სოფელი დაითრგუნა... დაიმშა და შიმშილმა ენით აუწერელი ბრძოლები შვა. მოგეხსენებათ ესტატეს ყიჟინმა და ბრძოლამ მგელი შეადრკო. შესაბამისად ფარა ბოლომდე არ ამოწყდა. რამდენიმე ცხვარი რამდენიმე ოჯახს გადაურჩა. ეს სრული საფუძველი იყო იმათთვის, ვისაც საქონელი დაეხოცა შურით აღვსილიყვნენ და მტრად გადაქცეოდნენ მათ, ვისაც თუნდაც ერთი სული ბატკანი გადაურჩა. და თუ რატომ, ამას საგონებელში ჩავარდნაც ვერ მიგახვედრებთ ჩემო კეთილნო, სათნოონო და ქველნო. უბრალოდ ასეთი ხანა იდგა. და სწორეს ამ "ხანმა უნდობარმა, გზა რომ შეეღება, უხვად მოიტანა სისხლი და ცხედრები". ეს ამბავი კი დაახლოებით ას სამოცი წლის წინ ხდებოდა. ავბედითი ხანის ახსაწერად ოროლა წინადადებასღა დავწერ და ესტატეს დავუბრუნდები.

      ასე მაგალითად განადგურებულია, განდევნილია სამშობლოს ერთგული და უფლისმოშიში სამეფო კარი, როგორც ქართლ-კახეთიდან, ასევე იმერეთიდან. გაუქმებულია ქართული ეკლესიის ავტოკეფალია და მმართველობა. ქვეყანაში რუსიფიკაციაა, არმენიზაციაა, ლეკიანობაა, სახადებია, შიდაეროვნული დაპირისპირებებია...თბილისელები, ქართველები და არისტოკრატები დედაქალაქში და სამშობლოში სამსახურს და სარჩოსაც კი ვერ (არ!) სთავაზობენ დედამიწაზე ყველაზე დიდ პოეტს, ყოველშემთხვევაში დედამიწაზე ყველაზე მაგარი ლექსის ავტორს - ნიკოლოზ ბარათაშვილს. ჩემი თუ არა პატარა ესტატესა და დიდი ტატოს ხათრით უმორჩილესად გთხოვთ ეს მოთხრობა თუ წიგნი გვერდზე გადადოთ და ხმამაღლა წაიკითხეთ ერთი, ხუთი, ათი, ოცი წლის წინ უკანასკნელად წანაკითხი მერანი. დედამიწაზე ყველა დროის ყველაზე პოეტური ქმნილება.

      24 წლის ბიჭმა, თუ ბავშვმა, თუ ვაჟკაცმა, თუ გენიოსმა დაწერა ეს....

      ქართველმა, თავად თავადმა, მეფის შთამომავალმა გვარად ბარათაშვილმა, ყველა დროისა და თაობების საუკეთესო გმირთაგანმა..

      ათიოდე წლისაა ამ დროს ჩვენი მართალია პატარა, მაგრამ ნამდვილი გმირი ესტატე. მას და მის ოჯახს არამცთუ რაიმე აღმატებული წარმომავლობა, გვარიც კი არ აქვთ მინიჭებული. მათაც, მათ თანასოფლელებსაც და უმრავლეს გლეხობას საქართველოში, მე-18 საუკუნის დასაწყისში არც ქაღალდისა და არც ეტრატის დოკუმენტი ჰქონიათ. სამწუხაროდ დოკუმენტიც რომ ჰქონოდათ მისი წამკითხველი ასიდან ერთ თუ იქნებოდა, ზოგადად ერში. ამასთანავე ნებისმიერ დოკუმენტზე სანდო იმხანად კაცის, ანუ კაცური კაცის, ანუ კაცურკაცობის კაცის სიტყვა იყო. თურმე იმხანად თბილისში სულ სამოცი-სამოცდაათი ათასი კაცი ცხოვრობდა, გორში-ხუთი. მაგალითისათვის სოფელ თამარაშენში, კარალეთსა ან ატენში ალბათ ასი-ასოცი კომლი და მათგან სამი-ოთხი ე.წ. მჭედლიაანი ან ხუთი-ექვსი ანდრიაანი. მათგან კი ასევე ალბათ თითო ნიკალა და თითო ზაქარია. ესეც შენი პერსონა, სახელით, გვარით, მამის (ან პაპის) სახელით, საცხოვრებელი ადგილით, პროფესიითა და სავარაუდო ასაკითაც კი. ასე მაგალითად, ელიზბარაანთ გოგლა ერედვიდან. აქ რაღა საჭიროა პასპორტი. ჩემს ბავშვობაში მეტსახელად სოფელ ერედვს ქვეყნის მერვედს ეძახდნენ, ერედვი-ქვეყნის მერვედიო. ამავე დროში კი პასპორტს კუტუებთან აიგივებდა სრულიად ქართველი ერი. 

      ყველაფერი თავდება და ჩერდება, ჩერდება ხანდახან დროც კი. არ თავდება მხოლოდ ცხოვრება. გაგრძელდა იგი ესტატეს სოფლადაც. მის ოჯახს ოდენ ერთი თხა გადაურჩა. იმ ამბის მერე მგელი გაქრა, მაგრამ თითქოს ადამიანთა გულებში ჩასახლდა. ცამდე მართალსა და საქვეყნოდ უდანაშაულო ესტატეს ემდუროდნენ, ეჯიჯღინებოდნენ. თუმცა ყველა არა, ზოგი ეფერებოდა და დამარტოხელებისას ეფერებოდნენ კიდეც, თუმცა მხოლოდ ისინი ვისაც ცხვარი გადაურჩათ, ან კი არც რომ ჰყოლიათ. განერიდებოდა რა მკიცხველებს ჩრდილოეთის დასალიერში მყოფ მოძღვარს ჩურჩულით ეძახოდა - მამაო, მამაო, მამაო. ნურცერთი ნუ მოიკითავთ იმ სასწაულს, რომ პასუხად ამ დროს რამე მოსვლოდა, ზეციდან ხმები ან ცის მანანა, თოვლისფერ მტრედთა ლაღი ამალა. იცოდა სადღაც გული იწვოდა, თითქოსდა არაფერი, ღმერთიც კი, ისე ძალიან არ სწამდა როგორც ის ღრმა რწმენა, რომ მამაო მასზე ფიქრობდა, ლოცულობდა, ნატრობდა. და სწორედაც რომ არ იყო მარტო. თხა, მარჩენალი, სახელად სწორედაც "მარტო". ასევე დედა, ერთგული თბილი, მრავალშვილიანი. ასევე ოთხი და-ძმა, სულმიდამ ერთადმყოფნი. მამაც, ხელფეხდაკოჟრილი.

      ჯერ კიდევ ძუძუს ციკანი იყო მას რომ აჩუქეს და შენიაო უთხრეს, "მარტო?"-ო, უკუთხავს პატარა ესტატეს და ასე დაერქვა თხას "მარტო".

      არც კი იფიქროთ რომ ეს სახელი მარტის თვეს უკავშირდებოდეს, მოგეხსენებათ კიდეც მაშინ მირკანი ერქვა.

      თხას კი ასე ერქვა, მაგრამ ნამდვილად არ იყო მარტო ბიჭუნასი. მეტადრე, ახლა ამ სოფლელთა მარჩენალიც კი გახდა, ვის ცხვრებსაც ვერ "მიუარა" ესტატემ მწყემსობა-მგლობისას. იმ დღიდან ოთხ ოჯახს მიაწოდა თბილი რძე პატარა ჯამით ურძეოდ რომ დარჩითო, თავისი ოჯახის უჩუმრად. ისინიც იღებდნენ, საოცარია და თვლიდნენ რომ ეკუთვნოდათ. საოცარია და ესტატეც თვლიდა რომ ეკუთვნოდათ, უხაროდა როცა ართმევდნენ. მათ გაფართოებულ თვალებსაც ვერ ამჩნევდა, მადლობასაც არ ელოდებოდა.. და მაინც ეტატეს რა ელოდებოდა....

ნუგზარ ვანიშვილი