედა თავის თავს „m-me la comtesse“-ს უწოდებს. ვინ იცის, ეგებ მართლაც comte et comtesse არიან.
   ვიცოდი, რომ m-r le comte ვერ მიცნობდა, სადილად რომ შევიყრებოდით. გენერალი კი, რასაკვირველია, გუნებაშიც არ გაივლებდა ჩვენს გაცნობას, ანდა ჩემს წარდგინებას; m-r le comte კი ნამყოფია რუსეთში და იცის, ის, ვისაც რუსები outchitel-ს ეძახიან, ბევრს არაფერს წარმოადგენს. ფრანგი ძალიან კარგადაც მიცნობს, მაგრამ კაცმა რომ თქვას, სადილზე ხომ მიუპატიჟებლად გამოვცხადდი: ეტყობა, გენერალს მხედველობიდან გამორჩა განკარგულება გაეცა, თორემ, რასაკვირველია table d’hôte-ზე მომიწევდა სადილობა. ჰოდა, უკითხავად გამოვცხადდი. გენერალმა წყრომით შემომხედა; კეთილმა მარია ფილიპოვნამ უმალ მიმიჩინა ადგილი; მისტერ ასტლეისთან შეხვედრამ ნამდვილად მიხსნა, და მეც უნებლიედ მათი საზოგადოების წევრი გავხდი.
ამ უცნაურ ინგლისელს ჯერ პრუსიაში გადავეყარე, ვაგონში, სადაც ერთმანეთის პირისპირ ვისხედით, როცა ჩვენებს დავედევნე. მერე, საფრანგეთში გადავაწყდი, ბოლოს კი შვეიცარიაში; ორ კვირაში ორჯერ შევხვდი - და ახლა მოულოდნელად უკვე რულეტენბურგში შევეფეთე. ჩემს სიცოცხლეში არ მინახავს მსგავსი მორიდებული კაცი. ასე მორცხვობა უგუნურებაა და თვითონაც, რა საკვირველია, კარგად უწყის ეს ამბავი, რადგანაც სულაც არ არის უგუნური. ისე, კაცმა რომ თქვას, უწყინარი და მიმზიდველი ადამიანია. პრუსიაში, პირველი შეხვედრისას, ძალისძალად გამოველაპარაკე. მითხრა, ამ ზაფხულს ნორდკაპში ვიყავი და ძალიან მინდა, ნიჟეგოროდის ბაზრობას დავესწროო. არ ვიცი, როგორ გაიცნო გენერალი; ვფიქრობ, უსაზღვროდ შეჰყვარებია პოლინა, მის შემოსვლაზე წამოწითლდა. ერთობ ეამა, მაგიდასთან მის გვერდით რომ მოვხვდი; ეტყობა, უკვე გულითად მეგობრად მთვლის.
   სუფრაზე ფრანგი უჩვეულოდ ლაღობდა. ყველას მედიდურად და ქედმაღლურად ექცეოდა. მოსკოვში კი, მახსოვს, ტყავში ძვრებოდა. ძალიან ბევრს ლაქლაქებდა ფინანსებზე და რუსულ პოლიტიკაზე. გენერალი ხანდახან ბედავდა შესიტყვებას - ისიც მოკრძალებით, მაგრამ ღირსების შეუბღალავად.
   რაღაც საოცარ გუნებაზე დავდექი. რასაკვირველია, ჯერ კიდევ შუა სადილობამდე მივმართავდი ჩემს თავს ჩვეულებრივი და მუდმივი კითხვით: „რას ველოლიავები ამ გენერალს და რატომ აქამდე არ გავეცლები-მეთქი“. შიგადაშიგ პოლინა ალექსანდროვნას გადავხედავდი; იგი ზედაც არ მიყურებდა. ბოლოს და ბოლოს გავცხარდი და უკმეხობა დავიწყე.
ყველაფერი იმით დაიწყო, რომ არც ვაციე, არც ვაცხელე, როხროხითა და უკითხავად ჩავერიე სხვათა საუბარში. თავი და თავი ის იყო, ფრანგთან წაჩხუბება მინდოდა. გენერალს მივუბრუნდი, მგონი სიტყვაც გავაწყვეტინე და უცებ ხმამაღლა და გარკვევით გამოვაცხადე, რომ ამ ზაფხულს პირდაპირ შეუძლებელია, რუსმა ოტელში ტაბლდოტზე ისადილოს-მეთქი. გენერალი გაოცებით მომაჩერდა.
- თუ კაცი თავს პატივს სცემ, - სხაპასხუპით მივაყარე, - გალანძღვაც შეგხვდება და მაგარი წკიპურტებიც უნდა მოითმინო. პარიზსა და რაინზე, შვეიცარიაშიც კი, ტაბლდოტზე იმდენი პოლონელი და მათი თანამოაზრე ფრანგია, რომ რუსს კრინტიც ვერ დაუძრავს.
ყველაფერი ეს ფრანგულად ვთქვი. გენერალი გაოგნებული მომჩერებოდა, აღარ იცოდა, ჩემს თავაშვებულობაზე გამწარებულიყო თუ მარტოოდენ გაოცებულიყო.
- ეტყობა, ვიღაცამ სადღაც ჭკუა გასწავლათ, - მითხრა ფრანგმა აგდებულად და ზიზღით.
- პარიზში ჯერ ერთი პოლონელი შემომელანძღა, - მივუგე მე, - მერე ფრანგი ოფიცერი, რომელიც პოლონელს გამოექომაგა. მერე კი ფრანგების ერთმა ნაწილმა ჩემი მხარე დაიჭირა, როცა მოვყევი, როგორ დავიკიდე ფეხებზე მონსინიორის ყავა.
- ფეხებზე დაიკიდეთ? - მკითხა გენერალმა ქედმაღლური გაოცებით და მიმოიხედა კიდეც. ფრანგმა უნდობლად გადმომხედა.
- დიახაც. - მივუგე მე, - რადგან ორი დღის განმავლობაში დარწმუნებული ვიყავი, შეიძლება ჩვენი საქმეების გამო რომში შევლა დამჭირდეს-მეთქი, გავწიე უწმინდესი მამის პარიზის საელჩოში, რათა პასპორტზე ვიზა მიმეღო. იქ ერთი აბატი დამიხვდა, ასე, ორმოცდაათი წლის, ხმელ-ხმელი, უცხვირპირო, თავაზიანად, მაგრამ მეტისმეტად მშრალად მომისმინა და, დაიცადეთო, მითხრა. თუმცა ვჩქარობდი, მაგრამ რა ჩარა მქონდა, ჩამოვჯექი, ამოვიღე „Opinion nationale“ და დავიწყე რუსეთის უხამსი ლანძღვა-გინების კითხვა. ამასობაში ყური მოვკარი, რომ მეზობელი ოთახიდან ვიღაც მოვიდა მონსინიორთან; ვხედავდი, ეს ჩემი აბატი როგორ ლაქუცობდა. ისევ გავუმეორე ჩემი თხოვნა; კიდევ უფრო მშრალად მითხრა, მოითმინეთო. ცოტა ხნის შემდეგ კიდევ შემოვიდა ერთი უცნობი, საქმეზე ვარო - ვინმე ავსტრიელი გახლდათ, მოუსმინეს და მაშინვე ზევით გაჰყვნენ. ამაზე უკვე გავცხარდი, წამოვდექი, აბატთან მივედი და გადაჭრით ვუთხარი, რადგან მონსინიორი მთხოვნელებს იღებს, ნება მომეცით მეც ვნახო-მეთქი. აბატმა უჩვეულო გაოცებით იბრუნა პირი. ვერც კი გაიგო, რანაირად ბედავს ვიღაც ვიგინდარა რუსი, შეედაროს მონსინიორის სტუმრებსაო? ყოვლად უშვერი ტონით, თითქოსდა უხარია ჩემი დამცირებაო, ამხედ-დამხედა და დამიტატანა: „როგორ გგონიათ, თქვენი გულისთვის მონსინიორი ყავას მოსცდებაო?“ ახლა მე ავყვირდი და აბატზე უფრო ხმამაღლა: „მაშინ იცოდეთ, რომ ფეხებზე მკიდია მაგ თქვენი მონსინიორის ყავა! ახლავე თუ არ მოგიციათ ვიზა პასპორტზე, თვითონ მას შევუვარდები“.
- რაო? იმ დროს, როცა მასთან კარდინალი ზის? - წამოიძახა აბატმა, ძრწოლით გამეცალა, კარს ეცა და ხელები გულზე დაიკრიფა, ვითომ, უმალ მოვკვდები და შენ კი არ გაგიშვებო.
   ავდექი და მივახალე, ერეტიკოსი და ბარბაროსი ვარ-მეთქი, „que je suis hèrètique et barbare“ და რომ ეგ არქიეპისკოპოსები, კარდინალები, მონსინიორები და სხვანი ჩემთვის ერთია-მეთქი. ერთი სიტყვით, ვაგრძნობინე, რომ არ შევეპუებოდი. აბატმა წყრომით შემომხედა, მერე პასპორტი გამომგლიჯა და ზემოთ წაიღო. ერთი წუთის შემდეგ ვიზა უკვე მქონდა. ხომ არ ინებებთ შემოწმებას? აი! - ამოვიღე პასპორტი და რომის ვიზა დავანახე.
- მაგრამ თქვენ ხომ... - წამოიწყო გენერალმა...
- თავი რომ ბარბაროსად და ერეტიკოსად გამოგიცხადებიათ, მაგას უხსნიხართ, - სიცილით შენიშნა ფრანგმა. – Cala n’etait pas si bête“.
- აბა ამ ჩვენს რუსებს ხომ არ წავხედავდი; სხედან აქ, კრინტის დაძვრას ვერ ბედავენ და მზად არიან რუსობაზეც ხელი აიღონ. ყოველ შემთხვევაში, პარიზში, ჩემს ოტელში, განსაკუთრებული ყურადღებით მექცეოდნენ მას შემდეგ, როცა ყველას მოვუყევი აბატთან წაკიდების ამბავი. ჩასუქებულმა პოლონელმა, თანამეინახეთა შორის ჩემდამი ყველაზე მტრულად განწყობილმა კაცმა, მეორე პლანზე გადაინაცვლა. ფრანგები სულ გადაირივნენ, როცა ვუამბე, რომ ორი წლის წინ ვნახე ერთი კაცი, რომელსაც თორმეტ წელს ფრანგმა ეგერმა ესროლა - მხოლოდ იმიტომ, რომ თოფი დაეცალა. ეს კაცი მაშინ მხოლოდ ათი წლის ბალღი ყოფილა, იმის ოჯახს ვერ მოესწრო მოსკოვიდან გახიზვნა.
- შეუძლებელია, - აწრიალდა ფრანგი, - ფრანგი ჯარისკაცი ბალღს არ ესროდა!
- მიუხედავად ამისა, მართალს მოგახსენებთ, - მივუგე მე, - ეს ამბავი მიამბო ერთმა პატივცემულმა, აწ გადამდგარმა კაპიტანმა, ჩემი თვალით მინახავს ნაჭრილობევი მის ლოყაზე.
ფრანგი სხაპასხუპით, უთავბოლოდ ალაპარაკდა. გენერალმა დააპირა მიმხრობოდა მას, მაგრამ ვურჩიე, წაეკითხა, თუნდაც ნაწყვეტები, გენერალ პეროვსკის „ჩანაწერებიდან“. რომელიც თორმეტ წელს ტყვედ ყოფილიყო ფრანგებთან. ბოლოს მარია ფილიპოვნამ რაღაცაზე გადაიტანა საუბარი, რათა ჩვენი წალაპარაკება შეეწყვიტა. გენერალი შემომწყრა, რადგან მე და ფრანგი თითქმის ავყვირდით. მისტერ ასტლეის კი, ეტყობა ჭკუაში დაუჯდა ფრანგთან ჩემი წაკიდება, ნასადილევს შემთავაზა ერთად დაგველია თითო ჭიქა ღვინო. საღამოს, როგორც მოსალოდნელი იყო, მოვახერხე თხუთმეტიოდე წუთი მელაპარაკა პოლინა ალექსანდროვნასთან. ჩვენი საუბარი სეირნობისას მოხერხდა. ყველანი ვოკსალისაკენ წავიდნენ პარკში; პოლინა შადრევანის წინ სკამზე ჩამოჯდა, ნადია კი იქვე, ბავშვებთან სათამაშოდ გაუშვა. მეც გავუშვი მიშა შადრევანთან და, როგორც იქნა, მარტონი დავრჩით.
   თავიდანვე, რასაკვირველია, საქმეებზე ვისაუბრეთ. პოლინა გაცხარდა, როცა მხოლოდ შვიდასი გულდენი გადავეცი. იგი დარწმუნებული იყო, რომ პარიზიდან მისი ბრილიანტების გირავნობაში ორი ათასზე მეტსაც კი მოვუტანდი.
- აუცილებლად მჭირდება ფული, - თქვა მან, - და, რადაც არ უნდა დამიჯდეს, ვიშოვი. თუ არა და, ვიღუპები.
ჩემს არყოფნაში მომხდარი აქაური ამბები გამოვკითხე.
- ისეთი არაფერია, პეტერბურგიდან ორჯერ მივიღეთ ცნობა. ჯერ იყო და ბებია ცუდადააო, ორი დღის შემდეგ კი - მგონია, უკვე მოკვდაო. ტიმოფეი პეტროვიჩმა შეგვატყობინა, - დასძინა პოლინამ. - ის წესიერი კაცია, ტყუილს არ იკადრებს, ველოდებით უკანასკნელ, საბოლოო ცნობას.
- გამოდის, აქ ყველანი მოლოდინში ხართ? - ვკითხე მე.
- რასაკვირველია: ყველა და ყველაფერი; აგერ ნახევარი წელია ამითა ვსულდგმულობთ.
- თქვენც? - ვკითხე მე.
- თუმცა მე ნათესავად არ მოვხვდები, მხოლოდ გენერლის გერი ვარ და ეგაა, მაგრამ დარწმუნებით ვიცი, ანდერძში მეც მომიხსენიებს.
- ასე მგონია, თქვენ ძალიან ბევრი გერგებათ, - ვუთხარი ბეჯითად.
- ჰო, ბებიას ვუყვარდი, მაგრამ რატომ გგონიათ?
- მითხარით, - კითხვითვე მივუგე მე, - ჩვენი მარკიზიც, ვგონებ, ჩახედულია ოჯახურ საიდუმლოებაში?
- თქვენ კი რაღად გაინტერესებთ ეს ამბავი? - მკითხა პოლინამ, თან კუშტად და ცივად შემათვალიერა.
- რა საკითხავია. თუ არ ვცდები, გენერალმა მოასწრო მისგან ფულის სესხება.
- გამოცანა გერგებათ.
- ჰოდა, განა ფულს მისცემდა, ბებილოს ამბები რომ არ იცოდეს? შეამჩნიეთ თუ არა, სადილობისას მან სამჯერ მაინც ახსენა ბებია და „ბებილოო“, თქვა: „la baboulinka“. რა ახლო და კეთილმეგობრული დამოკიდებულებაა!
- ჰო, მართალს ბრძანებთ; როგორც კი შეიტყობს, რომ ანდერძით მეც რაღაც მერგო, მაშინვე მაშვლებს მომიგზავნის. ამის შეტყობა გინდოდათ, არა?
- ჯერაც არ მოუგზავნია მაშვლები? მე კი ვფიქრობდი, კაი ხანია, ჩალიჩობს-მეთქი.
- ძალიანაც კარგად მოგეხსენებათ, რომ არა, - გულწრფელად თქვა პოლინამ. - სად შეხვედრიხართ ამ ინგლისელს? - დაუმატა წუთიერი სიჩუმის შემდეგ.
- ვიცოდი, რომ ახლა ინგლისელის ამბავს გამომკითხავდით.
მოვუყევი გზაში მისტერ ასტლეისთან ჩემი ადრინდელი შეხვედრების ამბავი. „ძალიან მორიდებული და მოსიყვარულე კაცია და, ალბათ, უკვე შეუყვარდით კიდეც?“
- ჰო, შევუყვარდი, - მიპასუხა პოლინამ.
- თანაც, რასაკვირველია ფრანგზე ბევრად უფრო მდიდარია.
- რაო, ფრანგს მართლა მოეძევება რამე? დანამდვილებით?
- რა მოგახსენოთ. რაღაც château ჰქონია. გუშინაც მითხრა გენერალმა დაბეჯითებით. კიდევ რის შეტყობას ინებებთ?
- მე კი, თქვენ რომ ვიყო, უსათუოდ ინგლისელს მივთხოვდებოდი.
- რატომ? - მკითხა პოლინამ.
- ფრანგი უფრო ლამაზია, მაგრამ ფლიდია. ინგლისელი კი, გარდა იმისა, რომ ნამუსის კაცია, ბევრად მდიდარიცაა. - მოვუჭერი მე.
- კი, მაგრამ ფრანგი მარკიზია და თან ძალიან ჭკვიანი. - მომიგო პოლინამ მშვიდად.
- მერე მართალი თუა ეგ ამბავი? - განვაგრძე მე წინანდებურად.
- ნამდვილად.
პოლინას საშინლად არ მოსწონდა ჩემი კითხვები და ვხედავდი, როგორ უნდოდა გავებრაზებინე თავისი ტუტუცური პასუხებით, უხეში ტონით. ესეც მაშინვე მივახალე.
- რა გაეწყობა, უნდა ვაღიარო, ნამდვილად მართობს თქვენი სიფიცხე: თუნდაც იმიტომ, რომ ნებას გაძლევთ ასეთი შეკითხვებითა და ვარაუდებით მომმართოთ, ხომ კიდეც უნდა იწვნიოთ სანაცვლო.
- თავს უფლებამოსილად ვთვლი, ყველაფერი გკითხოთ, - მივუგე მშვიდად, - სწორედ იმიტომ, რომ ყველაფრისათვის მზად ვარ. ახლა სიცოცხლეც არად მიღირს.
პოლინამ გადაიხარხარა.
- უკანასკნელად, შლანგენბერგზე მითხარით, მზად ვარ თქვენს პირველსავე სიტყვაზე გადავეშვა უფსკრულშიო, იქ კი, მგონი, ათასი ფუტი მაინც იქნება სიღრმე. მე ოდესმე წარმოვთქვამ ამ სიტყვას, ერთადერთს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ვიხილო, როგორ შეასრულებთ დანაქადებს. და, დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, წარბსაც არ შევიხრი. თქვენ მე მძაგხართ, - სწორედ იმიტომ, რომ ამდენს გითმენთ, და კიდევ უფრო შემძაგდებით იმიტომ, რომ ასე მჭირდებით. მაგრამ სანამ მჭირდებით, კიდეც უნდა მოგიფრთხილდეთ.
პოლინამ წამოდგომა დააპირა. ბრაზმორეული ლაპარაკობდა. ამ ბოლო ხანებში ჩემთან საუბარს მუდამ ბოღმითა და ბრაზით აღსავსე ამთავრებდა, ნამდვილი ბრაზით.
- ნება მიბოძეთ, გკითხოთ, რას წარმოადგენს mademoiselle Blanche? - ვკითხე მე; - ამითღა ვეცადე დამეყოვნებინა, სანამ ჩვენს შორის ყველაფერი არ გაირკვეოდა.
- თვითონაც კარგად მოგეხსენებათ, ვინ არის mademoiselle Blanche. მას აქეთ არაფერი შეცვლილა. ალბათ, გენერლის თანამეცხედრე გახდება - რასაკვირველია, თუ დადასტურდა ბებიას სიკვდილის ამბავი, რადგან mademoiselle Blanche-საც, დედამისსაც და მის cousin-მარკიზსაც მშვენივრად მოეხსენებათ ჩვენი გაკოტრების ამბავი.
- გენერალს ძალიან უყვარს?
- ახლა ეგ არაა თავი და თავი. მისმინეთ და დაიხსომეთ: გამომართვით ეს შვიდასი ფლორინი და წადით სამორინეში, მოიგეთ ჩემთვის რულეტზე რაც შეიძლება ბევრი. ახლა ძალიან მჭირდება ფული. ამის თქმა იყო და, ნადიას დაუძახა, ვოკსალისაკენ გაემართა და ჩვენებს შეერია. მე კი მარცხნივ პირველსავე ბილიკს დავადექი. ვფიქრობდი და გაოცებას ვიყავი. თითქოს თავში რამე ჩამარტყესო, ისე იმოქმედა სამორინეში წასვლის ბრძანებამ. საოცარია: ამდენი თავსატეხი გამიჩნდა და მე კი ერთიანად პოლინასადმი ჩემი გრძნობების ანალიზს მივეცი თავი. მართალია, იმ ორ კვირას, სანამ აქ არ ვიყავი, უკეთ ვგრძნობდი თავს, ვიდრე ახლა, დაბრუნების დღეს, თუმცა, გზაში გახელებული ვნაღვლობდი, ცხელებიანივით ვბორგავდი, ძილშიც კი გამუდმებით პოლინა მედგა თვალწინ. ერთხელ (შვეიცარიაში შემემთხვა ეს ამბავი) ვაგონში, ძილში, ეტყობა, პოლინას გავემძრახე, და გულიანად ვაცინე ჩემი თანამგზავრები. ახლა კიდევ ერთხელ ვკითხე ჩემს თავს: მიყვარს თუ არა პოლინა? და ამ ერთხელაც ვერ მოვახერხე პასუხის გაცემა, ანუ ახლაც, მეასეჯერ მივუგე ჩემს თავს, პოლინა მძულს-მეთქი. დიახ, მე იგი მძულდა. იყო წუთები (ეს წუთები სწორედ ჩვენი საუბრის დასასრულს დგებოდა), როცა ნახევარი სიცოცხლის ფასად მზად ვიყავი, დამეხრჩო იგი. გეფიცებით, შესაძლებლობა რომ მქონოდა, ნელ-ნელა გამეყარა პოლინას გულში დანა, - ასე მგონია, იარაღს სიამოვნებით ჩავბღუჯავდი. ყოვლადწმიდას გეფიცებით, შლაგენბერგზე, იმ ხახადაბჩენილ პუანტზე, პოლინას მართლა რომ ეთქვა ჩემთვის უფსკრულში გადაეშვიო, წამით არ დავფიქრდებოდი, სიამოვნებითაც ჩავიდენდი ამას. ეს ვიცოდი. ასე იყო თუ ისე, ამას ბოლო უნდა მოღებოდა. ყოველივე ეს პოლინასაც ჩინებულად ჰქონდა შეგნებული, და ის აზრი, რომ მე სავსებით სწორად და გარკვევით მესმის, რომ იგი ჩემთვის მიუწვდომელია, რომ ჩემი ფანტაზია, ოცნება აუხდენელია - მჯერა, ეს აზრი პოლინას განსაკუთრებულ სიამოვნებას ანიჭებს; ასე რომ არ იყოს, განა პოლინა, ესოდენ ფრთხილი და ესოდენ წინდახედული, ჭკვიანი, გამენდობოდა? ასე მგონია, აქამომდე ისე მიყურებს-მეთქი, როგორც დედოფალი გარდასულ დროთა, რომელმაც გაშიშვლება იწყო მონის წინაშე, რადგან მონას არაკაცად თვლის-მეთქი. დიახ, პოლინა არაკაცად მთვლის.
   ახლა კი მისგან დავალებული მქონდა ყოველმიზეზგარეშე მომეგო რულეტზე. სადღა მეცალა იმის განსჯისთვის, რისთვის და რატომ სჭირდება ფული ასე სასწრაფოდ და რა განსაკუთრებული მოსაზრებანი აფუთფუთდა მის მარადჟამს აფორიაქებულ გონებაში? თანაც, ამ ორ კვირაში, ეტყობა, ისეთმა ფაქტებმა იჩინა თავი, რომლებზედაც მე წარმოდგენა არა მქონდა. ახლა ყველაფერი სასწრაფოდ უნდა გამომეცნო, განმეჭვრიტა. მაგრამ ჯერჯერობით საამისოდ არ მეცალა: რულეტზე მიმეჩქარებოდა.

თავი II

   გამოგიტყდებით, უსიამოვნო გრძნობა დამეუფლა. კი გადავწყვიტე, ვითამაშებ-მეთქი, მაგრამ სხვის ყისმათზე თამაში სულაც არ მეჭაშნიკებოდა. რაღაცნაირად გაოგნებულიც ვიყავი და სამორინეში წინდაწინვე გულნაკლულმა შევაბიჯე. იმთავითვე არ მეჭაშნიკა იქაურობა. ვერ ვიტან ამ ლაქიობას, რაზედაც ამდენს წერენ მთელი ქვეყნისა და, განსაკუთრებით, ჩვენი რუსული გაზეთების ფელეტონებში, სადაც თითქმის ყოველ გაზაფხულზე ფელეტონისტები ჰყვებიან ორ ამბავს: ჯერ ერთი, სამორინეს დარბაზების რაღაც გასაოცარ დიდებულებასა და ფუფუნებაზე, მეორე - მაგიდებზე თითქოსდა დახვავებულ ოქროს ზვინებზე. ამას უბრალოდ უანგარო პირფერობისათვის ჰყვებიან, ამისთვის ფულსაც კი არ უხდიან ფელეტონისტებს. ამ საზიზღარ დარბაზებში არავითარი ფუფუნება არ სუფევს, ოქრო, ზვინებად კი არა, ერთი ბეწო ძლივს იქნება. რასაკვირველია, ათასში ერთხელ, მთელი სეზონის მანძილზე, ვინმე ახირებული ინგლისელი ან აზიელი, ვთქვათ, თურქი, როგორც ამ ზაფხულს, უცებ წააგებს ან მოიგებს დიდძალს: დანარჩენები კი მხოლოდ წვრილმან გულდენებზე თამაშობენ, და საერთოდ, მაგიდებზე გვარიანი ქესატობაა. როგორც კი სამორინეში ფეხი შევდგი, პირველად ჩემს სიცოცხლეში, ერთხანს ვერ ვბედავდი თამაშს. თანაც იმდენ ხალხში საძრაობა არ იყო, მაგრამ მარტოც რომ ვყოფილიყავ, მაშინაც, ვფიქრობ, უმალ წავიდოდი, თამაშის დაუწყებლად. გამოგიტყდებით, გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა და ავღელდი კიდეც. დაბეჯითებით ვიცოდი და კარგახანია გადაწყვეტილი მქონდა, რომ რულეტენბურგიდან თავს იოლად ვერ დავიძვრენდი, რაღაც რადიკალური და გადამწყვეტი მოხდებოდა ჩემს ცხოვრებაში. რაც არის, არის. მოსახდენი უნდა მოხდეს. ისე, სასაცილო კია, ამდენს რომ მოველი რულეტიდან, მაგრამ ასე მგონია, უფრო სასაცილოა ყველას მიერ აღიარებული დრომოჭმული აზრი, თითქოს სიგიჟე და დამთხვეულობაა, კაცი თამაშიდან რასმე მოელოდეს. რითაა თამაში ფულის მოხვეჭის სხვა საშუალებაზე, ვთქვათ, ვაჭრობაზე უარესი? ისე, მართალია, ასიდან ერთი თუ იგებს, მაგრამ მე რა მესაქმება?
   ყოველ შემთხვევაში, გადავწყვიტე მხოლოდ თვალი მიმეტანებინა და ამ საღამოს სერიოზული არაფერი წამომეწყო. ამ საღამოთი თუ რამ მოხდებოდა, მოხდებოდა უნებლიეთ და გაკვრით - ასეთი გუმანი მქონდა. გარდა ამისა, თვითონ თამაშიც უნდა შემესწავლა, რადგან რულეტის ათასგზის აღწერილობას, რასაც გაფაციცებით ვკითხულობდი, თავი და ბოლო მაინც ვერ გავუგე მანამ, სანამ თვითონ ჩემი თვალით არ ვიხილე.
   თავიდანვე ყველაფერი ბინძური მეჩვენა - ზნეობრივად ბინძური და ამაზრზენი. არა, ამ ხარბ და აფორიაქებულ ხალხზე როდი მოგახსენებთ, ათობით, ასობითაც რომ ირევიან სამორინეს მაგიდების გარშემო. მე პირადად ცუდს არაფერს ვხედავ ადრე და მალე გამდიდრების სურვილში. მუდამ დიდ სისულელედ მეჩვენებოდა ერთი თავგადაკლული და გაქსუებული მორალისტის აზრი, რომელიც ვიღაცის თავისმართლებაზე „აკი ცოტ-ცოტას ჩამოდიანო, - პასუხობდა: მით უარესი, წვრილმანი ანგარებააო“. თითქოს ერთი არ იყოს წვრილმანი და დიდი ანგარება. საქმე პროპორციებშია - რაც როტშილდისათვის წვრილმანია, ჩემთვის მთელ სიმდიდრეს შეადგენს, ხოლო მოხვეჭასა და მოგებაზე თუ მიდგება საქმე, ხალხი რულეტზე თუ სხვაგან მხოლოდ იმას აკეთებს, რომ ერთმანეთს რაღაცას სცინცლავს ან აგებს. საერთოდ, ყვლეფა-გლეჯა საძაგლობაა თუ არა - სხვა ამბავია. ახლა ამ პრობლემის გადაჭრას არ ვაპირებ. რადგან მე თვითონ მეტისმეტად ვიყავი მოგების სურვილით შეპყრობილი, მთელი ანგარება და, თუ გნებავთ, მთელი ანგარებიანი სიბინძურე, სამორინეში შესვლისას, როგორღაც ხელს მაძლევდა, მიბიძგებდა კიდეც. ძალიანაც კარგია, როცა კი არ ლოლიაობენ, არამედ აშკარად და ხელაღებით მოქმედებენ. ანდა რატომ უნდა მოიტყუოს კაცმა თავი? ამაო გარჯაა! განსაკუთრებით ულაზათო, ერთის შეხედვით, ის გახლავთ, ეს მემორინე არამზადები ასეთის პატივისცემით, სერიოზულობითა და მოკრძალებით რომ ირევიან მაგიდების გარშემო. აი, რატომაა აქ მკვეთრად გამიჯნული, რას ეძახიან mauvais genre-ს და რა შეეფერება პატიოსან კაცს. არსებობს ორგვარი თამაში - ერთი, ჯენტლმენური, მეორე - პლებეური, ანგარებიანი, მდაბალთა თამაში. აქ ეს მკაცრადაა გამიჯნული - და არსებითად ამ გამიჯვნაში რაოდენი სიმდაბლეა? ჯენტლმენი, სიტყვაზე, ჩამოვა ხუთ ან ათ ლუიდორს, იშვიათად მეტსაც, ხანდისხან, შეიძლება, ათას ფრანკსაც ჩამოვიდეს, თუ ძალიან მდიდარია, მაგრამ მხოლოდ გასართობად, მხოლოდ თავშესაქცევად, თვალი რომ ადევნოს მოგება-წაგების პროცესს; ოღონდ ეგაა, არ უნდა დაინტერესდეს მოგებით. მოგებისას, სიტყვაზე, შეიძლება ხმამაღლა გაიცინოს, გარშემომყოფთაგან ვისმე გამოელაპარაკოს, შეიძლება მეორედაც ჩამოვიდეს და მეორეჯერაც ორმაგად ამოიგოს, მაგრამ მხოლოდ ცნობისწადილისათვის, მხოლოდ იღბლიანობის შესამოწმებლად, გასაანგარიშებლად და არა მოგების პლებეური სურვილით. ერთი სიტყვით, ყველა ამ სამორინო მაგიდებს, რულეტს, trente et quarante-ს მხოლოდ გართობად მიიჩნევს, რაც მოწყობილია მისდა საამებლად. ანგარება და ფლიდობა, რაზედაც დაფუძნებულია ბანკი, გუნებაშიც არ უნდა გაივლოს. სასურველია, თუ, სიტყვაზე, დანარჩენ მემორინეებსაც, დანარჩენ ხურდამურდა ხალხსაც, რომლებიც გულდენებს დაჰკანკალებენ - მიიჩნევს ისეთსავე ჯენტლმენებად და მდიდრებად, როგორიც თვითონაა, და ჩათვლის, რომ სხვებიც მხოლოდ გასართობად და თავშესაქცევად თამაშობენ. ამგვარი უგულებელყოფა სინამდვილისა და გულუბრყვილო ჭვრეტა ადამიანებისა, რასაკვირველია, განსაკუთრებულად არისტოკრატული იქნებოდა. ვხედავდი, ზოგიერთი დედები როგორ უბიძგებდნენ თავიანთ უმწიკვლო და მოხდენილ, თხუთმეტ-თექვსმეტი წლის ასულებს, მისცემდნენ ოქროს რამდენიმე მონეტას, ასწავლიდნენ თამაშის წესებს. ქალიშვილი მოიგებდა თუ წააგებდა, უსათუოდ იღიმებოდა და ძალზე კმაყოფილი გაეცლებოდა მაგიდას.
ჩვენი გენერალი ერთის ამბით, დინჯად მიუახლოვდა მაგიდას. ლაქია გამოქანდა სკამის მოსაწოდებლად, მაგრამ გენერალს არც შეუნიშნავს იგი; ნება-ნება გახსნა ქისა, დიდხანს იქექებოდა შიგ, როგორც იქნა ამოიღო სამასი ფრანკი ოქროთი, ჩამოვიდა შავზე და მოიგო. მოგებული არც კი აუღია, იქვე დატოვა, მაგიდაზე. ისევ შავი ამოვიდა. არც ამჯერად უხლია ხელი და, როცა მესამედ წითელი ამოვიდა, ერთბაშად დაკარგა ათას ორასი ფრანკი. იგი ღიმილით გაშორდა მაგიდას და არაფერი დაიმჩნია. დარწმუნებული ვარ, გული მოეწურა და, ორ-სამჯერ მეტს რომ ჩამოსულიყო, ნირი წაუხდებოდა და აღელდებოდა. თუმცა, ჩემს თვალწინ ერთმა ფრანგმა მოიგო და მერე ხალისითა და ყოველგვარი აღელვების გარეშე ისევ წააგო ოცდაათიათას ფრანკამდე. ნამდვილი ჯენტლმენი არ უნდა აღელდეს, მთელი საბადებელიც რომ წააგოს. ფული ჯენტლმენობაზე იმდენად დაბლა უნდა იდგეს, რომ არც კი უნდა ღირდეს მასზე თავის მტვრევა. რასაკვირველია, დიდ არისტოკრატულობაში ჩამოგერთმევათ ამ გარემოების, სიბინძურისა და სიმდაბლის უგულებელყოფა. ხანდისხან კი არანაკლები არისტოკრატულობაა, გადახედო, შეათვალიერო კიდეც, თუნდაც ლორნეტით, ეს ვიგინდარები. მაგრამ მხოლოდ იმგვარად, რომ მთელი ეს წუმპე და ბრბო მხოლოდ და მხოლოდ ჯენტლმენთა გასართობად, თავშესაქცევ წარმოდგენად მიიჩნიო. შეიძლება თვითონაც გამოიჭყლიტო ამ ბრბოში, ოღონდ ირგვლივ მხოლოდ დაკვირვებულ თვალს უნდა ავლებდე, ღრმად დარწმუნებული, რომ თქვენ გარედან მაყურებელი ხართ და სულაც არ ეკუთვნით ამ წრეს. თუმცა, მეტისმეტი დაკვირვებულობაც არ ვარგა: არც ეს ჩამოგერთმევათ ჯენტლმენობად, რადგან დიდი არაფერი სანახაობაა და არ ღირს მძაფრ დაკვირვებად. ანდა რა სანახაობაა. ჯენტლმენს არც ეკადრება მისთვის განსაკუთრებული ყურადღების მიქცევა. ყოველ შემთხვევაში, მე პირადად მომეჩვენა, რომ ყოველივე ეს ძალიან საყურადღებოა, განსაკუთრებით იმათთვის, ვინც მარტო თვალისთვის წყლის დასალევინებლად როდი მოსულა, არამედ თავის თავს კეთილსინდისიერად და წრფელად აკუთვნებს მთელ ამ ვიგინდარებს. რაც შეეხება ჩემს სანუკვარ ზნეობრივ მრწამსს, ამ მსჯელობასთან, რასაკვირველია, მას ხელი არა აქვს. როგორც გნებავთ, ისე ჩამომართვით; ნამუსის მოსაწმენდად ვამბობ, მაგრამ აი, რას დავძენ; ამ ბოლო ხანებში რატომღაც ძალიან მომძულდა, რომელიმე ზნეობრივ ნორმებში ჩამეტია ჩემი საქციელი და აზრები. სულ სხვა რამ დამეუფლა...
   ვიგინდარა მართლაც ბინძურად თამაშობს. მე პირადად სულ არ მეუცხოვება ის აზრი, რომ იქვე მაგიდასთან ხდება ჩვეულებრივი ყვლეფა. კრუპერები, რომლებიც მაგიდის ბოლოში სხედან, თვალყურს ადევნებენ ჩამოსვლას და მოთამაშეებს ანგარიშს უსწორებენ, უამრავი საქმე აქვთ. აი, ვინ არის ნამდვილი ვიგინდარა! კრუპერები მეტწილად ფრანგები არიან. სხვათაშორის, იმიტომ კი არ ვაკვირდები და ვიხსომებ, რომ მერე რულეტი აგიწეროთ; მინდა გავიწაფო, რომ ვიცოდე, როგორ მოვიქცე მომავალში. მაგალითად, მე შევნიშნე, რომ არაფერია იმაში არაჩვეულებრივი, როცა მაგიდაზე აფათურდება უცებ ვიღაცის ხელი და მოხვეტავს იმას, რაც თქვენ მოგიგიათ. იწყება დავა, არც თუ იშვიათად ყვირილი და, მიდი და ამტკიცე, ეძებე მოწმეები, რომ თქვენი ჩამოსვლა იყო!
   თავდაპირველად ამგვარი ოინები ჩინურ ანბანად მეჩვენებოდა; მხოლოდ გუმანით ვგრძნობდი და ზოგჯერ ვხვდებოდი კიდეც, რომ უნდა ჩამოვსულიყავი რიცხვებზე, კენტსა და ლუწზე, ფერებზე; პოლინა ალექსანდროვნას ფულიდან იმ საღამოს მხოლოდ ასი გულდენის ჩამოსვლა ვცადე. ის აზრი, რომ თამაშს ჩემს ყისმათზე არ ვიწყებ, როგორღაც მბორკავდა, თავგზას მიბნევდა. საოცარი უსიამო განცდა დამეუფლა, მინდოდა, რაც შეიძლებოდა მალე განვთავისუფლებულიყავი მისგან; ასე მეჩვენებოდა, პოლინას მაგიერ თამაშით ჩემს ბედს ხელსა ვკრავ-მეთქი. ნუთუ არ შეიძლება ეზიარო სამორინო მაგიდას და მყისვე ცრუმორწმუნე არ გახდე? დავიწყე იმით, რომ ამოვიღე ხუთი ფრიდრიხსდორი, ესე იგი ორმოცდაათი გულდენი, და, ჩამოვედი წყვილზე. ბორბალი დატრიალდა და ამოვიდა ცამეტი. წავაგე. რაღაც ავადმყოფური შეგრძნებით, მხოლოდ იმიტომ, რომ ხელ-ფეხი გამხსნოდა და იქაურობას გავცლოდი, ისევ ჩამოვედი ხუთ ფრიდრიხსდორს წითელზე. ამოვიდა წითელი. ათივე ფრიდრიხსდორი ჩავედი - ისევ წითელი ამოვიდა. ისევ მთელი ფული ერთბაშად დავდე - ისევ წითელი ამოვიდა. ახლა ორმოცი ფრიდრიხსდორი მქონდა, აქედან ოცი თორმეტ შუათანა ციფრებზე დავდე ალალბედზე, არც ვიცოდი, რა გამოვიდოდა აქედან. სამმაგად გადამიხადეს. ამგვარად, ათი ფრიდრიხსდორი უცებ ოთხმოცად იქცა. იმდენად აუტანლად მეჩვენა ეს უცნაური და უჩვეულო გრძნობა, რომ წასვლა ვარჩიე. მეჩვენებოდა ჩემს ყისმათზე რომ მეთამაშა, სულ სხვაგვარად მოვიქცეოდი. მაინც, ყველა, ოთხმოცივე ფრიდრიხსდორი ისევ ჩავედი წყვილზე. ამჯერად ოთხი გამოვიდა. კიდევ ოთხმოცი გადმომიყარეს. მთელი ასსამოც ფრიდრიხსდორიანი გროვა მოვბღუჯე და პოლინა ალექსანდროვნას საძებნელად გავწიე.
   ყველანი სადღაც პარკში გაკრეფილიყვნენ და მხოლოდ ვახშმად მოვახერხე პოლინას ნახვა. ამჯერად ფრანგი არ ჩანდა, გენერალი თავს თავისუფლად გრძნობდა. სხვათაშორის, საჭიროდ მიიჩნია გავეფრთხილებინე, სასურველად არ მიმაჩნია სამორინო მაგიდის სიახლოვეს გიხილოთო. მისი აზრით, თავი მოეჭრება, თუ მე ყველაფერს წავაგებ. „მაგრამ ძალიან ბევრიც რომ მოიგოთ, მაინც თავი მომეჭრება, - დასძინა მან დიდის ამბით. - რასაკვირველია, მე უფლება არა მაქვს შევზღუდო თქვენი საქციელი, მაგრამ თვითონ განსაჯეთ...“ და, თავის ჩვეულებისამებრ, სიტყვა არ დაასრულა. მე ცივად მივუგე, რომ ძალიან ცოტა ფული მაქვს და, ამრიგად, არ შემიძლია შესამჩნევად წავაგო, კიდეც რომ დავიწყო თამაში-მეთქი. როცა ზემოთ, ჩემს ოთახში ავდიოდი, მოვასწარი პოლინა ალექსანდროვნასათვის მიმეცა მისი მოგება და გამოვუცხადე, მეტს აღარ ვითამაშებდი მის მაგიერ.
- ვითომ რათაო? - მკითხა შეშფოთებულმა.
- იმიტომ, რომ ჩემს ყისმათზე მინდა ვითამაშო, - მივუგე მე და თან გაოცებით შევათვალიერე. - როგორღაც მბოჭავს ამნაირი პირობა.
- თქვენ კვლავაც დაბეჯითებით გწამთ, რომ რულეტი თქვენთვის ერთადერთი გამოსავალი და საშველია? - მკითხა მან დაცინვით. ისევ სერიოზულად მივუგე, ასეა-მეთქი. რაც შეეხება ჩემს რწმენას, რომ უსათუოდ მოვიგებ, დაე, ეს ამბავი სასაცილოდ გეჩვენოთ, თანახმა ვარ, „ოღონდ კი თავი დამანებონ-მეთქი“.
   პოლინა ალექსანდროვნამ დაიჟინა, უსათუოდ გამეყო დღევანდელი მოგება და, მაძლია ოთხმოცი ფრიდრიხსდორი იმ ვარაუდით, რომ გავაგრძელებდი ამ პირობით თამაშს. გაყოფაზე გადაჭრილი და გადაწყვეტილი უარი ვტკიცე და გამოვუცხადე, სხვათა ყისმათზე იმიტომ კი ვერ ვთამაშობ, რომ არ მსურს, არამედ იმიტომ, ვაითუ წავაგო-მეთქი.
- თუმცა, რა უნდა გითხრა, მეც, რაც არ უნდა სისულელედ გეჩვენებოდეს კაცს, რულეტის იმედზეღა ვარ. - დაფიქრებით თქვა მან. - ამიტომ თქვენ უსათუოდ უნდა გააგრძელოთ თამაში ჩემს მონახევრედ, - და, რასაკვირველია, გააგრძელებთ კიდეც. - თქვა და გამშორდა, ყური არ უგდო ჩემს უარს.

თავი III

   გუშინ პოლინას ჩემთან მთელი დღე კრინტი არ დაუძრავს თამაშის თაობაზე. საერთოდ, გუშინ ჩემთან საუბარს გაურბოდა. ჩვენს დამოკიდებულებას ძველებურად ნირი არ უცვლია. იგივე სრული დაუდევრობა მომართვისა თუ შეხვედრისას, ერთგვარი ათვალისწუნება და სიძულვილიც. გარდა ამისა, საზოგადოდ, არც სურს დაფაროს ჩემდამი ზიზღი. ამას აშკარად ვხედავ. მიუხედავად ამისა, იგი არ მიმალავს, რომ რაღაცისათვის ვჭირდები და ამიტომაც მიფრთხილდება. ჩვენს შორის რაღაც უცნაური, ჩემთვის ფრიად გაურკვეველი დამოკიდებულება დამყარდა - მხედველობაში უნდა მივიღოთ პოლინას ქედფიცხობა ყველასადმი. პოლინამ იცის, რასაკვირველია, რომ გახელებით მიყვარს და ნებას მაძლევს ველაპარაკო კიდეც ჩემს გრძნობებზე, თანაც ცხადია, თავის სიძულვილს ჩემდამი სხვაფრივ უფრო მეტად ვერაფრით ვერ გამოხატავდა, თუ არა ნებართვით; ხელაღებით და მოურიდებლად ველაპარაკო ჩემს სიყვარულზე „ეს იმას ნიშნავს, შენი გრძნობები იმდენად არარაობად მიმაჩნია, რომ ჩემთვის სულ ერთია რაზედაც არ უდა მელაპარაკო და რა გრძნობაც არ უნდა გაგაჩნდეს ჩემს მიმართ“. თავის საქმეებზე ის ადრეც ბევრს მელაპარაკებოდა, მაგრამ არასოდეს არ ყოფილა ბოლომდე გულახდილი. გარდა ამისა, მისგან ათვალისწუნებაში, მაგალითად, ასეთი წვრილმანებიც გამოერეოდა. ვთქვათ, პოლინამ იცოდა, რომ ჩემთვის ცნობილია რაიმე შემთხვევა მისი ცხოვრებიდან, ანდა ვიცი, რა აღელვებს მას. ეგ კი არა და, თვითონ გამანდობს კიდეც ზოგიერთ რამეს, თუ უნდა ჩემი გამოყენება რაიმე მიზნისათვის, მონურად გასაგზავნ-გამოსაგზავნად, მაგრამ გამანდობს მხოლოდ იმდენს, რამდენიც უნდა იცოდეს კაცმა, რომელსაც მსახურად იყენებენ. და თუ ჩემთვის ცნობილი არაა მოვლენათა მთელი წყება, თუ თვითონ ხედავს, როგორ მტანჯავს და მაწუხებს მისი ტანჯვა და წუხილი, არასოდეს არ მაღირსებს დამამშვიდოს თავისი მეგობრული გულახდილობით, თუმცა, ხშირად გამოვუყენებივარ არა მარტო საჯახირო, არამედ სახიფათო დავალებების შესასრულებლად. პოლინა, ჩემის აზრით, მოვალეა გულახდილი იყოს ჩემთან. მაგრამ განა ღირს იზრუნოს ჩემს გრძნობებზე, იმაზე, რომ მეც ვწუხვარ და, შესაძლოა, სამგზის მეტად ვზრუნავ და ვიტანჯები მისი საზრუნავითა და საფიქრალით, ვიდრე თვითონ!
   სამი კვირის წინ ვიცოდი, რულეტზე თამაში რომ ჰქონდა გადაწყვეტილი. წინდაწინვე გამანდო კიდეც, რომ მე უნდე მეკისრა მის მაგიერ თამაში, რადგან მას ეუხერხულებოდა. ლაპარაკში მაშინვე შევატყვე, რაღაც სერიოზული საზრუნავი გასჩენოდა, რომ აქ მარტო ფულის მოგების სურვილი არ იყო. ფულს სულ არ დაგიდევდათ, აქ რაღაცა მიზანია, რაღაც გარემოება, რაც შეიძლება გამოვიცნო, მაგრამ რაც დღემდე არ ვიცი. რასაკვირველია, დამამცირებელსა და მონურ მდგომარეობას, როგორშიაც პოლინა მამყოფებს, შეეძლო მოენიჭებინა ჩემთვის (ხშირად კიდევაც მანიჭებდა) უფლება, ყოველივე ჯიქურ და უხეშად გამომეკითხა წვრილად. რახან მე მის თვალში მონა და არარაობა ვარ, არაფრით არ შეურაცხყოფს ჩემი მოურიდებელი ცნობისწადილი. საქმე ისაა, რომ პოლინა ნებას მრთავს შევეკითხო, მაგრამ არ მპასუხობს. ზოგჯერ ყურსაც არ შეიბერტყავს ხოლმე! ასე მოდის ჩვენში!
გუშინ ჩვენთან მთელი დღე ლაპარაკობდნენ დეპეშაზე, რომელიც ჯერ კიდევ ოთხი დღის წინ გაეგზავნათ პეტერბურგში, პასუხი კი არ ჩანდა. გენერალი, ეტყობა, ღელავს და ჩაფიქრებულია. საქმე ეხება, რასაკვირველია, ბებიას. ღელავს ფრანგიც. გუშინ, მაგალითად, ნასადილევს, ორთავენი დიდხანს და სერიოზულად საუბრობდნენ. ფრანგის ტონი ყველა ჩვენთაგანის მიმართ უჩვეულოდ ზვიადი და მოურიდებელი გახდა. რომ იტყვიან - ფეხზე დაისვი, თავზე დაგაჯდებაო, სწორედ ისეა, პოლინასაც კი უშვერად ექცევა, თუმცა, არ აკლდება ვოკსალში გასეირნებას თუ კავალკადას, ან ქალაქგარეთ წასვლას. ჩემთვის კარგახანია ცნობილია ზოგიერთი გარემოება, რაც აკავშირებს ფრანგს გენერალთან; რუსეთში რაღაც საქმე წამოიწყეს ერთად; არ ვიცი, პროექტი ჩაეფუშათ თუ ისევ აგრძელებენ იმ საქმეს. გარდა იმისა, შემთხვევით გავიგე ოჯახური საიდუმლოების ნაწილი - ფრანგს ნამდვილად უხსნია გენერალი შარშან - თანამდებობის გადაბარებისას, ხაზინის ფულის დასაფარავად ოცდაათი ათასი ფრანკი მიუცია. და, რა გასაკვირია, გენერალი ხელში ჰყავს. მაგრამ ახლა, სწორედ ახლა, მთავარ როლს ყოველივე ამაში მაინც m-lle Blanche თამაშობს, და დარწმუნებული ვარ, არ ვცდები.
   ვინ არის m-lle Blanche? აქ, ჩვენთან ამბობენ, წარჩინებული ქალია, ჰყავს დედა, აქვს დიდძალი ქონებაო. ცნობილია ისიც, რომ ჩვენს მარკიზს ენათესავება, კუზინა თუ ბიძაშვილთა შვილია. ამბობენ, პარიზში ჩემს ჩასვლამდე ფრანგი და m-lle Blanche ერთმანეთთან უფრო თავაზიანად იყვნენ, უფრო მორიდებით და დელიკატურად იქცეოდნენო; ახლა კი მათი ნაცნობობა და ნათესაობა რაღაცნაირად უხამსად გამოიყურება. შესაძლოა, ჩენი საქმეები ისე უიმედოდ მიაჩნიათ, რომ არც კი თვლიან საჭიროდ გველოლიავონ და ჩვენგან დაფარული ჰქონდეთ რაიმე. ჯერ კიდევ სამი დღის წინ შევნიშნე, მისტერ ასტლეი როგორ აკვირდებოდა m-lle Blanche-სა და დედამისს. ასე მომეჩვენა, რომ ასტლეი მათ იცნობს. ის კი არადა, მისტერ ასტლეი მგონი ჩვენ ფრანგსაც შეხვედრია ადრე. სხვათაშორის, ისეთი მორიდებული, მორცხვი და უენოა, რომ შეიძლება სავსებით ენდოს კაცი - სახლიდან ამბებს არ გაიტანს. ყოველ შემთხვევისათვის, ფრანგი ოდნავი თავის დაკვრით ესალმება და თითქმის ზედაც არ უყურებს. მაშასადამე - არც უფრთხის. ეს გასაგებიცაა: მაგრამ m-lle Blanche-ი რატომღა არიდებს თვალს? მით უფრო, მარკიზს გუშინ წამოსცდა საერთო საუბარში, არ მახსოვს, რას მოაყოლა: მისტერ ასტლეი საოცრად მდიდარია და ეს ამბავი ჩემთვის ცნობილიაო. მაშინ ხომ m-lle Blanche-ს სწორედ მისტერ ასტლეისათვის უნდა მიექცია ყურადღება. საერთოდ, გენერალი შეშფოთებულია. ცხადია, რას უნდა ნიშნავდეს მისთვის დედამისის გარდაცვალების ამბავი.
   ეჭვი არ მეპარებოდა, რომ თითქოს განზრახ, პოლინა ჩემთან საუბარს გაურბოდა, მაგრამ მეც თვითონ ცივი და გულგრილი კაცის სახე მივიღე. სულ მეგონა, აგერ-აგერ თითონ მოვიდოდა ჩემთან. სამაგიეროდ გუშინ და დღეს მთელი ჩემი ყურადღება მეტწილად m-lle Blanche-ისკენ იყო მიმართული. საწყალი გენერალი, წასულია მისი საქმე! ორმოცდაათი წლის ასაკში ქალი შეიყვარო და ისიც ასეთი ვნებით, რასაკვირველია, დიდი უბედურებაა. ამას დაურთეთ მისი ქვრივობა, ორი ბავშვი, გაკოტრება, ვალები და, ბოლოს, ქალი, რომელიც მას შეუყვარდა.
   M-lle Blanche ლამაზი ქალია, მაგრამ არ ვიცი, გამიგებენ თუ არა, თუ ვიტყვი, ეგეთ ვინმეებს კაცი უნდა ერიდოს. ყოველ შემთხვევაში, მე მუდამ ვუფრთხოდი ასეთ ქალებს. იგი, ალბათ, ოცდახუთი წლის იქნება. მაღალი, მოსული ქალია, თვალისმომჭრელი ყელი და მკერდი აქვს. კანის ფერი - მუქი, მოყვითალო, თმა - კუპრივით შავი, და საოცრად ხშირი, ორ ვარცხნილობასაც კი გასწვდება, თვალები - შავი, თვალის თეთრონი - მოყვითალო, გამოხედვა - ჯიქური, კბილები - ქათქათა, ტუჩები მუდამ შეღებილი. მუშკის სუნი ასდის. იცმევს ეფექტურად, მდიდრულად, თანაც დიდის გემოვნებით. მკლავები და წვივები - ჩამოსხმული. ხმა - ხრინწიანი კონტრალტო. რომ გადაიხარხარებს, ყველა კბილი უჩანს; მეტწილად დუმს და ჯიქურ იყურება - ყოველ შემთხვევაში, ასე იქცევა პოლინასა და მარია ფილიპოვნას თანდასწრებით. (უცნაური ხმები დადის - მარია ფილიპოვნა რუსეთში მიემგზავრებაო) მე მეჩვენება, m-lle Blanche-ს არავითარი განათლება არ გააჩნია, შეიძლება უჭკუოცაა, მაგრამ ეჭვიანი და ფლიდია. ასე მგონია, მთლად წმინდა წყლისა არ უნდა იყოს. რა დასამალია და, ვინ იცის, იქნებ, მარკიზი სულაც არაა მისი ნათესავი და დედამისი - დედა. მაგრამ ჩვენამდე მოაღწია ცნობებმა, რომ ბერლინში, სადაც მათ გადავეყარეთ, m-lle Blanche-სა და დედამისს რამდენიმე საჩინო ნაცნობი ჰყავთო. რაც შეეხება თვითონ მარკიზს, თუმცა დღემდე მეეჭვება მისი მარკიზობა, მაგრამ წესიერ საზოგადოებასთან რომ აქვს საქმე, მაგალითად, ჩვენთან, მოსკოვში, და აქა-იქ გერმანიაშიც, ეტყობა, საეჭვო არ უნდა იყოს. არ ვიცი, საფრანგეთში როგორ უყურებენ. ამბობენ, შატოაქვსო; მეგონა, ორ კვირაში ბევრი წყალი ჩაივლიდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ჯერ კიდევ დანამდვილებით არ ვიცი, ითქვა თუ არა რაიმე გადაჭრით გენერალსა და m-lle Blanche-ს შორის. საერთოდ ახლა ყველაფერი დამოკიდებულია ჩვენს ქონებაზე, ანუ იმაზე, რა ფულს გამოუჩენს მათ გენერალი. თუ კი, სიტყვაზე, ცნობას მივიღებთ, რომ ბებია გარდაცვლილაო, დარწმუნებული ვარ, m-lle Blanche დაუყოვნებლივ გაქრება. თვითონ გაოცებას ვარ და მეცინება, რა ჭორიკანა გავხდი. ო, როგორ მეზიზღება ყველაფერი! რა სიამოვნებით მივატოვებდი ყველას და ყველაფერს! მაგრამ განა შემიძლია გავშორდე პოლინას, განა შემიძლია მას არ ვუდარილო? დარილი, რასაკვირველია, სიმდაბლეა, მაგრამ რა მენაღვლება!
გუშინ და დღეს მისტერ ასტლეიც საინტერესო მეჩვენა. დიახ, დარწმუნებული ვარ, პოლინა უყვარს! საინტერესო და სასაცილოა, რაოდენის მთქმელია ხანდისხან მორცხვი და ავადმყოფურად თავდაჭერილი, სიყვარულით შეძრული კაცის გამოხედვა, და სწორედ მაშინ, როცა მზადაა უმალ მიწა გაუსკდეს და თან ჩაიტანოს, ვიდრე რაიმე დასცდეს ან გამოხატოს სიტყვით თუ მზერით. მისტერ ასტლეი ძალიან ხშირად გვხვდება სეირნობისას. ქუდს მოგვიხდის და გვერდზე ჩაგვივლის. თან რა თქმა უნდა, ერთი სული აქვს შემოგვიერთდეს. თუ მოიპატიჟებენ, წამსვე იუარებს. დასასვენებელ ადგილებში, ვოკსალში, მუსიკაზე ან შადრევნებთან უსათუოდ ჩვენი სკამების სიახლოვეს დაეყუდება და, სადაც არ უნდა ვიყოთ, - პარკში, ტყეში თუ შლანგენბერგზე - საკმარისია თვალი მოავლო იქაურობას, ირგვლივ მიმოიხედო, ახლომახლო, უახლოეს ბილიკზე, ანდა ბუჩქებში უსათუოდ დალანდავ მისტერ ასტლეის. ასე მგონია, შემთხვევას ეძებს-მეთქი ჩემთან სამასლაათოდ. ამ დილითაც შევხვდით ერთმანეთს და ორიოდე სიტყვით შევეხმიანეთ. ზოგჯერ როგორღაც აბნეულად ლაპარაკობს. ახლაც ჯერ „გამარჯობა“ არ უთქვამს და წამოიწყო: - ო, m-lle Blanche!.. ბევრი მინახავს ეგეთები, როგორიც m-lle Blanche-ია!
   დადუმდა და ნიშნისგებით შემომაჩერდა. რა უნდოდა ამით ეთქვა, არ ვიცი, რადგან ჩემს კითხვაზე - რას ნიშნავს-მეთქი ეს, ეშმაკური ღიმილით დამიქნია თავი და დაუმატა: „ეს ისე ვთქვი. Mademoiselle Pauline-ს ძალიან უყვარს ყვავილები?“
- არ ვიცი, არაფერი არ ვიცი, - მივუგე მე.
- რაო, ესეც კი არ იცით! - წამოიძახა საოცრად განცვიფრებულმა.
- არ ვიცი, არ შემინიშნავს, - გავიმეორე სიცილით.
- ჰმ, ეს ჩემთვის საგულისხმოა. - მაშინვე თავი დამიკრა და გამშორდა. სხვათაშორის, ერთობ ნაამები სახე ჰქონდა. ერთმანეთს უსაძაგლესი ფრანგულით ველაპარაკებოდით.

თავი IV

   დღეს სასაცილო, უსახური, აბნეული დღე იყო. ახლა ღამის თერთმეტი საათია. ვზივარ ჩემს სენაკში და ვიხსენებ. ჯერ იყო და, დილით მაინც მომიწია პოლინა ალექსანდროვნას მაგიერ სათამაშოდ წასვლამ. თან წავიღე მისი ასსამოცი ფრიდრიხსდორი, მაგრამ ორი პირობით: ერთი - მენახევრედ არ ვითამაშებდი, ანუ თუ რასმე მოვიგებდი, კაპიკს არ ავიღებდი, და მეორე: საღამოთი პოლინა ამიხსნიდა, მაინც ასე რისთვის ჭირდებოდა მოეგო და სახელდობრ - რამდენი. ვერაფრით ვერ ვირწმუნებ, რომ მხოლოდ ფულზეა საქმე. ეტყობა, ფული აუცილებელია, თანაც რაც შეიძლება მალე, რაღაც განსაკუთრებული მიზნისათვის. პოლინამ აღმითქვა, ყველაფერს აგიხსნიო და მე სამორინეში წავედი. იქ უამრავი ხალხი ირეოდა. რა უხეში და ხარბი ბრბოა! შუაგულისაკენ ძლივს გავაღწიე და კრუპერის გვერდით გავჩერდი, მერე გულისფანცქალით ვცადე თამაში; ორ-სამ მონეტას ჩამოვდიოდი. ამასობაში იქაურობას ვაკვირდებოდი და ვეჩვეოდი. ასე მეჩვენა, რომ არსებითად, გაანგარიშება ცოტას ნიშნავს, და სულაც არა აქვს იმხელა მნიშვნელობა, რასაც ზოგიერთი მემორინე ანიჭებს. სხედან, ხელთ დახაზული ქაღალდი უჭირავთ, ინიშნავენ დარტყმას, ანგარიშობენ, ბედის წყალობას ვარაუდობენ, ბოლოს ჩამოვლენ და ზუსტად ისევე აგებენ, როგორც ჩვენ, უბრალო მოკვდავნი, ალალ-ბედზე მოთამაშენი. სამაგიეროდ ერთი რამ დავასკვენი, რაც, ეტყობა, უტყუარია: მართლაც, შემთხვევითობასა და ალალბედობაში არის, თუ სისტემა არა, რაღაც წესრიგი მაინც - რაც, რასაკვირველია, ძლიერ საოცარია. მაგალითად, მოხდება ხოლმე, რომ თორმეტი შუათანა ციფრის შემდეგ ამოდის თორმეტი ბოლო ციფრი. ორჯერ, ვთქვათ, მოგება ხვდება ამ ბოლო თორმეტს და გადაინაცვლებს პირველ თორმეტზე; დაეცემა პირველ თორმეტს და გადაინაცვლებს ისევ შუათანა თორმეტზე, ხვდება ზედიზედ სამჯერ, ოთხჯერ შუათანას და ისევ ბოლო თორმეტზე გადახდება, სადაც, ორგზის ამოსვლის შემდეგ, ისევ პირველს მიუბრუნდება, პირველს ისევ ერთხელ ხვდება და სამი დარტყმით ისევ შუათანაზე გადაინაცვლებს, და ასე გრძელდება საათნახევარი-ორი საათის განმავლობაში. ერთი, სამი, ორი; ერთი, სამი, ორი. ძალიან სასეიროა. სხვა დღეებში, ან დილით, სიტყვაზე, წითელი ერთთავად შავს ენაცვლება, ანდა პირუკუ. თითქმის უწესრიგოდ, ზედიზედ, ასე რომ, წითელზე ან შავზე, მიყოლებით, ორი-სამი დარტყმის მეტი არ მოდის. ან მეორე დღეს, ანდა მეორე საღამოს ზედიზედ ოცდაორჯერ ან მეტჯერაც მხოლოდ წითელი ამოდის და ასე გრძელდება რამდენიმე ხნის განმავლობაში, ვთქვათ, მთელი დღე. ბევრი რამ ამიხსნა მისტერ ასტლეიმ , რომელიც გუშინ მთელი დილა სამორინო მაგიდებთან ატუზული იყო, თვითონ ერთხელაც არ ჩამოსულა. მე კი ერთიანად წავაგე ყველაფერი, თანაც ძალიან სწრაფად. პირდაპირ, ერთბაშად ჩავედი წყვილზე ოცი ფრიდრიხსდორი და მოვიგე. ჩავედი ხუთი და ისევ მოვიგე, ასე განმეორდა ორჯერ თუ სამჯერ. მგონი, ოთხას ფრიდრიხსდორამდე მომიქუჩდა სულ რაღაც ხუთ წუთში. წესით, უნდა გავცლოდი იქაურობას, მაგრამ რაღაც საოცარი გრძნობა დამეუფლა, თითქოს წერამ ამიტანაო, თითქოს მინდოდა სილა გამეწნა ბედისათვის, ჯიბრში ჩავდგომოდი. ჩამოვედი ყველაზე დიდ ნებადართულ თანხას, ოთხიათას გულდენს, და წავაგე, მერე, გაცხარებულმა, ყველაფერი, რაც გამაჩნდა ჩავედი იმავე ციფრზე და ისევ წავაგე, ბოლოს დარეტიანებული გავეცალე მაგიდას. ვერც კი გამეგო, რა დამემართა და, ჩემს ხელმოცარვაზე პოლინა ალექსანდროვნას ზედ სადილობის წინ მოვახსენე. მანამდე პარკში დავეხეტებოდი.
   სადილობისას ისევე აფორიაქებული ვიყავი, როგორც სამი დღის წინ. ფრანგი და m-lle Blanche კვლავ ჩვენთან სადილობდნენ. გამოირკვა, დილით m-lle Blanche სამორინეში ყოფილა და ჩემი ვაჟკაცობა უხილავს. ამჯერად თითქოს მეტი ყურადღებით გამომელაპარაკა. ფრანგმა კი ჯიქურ მკითხა, ნუთუ საკუთარი ფული წააგეთო. მგონი, პოლინაზე აიღო ეჭვი. ერთი სიტყვით, რაღაც ხდება. იმწამსვე ვიცრუე და მივუგე, რასაკვირველია, საკუთარი-მეთქი.
   გენერალი მეტისმეტად გაოცდა, საიდან გაგიჩნდა ამდენი ფულიო. ავუხსენი, რომ დავიწყე ათი ფრიდრიხსდორით, რომ ექვსმა თუ შვიდმა ზედიზედ დარტყმამ, ორმაგმა, მომაგებინა ხუთი თუ ექვსი ათასი გულდენი და რომ მერე მთელი მოგება ორი დარტყმით გავუშვი ხელიდან
ყოველივე ეს, რასაკვირველია, მართალსა ჰგავდა. ამას რომ ვამბობდი, პოლინას გადავხედე, მაგრამ მის სახეზე ვერაფერი ამოვიკითხე. რაკი სიცრუის ნება დამრთო და არაფერი შეუსწორებია, დავასკვენი, უნდა მეცრუვნა და დამემალა, რომ მის მაგივრად ვთამაშობდი. ყოველ შემთხვევაში, ვამბობდი გუნებაში, იგი მოვალეა ამიხსნას ყოველივე, აკი აღმითქვა წეღან, რაღაცას გამცნობო.
   მეგონა, გენერალი გაწყრება-მეთქი, მაგრამ იყუჩა. სამაგიეროდ, სახეზე მოუსვენრობა და მღელვარება შევნიშნე. შესაძლოა, მისთვის, ამ გაჭირვებულ მდგომარეობაში ძნელი მოსასმენი იყო, რომ თხუთმეტიოდე წუთში ამოდენა ოქრომ გაიარა ისეთი დაუდევარი ბრიყვის ხელში, როგორიც მე გახლავართ.
ვფიქრობ, გუშინ საღამოს ფრანგთან ცხარე წალაპარაკება უნდა ჰქონოდა, ოთახში ჩაკეტილი კარგა ხანს ფიცხად დაობდნენ რაღაცაზე. ფრანგი თითქოს გაღიზიანებული წავიდა, დღეს დილით კი ისევ გენერალთან გაჩნდა, - ალბათ, გუშინდელი დავის გასაგრძელებლად.
   ჩემი წაგების ამბავი რომ მოისმინა, ფრანგმა გესლით და ბრაზითაც კი მითხრა, უფრო კეთილგონივრულად უნდა მოიქცეო. არ ვიცი, ეს რაღაზე მოაყოლა, თქვა - რუსები თუმცა ბევრნი თამაშობენ, მაგრამ, ჩემი აზრით, მაგათ თამაშის თავიც კი არა აქვთო.
- მე კი ვფიქრობ, რომ რულეტი მხოლოდ რუსებისთვისაა მოგონილი, - ვუპასუხე გამომწვევად, - და როცა ფრანგმა ჩაიქირქილა, დავძინე, რომ, რასაკვირველია, სიმართლე ჩემს მხარეზეა, რადგან როცა ვლაპარაკობ რუსებზე, როგორც მემორინეებზე, მე თვითონ უფრო ვლანძღავ მათ, ვიდრე ვაქებ, და რომ მე, მაშასადამე, შეიძლება მენდოს კაცი.
- რას ემყარება თქვენი მოსაზრება? - მკითხა ფრანგმა.
- იმას, რომ ცივილიზებული დასავლეთელი კაცის სიქველისა და ღირსებათა კატეხიზმოში ისტორიულად და თითქმის მთავარ პუნქტად დაკანონდა კაპიტალის შეძენის უნარი. რუსი კი, არა მარტო, უუნაროა მოიხვეჭოს კაპიტალი, არამედ ფლანგავს კიდეც მას უმიზნოდ და უმსგავსოდ. მიუხედავად ამისა, ჩვენ, რუსებსაც გვინდა ფული, - დავძინე მე, - ამის კვალობაზე, ძალიან გვახარებს და ძალიანაც ვეტანებით ისეთ საშუალებებს, როგორიცაა ვთქვათ, რულეტი, სადაც შეიძლება უეცრად, გაურჯელად, ორ საათში გამდიდრდე, ეს ამბავი ძალიან გვხიბლავს. ხოლო რადგან ამაოდ, გაურჯელად ვთამაშობთ, ვაგებთ კიდეც!
- ეს ნაწილობრივ მართალია, - კმაყოფილებით თქვა ფრანგმა.
- არა, არაა მართალი, და სირცხვილი თქვენ, ამეებს რომ ამბობთ თქვენს სამშობლოზე, - მკაცრად და შეგონებით თქვა გენერალმა.
- მომიტევეთ, - მივუგე მას, - მაგრამ ჯერ არავინ იცის, რა მეტი უხამსობაა: რუსული უყაირათობა თუ გერმანელთა ყაიდაზე - პატიოსანი შრომით ხვეჭა ფულისა.
- რა უმსგავსი აზრები მოგდით! - წამოიძახა გენერალმა.
- რაოდენ რუსული აზრია. - წამოიძახა ფრანგმა.
მე ვიცინოდი; საოცრად მომინდა მათი წაკიდება.
- მირჩევნია მთელი სიცოცხლე ყირგიზული კარვის ანაბარა ვიხეტიალო, - წამოვიძახე მე, - ვიდრე გერმანულ კერპს ვეთაყვანო.
- რა კერპს? - ხმას აუწია გენერალმაც და სერიოზულად გაცხარდა.
- სიმდიდრის დაგროვების გერმანულ წესს. დიდი ხანი არაა, რაც აქ ვარ, მაგრამ რისი დანახვა და შემოწმებაც მოვასწარი, ყოველივე იმან ჩემში თათრული სისხლი აღაშფოთა. ღმერთმანი, არ ვისურვებდი ასეთ სიქველეს! გუშინვე მოვასწარი ათიოდე ვერსის შემოვლა. პირდაპირ ისეა, როგორც გერმანულ, სურათებიან დამრიგებლურ წიგნებში: აქ ყველგან, ყოველ სახლში საკუთარი ფატერი ჰყავთ, უაღრესად ქველი და ზედმიწევნით პატიოსანი, ისეთი პატიოსანი, რომ მასთან მიახლოებაც შემზარავია. ყოველ ამგვარ ფატერს ჰყავს ჯალაბი, საღამოობით ხმამაღლა კითხულობენ ჭკუისსასწავლ წიგნებს. ეზოში თელები და წაბლები შრიალებენ, მზე ჩადის. ერდოზე ყანჩაა დაყუდებული, ყველაფერი პოეტური და გრძნობების ამშლელია.
- ნუ შემომწყრებით გენერალო, ნება მიბოძეთ, უფრო გულისამაჩუყებლად ვთქვა. თვითონაც კარგად მახსოვს, ცხონებული მამაჩემიც, ბაღჩაში, ცაცხვებქვეშ, საღამოობით მე და დედაჩემს ამგვარ წიგნებს გვიკითხავდა... თვითონვე შემიძლია ყოველივე ამის ჯეროვნად დაფასება. ჰოდა, ყოველი ასეთი აქაური ოჯახი ფატერის სრულ მონობასა და მორჩილებაშია. ყველანი ხარივით მუშაობენ და კაპიკს კაპიკზე ადებენ ურიებივით. ვთქვათ, ფატერმა უკვე შეაგროვა ამდენი და ამდენი გულდენი და უფროსი შვილისთვის გადადო, რათა მას ხელობა ან მიწა უანდერძოს. ამის გამო ქალიშვილს მზითევს არ აძლევენ და შინაბერად რჩება. ამის გამო უმცროს ვაჟს კაბალაში ან სალდათში უკრავენ თავს და მიზდს საოჯახო კაპიტალს მიუმატებენ. ნამდვილად ასე ხდება აქ; მე გამოვიკითხე. ყოველივე ეს კეთდება პატიოსნად, გამძაფრებული პატიოსნებით, იქამდე, რომ უმცროს, გაყიდულ ვაჟსა სჯერა, რომ მას უბრალოდ კი არა, ნამუსიანად ჰყიდიან - და ეს ხომ იდეალია, როცა თვითონ მსხვერპლი სიხარულით მიდის სამსხვერპლოზე. მერე რაღა ხდება? მერე ის, რომ არც უფროსია უკეთეს დღეში: ჰყავს მას ვიღაც ამალჰენი, რომელთანაც გულითაა გადაჯაჭვული, მაგრამ ქორწინება აკრძალულია, რადგან საჭირო გულდენი ჯერ არ მოუგროვებია. ისინიც იცდიან უდრტვინველად და გულწრფელად და სამსხვერპლოზე ღიმილით მიდიან. ამალჰენს კი ამასობაში ლოყები უჭკნება, ხმება, თუმცა ოცი წლის შემდეგ ქონებამ იმრავლა, გულდენები პატიოსნად და ნამუსიანად შექუჩდა. ფატერი ლოცავს ორმოცი წლის პირმშოსა და ოცდათხუთმეტი წლის, მკერდდაშრეტილსა და ცხვირწაწითლებულ ამალჰენს... თან ცრემლად იღვრება, შეგონებას კითხულობს და კვდება. ახლა პირმშო თვითონ ხდება ქველი ფატერი, და ისევ თავიდან იწყება მთელი ამბავი. ასე, ორმოცდაათი-სამოცდაათი წლის შემდეგ პირველი ფატერის შვილიშვილი მართლაც უყრის თავს მნიშვნელოვან კაპიტალს და უანდერძებს შვილს, ის თავისას, მერე იგი თავისას და ასე, ხუთი თუ ექვსი თაობის შემდეგ გამოხტება თვით ბარონი როტშილდი ან გოპე და კომპი; თუ ეშმაკმა უწყის, კიდევ ვინ. აბა, რით არაა დიდებული სანახაობა: ას თუ ორასწლოვანი მემკვიდრეობითი შრომა, მოთმინება, გონება, პატიოსნება, ხასიათი, სიმტკიცე, ყაირათიანობა, ყანჩა ერდოზე! მეტი რაღა გინდათ, ამის იქით ხომ აღარაფერია, და ამ წერტილიდან ისინი თვითონ იწყებენ მთელი მსოფლიოს განსჯას და დამნაშავეებს, ესე იგი ვინც მცირეოდენ მაინც განსხვავდება მათგან, უმალ ჯვარზე გააკრავენ. ჰოდა, ასეა საქმე: მე მირჩევნია ისევ რუსულად მოვიგიჟიანო თავი, ანდა ერთიანად ავშენდე რულეტზე. არ მინდა ვიყო გოპე და კომპი, ხუთი თაობის შემდგომ. ფული მინდა ჩემდათავად, ჩემი თავი არ მიმაჩნია კაპიტალისაგან დამოკიდებულად ან კაპიტალის დამატებად. ვატყობ, ბევრი რამ მოვჩმახე, მაგრამ რა გაეწყობა, მე ასე მწამს.
- არ ვიცი, რამდენად შეესაბამება სიმართლეს, რაც ბრძანეთ, - შეფიქრიანებით თქვა გენერალმა, - მაგრამ ის კი დანამდვილებით ვიცი, რომ როგორც კი ნებაზე მიგიშვებენ, იწყებთ აუტანელ ფარსს... - და, ჩვეულებისამებრ, სიტყვა აღარ დაასრულა. ჩვენი გენერალი თუ კი სიტყვას ჩამოაგდებდა რაიმეზე, რაც იოტის ოდენ მაინც თუ აღემატებოდა ჩვეულებრივ საუბარს, არასოდეს ბოლომდე არ იტყოდა სათქმელს. ფრანგი აგდებით უსმენდა, ოდნავ თვალდაჭყეტილი. მას თითქმის არაფერი გაუგია ჩემი ნათქვამიდან. პოლინა ერთგვარი ქედმაღლური გულგრილობით იმზირებოდა. ეტყობოდა, მარტო ჩემი ნათქვამი კი არა, ამჯერად სუფრასთან თქმულიდანაც არაფერი გაუგონია.

თავი V

   პოლინა ძალზე დაფიქრებული იყო, მაგრამ სუფრიდან აშლისთანავე მიბრძანა სასეირნოდ ვხლებოდი. ბავშვები წავიყვანეთ და პარკში, შადრევანისაკენ წავედით. მე თვითონაც ძლიერ აფორიაქებული გახლდით და ამიტომ, ცოტა არ იყოს, უხეშად და ტუტუცურად მივახალე კითხვა: რას მივაწერო, რომ ჩვენი მარკიზი დე გრიე შინიდან გამოსვლისას არამც თუ არ გახლავს, მთელი დღეობით აღარც გელაპარაკება-მეთქი.
- ფლიდია და იმიტომ, - უცნაურად მომიგო მან. არასოდეს გამიგონია ასეთი რამ დასცდენოდეს დე გრიეზე. გაჩუმება ვარჩიე, შემეშინდა გაღიზიანების მიზეზის შეტყობა.
- შენიშნეთ თუ არა, რომ დღეს გენერალსაც ეკინკლავება?
- გნებავთ შეიტყოთ, რა მოხდა, - მშრალად და გაღიზიანებით მომიგო მან, - აკი მოგეხსენებათ, გენერალი თავით ფეხებამდე დე გრიეს მოვალეა, მთელი მამული - ფრანგისაა, და თუ ბებია არ მოკვდება, დაუყოვნებლივ გადავა დე გრიეს მფლობელობაში, რაც გირავნობით აქვს მიღებული.
- მერე და მართალია, რომ ყველაფერი დაგირავებულია? მეც მოვკარი ყური, მაგრამ არ მეგონა, თუ ყველაფერი დაგირავებული იყო.
- აბა როგორ?
- ჰოდა, მშვიდობით mademoiselle Blanche, - ვთქვი მე. - ვეღარ გამხდარა გენერლის თანამეცხედრე და ეგაა! იცით, რა? ასე მეჩვენება, გენერალი ისეა შეყვარებული, რომ თავსაც მოიკლავს, თუ mademoiselle Blanche მიატოვებს. მის ასაკში ასეთი სიყვარული საშიშია.
- მეც ასე მგონია, თავს რაღაცას აუტეხავს-მეთქი, - დაფიქრებით თქვა პოლინა ალექსანდროვნამ.
- დიდებულია! - წამოვიძახე მე, - ამაზე უფრო უხეშად არც შეიძლება ხალხს განუცხადო, უმარტივეს წესებსაც არ დაგიდევენ, სრულიად უბოდიშოდ იქცევიან. სასწაულია! რაც შეეხება ბებიას, პირდაპირ სასაცილო და უხამსობაა, რომ დეპეშა დეპეშაზე იგზავნება შეკითხვით: მოკვდა? მოკვდა? ა, როგორ მოგწონთ ეს ამბავი, პოლინა ალექსანდროვნა?
- რეებს ჩმახავთ, - ზიზღით გამაწყვეტინა მან. - პირდაპირ მაოცებს კიდეც, რამ გაგახალისათ ასე. რა გიხარიათ? ნუთუ ის, რომ ჩემი ფულები წააგეთ?
- რატომ მომეცით წასაგებად? აკი გითხარით, სხვის ყისმათზე თამაში არ შეიძლება-მეთქი, მით უფრო, თქვენს ყისმათზე. ყველაფერს ავასრულებ, რაც არ უნდა მიბრძანოთ, მაგრამ შედეგი ჩემზე რომ არაა დამოკიდებული? აკი წინდაწინ გაგაფრთხილეთ, რომ არაფერი გამოვიდოდა. მითხარით, ძალიან იზარალეთ ამდენი ფულის დაკარგვით? რად გინდოდათ ამდენი ფული?
- ეს რა სიტყვა-პასუხია!
- მაგრამ, აკი თვითონვე აღმითქვით, ყველაფერს აგიხსნითო... მისმინეთ: დარწმუნებული ვარ, საკმარისია ჩემს ყისმათზე დავიწყო თამაში (მე ხომ თორმეტი ფრიდრიხსდორი მაქვს) უმალ მოვიგებ, მაშინ კი რამდენიც გენებოთ, წაიღეთ.
პოლინას სახეზე ზიზღი აისახა.
- ნუ გამიწყრებით ასეთი ლაპარაკისთვის. - განვაგრძე მე, - ისევ განვიმსჭვალე იმის შეგნებით, რომ თქვენს წინაშე, ესე იგი თქვენს თვალებში, არარაობა ვარ, რომ თავისუფლად შეგიძლიათ ჩემგან ფულის წაღება. ჩემს საჩუქარს არ უნდა შემოსწყრეთ. თანაც მე ხომ თქვენი ფული წავაგე.
   მან სასწრაფოდ შემომხედა და შემატყო, გაღიზიანებული, სარკაზმით რომ ველაპარაკებოდი, ისევ გამაწყვეტინა სიტყვა: - ჩემს საქმეებში თქვენთვის საინტერესო არაფერია. თუ ძალიან გინდათ იცოდეთ, უბრალოდ, მე ვალი მაქვს. ვისესხე და მინდოდა გამესტუმრებინა. რაღაც სულელური და უცნაური აზრი ამეკვიატა, რომ უსათუოდ მოვიგებდი აქ, სამორინო მაგიდაზე. საიდან გამიჩნდა ეს აზრი, - არ ვიცი, მაგრამ მჯეროდა კია. ვინ იცის, ეგებ იმიტომ მჯეროდა, რომ სხვა გზა არ გამაჩნდა, მეტი ჩარა არ მქონდა.
- თუ უფრო იმიტომ, რომ აუცილებლად გჭირდებათ მოგება; ეს იმას ჰგავს, წყალწაღებული ხავსს რომ მოეჭიდება. მერწმუნეთ, წყალს რომ არ წაეღო, არ იფიქრებდა, ხავსი ხის ტოტიაო.
პოლინა გაოცდა.
- რაო? - მკითხა მან, - აკი თქვენც რულეტის იმედით სულდგმულობთ. ერთხელ, ამ ორი კვირის წინ, კარგახანს მელაპარაკეთ, აქ, რულეტზე, უეჭველად მოვიგებო და მეც მარწმუნებდით, გიჟი არ გეგონოო; ეგებ ხუმრობდით მაშინ? მაგრამ კარგად მახსოვს, ისე სერიოზულად ლაპარაკობდით, არაფერი არ შეიძლებოდა კაცს ხუმრობად ჩაეთვალა.
- მართალია, - დაფიქრებულმა მივუგე მე. - ახლაც ურყევად მჯერა, რომ მოვიგებ. გამოგიტყდებით, თქვენ აღმიძარით კითხვა: ჩემმა დღევანდელმა უაზრო და უმსგავსო წაგებამ რატომ არ ამაღებინა ხელი განზრახვაზე? ახლაც მტკიცედ მწამს, ჩემს ყისმათზე რომ დავიწყო თამაში, უმალ მოვიგებ.
- რატომ ხართ აგრე დარწმუნებული?
- მართალი თუ გნებავთ - არც ვიცი, ვიცი მხოლოდ, რომ უნდა მოვიგო, რომ ესაა ჩემთვის ერთადერთი გამოსავალი. და აი, იქნებ სწორედ ამიტომ მწამს, რომ მოვიგებ.
- გამოდის, თქვენც მეტისმეტად გჭირდებათ, რახან ასე ფანატიკურად გჯერათ.
- ნაძლევსა ვარ, თქვენ ეჭვობთ, რომ მე გამაჩნდეს აუცილებლობის შეგნების უნარი.
- ეგ ჩემთვის სულერთია, - წყნარად და გულგრილად მომიგო პოლინამ. - თუ მართალი გნებავთ - დიახაც, მე ვეჭვობ რაიმე სერიოზული გტანჯავდეთ. თქვენ ეს არც ძალგიძთ. თქვენ აფორიაქებული და დაულაგებელი კაცი ხართ. რად გინდათ ფული? თქვენს მიერ წარმოდგენილ დასაბუთებაში სერიოზული ვერაფერი ვნახე.
- სხვათაშორის, - გავაწყვეტინე მე, - თქვენ ბრძანეთ, ვალი უნდა გავისტუმროო. კარგი ვალია, ეტყობა! ფრანგისა ხომ არ გმართებთ?
- ეს რეები მესმის? დღეს განსაკუთრებით თავს გაგივიდათ. ხომ არ დამთვრალხართ?
- კარგად მოგეხსენებათ, რომ თავს ნებას ვაძლევ, ხანდახან ძალიან გულახდილად გელაპარაკოთ და ზოგი რამ გკითხოთ კიდეც. გიმეორებთ, მე თქვენი მონა ვარ და მონისა არ ერიდებათ, მონა ვერ შეურაცხყოფს.
- რა უმსგავსობაა! ვერ ვიტან ამ თქვენ „მონურ“ თეორიას.
- იცოდეთ, იმიტომ კი არ ვლაპარაკობ ჩემს მონობაზე, რომ თქვენი მონად ყოფნის დიდი სურვილი მქონდეს, არამედ უბრალოდ, ჩემგან სრულიად დამოუკიდებელ ფაქტს აღვნიშნავ.
- აღიარეთ, რად გინდათ ფული!
- თქვენ რაღას მოგცემთ ამის შეტყობა?
- როგორც გენებოთ, - მომიგო მან და ამაყად გადაიქნია თავი.
- მონურ თეორიას უგულებელყოფთ და მონებისგან კი მოითხოვთ: „მიპასუხე და არ განსაჯო“. კეთილი, აგრე იყოს. რად მინდა ფული? როგორ თუ რად - ფული ყველაფერია.
- მესმის, მაგრამ ფულის სურვილით ასე გადარევა იქნება? ეს ხომ გამოთაყვანებამდე, ფატალიზმამდე მიგიყვანთ. აქ რაღაც სხვა ამბავია, რაღაც გაქვთ უზურში. თქვით, ოღონდ მიუკიბ-მოუკიბავად. მე ასე მსურს.
თითქოს გაცხარდა კიდეც; ძალიან მეამა, ასე ძირისძირობამდე რომ იძიებდა ყველაფერს.
- რასაკვირველია, მიზანი მაქვს, - მივუგე მე, - მაგრამ ვერ შევძლებ აგიხსნათ, სახელდობრ რა. იმის მეტი არაფერი, რომ თუ ფული მექნა, თქვენს თვალში მონად კი არა, სხვა კაცად გამოვჩნდები.
- როგორ, როგორ მიაღწევთ ამას?
- როგორ? ნუთუ არ გესმით, როგორ მივაღწევ, რომ თქვენ სხვა თვალით დამიწყოთ ყურება, და მონად აღარ მიმიჩნიოთ. მაგრამ სწორედ ეგ არაფრად მეჭაშნიკება, ეგეთი გაოცება და გახეტება.
- აკი ამბობდით, ამგვარი მონობა ჩემთვის ტკბობააო. მეც ასე მჯეროდა.
- ასე გჯეროდათ! - წამოვიძახე რაღაც უცნაური სიამით, - რა დიდებულია ამგვარი გულუბრყვილობა თქვენი მხრიდან! დიახ, თქვენი მონობა ჩემთვის მართლაც რომ სიამოვნებაა. დიახაც, რომ არის სიამოვნება უკიდურესად დამცირებასა და არარაობაში. - განვაგრძობდი მე ბოდვას. - ეშმაკმა უწყის, ეგებ შოლტიც კი ანიჭებს კაცს ტკბობას, როცა იგი ზურგზე ტყავს აძრობს. მაგრამ იქნება მინდა სხვაგვარი სიამეც ვიგემო. ამასწინათ გენერალი სუფრასთან თქვენი თანდასწრებით ჭკუას მარიგებდა, მელაპარაკებოდა წელიწადში იმ შვიდასი მანეთის თაობაზე, რომელიც შეიძლება ვერც კი მივიღო მისგან. მარკიზი დეგრიე ამრეზით მათვალიერებს და ზედაც არ მიყურებს. მე კი, ჩემდა თავად, შეიძლება ძლიერაც მსურდეს თქვენი თანდასწრებით დე გრიეს ცხვირში ვწვდე?
- ბავშვივით მსჯელობთ. ყოველგვარ მდგომარეობაში შეიძლება კაცმა ღირსეულად დაიჭიროს თავი. თუ ბრძოლაზე მიდგება საქმე, ის არამცთუ დაგცემთ, აგამაღლებთ კიდეც.
- ჭეშმარიტება ღაღადებს თქვენს ბაგეთაგან! ოღონდ ესეც გაითვალისწინეთ: ეგებ ვერც ვახერხებ ღირსეულად თავდაჭერას. ესე იგი, მე ღირსეული ადამიანი კი ვარ, მაგრამ ღირსეულად თავდაჭერა არ მეხერხება. მიმიხვდით? დიახ, ასეც ხომ ხდება? ყველა რუსს ასე მოსდგამს და იცით რატომ? იმიტომ, რომ რუსები მეტისმეტად და მრავალმხრივ ნიჭიერები არიან და უჭირთ მათთვის შესაფერი ფორმის მალე მიგნება. საქმე ფორმაა. ჩვენ, რუსები, მეტწილად ისე უხვად ვართ დაჯილდოვებულნი, რომ რიგიანი ფორმისთვის გენიალურობა გვჭირდება, გენიალურობა კი იოლად არ იპოვება, რადგან იგი, საერთოდ, იშვიათობაა. მხოლოდ ფრანგებმა და, თუ გნებავთ, ზოგიერთმა სხვა ევროპელებმა, შესძლეს ეპოვნათ შესატყვისი ფორმა, ასე რომ, შეიძლება ძალიანაც ღირსეულად გამოიყურებოდე და, ამასთან, ყოვლად უღირსი კაცი იყო. ამიტომაა, ფორმა დიდ რამედ რომ მიაჩნიათ. ფრანგი გადაყლაპავს შეურაცხყოფას, ნამდვილ, ჭეშმარიტ შეურაცხყოფას და წარბსაც არ შეიხრის, მაგრამ ცხვირზე წკიპურტის წაკვრას ვერ მოითმენს, რადგან ეგ უკვე აღიარებული და დაკანონებული წესიერების ფორმათა დარღვევაა. დახვეწილი ფორმის გამო ეტანებიან ჩვენი ყმაწვილქალები ფრანგებს, ფრანგული ფორმა ხელსაყრელია. ისე, კაცმა რომ თქვას, მაგათაც არავითარი ფორმა არ გააჩნიათ, ეგენი მამლაყინწები არიან და ეგ არი. Le coq gaulois შეიძლება, მამლები კარგებიც არიან, თუმცა, ამის გაგება არ ძალმიძს, მე ხომ ქალი არა ვარ. საერთოდ, ენად გავიკრიფე და თქვენ კი აღარ მაჩერებთ. ხშირხშირად შემაჩერეთ ხოლმე. როცა თქვენ გესაუბრებით, მინდა ყველაფერი, ყველაფერი, ყველაფერი გითხრათ. მე ყოველგვარ ფორმას ვკარგავ. იმაზეც თანახმა ვარ, რომ არამცთუ ფორმა, არავითარი ღირსებაც არ გამაჩნია. პირდაპირ გეუბნებით ამას. არც ვიწუხებ თავს რაიმე ღირსებებისთვის. ახლა ყველაფერი შეჩერდა ჩემში. თვითონაც კარგად მოგეხსენებათ ამის მიზეზი. თავში არც ერთი ადამიანური აზრი არ გამაჩნია. კარგახანია არ ვიცი, რა ხდება ქვეყანაზე, რუსეთში, აქ. აგერ დრეზდენში გახლდით და არ კი მახსოვს, როგორია დრეზდენი. კარგად მოგეხსენებათ, რამ ჩანმთქა. რახან არავითარი იმედი არ გამაჩნია და თქვენს თვალშიაც არარა ვარ, პირდაპირ გეუბნებით: მხოლოდ თქვენ მეზმანებით ყველგან, ყოველივე დანარჩენი ჩემთვის სულერთია. რისთვის მიყვარხართ ასე, არ ვიცი, ვინ იცის, ეგებ სულაც არა ხართ კარგი? წარმოიდგინეთ, არც კი ვიცი, კარგი ხართ თუ ცუდი, ისიც კი არ ვიცი, სახით როგორი ხართ. გული, ალბათ, არა გაქვთ კარგი. გონება არაკეთილშობილური გაქვთ. ეს ადვილი მოსალოდნელია.
- ალბათ ჩემი კეთილშობილება რომ არ გწამთ, ამიტომ გგონიათ, ფულით მომისყიდით, - თქვა მან.
- როდის დაგიპირეთ ფულით მოსყიდვა? - წამოვიძახე მე.
- ლაპარაკს შეჰყევით და წამოგცდათ. მე თუ არა, ჩემი პატივისცემის მოსყიდვას მაინც ფიქრობთ.
- ო, არა, ეგრე სულაც არაა საქმე. აკი გითხარით, მიჭირს-მეთქი ახსნა. თქვენ მე მთრგუნავთ. ნუ გაწყრებით ჩემს ჩმახვაზე, კარგად მოგეხსენებათ, რატომაც არ შეიძლება ჩემზე გაბრაზება: უბრალოდ, შმაგი ვარ. თუმცა, რა მენაღვლება, გნებავთ, გამიწყერით კიდეც. საკმარისია ზემოთ, ჩემს საკანში გავიხსენო და წარმოვიდგინო თუნდაც თქვენი კაბის შრიალი, მზად ვარ მჯიღი მოვიჭამო. ან კი რატომ უნდა გაწყრეთ ჩემზე? მხოლოდ იმიტომ, რომ ვაღიარებ ჩემს მონობას? ისარგებლეთ, ისარგებლეთ ჩემი მონობით! უწყით თუ არა, რომ ოდესმე მოგკლავთ? იმიტომ კი არა, რომ გადაგიყვარებთ, ან ვიეჭვიანებ - ისე, ტყუილუბრალოდ მოგკლავთ, იმიტომ რომ ხანდისხან თქვენი შეჭმის ჟინი მომივლის ხოლმე. თქვენ გეცინებათ.
- სულაც არ მეცინება, - თქვა მან რისხვით. - ახლავე გაჩუმდით.
იგი შეჩქვიფდა, ბოღმისაგან ძლივს ითქვამდა სულს. ღმერთმანი, მართლა არ ვიცოდი, ლამაზია თუ არა, მაგრამ ძალიან მიყვარდა, როცა იგი შეჩქვიფდებოდა ხოლმე ჩემს წინაშე, და ამიტომაც მსიამოვნებდა მისი ხშირად განრისხება. შესაძლოა, ეს შემამჩნია კიდეც და განზრახ ბრაზობდა. ესეც ვუთხარი.
- რა სიმდაბლეა! - წამოიძახა მან ზიზღით.
- რა მენაღვლება, - განვაგრძე მე, - ესეც იცით თუ არა, რომ ჩვენი ერთად სიარული საშიშია: ხშირად დაუოკებელი ჟინი მივლის მიგბეგვოთ, დაგასახიჩროთ, წაგახრჩოთ. როგორ გგონიათ, აქამდე არ მივა საქმე? თქვენ მე გამახელებთ. ვითომ აყალმაყალს მოვერიდები, ანდა თქვენი რისხვის შემეშინდება? რა არის ჩემთვის თქვენი განრისხება? უიმედოდ მიყვარხართ და ვიცი, ამის შემდეგ ათასგზის მეტად მეყვარებით. თუ ოდესმე მოგკლავთ, მაშინ ხომ თავიც უნდა მოვიკლა - მაგრამ, რაც შეიძლება გავაჭიანურებ თავის მოკვლას, რომ ეს აუტანელი ტკივილი უთქვენოდ უფრო შევიგრძნო. იცით თუ არა დაუჯერებელი ამბავი: დღითიდღე უფრო მეტად მიყვარხართ, ეს კი თითქმის შეუძლებელია. ამის მერეც აღარ ვიყო ფატალისტი? გახსოვთ, სამი დღის წინ, შლანგენბერგზე, თქვენსავე გამოწვევაზე რა წაგჩურჩულეთ? თქვენი ერთი სიტყვა და - უმალ თავით დავეშვები ამ უფსკრულში-მეთქი. რომ გეთქვათ ეს სიტყვა, გადავხტებოდი. ნუთუ არ გჯერათ, რომ გადავხტებოდი?
- რა სულელური ჩმახვაა! - მომახალა მან.
- რა მენაღვლება, ჩემი სიტყვები სულელურია თუ ჭკვიანური, - წამოვიძახე მე, - ვიცი, რომ უნდა გელაპარაკოთ, გელაპარაკოთ, გელაპარაკოთ და მეც ვლაპარაკობ. თქვენს წინაშე თავმოყვარეობას ვკარგავ და აღარაფერი მენაღვლება.
- რატომ უნდა გაიძულოთ გადახტეთ შლანგენბერგიდან? - თქვა მან მშრალად და როგორღაც განაწყენებით, - რას მარგებდა!
- დიდებულია! - წამოვიძახე მე. - თქვენ განზრახ ბრძანეთ ეს დიდებული „რას მარგებდა“, რომ დაგეთრგუნეთ. მე თქვენ ხუთი თითივით გხედავთ. - რას მარგებდაო, ბრძანებთ? მაგრამ სიამოვნება მუდამ სასარგებლოა, ხოლო ველური, უსაზღვრო ხელმწიფება - თუნდაც ბუზზე - ესეც ხომ ერთგვარი სიამოვნებაა. ადამიანი თავისი ბუნებით დესპოტია და უყვარს მტანჯველი იყოს. თქვენ განსაკუთრებით გიყვართ.
მახსოვს, რაღაც განსაკუთრებული, დაჟინებული ყურადღებით მიმზერდა. შეიძლება, ჩემი სახე გამოხატავდა ჩემსავე უთავბოლო, შეუსაბამო ფიქრებს. მახსენდება, რომ მართლაც თითქმის სიტყვა-სიტყვით ასე ვსაუბრობდით, როგორც აქ აღვწერე. თვალები სისხლით ამევსო. ტუჩის კუთხეებში ქაფი მომადგა. რაც შეეხება შლანგენბერგს, სინდისს გეფიცებით, ახლაც რომ ებრძანებინა ქვევით გადაეშვიო, გადავეშვებოდით! ისე, ხუმრობითაც რომ ეთქვა, თუნდაც ზიზღით, შემოეფურთხებინა და ისე ეთქვა - მაინც გადავხტებოდი.
- არა, რატომაც არა, მჯერა თქვენი, - მითხრა მან, მაგრამ, ისე, როგორც ხანდახან იცის ხოლმე, ზიზღით, იქედნურად, ისე ქედმაღლურად, რომ, ღმერთმანი, იმ წუთში შემეძლო მომეკლა. რისკზე მიდიოდა. არც ეს დამიფარავს, ვუთხარი კიდეც.
- მხდალი არა ვარო, ამბობთ? - უცებ მკითხა მან.
- არ ვიცი, ეგებ მხდალიცა ვარ. არ ვიცი... დიდი ხანია, ამაზე არ მიფიქრია.
- რომ გითხრათ, მოკალი მავანი და მავანი კაცი-მეთქი, მოკლავდით?
- ვის?
- ვისაც გინდა!
- ფრანგს?
- ნუ მეკითხებით, მიპასუხეთ - ვისაც ხელს დავადებ. მინდა ვიცოდე, სერიოზულად ამბობთ ამას? - იგი ისე სერიოზულად და მოუთმენლად ელოდა პასუხს, რომ როგორღაც შევცბი.
- მეტყვით თუ არა, ბოლოს და ბოლოს, რა ხდება, - წამოვიყვირე მე, - რაო, ხომ არ გეშინიათ ჩემი? თვითონაც კარგად ვხედავ აქაურ უწესრიგობას. თქვენ ხართ გერი გაკოტრებული და გონგადასული კაცისა, რომელიც შეპყრობილია ამ სატანის - Blanche-ის ტრფობით; აქვეა ფრანგიც, რომელსაც თქვენზე იდუმალი გავლენა აქვს. და ახლა თქვენც ისე სერიოზულად მეკითხებით. მეც ხომ უნდა ვიცოდე რაღაცა. თუ არა და, გავხელდები და რაღაცას ჩავიდენ. ეგებ გეთაკილებათ გამიტყდეთ? განა შეიძლება ჩემთან რაიმე გეთაკილებოდეთ?
- ეგ სულაც არ მითქვამს; მე ჩემს შეკითხვაზე ველოდები პასუხს.
- რასაკვირველია, მოვკლავ! - წამოვიძახე მე, - მოვკლავ, ვინც არ უნდა იყოს... მაგრამ განა შეგიძლიათ... განა თქვენ ამას მიბრძანებთ?
- აბა რა გგონიათ, დაინდობთ? გიბრძანებთ და თვითონ განზე დავრჩები. შეიძლებთ ამას? არა! სად შეგიძლიათ! თქვენ, რასაკვირველია, მოკლავთ ბრძანებისამებრ, მერე მე მომვარდებით მოსაკლავად, რომ გავბედე თქვენი გაგზავნა.
ამ სიტყვებზე თითქოს რაღაცამ დამკრაო. რა თქმა უნდა, თავიდანვე ნახევრად ხუმრობად, გამოწვევად მივიჩნიე მისი შეკითხვა. ახლა შევატყვე, არც თუ ხუმრობას ჰგავდა. მაინც, გავოცდი, რომ ასეთი რამ თქვა, რომ იგი ამხელა ძალაუფლებას ინარჩუნებს ჩემზე, რომ ის თანახმაა ამ უფლებამოსილებისა და პირდაპირ მახლის: „გასწი დასაღუპავად, მე კი განზე დავრჩებიო“. ამ სიტყვებში რაღაც ცინიკურიც გამოსჭვივოდა და გულახდილიც, რაც, ჩემის აზრით, მეტისმეტად ბევრს ნიშნავდა. და თუ ასე იყო, რა თვალით შემომხედავდა ამის შემდეგ? ეს ამბავი უკვე გასცდა მონობისა და არარაობის სამანს. ყოველივე ამის შემდეგ კაცს გაიტოლებენ. რაც არ უნდა შეუსაბამო და არაჩვეულებრივი ყოფილიო მთელი ჩვენი საუბარი, გული მაინც გადამიქანდა.
უცებ მან გადაიხარხარა. სკამზე ვიჯექით, მოთამაშე ბავშვების ახლოს, სწორედ იმ ადგილის წინ, სადაც ეკიპაჟები ჩერდებოდნენ და ხალხს ხეივანში გადმოსხამდნენ ხოლმე, ვოკსალის წინ.
- ხედავთ იმ ფაშფაშა ბარონესას? - წამოიძახა მან. - ეს გახლავთ ბარონესა ვურმერჰელმი. სულ სამიოდე დღეა, რაც ჩამოვიდა. აგე მისი ქმარიც: მაღალი, ხმელ-ხმელ პრუსიელი, ხელჯოხიანი. გახსოვთ, სამი დღის წინ როგორ გვათვალიერებდა? ახლავე ადექით, მიდით ბარონესასთან, ქუდი მოიხადეთ და უთხარით რამე ფრანგულად.
- რატომ?
- იფიცებოდით, შლანგენბერგიდან გადავხტებიო, მარწმუნებდით, კაცს მოვკლავ, თუ მიბრძანებო. ყველა ამ მკვლელობისა და ტრაგედიის სანაცვლოდ მხოლოდ გამხიარულება მინდა. გასწით. სიტყვის შეუბრუნებლად. მინდა ვიხილო, როგორ გაგჯოხავთ ბარონი.
- თქვენ მე მაქეზებთ. გგონიათ, გადავთქვამ?
- დიახაც, გაქეზებთ. გასწით. მე ასე მსურს.
- კეთილი, მივდივარ, თუმცა ეს გიჟური ახირებაა. მხოლოდ ის მაფიქრებს, ამის გამო გენერალს უსიამოვნება არაფერი შეხვდეს, ხოლო გენერლისაგან - თქვენ. ღმერთმანი, ჩემს თავზე არ ვზრუნავ - მხოლოდ თქვენზე და გენერალზეც, - რა ახირებაა ქალის შეურაცხყოფის დაჟინება?
- ეჰ, გეტყობათ, მხოლოდ ყბედი ხართ, - თქვა მან ზიზღით. - კაიხანია თვალებში სისხლი მოგაწვათ, სულ ეგაა. თუმცა, სადილზე ღვინო ბლომად გადახუხეთ და შეიძლება იმის ბრალიცაა. განა თვითონაც არ მესმის, რომ ეს სისულელეა, სიმდაბლეა, რომ გენერალი გაცხარდება? მე უბრალოდ გართობა მომინდა. ასე მწადია და მორჩა! ანდა რატომ უნდა შეურაცხყოთ ქალი? უმალ გაგჯოხავენ.
შევბრუნდი და მდუმარედ წავედი პოლინას დავალების შესასრულებლად. რასაკვირველია, ეს სიგიჟე იყო, და, ამისაგან თავი ვერაფრით დავიძვრინე. მაგრამ როცა ბარონესას მივუახლოვდი, მახსოვს, თითქოს წერამ ამიტანაო, სწორედ ბალღივით ავცეტდი, თანაც გაღიზიანებული ვიყავი, მთვრალივით.
უკვე ორი დღე გავიდა იმ გადარეული დღის მერე. რამდენი ყვირილი, ხმაური, მითქმა-მოთქმა, აყალმაყალი ატყდა! რანაირი უთავბოლობა, უმსგავსობა, სისულელე და სიმდაბლე მოჰყვა - და ყოველივე ამის მიზეზი მე შევიქენი. თუმცაღა ზოგჯერ ყოველივე ეს სასაცილოა - ყოველ შემთხვევაში, მე მეცინება. საკუთარი თავისთვისაც ვერ ამიხსნია, რა მომდის, მართლა გამოვთაყვანდი, თუ უბრალოდ გზას ავცდი და ვღლაბუცობ, ვიდრე არ გამბაწრავენ. ხანდისხან ისე მეჩვენება, ჭკუა მერევა-მეთქი. ზოგჯერ კი მგონია, ბავშვობას, სკოლის მერხს არ გავცდენილვარ და მხოლოდ უხეშად ვპამპულაობ.
სულ პოლინას, პოლინას ბრალია! შეიძლება ამგვარი პამპულაობაც არ დამეწყო, პოლინა რომ არ ყოფილიყო. ვინ იცის, შეიძლება ეს სასოწარკვეთილების ბრალია, თუმცა, დიდი სისულელე კია ასე მსჯელობა. ვერც კი შემიგნია, ვერ გამიგია, რა აქვს კარგი! მოხდენილი კი ნამდვილად არის; ეგებ მეჩვენება კიდეც. სხვებსაც ხომ აგიჟებს. მაღალია და ტანადი, თხელ-თხელი, ასე მგონია, სულ იოლად შეიძლება მისი მომარყუჟება, ანდა უბრალოდ, ორად მოკეცვა. წვრილი და გრძელი ნატერფალი აქვს - ჩემი მაწამებელი. სწორედ რომ მაწამებელი. თმებზე წითური გადაჰკრავს. ნამდვილი კატის თვალები აქვს, მაგრამ გამოხედვისას რაოდენი სიამაყე და ქედმაღლობა გამოსჭვივის მათში! ოთხიოდე თვის წინ, როცა ამათთან სამსახური ახალი დაწყებული მქონდა, ერთ საღამოს პოლინა დარბაზში დე გრიეს დიდხანს და ცხარედ ელაპარაკებოდა. თან ისე უყურებდა... რომ როცა მერე ჩემს ოთახში დასაძინებლად წავედი, მომეჩვენა, სილა გააწნა-მეთქი, აი, ახლა გააწნა სილა, მერე წინ დაუდგა და მიაჩერდა-მეთქი... სწორედ იმ საღამოს მერე შემიყვარდა. ჯობს საქმეს მივუბრუნდეთ. ბილიკით დავეშვი ხეივნისაკენ, გავჩერდი შუაგულ ხეივანში და ბარონესას და ბარონს ვუცდიდი; როცა ხუთ ნაბიჯზე მომიახლოვდნენ, ქუდი მოვიხადე და მივესალმე. მახსოვს, ბარონესას ეცვა ფურჩალებიანი, ბაცი ნაცრისფერი აბრეშუმის ფაშფაშა ქობაათრეული ხაბარდა. თვითონ ბარონესა ტანმორჩილია, უჩვეულოდ ჩასუქებული, საშინლად სქელი და ჩამოკიდებული ღაბაბი აქვს, კისერი აღარ უჩანს, სახე გაჟინჟღილებია. წვრილი, ბოროტი და კადნიერი თვალები აქვს. ისე მოდის, თითქოს დიდი მოწყალება მოიღოო. ბარონი ხმელ-ხმელია, მაღალ-მაღალი. სახე - გერმანული, მოქცეული, და ათასი წვრილი ნაოჭით დაფარული; სათვალეს ატარებს; ორმოცდახუთი წლისა. ადლაბიჯაა, ფეხები თითქოს მკერდიდან ეწყება, ასე მოსდგამს. ფარშევანგივით გაფუყულია. ცოტა ჩანჩურაა. რაღაც ცხვრისებური გამომეტყველება აქვს, რაც ერთგვარად ღრმააზრიანობის გამომხატველია. სულ სამიოდე წამში გამიელვა ყოველივე ამან.
ჩემმა სალამმა და მოშვლეპილმა ქუდმა თავდაპირველად ოდნავ მიიქცია მათი ყურადღება. ბარონმა ოდნავ შეჭმუხნა წარბები. ბარონესა პირდაპირ ჩემსკენ მოგოგმანებდა.
- Madame la baronne, - თითოეულ სიტყვას მკაფიოდ და ხმამაღლა წარმოვთქვამდი, - j’ai l’ honneur d’ être votre esclave, შემდეგ თავი დავუკარი, ქუდი დავიხურე და ბარონს გვერდით ჩავუარე, თავაზიანად მივაჩერდი სახეზე და გავუღიმე.
ქუდის მოხდა პოლინამ მიბრძანა, მაგრამ თავის დაკვრისა და პამპულაობას ჩემდათავად მოვყევი. ეშმაკმა უწყის, რა შემიჩნდა? თითქოს ბორცვიდან დავქანდი.
- ჰაინ! - დაიღრინა, უფრო სწორად, აკრიახდა ბარონი და ჩემსკენ მობრუნდა მწყრალი, გაოცებული.
შემოვბრუნდი და წინ დავუდექი კრძალული მოლოდინით, თან ისევ შევცქეროდი და ვუღიმოდი. ბარონი, ეტყობა, გაოცებას იყო და წარბები nes plus ultra-მდე აქაჩა. სახე უფრო და უფრო მოექუფრა. ბარონესაც მომიტრიალდა და მანაც მწყრალი გაოცებით შემომხედა. გამვლელებმა ყურება დაგვიწყეს. ზოგი მათგანი შეჩერდა კიდეც.
- ჰაინ! - აკრიახდა ისევ ბარონი გაკვირვებითა და მომეტებული რისხვით.
- Ja wohl,[13] - გაბმით წამოვიძახე მე და ისევ თვალებში მივჩერებოდი.
- Sind sie resend?[14] - აყვირდა იგი, ჯოხი დაიქნია და მგონი ცოტათი დაფრთხა. ალბათ, ჩემმა კოსტიუმმა შეაფიქრიანა. ზედმიწევნით წესიერად, პეწიანადაც კი მეცვა, როგორც ყველაზე კეთილშობილური წრის კაცს შეეფერება.
- Ja wo-o-ohl - ავყვირდი უცებ მთელი ხმით, ბერლინელივით გავჭიმე „ო“ - წარამარა რომ ხმარობს საუბარში ამ სიტყვას.
„ja wohl-ს“ და ამასთან „ო“-ს მეტნაკლებად გაბმით გამოთქვამს, აზრის თუ გრძნობის ნაირ-ნაირი ელფერით გამოსახატავად.
ბარონი და ბარონესა შებრუნდნენ და შემკრთალნი თითქმის სირბილით გამეცალნენ. მაყურებელთაგან ზოგი ალაპარაკდა, სხვები გაოცებით შემომაჩერდნენ. კარგად არც კი მახსოვს.
შემოვბრუნდი და ჩვეულებრივი ნაბიჯით მივაშურე პოლინა ალექსანდროვნას. მაგრამ ასიოდე ნაბიჯით რომ მივუახლოვდი მის სკამს, პოლინა წამოდგა, ბავშვები წაიყოლა და ოტელისაკენ გასწია.
კართან წამოვეწიე.
- შევასრულე... ტაკიმასხრობა, - ვუთხარი, როცა გავუსწორდი.
- მერე რა? ახლა იტეხეთ კისერი! - მომიგო მან. ზედაც არ შემოუხედავს, ისე აუყვა კიბეს.
მთელი ეს საღამო პარკში ვწანწალებდი. პარკს გავცდი, ტყე გადავჭერი და სხვა სამთავროშიც კი გავედი. ერთ ქოხში ერბოკვერცხითა და ლუდით შევნაყრდი. ამ იდილიისათვის მთელი ტალერნახევარი ამაღლიტეს.
მხოლოდ თორმეტ საათზე დავბრუნდი შინ. გენერალმა მყისვე კაცი აფრინა ჩემთან. ჩვენებს ოტელში ორი ორ-ორ ოთახიანი ნომერი უკავიათ. პირველი - დიდი სალონია, სადაც როიალი დგას. მის გვერდით, ასეთივე დიდ ოთახში გენერლის კაბინეტია. სწორედ იქ მელოდებოდა. გენერალი, შუაგულ კაბინეტში იდგა ზვიადად. დე გრიე დივანზე გაშხლართულიყო.
- მოწყალეო ხელმწიფევ, ნება მიბოძეთ გკითხოთ, რა ჩაიდინეთ? - წამოიწყო გენერალმა და მე მომიბრუნდა.
- მე ვისურვებდი, ბატონო გენერალო, რომ პირდაპირ საქმეს შესდგომოდით, - ვთქვი მე. - თქვენ, ალბათ, განზრახული გაქვთ, მომელაპარაკოთ დღეს ერთ გერმანელთან ჩემი შეხვედრის თაობაზე?
- ერთ გერმანელთანო? ეგ გერმანელი ბარონი ვურმერჰელმი გახლავთ, ფრიად წარჩინებული პიროვნება! თქვენ კი იგი და ბარონესა შეურაცხყავით.
- სრულიადაც არა.
- თქვენ შეაშინეთ ისინი, მოწყალეო ხელმწიფევ! - აყვირდა გენერალი.
- რას ბრძანებთ, სულაც არა! ჯერ კიდევ ბერლინში ყურს მომხვდა წარამარა განმეორებული, ყოველი სიტყვის თავზე დართული „ja wohl“, რასაც ისინი საძაგლად, გაბმით წარმოთქვამდნენ. როცა მაგათ ხეივანში გადავეყარე, უცებ ამ „ja wohl“-მა, რატომღაც, თავში გამკრა, ჰოდა გამაღიზიანებლად იმოქმედა... ამას ისიც დაურთეთ, რომ ბარონესა აგერ უკვე მესამედ მხვდება, დაადებს თავს და პირდაპირ ჩემსკენ მოემართება, თითქოს მატლი ვიყო, რომლის ფეხით გასრესა შეიძლებოდეს. დამერწმუნეთ, შეიძლება მეც გამაჩნდეს თავმოყვარეობა. მე ქუდი მოვიხადე და თავაზიანად (გარწმუნებთ, თავაზიანად) მივმართე: Madame, j’ai l’ honneur d’ être votre esclave-მეთქი“. როცა ბარონი მობრუნდა და „ჰაინო“, დაიძახა, - უცებ რაღაცამ მიბიძგა, მეც დამეძახა „Ja wohl-მეთქი!“ ავდექი და ორჯერ დავიძახე: ერთხელ ჩვეულებრივად, მეორეჯერ შეძლებისამებრ გაჭიანურებულად. ეს იყო და ეს. გამოგიტყდებით, ძალზე მახარებდა ამგვარი მეტისმეტად ბალღური თავისმართლება. საოცრად მინდოდა მთელი ეს ამბავი, რაც შეიძლება უაზროდ შემეთითხნა.
რაც დრო გადიოდა, ეშხში შევდიოდი.
- მასხარად მიგდებთ თუ რა, - დამიყვირა გენერალმა. იგი მიუბრუნდა ფრანგს და ფრანგულად მოახსენა, ნამდვილად თვითონ მიძვრება ხათაბალაშიო. დე გრიემ ზიზღით ჩაიხითხითა და მხრები აიჩეჩა.
- ო, გუნებაშიც არ გაივლოთ, სულაც არ მიფიქრია! - მივაძახე გენერალს, - ჩემი საქციელი, რასაკვირველია, ვერაა მოსაწონი, თქვენს წინაშე გულახდილად ვაღიარებ ამას. ჩემს საქციელს შეიძლება სულელური, უწესო ბალღობაც კი უწოდოთ, - მაგრამ მეტი არაფერი. რომ იცოდეთ, გენერალო, ძალიანაც ვნანობ. მაგრამ არის ერთი გარემოება, რაც თითქმის სინანულსაც მიქარვებს საკუთარ თვალში. ამ ბოლო ხანებში, აგერ ორი, სამი კვირაც იქნება, კარგად ვერ ვგრძნობ თავს; ავადმყოფური, ნერვიული, გაღიზიანებული, ფანტასტიური გავხდი და ზოგჯერ სულაც ვეღარ ვიჭერ თავს. მართლა, რამდენჯერმე მომიარა სურვილმა მიმემართა მარკიზა დე გრიესათვის და... თუმცა, არც ღირს სიტყვის გაგრძელება, იქნებ ითაკილოს კიდეც. ერთი სიტყვით, ავადმყოფობის ნიშნები მაქვს. არ ვიცი, ყურად იღებს თუ არა ბარონესა ვურმერჰელმი ამ გარემოებას, როცა პატიებას ვთხოვ (განზრახული მაქვს მობოდიშება), ასე მგონია, ყურს არ მათხოვებს, მით უფრო, რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, ბოლო ხანებში ამ ამბავს ბოროტად იყენებენ იურიდიულ სამყაროში: ადვოკატები სისხლის სამართლის პროცესზე ძალიან ხშირად იმით ამართლებენ თავიანთ კლიენტებს, დამნაშავეებს, რომ მათ დანაშაულის ჩადენის მომენტში არაფერი ახსოვდათ და რომ თითქოს ასეთი ავადმყოფობა არსებობს. „მოკლა, და არაფერი ახსოვსო“. წარმოგიდგენიათ, გენერალო, მედიცინა კვერს უკრავს მათ, მართლაც ადასტურებს, რომ არსებობს ასეთი დაავადება, დროებითი შერყევა, როცა კაცს თითქმის არაფერი ახსოვს, ან სანახევროდ ახსოვს, ან ბუნდოვნად. მაგრამ ბარონი და ბარონესა ძველი ყაიდის ხალხია, თანაც პრუსიელი იუნკერები და მებატონენი. მათ, შესაძლოა, იურიდიულ-სამედიცინო სამყაროს ეს პროგრესი არც კი იცოდნენ და ამიტომ არც მიიღებენ ჩემს ახსნა-განმარტებას. თქვენ რას ფიქრობთ, გენერალო?
- კმარა, ბატონო! - მკვახედ და თავშეკავებული გულისწყრომით წარმოთქვა გენერალმა, - კმარა! შევეცდები ერთხელ და სამუდამოდ დავაღწიო თავი თქვენს უხამსობას. ბარონესასა და ბარონის წინაშე კი მობოდიშება არ მოგიწევთ. თქვენთან ყოველგვარი ურთიერთობა, თუნდაც შეწყალებაც სთხოვოთ, ძალზე დამამცირებელ იქნება. ბარონმა როცა შეატყო, ჩემს ჯალაბს ეკუთვნოდით, ვოკსალშივე მომმართა და გამოგიტყდებით, ცოტას დააკლდა ლამის დუელში გამომიწვია. შეგნებული გაქვთ, თუ რა შარში გამხვიეთ მე, - მე, მოწყალეო ხელმწიფევ? მე, მე იძულებული გავხდი ბარონის წინაშე ბოდიში მომეხადა და სიტყვა მივეცი, რომ დაუყოვნებლივ, დღესვე აღარ იქნებით ჩემს ჯალაბს შორის... - უკაცრავად, უკაცრავად, ბატონო ჩემო, როგორ, თვითონ მოითხოვა, რომ აუცილებლივ გავცლოდი თქვენს ჯალაბს, როგორც თქვენვე ბრძანებთ?
- არა; მაგრამ მოვალედ მივიჩნიე თავი, ამგვარად დამეშოშმინებინა იგი, და, რასაკვირველია, ბარონი კმაყოფილი დარჩა. ჩვენი გზები გაიყარა, მოწყალეო ხელმწიფევ. ჩემგან ოთხი ფრიდრიხსდორი და სამი ფლორინიღა გერგებათ აქაური ანგარიშით. აი, ფული - აგერ ანგარიშიც, შეგიძლიათ შეამოწმოთ. მშვიდობით. დღეიდან ჩვენ უცხონი ვართ. ჯახირისა და უსიამოვნებათა გარდა თქვენგან ხეირი არ მინახავს. ახლა კელნერს ვუხმობ და განვუცხადებ, რომ ხვალინდელი დღიდან ოტელში თქვენი დანახარჯი მე არ მომკითხონ. პატივი მაქვს დავშთე თქვენს მსახურად.
ავიღე ფული და ფურცელი, რომელზედაც ანგარიში ფანქრით ეწერა, თავი დავუკარი გენერალს და ფრიად სერიოზულად ვუთხარი: - ბატონო, ჩემი საქმე ასე არ გათავდება. ძალიან ვწუხვარ, ბარონისაგან უსიამოვნება რომ შეგხვედრიათ, მაგრამ - მომიტევეთ - ამაში ბრალი თვითონ მიგიძღვით. რატომ იკისრეთ ჩემს მაგივრად გაგეცათ პასუხი ბარონისათვის? ან ეს გამოთქმა რას ნიშნავს, ჩემს ჯალაბს ეკუთვნიო? მე მხოლოდ მასწავლებლად ვარ თქვენთან. ეგაა და ეგ. ღვიძლი შვილი არა ვარ და, თქვენი მეურვეობის ქვეშ არ ვიმყოფები, არც ჩემ საქციელზე მოგეკითხებათ პასუხი. მე თვითონ იურიდიულად კომპეტენტური პირი გახლავართ. ოცდახუთი წლისა, უნივერსიტეტის კანდიდატი, აზნაური. თქვენთვის სრულიად უცხო ვარ. მხოლოდ თქვენი ღირსებისადმი ჩემი უსაზღვრო პატივისცემა მაკავებს, დაუყოვნებლივ გამოგიწვიოთ დუელში და მოგთხოვოთ ახსნა-განმარტება იმის თაობაზე, რომ თქვენ იკისრეთ ჩემს მაგივრად პასუხისმგებლობა.
გენერალი ისე ჩაფიქრდა, რომ ხელები გაშალა, მერე ფრანგს მიუბრუნდა და ნაუცბათევად აუხსნა, რომ ეს წუთია, ლამის დუელში არ გამომიწვიაო. ფრანგმა ხმამაღლა გადაიხარხარა.
- მაგრამ ბარონს ასე იოლად არ მოვეშვები, - განვაგრძე მე ცივად, ყურიც არ ვათხოვე m-r დე გრიეს ხარხარს, - რახან თქვენ, მისი მხარი დაიჭირეთ, ამით თვითონვე აღიარეთ თავი ყოველივე ამ ამბის მონაწილედ; პატივი მაქვს მოგახსენოთ, რომ ხვალ დილით დაუყოვნებლივ მოვთხოვ ბარონს, ჩემის მხრიდან, ფორმალურ ახსნას იმ მიზეზთა, რის გამოც მან გვერდი ამიარა და სხვას მიმართა, როცა საქმე ჩემთან ჰქონდა - თითქოს მე არ შემეძლო ანდა ღირსადაც არ მცნო პასუხი მეგო ჩემს საქციელზე.
მოხდა მოსახდენი: ამ ახალი სისულელის გაგონებაზე გენერალი საოცრად დაფრთხა.
- როგორ, განზრახული გაქვთ განაგრძოთ ეს წყეული საქმე! - აყვირდა იგი. - რას მიშვრებით, ღმერთო ჩემო! არ გაბედოთ, არ გაბედოთ, მოწყალეო ხელმწიფევ. თუ არა და, გეფიცებით!.. აქაცაა უფროს-უმცროსობა, და მე... მე... ერთი სიტყვით ჩემი მდგომარეობით... და ბარონიც... ერთი სიტყვით, პოლიციას ჩარევენ, დაგაპატიმრებენ და გაგაძევებენ აქედან, რათა სულ არ აიშვათ თავი! გესმით თუ არა ეს! - თუმცა ბოღმისაგან სული შეუგუბდა, მაინც ძალიან დაფრთხა.  - გენერალო, - ვპასუხობდი მისთვის ყოვლად მოუთმენელი სიმშვიდით, - აყალმაყალისათვის დაჭერა შეუძლებელია, სანამ აყალმაყალი არ ამტყდარა. ჯერ არც დამიწყია ბარონთან ახსნა-განმარტება, თქვენთვის ჯერ ხომ ცნობილიც არაა, რა რიგად და რა საფუძველზე შევუდგები ამ საქმეს. მე მხოლოდ მინდა გავარკვიო ეს დამამცირებელი მდგომარეობა, რომ თითქოს ვიღაცის მეურვეობის ქვეშ ვიმყოფები და თითქოს მეურვეს გააჩნია მეუფება ჩემს თავისუფლებაზე. თქვენ კი სულ ამაოდ შიშობთ და შფოთავთ.
- ღვთის გულისათვის, ღვთის გულისათვის, ალექსეი ივანოვიჩ, მოეშვით ამ უაზრო განზრახვას! - ბუტბუტებდა გენერალი, თავისი მრისხანე ტონი უცებ შეცვალა ვედრებით და ხელზედაც წამეტანა, - აბა, წარმოიდგინეთ, რა გამოვა აქედან? ისევ უსიამოვნება! თვითონ განსაჯეთ, აქ განსაკუთრებული თავდაჭერა მმართებს, განსაკუთრებით ახლა, ახლა!.. თქვენ არ იცით, არ იცით მთელი ჩემი გასაჭირი!.. როცა აქედან გავემგზავრებით, ისევ აგიყვანთ. ახლა კი მხოლოდ ეს გზა მრჩენია, - ჰო, ერთი სიტყვით, აკი გესმით მიზეზი! - წამოიძახა მან სასოწარკვეთით, - ალექსეი ივანოვიჩ, ალექსეი ივანოვიჩ!..
უკუსვლით კარისაკენ გავემართე და ისევ დაბეჯითებით ვთხოვე, ნუ აღელდებით-მეთქი; აღვუთქვი, ყველაფერი კარგად და წესიერად ჩაივლის-მეთქი და სასწრაფოდ გავეცალე. რუსები საზღვარგარეთ ზოგჯერ ძალიან მხდალნი არიან, საოცრად უფრთხიან, რას იტყვიან და როგორ შეხედავენ მათ, მართებულია თუ არა ესა და ეს? ერთი სიტყვით, თითქოს კორსეტით შებოჭილები არიანო, განსაკუთრებით, ვისაც წარჩინებულობის პრეტენზია აქვს. მათთვის ყველაფერი, რაც გნებავთ - წინდაწინ აკვიატებული და ერთხელ და სამუდამოდ დაკანონებული ფორმაა, რასაც ისინი მონურად მისდევენ - ოტელებში, სეირნობისას, შეკრებულობაში, გზაში... მაგრამ გენერალს წამოსცდა, რომ მას, ამას გარდა, გააჩნია აგრეთვე რაღაც განსაკუთრებული მიზეზები, რის გამოც მას „განსაკუთრებული თავდაჭერა“ მართებდა. ამიტომაც დაფრთხა ისე სულმოკლედ და ტონი იცვალა ჩემთან. მე ეს ვინიშნე და დავიხსომე. რა თქმა უნდა, უგუნურობით შეეძლო ხვალვე მიემართნა ხელისუფალთათვის, ასე რომ, მე მართლაც სიფრთხილე მმართებდა.  ისე, კაცმა რომ თქვას, სულაც არ მინდოდა ჩვენი გენერლის გაბრაზება. სამაგიეროდ ახლა პოლინას გაღიზიანების ჟინმა მომიარა. პოლინა ხომ ისე უდიერად მომექცა, მიბიძგა სისულელეზე, იმგვარად, რომ მას ჩემდათავად აღვუთქვი, იქამდე მიგიყვან - შენვე მეხვეწებოდე, კმარა, გაჩერდიო. ჩემი პამპულაობით, ბოლოს და ბოლოს, შეიძლება პოლინასაც ლაქა მისცხებოდა. გარდა ამისა, რაღაცნაირი, სულ სხვა შეგრძნებები და სურვილები გამოიკვეთა ჩემში. თუ მე, მაგალითად მის წინაშე თვითნებურად არარაობად ვიქცევი, ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ სხვებთანაც დონდლო და უგერგილო კაცი ვარ, და, რასაკვირველია, არც ბარონის მათრახს დავიკრავ. სურვილმა მომიარა, ყველა სასაცილოდ ამეგდო, მე კი ყოჩაღი გამოვჩენილიყავი. დამაცადონ ერთი! ეგებ პოლინა სკანდალს შეუშინდეს და ისევ მე მიხმოს. და თუ არ მიხმობს, იმას მაინც ნახავს, არც ისეთი ხელწამოსაკრავი ვინმე ვყოფილვარ... (საოცარი ამბავი შევიტყვე: ეს წუთია გავიგე ჩვენი გადიასაგან, რომელიც კიბეზე შემხვდა, რომ მარია ფილიპოვნა დღეს საღამოს მატარებლით მარტოდმარტო გაემგზავრა კარლსბადში, ბიძაშვილთან. რას ნიშნავს ეს? ძიძა ამბობს, კაი ხანია აპირებდაო, მაგრამ სხვებმა რატომღა არ იცოდნენ? თუმცა, შეიძლება მარტო მე არ ვიცოდი ეს ამბავი. გადიას ჩემთან წამოსცდა, რომ მარია ფილიპოვნა ჯერ კიდევ სამი დღის წინ წაეკიდა გენერალსო. გასაგებია. აქ, უსათუოდ, m-lle Blanche ურევია. დიახ, ჩვენთან რაღაც გადამწყვეტი მომენტი დგება).

*გაგრძელება*