მოთხრობა - Qwelly2024-03-28T13:30:15Zhttps://www.qwelly.com/group/literature/forum/topic/listForTag?groupUrl=literature&tag=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&feed=yes&xn_auth=noბერი და ყორანიtag:www.qwelly.com,2022-04-22:6506411:Topic:15274722022-04-22T19:56:39.036Zლაშაhttps://www.qwelly.com/profile/lshisa
<div style="font-size: 16px; color: black;"><p> ერთმა ბერმა წმინდანის სახელი გაითქვა. ცხოვრობდა იგი განმარტოებით მთაზე, გამოქვაბულში. მეორმოცე წელიწადი გადიოდა, რაც ლოცულობდა და იღვწოდა.</p>
<p> მზის ამოსვლამდე იწყებდა ლოცვას და მზის ჩასვლამდე არ ნელდებოდა მისი ხმა მთაზე. ხმა კი ისეთი ჰქონდა, რომ ვერცხლის ზარის ჯადოსნურ რეკვას მიუგავდა, რაღაც ფრთიანი იყო იგი და მისტიური ჟღარუნით ათრთოლებდა გარემოს.</p>
<p> პირველად მთას ეუცხოვა ბერის ლოცვა და გალობა. მოეჩვენა, თითქოს ცხოვრების…</p>
</div>
<div style="font-size: 16px; color: black;"><p> ერთმა ბერმა წმინდანის სახელი გაითქვა. ცხოვრობდა იგი განმარტოებით მთაზე, გამოქვაბულში. მეორმოცე წელიწადი გადიოდა, რაც ლოცულობდა და იღვწოდა.</p>
<p> მზის ამოსვლამდე იწყებდა ლოცვას და მზის ჩასვლამდე არ ნელდებოდა მისი ხმა მთაზე. ხმა კი ისეთი ჰქონდა, რომ ვერცხლის ზარის ჯადოსნურ რეკვას მიუგავდა, რაღაც ფრთიანი იყო იგი და მისტიური ჟღარუნით ათრთოლებდა გარემოს.</p>
<p> პირველად მთას ეუცხოვა ბერის ლოცვა და გალობა. მოეჩვენა, თითქოს ცხოვრების წესის დარღვევას აპირებდა უცხო მოხუცი. მაგრამ თანდათან შეეჩვია. ბოლოს შეეთვისა და შეუყვარდა კიდევაც. სიამოვნებდა.</p>
<p> ბერის მოღვაწეობამ განსაკუთრებით მთაშივე მცხოვრებ ყორანზე იმოქმედა. ეს ყორანი ძალიან ხნიერი იყო. ბევრი რამ ენახა თავის სიცოცხლეში, ბევრიც გამოეცადნა. ამიტომ ურწმუნო იყო დიდი. მისი ჩხავილი შემზარავი და საშინელი იყო. არავის არ უყვარდა ყორანი.</p>
<p> ორმოცი წლის წინათ, როცა ყორანმა მთაზე ამოსული ბერი პირველად დაინახა, ჩვეულებრივი ჩხავილით შეეგება. დასძახა:</p>
<p> - სიკვდილი! სიკვდილი!</p>
<p> მაგრამ ბერმა მას ყურადღებაც არ მიაქცია. ლოცვად დადგა და საგალობელი სთქვა. ყორანი შეაკრთო ბერის ხმამ. არ გაეგონა ასეთი ხმა. მოეჩვენა, თითქოს ისეთი რამ გაიგონა, რასაც მისი შეცვლა და გარდაქმნა შეეძლო.</p>
<p> „ეს რას უნდა ნიშნავდესო?“ – გაიფიქრა. სამასი წელი უსრულდებოდა და ფიქრადაც არ მოსვლია, თუ ქვეყნად კიდევ ახალს რასმე გაიგონებდა. გამოსაცდელად კიდევ ერთხელ დაა იჩხავლა:</p>
<p> - სიკვდილი!</p>
<p> ბერმა კი თავისი გალობა განაგრძო. მაშინ ყორანი დააკვირდა უცნაურ ადამიანს: ხომ არ მოვტყუვდი, რომ უცნობი ადამიანად მივიჩნიეო. მაგრამ ბერი ჩვეულებრივი ადამიანი აღმოჩნდა: საშუალო ტანის მოხუცებული, ჭაღარაწვერიანი. სახე კი ჰქონდა მკრთალი, გამჭვირვალე და თვალები მგზნებარე სხივების მფრქვევი, მაგრამ ეს ვერ გააკვირვებდა ყორანს, ხოლო ხმა კი ძალიან აფიქრებდა მას.</p>
<p> - თუ ადამიანია, ასე როგორ გალობს? ხოლო თუ ასე გალობს, რატომ არის ადამიანიო? – თქვა ყორანმა, დაეშვა ძირს - და ბერს შორიახლო დაუწყო თვალიერება.</p>
<p> ამის შემდეგ გავიდა რამდენიმე წელიწადი. ამ ხნის განმავლობაში ბერი სულ გალობდა და ლოცულობდა. მთასაც სახე გამოეცვალა, თითქოს განგებამ ახალი სული ჩაბერაო.</p>
<p> ყორანს გარეგნულად ბევრი არაფერი არ დატყობია. იგი ახლაც ყორნულ ცხოვრებას განაგრძობდა. მხოლოდ საბედისწეროდ აღარ ჩხაოდა და ფიქრიანი შეიქნა. ბერის ნახვა და მისი ხმის გაგონება მოთხოვნილებად გადაექცა. ძალიან შორსაც რომ ყოფილიყო, მაინც მოფრინდებოდა დროზე და ბერის გალობას ყურს უგდებდა.</p>
<p> ერთხელ ყორანი დიდად განაცვიფრა ერთმა გარემოებამ, - ბერის სენაკს ფარულად გარს შემორტყმოდნენ ნაცნობი მხეცები და ფრინველები და მოკრძალებით ისმენდნენ გალობას. ყორანი განსაკუთრებით იმან გააკვირვა, რომ მხეცებს, ნაცვლად სახის ბუნებრივი მკაცრი გამომეტყველებისა, ბერისებური ლმობიერი და სათნო იერი გადაჰკრავდა.</p>
<p> - აქ უთუოდ რაღაც არაჩვეულებრივი ამბავი ხდება! - თქვა გულში.</p>
<p> ამის შემდეგ მეტის ყურადღებით გასინჯა ყორანმა განცდილი და იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ ბერისთვის უნდა მიებაძნა, თუ ბედნიერება სურდა. გამოქვაბულთან ახლოს გაიკეთა ბინა და შეეცადა ბერისებური ცხოვრება დაეწყო.</p>
<p> განვლო კიდევ დრომ. ახლა მთას შორიახლო სოფლებიდან ხალხიც ეწვია ბერის ლოცვა-კუთხევის მისაღებად. ყორანმა შეამჩნია, რომ ხალხსაც არ აკმაყოფილებდა არსებული ცხოვრება და რაღაცა ახალი სწყუროდა. ახალის მისაცემად კი, ჩანდა, ბერი იყო მოვლინებული.</p>
<p> ყორანსაც ახალი ცხოვრება მოუნდა. რაკი დარწმუნდა, რომ ბერს შეეძლო ამ ახალის მოცემა, გადასწყვიტა ხლებოდა მას და წმინდა მოღვაწეობას შესდგომოდა.</p>
<p> ერთ დღეს მიადგა გამოქვაბულის კარს და ნისკარტით დაუკაკუნა. გამოვიდა ბერი. მშვიდი სახე ჰქონდა. მოღიმარი.</p>
<p> - რა გნებავს? – ჰკითხა სრულიად ბუნებრივად. ყორანმა კი თაყვანი სცა და თავი დახარა. ბერი მიუხვდა სურვილს, დალოცა და სენაკში შეიყვანა.</p>
<p> - შეუძლებელი არაფერია განგებისათვის! – თქვა ბერმა და მადლობა უძღვნა უფალს სასწაულის მოვლინებისათვის.</p>
<p></p>
<p>* * *</p>
<p> ჩინებული მორჩილი დადგა ყორანი. ბერი დიდად კმაყოფილი იყო მისი ყოფაქცევით. უკვირდა, რომ სულ მცირე ხანში ისე მოშინაურდა, რომ ყორნობის არაფერი არ ეტყობოდა.</p>
<p> როდესაც ბერი ლოცვას დაიწყებდა, ყორანი მის უკან დადგებოდა, თვალებს ცისკენ აღაპყრობდა და ლიტანიობდა. გალობას კი თვალების დახუჭვით ისმენდა, სულგანაბული.</p>
<p> მოვალეობასაც ასრულებდა: სოფლიდან ამოსულ მლოცველებს სალამის მიცემით შეხვდებოდა. თუ საჭირო იყო, სენაკში შეუძღვებოდა, თუ არა – ბერს გამოუხმობდა გარეთ.</p>
<p> მორჩილი ყორნის ამბავი მთელ ქვეყანას მოედვა. ბერის სახელს ვინ არ ადიდებდა.</p>
<p> – თუ სამასი წლის ნაცხოვრებმა ყორანმა უარყო ძველი ცხოვრება, თავისი ზნე და ადათები, ეს იმის მაჩვენებელია, რომ ბერი მართალია! – ამბობდნენ მთაში მხეცები და ფრინველები, და შენატროდნენ ყორნის ბერობას. დიდი მოძრაობა იყო მთაში. ბევრი ფიქრობდა ყორნის მიბაძვას. ამ მიზნით ცდილობდნენ ბერთან დაახლოვებას. ებრძოდნენ მხეცურ ვნებას და უწყინარი ცხოვრებისკენ ეჭირათ თვალი.</p>
<p> ამასობაში გავიდა კიდევ რამდენიმე წელი. ბერის გალობას ახლა მთელი მიდამო ეუბნებოდა ბანს. ძალიან შორიდანაც მოისმოდა გამოძახილი. იყო ერთი აღფრთოვანება ახალისათვის: შესაძლებელი გახდა ცხოვრების წესის შეცვლა და ყველას უკვირდა, თუ შესაძლებელი იყო ეს, რატომ აქამდის არავის არ მოუვიდა აზრად.</p>
<p></p>
<p>* * *</p>
<p> მაგრამ ერთ მშვენიერ დღეს მთაზე დაუჯერებელი და მოულოდნელი რამ მოხდა. მზის ამოსვლაზე არ გაისმა დამატკბობელი გალობის ხმა და ნაცნობმა ღვთიურმა სახემ არ გაუღიმა დამაამებელი ღიმილით ახლად გამოღვიძებულ გარემოს, – ბერი სენაკიდან არ გამოვიდა.</p>
<p> მძიმე დუმილი ლოდივით დააწვა მთას და ჰაერი შეხუთა. ამ დილასაც, როგორც ყოველთვის, ყორანი სენაკის შესასვლელთან ელოდებოდა ბერს. ლოცვა-გალობის დროც მოახლოვებულიყო და ბერი კი სენაკიდან არ გამოდიოდა,</p>
<p> - ნუთუ სძინავს? – გაიფიქრა ყორანმა და შეწუხებული სახით გაიარ-გამოიარა სენაკის წინ. გაიხმაურა. ამომავალ მზეს წინამორბედად ნათელი არშია გაეფინა ცის კიდურზე და ზედ ნაირ-ნაირი ფერები აეთამაშებია. სადაც იყო, მზის სახეც იელვებდა. ალბათ, წავიდა სადმე! მოდი, ავფრინდები და მაღლიდან დავათვალიერებ აქაურობას! იქნებ, კიდევაც ლოცულობს სადმე! - თქვა ყორანმა და აფრენა მოიწადინა, მაგრამ გაშალა ფრთა თუ არა, ისევ შეეკეცა: ძალა გამოლეოდა, მარხვასა და ბერობას დაეუძლურებინა იგი, შეწუხდა. დანაღვლიანდა. ეს რა მომსვლია? გულდაწყვეტით თქვა და მწარედ ამოიკვნესა. შიშისებურმა გრძნობამაც შეაკრთო. მოთმინება დაკარგა და დაიჩხავლა. მძიმე დუმილით უპასუხა გარემომ.</p>
<p> მაშინ გაბედა და სენაკში შეიჭვრიტა: კუთხის სიღრმეში თვალი მოჰკრა ბერის ნაცნობ სახეს. გაუხარდა. შევიდა სენაკში და უხმო. ბერმა ხმა არ გასცა.</p>
<p> გამოღვიძება ვერ გაბედა. ისევ გარეთ გამოვიდა. მზე ამოსულიყო და დედამიწაზე სინათლის სვეტი დაეცა.</p>
<p> ყორანს ლოცვა მოუნდა. მივიდა იმ ადგილას, სადაც ბერი ჩვეულებრივად ლოცულობდა და განიზრახა დღეს თვითონ ელოცნა, უბეროდ, მაგრამ გულმა რაღაც არ უქნა. თითქოს შინაგანი სიცალიერე იგრძნო.</p>
<p> სწრაფად მოშორდა სალოცავ ადგილს და სენაკისკენ გაეშურა: იქნება, ადგა ჩემი მოძღვარიო. მიაყურა: წინანდებური სიჩუმე იყო გამეფებული.</p>
<p> დაუყოვნებლივ შევიდა ყორანი სენაკში. გამოქვაბულის სიღრმეში კვალად დაინახა ბერის სახე. დააკვირდა, რომ არ შემცდარიყო. ცხადი იყო, ბერი ფიცარზე იწვა პირაღმა. ყორანის აზრით, ის ღრმა ძილში უნდა ყოფილიყო. ამიტომ უხმო რამდენიმეჯერ, მაგრამ ბერმა პასუხი არ გასცა. არც კი შეინძრა.</p>
<p> ალბათ, დღეს ასე უნდა იყოს, და მე რა უფლება მაქვს ბერის ნება დავარღვიო? - გაიფიქრა ყორანმა და ფეხაკრეფით გამოვიდა გარეთ. შეინანია თავისი შიში და აღელვება. დაჯდა თავის ადგილას სენაკის წინ, აღიჭურვა მოთმინებით და ლოდინი დაუწყო.</p>
<p> შუადღეს გადაცილდა, კარგა ჩამოცხა მთაში.</p>
<p> თითქოს განზრახ, დღეს არავინ არ სტუმრებია სენაკს. საქმიანი დღე იყო და სოფლიდან არავის არ მოელოდა ყორანი, მაგრამ მხეცები და ფრინველები რომ არ გამოჩნდნენ, ამან კი გააკვირვა იგი.</p>
<p> იდუმალ კი გრძნობდა, რომ რაღაც მნიშვნელოვანი უნდა მომხდარიყო, მაგრამ არც იმდენად, რომ ნაგრძნობი გაემხილა.</p>
<p> ჰაერში კი ტრიალებდა ისეთი სუნი, რომელიც ყორნის მახვილ ყნოსვას ცუდად ენიშნებოდა. ხოლო შეგნება არ აძლევდა ამის დადასტურების ნებას.</p>
<p> შებინდების დრომაც მოაწია.</p>
<p> მზემ ერთხელ კიდევ გაშალა მხრები. მოღლილი სახით გადმოხედა დედამიწას, თითქოს ჩაამთქნარა კიდევაც და დასახუჭად გამზადებული თვალები დაახამხამა.</p>
<p> ყორანს სურვილი ჰქონდა შესულიყო ბერთან და ერთხელ კიდევ ეცადნა მისი გამოღვიძება, მაგრამ ფიქრთა ხროვას ვერ გაართვა თავი, დაღლილიც იყო. მოხუცებულობის სიმძიმილს გრძნობდა მარხვისაგან დასუსტებულ სხეულში. განზრახვის სისრულეში მოყვანა მეორე დღისათვის გადასდვა.</p>
<p> ***</p>
<p> მეორე დღეს იგივე განმეორდა, რაც პირველს: ბერი სენაკიდან არ გამოვიდა.</p>
<p> ყორანი ახლა, ცოტა არ იყოს, შეშფოთებული შევიდა გამოქვაბულში და იმ კუთხეს მიაშურა, სადაც ბერი ეგულებოდა. მიუახლოვდა.</p>
<p> ბერი იმავე მდგომარეობაში იყო უცვლელად, რომელშიაც გუშინ ნახა ყორანმა: დაბლად გაგებულ ფიცარზე პირაღმა იწვა, ხელები გულზე გადაეჯვარა, ღია თვალები მაღლა აღეპყრო და ოდნავ გახსნილი ტუჩები ისე მოეკეცა, თითქოს მაღალ საგალობელს ამბობსო. ერთი ფეხიც ფიცრიდან გადმოედგა, მაგრამ მიწას ვერ დაწვდენოდა და ისე დაკიდებული დარჩენოდა.</p>
<p> „იქნება ლოცვის წესი შესცვალა... რომ ასე არისო“, თქვა ყორანმა. მივიდა და ბერის გადმოკიდებულ ფეხთან თავი დახარა. მაგრამ უცბათ, თითქოს სული შეეხუთაო, შეფრთხიალდა. ფრთები გაშალა და უკან დაიხია.</p>
<p> „ეს რა ამბავია?“ – დაიჩხავლა და თვალები მიაცივა წმინდანს. სახეზე ალერსიანი ღიმილი უკრთოდა ბერს, სწორედ ისეთი, რომლითაც პირველად შეეგება იგი ყორანს და დალოცა, სენაკში შეიყვანა.</p>
<p> – ალბათ, მეზმანება? – თქვა ყორანმა და ჰაერი მძლავრად - ჩაჰყნოსა. იმავე გრძნობამ შეჰხუთა ახლაც, რომელმაც ბერის ფეხთან ააფორიაქა.</p>
<p> და საიდანღაც გაჩენილმა, დიდი ხნის დავიწყებულმა, ქარის გაშხუილების მსგავსმა ნდომამ დაუქროლა სისხლში. ცნობიერება შეურყია.</p>
<p> მაგრამ ძალა დაატანა თავს ყორანმა. შეკრუნჩხულად დაიხია უკან და თავდაჭერით გავიდა სენაკიდან.</p>
<p> რადგანაც სენაკში, ბერის ფეხთან, ჩაყნოსილი ჰაერი კიდევ აღიზიანებდა და სულს უჯანყებდა, როკვით მოშორდა იქაურობას, ჩაჰყვა ფერდობს და მთის ძირში მდინარე რუს წყალს დაეწაფა.</p>
<p> შეშინებული იყო ყორანი და აზრი დაბნეული ჰქონდა.</p>
<p> „სწორედ მეზმანა ყველაფერი!" – გაიფიქრა და გრილი წყლით შეფხიზლებული იქვე ძელზე დაჯდა. ფიქრებს მიეცა გაყუჩებული.</p>
<p> საღამო ახლოვდებოდა. ყორანი მაინც ვერ ბედავდა გამოქვაბულში დაბრუნებას. ყურები დაეცქვიტა კი, რათა ბერის ხმა არ გამოჰპარვოდა, ვინიცობაა ჩვეულებისამებრ გაეგონა იგი. სადაც იჯდა ძელზე, იქვე გაითენა.</p>
<p></p>
<p>* * *</p>
<p> მესამე დღეს უფრო მდუმარე მოეჩვენა ყორანს, ვინემ პირველი ორი.</p>
<p> საშინელი წინათგრძნობა ახლა უფრო დაახლოვებოდა მის ცნობიერებას. საიდანღაც, შორიდან ელანდებოდა, რომ ქვეყნის საძირკველი შერყეულიყო და დედამიწა ისე ქანაობდა, რომ მისი დამხობა იყო მოსალოდნელი.</p>
<p> ნელი ფორიაქით, მაგრამ ბეჯითად იღვიძებდა მის გულში ძველი ბუნება, ძველი, სამასწლოვან ძარღვებში ჩაკირული ბუნება. ყალხზე შესდგა ყორანის სული. ასე გაემართა იგი სენაკისაკენ.</p>
<p> მიახლოვებისას ტურებმა გადაურბინეს წინ გზაზე. სუნის კვალს მოჰყვებოდნენ.</p>
<p> შეფეთდა ყორანი, გარკვეულმა ეჭვმა გაუბრჭყალა გული. შესდგა.</p>
<p> შორიდან ყმუილისებური ხმა მოესმა აღტყინებისა. იგი ბრძოლაში გამწვევ ხმასა ჰგავდა და ძახილი იყო აშლილი მხეცური ვნებისა. ყორანი აიტაცა მისმა სტიქიონმა.</p>
<p> დამათრობელი ბოლი ჩამოაწვა მთას.</p>
<p> შეიცვალა კვლავ ქვეყანა ყორნისათვის.</p>
<p> ისე შევარდა გამოქვაბულში, თითქოს ეშინოდა, სხვას არ შეესწრო.</p>
<p> სენაკში ლეშის სუნი გამდგარიყო.</p>
<p> ცნობადაკარგული ყორანი ქოშინით მივარდა ბერს. ძირს გადმოდგმულ ფეხს ფრთებით შეეხო მოურიდებლად.</p>
<p> - უბედურებაა! გამოიღვიძე, თუ შეგიძლია!</p>
<p> ბერი არც კი შეინძრა. მაშინ ნისკარტი გაჰკრა ფეხს ყორანმა. ნისკარტს პატარა ხორცის ნაგლეჯი მოჰყვა. და ისე დაიჩხავლა ყორანმა, რომ სენაკის კედლები შეარყია.</p>
<p> - ლეში! – გაისმა და გამოქვაბულის კარით გასხლეტილმა საბედისწერო ხმამ მთის მიდამო შეაკრთო.</p>
<p> - ლეში! - გაიმეორა გამოძახილმა და სენაკშივე შებრუნებით ყურში ატაკა ყორანს.</p>
<p> მომსკდარ ნიაღვარივით წარიტაცა გაგონილმა ყორნის არსება.</p>
<p> ძველი სული ჩაედგა ყორანს და ქვეყნიერებაც უმალვე ძველ ყაიდაზე გარდაიქმნა.</p>
<p> ყორნის წინ ლეში ეგდო და მისი სუნი საამო ცხოველურ გემოს აღუძრავდა მას.</p>
<p> - აჰაა! – დაიჩხავლა აღტაცებით ყორანმა და ზედ მოექცა ლეშს. ბრჭყალების მოურიდებელი გაკვრით მოშალა ცოცხლად დაკვდომილი ყოვლად მშვიდი ღიმილის ხაზები ბერის სახეზე და შემდეგ მიწვდა თვალებს...</p>
<p> ყორანი ყორნულ საქმეს შეუდგა.</p>
<p></p>
<p>* * *</p>
<p> ძალზე გამძღარი და გაბურძგნული გამოვიდა ყორანი გამოქვაბულიდან.</p>
<p> მედიდურად აიმრიზა და ისე გადახედა მიდამოს.</p>
<p> მის წინ მთელი თავისი სიგანითა და სიფართით გადაშლილიყო თვალმიუწვდომელი სივრცე მისი ძველი ნაცნობის — სალეშე და სასიკვდილო ქვეყნისა. ისე ხმაურობდა ქვეყანა ახლა, როგორც ძველად, ბერის მთაზე ამოსვლამდე და ხმაურობა იგი ყორნის ყურს ახლაც ისე ჩაესმოდა, როგორც ცხოვრებისა და სიკვდილის ხელჩართული ომის შხუილი.</p>
<p> – აჰაა! – მიეგება ყორანი ამ ხმაურობას. გაშალა ფრთები და მაღლა აფრინდა.</p>
<p> სილაღე იგრძნო მისმა ტანმა. ცხოვრების სიხარულმა აღაფრთოვანა.</p>
<p> ბერის ზღაპარი უცბად წაიშალა მის მეხსიერებაში.</p>
<p></p>
<p align="right"><em><strong>ლეო ქიაჩელი</strong></em></p>
</div> მონანიე ცოდვილიtag:www.qwelly.com,2019-05-25:6506411:Topic:13893062019-05-25T16:51:06.614Zლაშაhttps://www.qwelly.com/profile/lshisa
<p align="right">„<em>ეტყოდა იესუს: მომიჴსენე მე, უფალო, ოდეს მოხჳდე სუფევითა შენითა. ხოლო იესუ ჰრქუა მას: ამინ გეტყჳ შენ: დღეს ჩემ თანა იყო სამოთხესა</em>“ (ლუკა 23, 42-43).</p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> ცხოვრობდა ქვეყნად კაცი 70 წელიწადს და მთელი ცხოვრება ცოდვებში განვლო. დაავადდა ეს კაცი და არ ინანიებდა. როცა სიკვდილი მიუახლოვდა, ბოლო ჟამს ატირდა და თქვა: „ღმერთო! როგორც ავაზაკს ჯვარზე გაკრულს, მეც მომიტევე!“ ძლივს მოასწრო ამის თქმა, რომ სული ამოხდა. და ცოდვილის…</p>
</div>
<p align="right">„<em>ეტყოდა იესუს: მომიჴსენე მე, უფალო, ოდეს მოხჳდე სუფევითა შენითა. ხოლო იესუ ჰრქუა მას: ამინ გეტყჳ შენ: დღეს ჩემ თანა იყო სამოთხესა</em>“ (ლუკა 23, 42-43).</p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> ცხოვრობდა ქვეყნად კაცი 70 წელიწადს და მთელი ცხოვრება ცოდვებში განვლო. დაავადდა ეს კაცი და არ ინანიებდა. როცა სიკვდილი მიუახლოვდა, ბოლო ჟამს ატირდა და თქვა: „ღმერთო! როგორც ავაზაკს ჯვარზე გაკრულს, მეც მომიტევე!“ ძლივს მოასწრო ამის თქმა, რომ სული ამოხდა. და ცოდვილის სულს ღმერთი შეუყვარდა და მისი მოწყალებისა დაიჯერა და სამოთხის კარს მიადგა.</p>
<p> მიაკაკუნა ცოდვილმა კარზე და ზეციურ სასუფეველში შესვლა ითხოვა.</p>
<p> კარიდან ხმა შემოესმა:</p>
<p> – ვინ აკაკუნებს სამოთხის კარზე? და რა საქმეები ჩაუდენია ამ ადამიანს თავის ცხოვრებაში?</p>
<p> მას ბრალმდებლის ხმა გაეპასუხა, რომელმაც ამ კაცის ყველა ცოდვილი საქმე ჩამოთვალა და არც ერთი კეთილი საქმე არ დაუსახელებია.</p>
<p> კარიდან ხმამ მიუგო:</p>
<p> – ცოდვილებს არ შეუძლიათ ცათა სასუფეველში შესვლა. წადი აქედან.</p>
<p> მაშინ თქვა კაცმა:</p>
<p> – ღმერთო! შენი ხმა კი მესმის, მაგრამ სახეს ვერ ვხედავ და შენი სახელიც არ ვიცი.</p>
<p> ხმამ უპასუხა:</p>
<p> – მე პეტრე მოციქული ვარ.</p>
<p> მაშინ თქვა ცოდვილმა:</p>
<p> – შემიბრალე, მოციქულო პეტრე, გაიხსენე ადამიანის სისუსტე და ღვთის წყალობა. განა შენ არ იყავი ქრისტეს მოციქული, განა შენ არ მოგისმენია თვით მისი პირიდან მისი სწავლებები და</p>
<p> მისი ცხოვრების მაგალითი გინახავს საკუთარი თვალით? აბა, გაიხსენე, როცა ის წუხდა და სულით გლოვობდა და სამჯერ გთხოვა, არ ჩაგძინებოდა, არამედ გელოცა, შენ კი გეძინა, იმიტომ, რომ თვალები დაგმძიმებოდა და სამჯერვე მძინარეს მოგისწრო. ასევე ვარ მეც.</p>
<p> – კიდევ გაიხსენე, როგორ შეჰპირდი მას, რომ სიკვდილამდე არ განუდგებოდი და სამჯერ როგორ უარყავი, როცა ის კაიაფასთან მიიყვანეს. ასევე ვარ მე.</p>
<p> – და კიდევ გაიხსენე, როგორ აყივლდა მამალი და შენ იქიდან გამოვარდი და მწარედ ატირდი. ასევე ვარ მეც. შეუძლებელია, რომ არ შემიშვა.</p>
<p> სამოთხის კარს მიღმა ხმა მიჩუმდა.</p>
<p> მცირე ხანს დგომის შემდეგ ისევ მიაკაკუნა ცოდვილმა და სასუფეველში შესვლა ითხოვა.</p>
<p> კარს უკან სხვა ხმა გაისმა და თქვა:</p>
<p> – ვინ არის ეს კაცი? და როგორ ცხოვრობდა ის ქვეყანაზე?</p>
<p> მას უპასუხა ბრალმდებლის ხმამ, კვლავ გაიმეორა ცოდვილის ავი საქმეები, და არც ერთი</p>
<p> კეთილი საქმე არ დაუსახელებია.</p>
<p> კარიდან ხმა გამოეპასუხა:</p>
<p> – წადი აქედან: ასეთი ცოდვილები ვერ იცხოვრებენ სამოთხეში ჩვენთან ერთად.</p>
<p> ცოდვილმა თქვა:</p>
<p> – ღმერთო, შენი ხმა მესმის, მაგრამ შენს სახეს ვერ ვხედავ და შენი სახელიც არ ვიცი.</p>
<p> უპასუხა მას ხმამ:</p>
<p> – მე მეფე და წინასწარმეტყველი დავითი ვარ.</p>
<p> სასო არ წარუკვეთია ცოდვილს; სამოთხის კარს არ მოსცილებია და ალაპარაკდა:</p>
<p> – შემიბრალე, მეფეო დავით, და გაიხსენე ადამიანური სისუსტე და ღვთის მოწყალება. ღმერთს უყვარდი და ადამიანების წინაშე აღგამაღლა. ყველაფერი გქონდა – მეფობაც, დიდებაც, სიმდიდრეც, ცოლებიც, ბავშვებიც, არადა, ღარიბი კაცის ცოლი დაინახე და ცოდვა შეგიდგა, და</p>
<p> ურიას ცოლი წაიყვანე, თვითონ ის კი ხმლით განგმირე. შენ, მდიდარმა, ღარიბს უკანასკნელი ცხვარი წაართვი და თვით ის დაღუპე. მეც იმავეს ვაკეთებდი.</p>
<p> – კიდევ გაიხსენე, მერე როგორ მოინანიე და თქვი: „ვაღიარებ ჩემს დანაშაულს და ჩემს ცოდვას ვინანიებ“. ასე ვარ მეც. შეუძლებელია, რომ არ შემიშვა.</p>
<p> მაშინ მიჩუმდა ხმა კარს უკან.</p>
<p> მცირე ხანს დგომის შემდეგ ისევ მიაკაკუნა ცოდვილმა და სასუფეველში შესვლა ითხოვა. კარს უკან მესამე ხმა შემოესმა:</p>
<p> – ვინ არის ეს კაცი? და როგორ იცხოვრა მან ქვეყანაზე?</p>
<p> გაეპასუხა ბრალმდებლის ხმა და მესამედ ჩამოთვალა ადამიანის ავი საქმეები, არც ერთი კეთილი არ დაუსახელებია.</p>
<p> კარიდან ხმამ უთხრა:</p>
<p> – წადი აქედან: ცოდვილები ვერ შევლენ ცათა სასუფეველში.</p>
<p> ცოდვილმა უპასუხა:</p>
<p> – შენი ხმა მესმის, მაგრამ სახეს ვერ ვხედავ და შენი სახელიც არ ვიცი.</p>
<p> ხმამ მიუგო:</p>
<p> – მე იოანე ღვთისმეტყველი ვარ, ქრისტეს საყვარელი მოწაფე.</p>
<p> გაუხარდა ცოდვილს და უთხრა:</p>
<p> – ახლა კი შეუძლებელია ჩემი არშეშვება; პეტრე და დავითი იმიტომ შემომიშვებენ, რომ მათ იციან ადამიანური სისუსტეებისა და ღმერთის მოწყალების შესახებ. შენ კი იმიტომ შემომიშვებ, რომ შენში ბევრი სიყვარულია. ნუთუ შენ, იოანე ღვთისმეტყველო, არ წერდი შენს წიგნში, რომ ღმერთი სიყვარულია და რომ ვისაც არ უყვარს, მან ღმერთი არ იცის? განა შენ არ ეუბნებოდი სიბერის ჟამს ხალხს ერთ სიტყვას: „ძმებო, გიყვარდეთ ერთმანეთი!“ მაშ, ახლა როგორღა შემიძულებ და გამაძევებ მე? ან უარყავი ის, რაც თვითონ თქვი, ან შემიყვარე და ცის სასუფეველში შემომიშვი.</p>
<p> და გაიღო მაშინ სამოთხის კარი, იოანე მონანიე ცოდვილს გადაეხვია და ცათა სასუფეველში შეუშვა.</p>
<p align="right"><em><strong>ლევ ტოლსტოი</strong></em></p>
</div> დიკენსიtag:www.qwelly.com,2019-03-19:6506411:Topic:13777842019-03-19T10:14:24.859ZKakhahttps://www.qwelly.com/profile/Kakha
<p style="text-align: center;"><span style="font-size: 12pt;"><strong>შტეფან ცვაიგი - დიკენსი</strong></span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">არა, იმის გასაგებად, თუ როგორ უყვარდათ თანამოძმეთ ჩარლზ დიკენსი, არც წიგნების ქექვაა საჭირო და არც ბიოგრაფების დახმარება. სიყვარული მხოლოდ ცოცხალ სიტყვაში სულდგმულობს. უნდა მოვნახოთ ისეთი ინგლისელი, რომელიც სიამოვნებით მოიგონებს თავის საკმაოდ შორეულ ახალგაზრდობას, გაიხსენებს მწერლის პირველ წარმატებებს და „პიკვიკის“ ავტორს ჩარლზ დიკენსის სახელით კი…</span></p>
<p style="text-align: center;"><span style="font-size: 12pt;"><strong>შტეფან ცვაიგი - დიკენსი</strong></span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">არა, იმის გასაგებად, თუ როგორ უყვარდათ თანამოძმეთ ჩარლზ დიკენსი, არც წიგნების ქექვაა საჭირო და არც ბიოგრაფების დახმარება. სიყვარული მხოლოდ ცოცხალ სიტყვაში სულდგმულობს. უნდა მოვნახოთ ისეთი ინგლისელი, რომელიც სიამოვნებით მოიგონებს თავის საკმაოდ შორეულ ახალგაზრდობას, გაიხსენებს მწერლის პირველ წარმატებებს და „პიკვიკის“ ავტორს ჩარლზ დიკენსის სახელით კი არ ახსენებს, არამედ ძველებურად იტყვის: „ჩვენი ბოსი“, როგორც ეძახოდნენ მას მოფერებით ამ ორმოცდაათიოდე წლის წინ.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ასეთი ადამიანის ტკბილი, გულაჩუყებული მოგონება შეიძლება გახდეს საზომი იმ დიდი ენთუზიაზმისა და დაუოკებელი აღტაცებისა, რომლითაც ელოდებოდა ათასობით ადამიანი ამ ლურჯყდიანი ყოველთვიური რომან-ჟურნალის გამოსვლას. ახლა მისი გაყვითლებული ფურცლები, სადმე ძველ თაროებსა და კარადებში შემონახული, უიშვიათესი განძია ბიბლიოფილისათვის. იმ დროს, მიამბობდა ერთი ასეთი „old Dickensians“-თაგანი, რა დღესაც ფოსტა უნდა მოსულიყო და ფოსტალიონს ბოსის ესოდენ სასურველი ლურჯი წიგნი უნდა მოეტანა თავისი ჩანთით, ხალხს არ შეეძლო მოთმინებით შინ დაცდა. მთელი თვის განმავლობაში შიშითა და იმედით შეპყრობილნი ელოდნენ თურმე ამ დღეს, თან ცხარედ კამათობდნენ: ვის შეირთავს კოპერფილდი, აგნესს თუ დორას? მორიგ გასაჭირში ჩავარდნილი მიკობერი კვლავ თუ იყოჩაღებს და ცხელი პუნშით გაიქარვებს დარდს? და განა შეეძლოთ მშვიდად მჯდარიყვნენ სახლში და დალოდებოდნენ ამდენი განსაცვიფრებელი გამოცანის ამოხსნას! დალოდებოდნენ, სანამ თავისი ჯაგლაგა ცხენით მიაღწევდა ფოსტალიონი და</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ცხელ-ცხელ ამბავს მოიტანდა? არა, ეს არ შეეძლოთ. ყველა, მოხუცი თუ ახლაგაზრდა, წლიდან წლამდე, დათქმულ დღეს ორკილომეტრიან გზას გადიოდა, რომ რაც შეიძლება ადრე მიეღო თავისი წიგნი. უკან დაბრუნებისას გზაშივე იწყებდნენ კითხვას. ზოგი თანამგზავრის წიგნში იჭვრიტებოდა მოურიდებლად, ზოგი ხმამაღლა კითხულობდა და მხოლოდ ყველაზე ერთგულნი გარბოდნენ სახლში თავქუდმოგლეჯით, რათა ცოლ-შვილისათვის მიეტანათ ახალი წიგნი. და როგორც ამ პატარა ქალაქში, ისე უყვარდათ ჩარლზ დიკენსი ყველგან, ყველა სოფელში, ყველა ქალაქში, მთელ ქვეყანაში და მის საზღვრებს იქითაც, ყველგან, სადაც კი ინგლისელი სახლობდა; უყვარდათ მასთან შეხვედრის პირველი წუთიდან უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე. მეცხრამეტე საუკუნემ არ იცის ესოდენ გულითადი კავშირი მწერალსა და მის მშობელ ერს შორის, შუქურასავით აინთო მწერლის დიდება, და უქრობ და კაშკაშა მზესავით დაადგა თავს მთელ ქვეყნიერებას. „პიკვიკი“ პირველად 400 ცალის რაოდენობით დაიბეჭდა, მეთხუთმეტე გამოცემისას კი 40.000-იანი ტირაჟით; ზვავივით მოვარდა მისი უჭკნობი დიდება და მტკიცედ დაიდო ფუძე თანამედროვეობაში. სულ მალე გერმანიისაკენ გაიკვალა მან გზა და ათასობით იაფფასიანი პაწაწინა წიგნებით გაღვიძებულმა ღიმილმა და სიხარულმა თვით მრავალჭირგამოვლილი ადამიანის გულის კუნჭულშიაც კი დაისადგურა. პატარა ნიკოლას ნიკლბი, საბრალო ოლივერ ტვისტი და ვინ მოთვლის კიდევ რამდენი სხვა გმირი მისი მოთხრობებისა ესტუმრნენ ამერიკას, ავსტრალიას, კანადას. დიკენსის მილიონობით წიგნი იკითხება დღეს მსოფლიოში, ზოგი დიდია, ზოგი პატარა, ზოგი ღარიბთათვისაა გამოცემული, ზოგიც მდიდარი ამერიკელებისათვის (ამერიკაში, მილიარდელებისათვის გამოცემული წიგნი, ვგონებ, სამასი ათას მარკად იყიდება. ასეთი ფასი არც ერთი სხვა მწერლის წიგნს არა აქვს), მაგრამ ყველა ამ წიგნში, დღესაც, ისევე როგორც წინათ, დაბუდებულა მრავალჟამიერ დალოცვილი სიცილი, რომელიც პირველივე გვერდიდან ამოფრთხიალდება მოჭიკჭიკე ჩიტივით.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">უმაგალითოა მწერლისადმი განუზომელი სიყვარული და თუ იგი წლების მანძილზე არ მატულობდა, მხოლოდ იმიტომ, რომ შეუძლებელია მეტი სიყვარული. როდესაც დიკენსმა საჯარო კითხვის მოწყობა გადაწყვიტა, როდესაც გადაწყვიტა თავის მკითხველებს პირისპირ შეხვედროდა, მთელი ინგლისი აღტაცებამ მოიცვა. ხალხით გაჭედილ დარბაზებში ტევა აღარ იყო, ენთუზიასტები სვეტებს ეკვროდნენ, სცენის ქვეშ ძვრებოდნენ, ოღონდ კი მათი საყვარელი მწერლისათვის მოესმინათ. ამერიკაში ხალხი საშინელ სიცივეშიაც სალაროებთან ათენებდა, სახლიდან მოტანილ ლეიბებზე ეძინათ, მეზობელი რესტორნიდან კელნერები უზიდავდნენ საჭმელს. ნაკადი კი შეუჩერებლად მატულობდა. აღარც ერთი დარბაზი აღარ იტევდა მათ, ბოლოს მწერალს ბრუკლინის ერთ-ერთი ეკლესია დაუთმეს ამისათვის. საკურთხევლის წინ იდგა იგი და ისე კითხულობდა ოლივერ ტვისტის თავგადასავალსა და პატარა ნელის ამბავს. უზადო დიდება მოიხვეჭა, უკან ჩამოიტოვა ვალტერ სკოტი, თეკერეის გენიაც რამდენიმე ხნით დაჩრდილა, და როდესაც ცეცხლი დაიფერფლა, როდესაც დიკენსი გარდაიცვალა, თითქოს ცა ჩამოინგრა ინგლისის თავზე. უცნობი ადამიანები ქუჩაში ჩერდებოდნენ და ერთმანეთს უყვებოდნენ ამ ამბავს, ლონდონი შეშფოთებამ მოიცვა, თითქოს ბრძოლაში დამარცხებულიყოს. იგი დაასაფლავეს ვესტმინისტერის სააბატოში, შექსპირსა და ფილდინგს შორის, ინგლისის პანთეონში; ათასობით ადამიანმა მიაშურა სასაფლაოს, მთად აღიმართა ყვავილების გვირგვინები და თაიგულები. ახლაც კი, ორმოცი წლის შემდეგ, თუ ჩაუვლი ამ ადგილს, თითქმის ყოველთვის დაინახავ მადლიერი ხელით მიტანილ ყვავილების თაიგულს: სიყვარული და დიდება უჭკნობად გადაურჩა დროთა მსვლელობას. დღესაც ისევე, როგორც მაშინ, როდესაც ჯერ კიდევ უცნობი მწერალი მისთვის სრულიად მოულოდნელად მსოფლიო სახელითა და დიდებით შემოსა ინგლისმა, ჩარლზ დიკენსი ყველაზე უსაყვარლესი, ყველაზე სათაყვანებელი და ყველაზე დაფასებული ოქროპირი მთხრობელია მთელ ინგლისურ სამყაროში.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მხატვრულ ნაწარმოებს ასეთი უსაზღვრო და ღრმად შთამბეჭდავი ძალა მხოლოდ ისეთ იშვიათ შემთხვევაში აქვს ხოლმე, როდესაც ერთმანეთთან შეხამებულია ორი, უმეტეს შემთხვევაში ერთმანეთის საწინააღმდეგოდ მოქმედი ელემენტი: შემოქმედის გენიალური მრწამსი და ეპოქის ტრადიციები. უმეტესწილად ტრადიცია და გენიალობა ისევე უცხოა ერთმანეთისათვის, როგორც ცეცხლი და წყალი. თითქოს იმთავითვე დადგენილია, რომ გენია - ხორცშესხმული სული მომავალი ტრადიციისა - წარსულს მტრობს და როგორც ახალთაობის პირველი მაცნე სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლას უცხადებს ძველ, დახავსებულ ადათ-წესებს.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">გენია და მისი თანადროულობა ორ მნათობს ჰგავს, რომლებიც ერთმანეთს უცვლიან ჩრდილსა და სინათლეს, და თუმცა ხშირად ერთ წერტილში გადაიკვეთება მათი ორბიტები, ერთმანეთს ისინი მაინც არასოდეს არა ხვდებიან.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მაგრამ ათასში ერთხელ დადგება წამი, როდესაც ვარსკვლავებით მოჭედილ, მოწმენდილ ცაზე ერთი ვარსკვლავის ჩრდილი ისე ზუსტად დაემთხვევა მეორის ნათებას, რომ ერთიმეორისაგან ვეღარ გაარჩევ მათ: დიკენსიც თავისი საუკუნის ერთადერთი მწერალია, ვისი შინაგანი მისწრაფებაც სრულად ემთხვევა თავის დროის სულიერ მოთხოვნილებას. მისი რომანი ინგლისში იმ დროს გაბატონებული გემოვნების ყველა მოთხოვნილებას აკმაყოფილებდა, მისი შემოქმედება ინგლისური ტრადიციების ხორცშესხმის ბრწყინვალე მაგალითია. დიკენსი - ესაა ლამანშის გაღმა დასახლებული სამოცი მილიონი ინგლისელის იუმორი, გულისყური, მორალი, სულიერი ცხოვრება და ესთეტიკა, ესაა ჩვენთვის ზოგჯერ უცხო, ზოგჯერ კი ყურადსაღები ცხოვრების განჭვრეტის თავისებური ნირი. მწერალს კი არ შეუქმნია ეს ნაწარმოებები, ისინი შექმნა ინგლისურმა ტრადიციამ - ყველაზე ღონიერმა, მდიდარმა, თავისებურმა და ამიტომ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ყველაზე სახიფათომ თანამედროვე კულტურულ ტრადიციებს შორის. მისი მაცოცხლებელი ძალა ჯეროვან შეფასებას მოითხოვს. ინგლისელი უფრო მეტადაა ინგლისელი, ვიდრე გერმანელი - გერმანელი. ინგლისელობა მხოლოდ გარეგნულ პეწს კი არ აძლევს ადამიანის სულიერ ცხოვრებას, არამედ მის სისხლშია გამჯდარი, მის რიტმს აწესრიგებს, ფეთქავს პიროვნების უსაიდუმლოეს, ღრმად ინტიმურ, სისხლხორცეულ არსში: შემოქმედებაში. ინგლისელი, როგორც ხელოვანი, თავისი ერის წინაშე უფრო დიდ ხარკს იხდის, ვიდრე გერმანელი ან ფრანგი. ინგლისში ყველა ხელოვანი, ყველა ჭეშმარიტი მწერალი მუდამ ებრძოდა მის სულში არსებულ ინგლისურ საწყისს; მაგრამ ვერავინ, რაგინდ წრეგადასული სიძულვილითაც არ ყოფილიყო ანთებული, ვერ ძლევდა ადათს. ტრადიცია ისე ღრმად იდგამს ადამიანის სულიერ სამყაროში ფესვებს, რომ მისი ამოძრობა ორგანიზმის დასახიჩრებას, სისხლისაგან დაწრეტას იწვევს. თავისუფალ, კოსმოპოლიტურ სამყაროზე მეოცნებე რამდენიმე არისტოკრატმა: ბაირონმა, შელიმ, ოსკარ უაილდმა სცადეს ამოეძირკვათ საკუთარ თავში ინგლისელობა. მათ სძულდათ ინგლისელების მარადიული, ბურჟუაზიული სული. ამ სურვილს მსხვერპლად შეეწირნენ ისინი, სხვა კი ვერაფერი შეძლეს. ინგლისური ტრადიცია, ყველაზე ძლიერი და სახელმოხვეჭილი ტრადიცია მსოფლიოში, მეტისმეტად სახიფათოა ხელოვნებისათვის. სახიფათოა იგი თავისი ვერაგობით: არც უკაცრიელი ტრამალია და არც მიუსაფარი რამ ადგილი, მისი კერის თბილი ცეცხლი და სიმყუდროვე ფარისევლურად გეპატიჟება, მაგრამ მორალის მარწუხებში გამწყვდევს, გავიწროვებს, გთრგუნავს და თავისუფალი აღმაფრენის საშუალებას არ გაძლევს. იგი სადა და უბრალო ბინაა, სადაც ჰაერი ჩახუთულია და ბობოქარი ცხოვრების ქარიშხალი ვერ აღწევს, ესაა ნამდვილი „home“ - კოხტა, საამო და მიმზიდველი, თავისი განუყრელი მოგუგუნე ბუხრითა და ბურჟუაზიული თვითკმაყოფილებით, მაგრამ მაინც სატუსაღოა ისეთი ადამიანისათვის, ვისაც მთელი სამყარო</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მიაჩნია თავის სამშობლოდ და უდიდეს სიხარულს განიცდის, როდესაც თავგადასავლის ძებნაში უთავბოლოდ დაეხეტება უსასრულო სივრცეში. დიკესმა შინაურულად მოიკალათა ინგლისის ტრადიციაში, მოხერხებულად მოეწყო მის ოთხ კედელში. აქ, ამ მშობლიურ ატმოსფეროში იგი კარგად გრძნობდა თავს და მთელი თავისი სიცოცხლის განმავლობაში არც ერთხელ არ გადაულახავს ინგლისური ხელოვნების, მორალის, ან ეთიკის საზღვრები. იგი არ იყო რევოლუციონერი. ხელოვანი და ინგლისელი ერთად ბინადრობდნენ მის სულში და ბოლოს ერთმანეთს შეესისხლხორცნენ. დიკენსის ქმნილებანი ინგლისის საუკუნოვანი ტრადიციების მტკიცე საფუძველზე დგანან და თითქმის არასოდეს არ ღალატობენ მათ, მაგრამ თავისი უზადო არქიტექტურითა და ცად აზიდული ბუმბერაზული სიმაღლით უშესანიშნავეს ნაგებობას წარმოადგენენ. მისი შემოქმედება ერის ნებაა, ხელოვნებაში გაცოცხლებული: და როდესაც ვლაპარაკობთ მის ხალას ნიჭზე, მის იშვიათ ღირსებებზე, მწერლის გამოუვლინებელ შესაძლებლობებზე, მუდამ თვით ინგლისთან გვიხდება შეჯახება.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">დიკენსი ჭეშმარიტად ინგლისური ტრადიციაა ნაპოლეონის გმირულ ეპოქასა და იმპერიალიზმს შორის, სახელოვან წარსულსა და ნაოცნებარ მომავალს შორის. თუ დიკენსმა თავის ნაწარმოებებში მხოლოდ უჩვეულო მოვლენები აღგვიწერა და არა ბუმბერაზული, რასაც თავისუფლად გასწვდებოდა მისი ნიჭი, ეს არ ამცირებს მას, როგორც ინგლისელს, თავისი ერის ერთგულ შვილს, ეს მხოლოდ იმის ბრალია, რომ მისდა სავალალოდ ინგლისის ვიქტორიანულ ეპოქაში მოუხდა მოღვაწეობა.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">შექსპირიც ხომ ინგლისის ერთ-ერთი ეპოქის უდიდესი შესაძლებლობის გამოვლინება და პოეტური განსახიერებაა, მაგრამ ეს ელისაბედის ეპოქა იყო: ენერგიული მოქმედების, ჭაბუკური</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">შემართების, სისხლსავსე გრძნობის ეპოქა, როდესაც ინგლისმა პირველად გაიწვდინა ხელი imperium mundi-საკენ, როდესაც იგი თრთოდა და ცახცახებდა მოზღვავებული ჯან-ღონისაგან. შექსპირი მოქმედების, ნებისყოფისა და ენერგიის ბატონობის საუკუნემ წარმოშვა. წინ ახალი ჰორიზონტები იშლებოდა: ამერიკაში ახალი ქვეყნების დაპყრობა წარმოებდა, მოსისხლე მტერი განადგურებული იქნა, ჩრდილოეთის ნისლიან ქვეყანაში იტალიიდან რენესანსის ეპოქამ შემოანათა. ღმერთი და რელიგია მოძველდა და ქვეყანას ახალი, ცოცხალი კერპები ესაჭიროებოდა.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">შექსპირი გმირული ინგლისის გვირგვინი იყო, დიკენსი - მხოლოდ სიმბოლო ბურჟუაზიისა. დედოფალი, რომელსაც დიკენსი ერთგულ ქვეშევრდომობას უწევდა, თვინიერი ქალი იყო, დედაშვილური. არაფერი გამორჩეული old queen ვიქტორია, ქვეყანა კი, რომლის მოქალაქედაც იგი ითვლებოდა, გონების ცივი განჭვრეტით მოწესრიგებული, მშვიდი, აღმაფრენასა და ვნებათაღელვას სრულიად მოკლებული სახელმწიფო გახლდათ. დიკენსის აღმაფრენას გასაქანს არ აძლევდა ეპოქის მძიმე ტვირთი - ეპოქისა, რომელიც ყელამდე მაძღარი იყო და ახლა მონელებაზეღა ფიქრობდა. მისი გემის აშვებულ აფრებს წყნარი ნიავი ინგლისის ნაპირებისაკენ ანანავებდა და ერთხელაც კი არ გაუშვია შეუცნობელის სახიფათო მშვენიერებისაკენ, ანდა უსასრულობის გაუკვალავი სიღრმისაკენ. წინდახედულს არასოდეს მიუტოვებია მშობლიური, ოდითგანვე შეჩვეული ატმოსფერო. და თუ შექსპირი გაუმაძღარი ინგლისის სიმამაცეს განასახიერებს, დიკენსი, პირიქით, - დანაყრებული ქვეყნის სიფრთხილესა და წინდახედულობას.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">იგი 1812 წელს დაიბადა. და როდესაც პირველად მოავლო თვალი არემარეს, სწორედ მაშინ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ჩამოიკუპრა სამყაროს ცა, სწორედ მაშინ ჩაქრა დიდი კოცონი, ევროპის დამპალ შენობას განადგურებით რომ ემუქრებოდა. ვატერლოოსთან ინგლისის ქვეითმა ჯარმა გვარდია გაანადგურა, ინგლისი გადარჩა. ახლა იგი სიამოვნებით უყურებს, თუ როგორ ეულად იფერფლება უკაცრიელ კუნძულზე მისი მოსისხლე მტერი, ტახტიდან ჩამოგდებული და ძალაუფლებაწართმეული. ამას დიკენსი არ მოსწრებია; არ უნახავს, თუ როგორ გადაუარა ევროპას მსოფლიო ხანძრის აალებულმა ცეცხლმა. ინგლისის ნისლი ლიბრივით გადაკვრია მის თვალებს. ჭაბუკი გმირებს არ მოსწრებია, გმირების ჟამი ისტორიას ჩაბარდა. ინგლისში რამდენიმე კაცს არ უნდოდა შერიგებოდა ამას, შიშველი ენთუზიაზმით ცდილობდნენ ისინი ცხოვრების ჩარხის შემობრუნებას, ძველებური ძალით დატრიალებას, მაგრამ ინგლისი მშვიდ განცხრომაშია და ასე ადვილად როდი აჰყვება მათ. ისინი კი რომანტიზმისაკენ ილტვიან, მის იდუმალ გზა-ბილიკებზე უბადრუკი ნამწვავებიდან ძველებური ცეცხლის გაჩაღებას ცდილობენ, მაგრამ ბედისწერა ულმობელია. შელი ტირენის ზღვაში შთანთქა, ლორდ ბაირონი კი ციებამ დაფერფლა მისოლუნგში. ავანტიურების დრო წავიდა. ნაცრისფერი დაედო თითქოსდა ჩაფერფლილ ქვეყანას. ინგლისი მშვიდად შეექცევა თავის საკბილოს, რომელსაც ჯერაც არ შეშრობია სისხლი; ბურჟუებმა, ვაჭრებმა, მაკლერებმა მოიკალათეს ყველგან, მბრძანებლებივით სიამოვნებით მცონარობენ თავიანთ ტახტრევანზე. გამაძღარი ინგლისი საჭმელს ინელებს, და ხელოვნება, თუკი მას სწადია, რომ მოწონებას იმსახურებდეს, რბილი უნდა იყოს, ნელთბილი, ადვილად გასაგები და აღსაქმელი და არა შემაწუხებელი თავისი გიჟმაჟი ემოციებით, იგი ნაზი სალბუნივით უნდა იყოს ადამიანისათვის; სანტიმენტალური შეიძლება იყოს, მაგრამ ტრაგიკული კი არა და არა. აღარავის სურს მქუხარე დელგმა, სულსა და გულს რომ დაეძგერება და ძარღვებში სისხლს გაჰყინავს - ამას ხომ ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც კარგად ხედავდა ყველა საფრანგეთიდან და რუსეთიდან მოსული გაზეთების გადაკითხვისას.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ახლა მათ მხოლოდ ის ეწადათ, რომ დამტკბარიყვნენ ოდნავ შიშნარევი, ცოტა სასაცილო და გრძელი ამბებით, თხრობის ჭრელი გორგალი თანდათან უნდა გაშლილიყო და ასე შეექცია, გაერთო ისინი. ბუხრის პირას წასაკითხი წიგნები უნდოდათ მათ, ცივ ქარიშხლიან ღამეს გასართობად წასაკითხი წიგნები, ბუხრის გუზგუზა ცეცხლივით საამო და უვნებელი. ეს უნდა ყოფილიყო ხელოვნება, რომელიც ჩაის მაგვარად ესალბუნება და ატკბობს ადამიანის გულს, მაგრამ თრობის განცხრომასა და სიხარულს კი არ ანიჭებს.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">გადაივიწყეს გუშინწინდელი გმირული ლტოლვა, ახლა მხოლოდ იმის მოვლასა და პატრონობას უნდებიან, რაც უკვე მოპოვებულია, და შიშით გაურბიან ძლიერი განცდების კორიანტელს. წიგნებშიაც და ცხოვრებაშიაც ზომიერ განცდებს ეძებენ და არ სურთ ექსტაზით აღზევებული გრძნობა. სიმშვიდე და ნორმის ფარგლებში ყოფნა ურჩევნიათ. მაშინდელ ინგლისში ბედნიერება მჭვრეტელობას უტოლდებოდა, ესთეტიკა - ზნეობრიობას, ვნებათა ღელვა - პრანჭიაობას, ეროვნული პატრიოტიზმი - ლოიალობას, სიყვარული - ქორწინებას. შენელდა ცხოვრების მაჯისცემა, თითქოს სისხლი შედედდა ძარღვებში. თვითკმაყოფილება დაეუფლა ინგლისს და არაფრის შეცვლა აღარ სწადია. ხელოვნება, რომელსაც მიიღებს თავისი სიმაძღრით ესოდენ კმაყოფილი ერი, თვითონაც კმაყოფილი უნდა იყოს შექმნილი მდგომარეობიდან, ხოტბა უნდა შეასხა მას და არავითარ შემთხვევაში არ უნდა განიზრახოს დადებული მიჯნის გადალახვა და ამ მისწრაფებაში მშვიდი, წყნარი, ადვილად გასაგები ხელოვნებისადმი ჰპოვა თავისი გენია ისევე, როგორც ერთ დროს ელისაბედის ეპოქამ შექსპირი ჰპოვა. დიკენსის ხელოვნებაში გაცოცხლდა მაშინდელი ინგლისის მხატვრული მოთხოვნები. დიკენსის ბედი იყო, რომ სწორედ დროზე მოევლინა ინგლისს, და სწორედ ამან განაპირობა მისი დიდება. მაგრამ უბედობაც სჭირდა მას, მისი ტრაგედია ის იყო, რომ დაემორჩილა თავისი</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">დროის მოთხოვნებს. მის ხელოვნებას ასაზრდოებს ფარისევლური მორალის მითი მაძღარი ინგლისის მშვენიერებაზე და მის შემოქმედებას ესოდენ ბუმბერაზული მხატვრული ნიჭი რომ არ ამკობდეს, ბრწყინვალე, მარგალიტების მფრქვეველი იუმორი რომ არ გვავიწყებდეს მისი გმირების შინაგან განცდათა უფერულ სიმწირეს, მაშინ მას მხოლოდ ინგლისის იმდროინდელი სამყაროსათვის ექნებოდა ფასი და ჩვენ მათ მიმართ ისევე ღრმად ინდიფერენტული ვიქნებოდით, როგორც იმ ათასობით რომანის მიმართ, რომელსაც თხზავდნენ სიტყვასწრაფი კამლოსნები ლამანშის გაღმა.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მთელი არსებით უნდა გწამდეს ვიქტორიანული კულტურის ფარისევლური გონებაშეზღუდულობა და მხოლოდ მაშინ შეაფასებ ჯეროვნად იმ ადამიანის სიდიადეს, რომელმაც სიმაძღრით მეტისმეტად კმაყოფილი ამ საზიზღარი სამყაროს მიმართ ინტერესი გაგვიღვიძა, თითქმის მოგვაწონა კიდეც, და რომელმაც შესძლო ცხოვრების უაღრესად ბანალურ პროზაში პოეზია აღმოეჩინა.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">თვით დიკენსს არასოდეს გაულაშქრია ამგვარი ინგლისის წინააღმდეგ. თუმცა კი გულის სიღრმეში, ქვეშეცნეულად მუდამ ებრძოდა მასში დიდებული მხატვარი ინგლისელს. თავიდან იგი ძლიერი და მტკიცე ნაბიჯით მიდიოდა თავისი გზით, მაგრამ მერე და მერე გადაიღალა. ხშირად ეფლობოდა ხოლმე თავისი ეპოქის რბილ ქვიშნარში და ტრადიციით გაკვალულ შარას ამჯობინებდა. დიკენსი მისმა ეპოქამ დასჯაბნა და ამის გახსენებაზე უნებლიეთ მუდამ მაგონდება გულივერის მოგზაურობა ქონდრიკაცების ქვეყანაში. სანამ გოლიათს ეძინა, იგი ათი ათასი წვრილი თოკით დააბეს მიწაზე და როდესაც გამოეღვიძა, განძრევის საშუალება არ მისცეს, სანამ კაპიტულაცია არ გამოაცხადა და არ დაიფიცა, რომ არასოდეს დაარღვევდა ამ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ქვეყნის წესსა და ადათს. ასე შებოჭა ტრადიციამ ჯერ კიდევ ყველასათვის უცნობი დიკენსი: სახელი გაუთქვა და ამით სამუდამოდ მიაჯაჭვა ინგლისის მიწაზე, შემდეგ დიდების შარავანდედით შეამკო და ამით სამუდამოდ შებოჭა იგი. უღიმღამოდ გატარებული ბავშვობის შემდეგ იგი სტენოგრაფისტად მოეწყო პარლამენტში და ერთ მშვენიერ დღეს აზრად მოუვიდა პატარა მიმოხილვების დაწერა, უფრო შემოსავლისათვის, ვიდრე შთაგონების კარნახით. პირველმა ცდამ ნაყოფი გამოიღო, იგი გაზეთის თანამშრომელი გახდა. შემდეგ გამომცემელმა სთხოვა რომელიღაც კლუბის შესახებ სატირული ნარკვევები დაეწერა, რომლებიც ამავე დროს ინგლისელი ჯენტრის ცხოვრებიდან აღებული კარიკატურების წარწერებადაც იქნებოდა გამოსადეგი. დიკენსმა ეს წინადადება მიიღო. შედეგმა მოლოდინს გადააჭარბა. „პიკვიკის კლუბის“ პირველ თავებს არნახული წარმატება ხვდა წილად; ორი თვის შემდეგ „ბოსი“ ეროვნულ მწერლად იქნა აღიარებული. წარმატებამ გამბედაობა შეჰმატა - „პიკვიკი“ რომანად გაიზრდა. ამანაც გაუმართლა. კიდევ უფრო მაგრად გაიკვანძა ეროვნული სახელისა და დიდების იდუმალი ხლართები. მოწონების ტაში და ოვაცია ერთი ნაწარმოებიდან მეორისაკენ მიუძღოდა და თანაც იმდროინდელი გემოვნების ქარი საითაც ქროდა, იქით მიერეკებოდა მის ნიჭს. მოწონებისა და ქება-დიდებისაგან, გახმაურებული საყოველთაო აღიარებისა და საკუთარი შემოქმედებითი თავმოწონებისაგან ნაქსოვი ბადე ისე მჭიდროდ შემოეჭდო, რომ იძულებული გახდა კაპიტულაცია გამოეცხადებინა, და გულში ფიცი დაედო, რომ არასოდეს დაარღვევდა თავისი მშობელი ქვეყნის ესთეტიკურ და მორალურ კანონებს. ამრიგად, იგი დარჩა ინგლისური ტრადიციის წვრილბურჟუაზიული გემოვნების ტყვედ - ახალი გულივერი კვლავ ქონდრიკაცების ხელში აღმოჩნდა. მისი შესანიშნავი ფანტაზია, რომელსაც შეეძლო არწივივით თავს გადავლებოდა ამ ვიწრო საზღვრებით შემოფარგლულ ქვეყანას, სასიქადულო გზის დასაწყისშივე შეკვეცილ იქნა.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მაჯლაჯუნასავით შებოჭა მისი შემოქმედებითი აღმაფრენა თვითკმაყოფილებამ.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">დიკენსი კმაყოფილი იყო, მას აკმაყოფილებდა ეს ქვეყანა, ინგლისი, თავისი თანამედროვე ადამიანები, ისინიც მადლიერნი იყვნენ მისი. დიკენსიცა და მისი თაყვანისმცემლებიც კმაყოფილნი იყვნენ და სხვა არა უნდოდათ რა. მისთვის უცხო იყო გახელებული სიყვარული, რომელიც მზადაა სანაცვლო შურისგებისათვის, სიყვარული, რომელიც გულ-ღვიძლს ამოუტრიალებს ადამიანს, შეაძრწუნებს და აღამაღლებს. მისთვის უცხო იყო დიდი მხატვრების მუდმივი ლტოლვა ღმერთთან საკამათოდ, უცხო იყო სურვილი დაემხო არსებული და შეექმნა საკუთარი ოცნების შესატყვისი ახალი სამყარო. დიკენსი გაუბედავი ადამიანი იყო, მოკრძალებული, ყველაფერს კეთილი თვალით უყურებდა, ყველაფერი ბავშვივით აკვირვებდა და ახარებდა, ბევრს არაფერს მოითხოვდა ცხოვრებისაგან. მცირედსაც ჯერდებოდა. ოდესღაც ეს იყო საწყალი, ბედისაგან დაჩაგრული, მთელი ქვეყნისაგან დევნილი პატარა ბიჭი. დამამცირებელ შრომაში გაატარა მან თავისი ბავშვობა. მაშინ მას ათასფერად გაცისკროვნებული ლამაზი მისწრაფებები ჰქონდა, მაგრამ ხელის შემშველებელი არავინ ჰყავდა. წლების მანძილზე უმოწყალოდ ჩაგრავდნენ ბიჭუნას.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მწვავედ განიცდიდა ამას, გული ეთუთქებოდა. ასე გატარებული ბავშვობა იყო, სინამდვილეში, მისი როგორც მწერლის ტრაგედია. ამ გამოუთქმელი ტკივილის ნოყიერ ნიადაგში მოხვდა მისი შემოქმედების თესლი; და შემდეგში, როდესაც ძალაცა და ღონეც მოეცა გამოსულიყო ფართო სამოღვაწეო ასპარეზზე, მისი ერთადერთი სურვილი ის იყო, რომ შური ეძია ასე გატარებული ბავშვობისათვის. თავისი რომანებით იგი ხელს უწვდიდა იმ საცოდავ, ყველასაგან მივიწყებულ და მიტოვებულ ბავშვებს, რომლებიც ისევე, როგორც ოდესღაც თვით იგი, უსამართლოდ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">იჩაგრებოდნენ უხეირო მკაცრი მასწავლებლებისაგან, უყურადღებოდ მიტოვებულ სკოლაში სულს რომ ხდიდნენ მოწაფეებს. დიკენს სურდა დეცვა ისინი გულცივი მშობლებისაგან, უსულგულო ეგოისტი ადამიანებისაგან. მას უნდოდა პატარებისათვის ეჩუქებინა ბავშვური სიხარულის რამდენიმე ლამაზი კოკორი მაინც, ასე ულმობლად რომ დაჭკნა სიკეთის ცვარ-ნამს მოკლებულ მის ბავშვობაში. ბოლოს კი გაუმართლა ცხოვრებამ და სამდურავი არაფერი ჰქონდა, მაგრამ ბავშვობის მოგონებანი შურისძიებისაკენ მოუწოდებდნენ. მისი შემოქმედების ერთადერთი მორალური მისწრაფება ამ სუსტი არსებების მფარველობა იყო: აქ კი ნამდვილად ცნობდა იგი არსებული წესების გამოსწორების საჭიროებას. იგი მთელ საზოგადოებას როდი ებრძვის, არსებული წყობილების წინააღმდეგ საბრძოლველად როდი მოუწოდებს; მუჭმოკუმული არ ემუქრება თავის თაობას, კანონმდებლებს, ბურჟუაზიას, სიცრუით აღსავსე პირობითობას; იგი მხოლოდ ფრთხილად მიუთითებს აქა-იქ შემორჩენილ ღია ჭრილობებზე. ინგლისი ევროპის ერთადერთი ქვეყანაა, რომელსაც 1848 წელს რევოლუციური ბობოქრობა არ დაუწყია. დიკენს არ სურდა გადატრიალება - ძველის დამხობა და ახლის აშენება, იგი მხოლოდ არსებულის შესწორება-შელამაზებაზე ფიქრობდა, სოციალური უსამართლობის განსაკუთრებით მძაფრი გამოვლინებების შერბილება ეწადა მხოლოდ, მწვავე ტკივილის გაყუჩება უნდოდა, მაგრამ არასოდეს არ ცდილა მოენახა და ამოეძირკვა ბოროტების სათავე. იგი ჭეშმარიტი ინგლისელი გახლდათ და არასოდეს ილაშქრებდა ფესვგადგმული მორალის საფუძვლების წინააღმდეგ, რომლებიც კონსერვატული სულისათვის ისევე წმინდა იყო, როგორც სახარება. მშვიდობისმოყვარე კეთილმოსურნეობა, რომელიც ეპოქის მოდუნებული ტემპერამენტით იყო განსაზღვრული, დიკენსსაც ჭარბად ჰქონდა გამჯდარი ძვალსა და რბილში. იგი ბევრს არ მოითხოვდა ცხოვრებისაგან, და ასეთები იყვნენ მისი გმირებიც. ბალზაკის გმირი ხარბი და ძალაუფლების მოყვარეა, პატივმოყვარეობის ცეცხლი სწვავს.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ყველაფერი ეცოტავება, ბალზაკის გმირები გაუმაძღარნი არიან, ქვეყნის დამპყრობნი და დამაქცეველნი, თითოეული მათგანი ანარქისტია და ამავე დროს ტირანიც, ნაპოლეონისებური ტემპერამენტის მქონე. დოსტოევსკის გმირებიც ფიცხნი არიან, ექსტაზში ადვილად შედიან, უარყოფენ არსებულ სამყაროს და უკმაყოფილების დაუოკებელი გრძნობით შეპყრობილნი მწარე სინამდვილიდან ჭეშმარიტების შუქით გაცისკროვნებული სამყაროსაკენ მიისწრაფვიან; მათ არ სურთ უბრალო, რიგითი ადამიანებივით ცხოვრება, თითოეულის გულში ანთია სიამაყით აღსავსე, სახიფათო სურვილი: მესიად მოევლინოს ქვეყანას. ბალზაკის გმირს სამყაროს დამორჩილება სწადია, დოსტოევსკისას - მისი გადალახვა. ორივეს ერთი მისწრაფება აქვს - გადალახოს ყოველდღიურობა და უსასრულობას მიაშუროს. დიკენსის მოქმედი პირი მარტივი და თავმდაბალი პიროვნებაა. ღმერთია მოწამე, არაფერი განსაკუთრებული არ უნდა. მისთვის სავსებით საკმარისია წელიწადში ასიოდე გირვანქა სტერლინგი, კოხტა ცოლი, თორმეტიოდე შვილი, მეგობრებისათვის სტუმართმოყვარედ გაშლილი სუფრა, ლონდონის მახლობლად მწვანე მდელოზე ლამაზი კოტეჯი, პატრა ბაღი და მცირეოდენი ბედნიერება. მათი იდეალი მეშჩანურია, წვრილბურჟუაზიული: ამის მიხედვით უნდა გავიკვალოთ გზა დიკენსის შემოქმედებაში. ამ ადამიანებს არც ზედმეტი სიმდიდრე უნდათ, არც ზედმეტი სიღარიბე, მათთვის სავსებით კმარა ყოველდღიური სიამტკბილობაც, რომელიც წვრილი ვაჭრისა და მედროგისთვის მართლაც რომ უმაღლესი მწვერვალია უზრუნველყოფილი ცხოვრებისა, მაგრამ ხელოვანისათვის კი დამღუპველი და გამანადგურებელია. დიკენსის იდეალებს თითქოს ფერთა სიმკვეთრე აკლიათ გარშემო გამეფებული სიმწრის გამო. ამ ნაწარმოებებს სული შთაბერა არა ზეციურმა გამგებელმა - ქაოსის შემქმნელმა და მომწესრიგებელმა მრისხანე ღმერთმა, არამედ ცხოვრების მშვიდობიანმა მეთვალყურემ, ცხოვრებით კმაყოფილმა კაცმა, ლოიალური ხასიათის მოქალაქემ.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">დიკენსის რომანების ატმოსფერო ბურჟუაზიული სულითაა გაჟღენთილი. ამიტომ მისი უდიდესი დამსახურება სწორედ ისაა, რომ ყოველდღიურ ცხოვრებაში რომანტიკა აღმოაჩინა, პოეზია იპოვა პროზაში. მან პირველმა აღწერა მსოფლიოში ყველაზე ნაკლებ პოეტური ერის პოეტური სული. ლეგა ღრუბლებით დაფარულ ტყვიისფერ ცაში მისი წყალობით მზის სხივმა შემოანათა. და ვისაც ერთხელ მაინც უნახავს, თუ როგორი კაშკაშაა ინგლისურ ნისლში შემოპარული მზის ბრწყინვალება, იგი მიხვდება, როგორი დიდი ბედნიერება მოუტანა თავის ხალხს მწერალმა, რომელმაც მოახერხა ეს შვებისმომგვრელი წუთი გამოეტაცა ტყვიისფერი ღრუბლებიდან და ხელოვნებაში გაეცოცხლებინა. დიკენსი ინგლისის ყოველდღიურობის ოქროსფრად მოელვარე შარავანდედია, რომელიც ღვთაებრივად ამკობს უბრალო ადამიანებს და უბრალო საქმეებს. დიკენსი ინგლისური იდილიაა!</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">თავისი გმირები მან ქალაქგარეთ, ვიწრო ქუჩაბანდებში იპოვა, აქვე ამოიკითხა მათი ბედ-იღბალი. ამ ადგილებს კი სხვა მწერლები გულგრილად ჩაუვლიდნენ ხოლმე გვერდს და თითქოს ვერც კი ამჩნევდნენ. თავიანთი ნაწარმოებების გმირებს ისინი საზეიმო ჭაღებით განათებულ არისტოკრატიულ სალონებში ეძებდნენ, fairy tales ჯადოსნური ტყის ბილიკებზე, მათ მხოლოდ შორეული, უჩვეულო და განსაკუთრებული რამ იზიდავდათ. უბრალო ადამიანი მათთვის დედამიწის მიზიდულობის გამომხატველი არსება იყო, მათ კი იზიდავდათ მხოლოდ ცეცხლოვანი, ექსტაზით ანთებული სანუკვარი სული, მხოლოდ ლირიული სულის ადამიანი, ანდა ჭეშმარიტი გმირი. დიკენსმა არ ითაკილა უბრალო მშრომელის, მედღეურის გამოყვანა გმირად. იგი ხომ თვით იყო selfe-made-man, დაბალი ფენებიდან გამოსული ადამიანი, და ასეთი ხალხისადმი გულისამაჩუყებელი პატივისცემა აკი ბოლომდე შეინარჩუნა. იგი უჩვეულო ენთუზიაზმს ამჟღავნებდა ბანალური მოვლენებისადმი.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">აღტაცებაში მოდიოდა ხან სულ უბრალო ცხოვრებისეული წვრილმანისაგან, მამა-პაპათაგან შემორჩენილი ნივთისაგან. მისი წიგნებიც curiosity shop მოგვაგონებს, ისინი თითქოს ისეთი ძველმანებითაა სავსე, რომლებსაც სხვა ადამიანი ვერაფერში გამოიყენებს. ესაა ყოვლად უცნაური, ღიმილისმომგვრელი, უმნიშვნელო ამბების გროვა, რომელიც ათეული წლების მანძილზე ვერა და ვერ მოესწრო ღირსეულ დამფასებელს. მან კი ხელი მოჰკიდა ამ მიგდებულ, დამტვერილ საგნებს, კარგად გაწმინდა, თავ-თავისი ადგილი მიუჩინა და ღიმილნაფრქვევი შუქით გააცისკროვნა. ანაზდად ნივთები უჩვეულოდ აპრიალდნენ. აი, ასე ამოკრიფა მან უბრალო კაცის მკერდიდან უმნიშვნელო პატარ-პატარა ჩუმი გრძნობები, ყური მიუგდო, ფრთხილად გააწყო მათი ჩარხები და კვლავინდებურად ცოცხლად აატიკტიკა.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">და აი, კურანტის მქონე საათივით აზუზუნდა, ახმაურდა მექანიზმი, მერე კი ჩუმი, მაგრამ ისეთი ტკბილი, გულშიჩამწვდომი ძველებური სიმღერა წამოიწყო, რომ მის გვერდით ფერი გაუხუნდებოდა ლეგენდარულ სამყაროში დაბადებულ რაინდების მოსაწყენ ბალადებს და „ზღვის ლედის“ კანცონებს. ასე აღადგინა დიკენსმა ნაცარწაყრილი უბრალო ადამიანების სამყარო, აღადგინა, ააწყო და გააცოცხლა თავის ნაწარმოებებში. კეთილმოსურნეობით ახსნა ამ სამყაროს გონებაშეზღუდულობა, საცნაური და ყველასათვის დასანახი გახადა მისი სილამაზე, ამ ხალხში ფესვგადგმული ცრუმორწმუნეობა ახალ პოეტურ მითოლოგიად გადააქცია. მის ნოველაში საამო მუსიკად იქცა ჭრიჭინას გაუთავებელი ჭრიჭინი ბუხრის თავზე, საშობაო ზარები ადამიანის ენით ალაპარაკდნენ და შობის ღამის ღვთაებრივი იდუმალებით შემოსილი რელიგიური განწყობა პოეზიით აღსავსე გრძნობას ეძმო და შეეთვისა, გულისმაამებელ პატარა, სიხარულში ღრმა აზრი ამოიკითხა; ამ პატარა, უბრალო ადამიანებს მათ ყოველდღიურ ცხოვრებაში პოეზია უპოვა, და კიდევ უფრო შეაყვარა ის, რაც ისედაც სანუკვარი იყო მათთვის -</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მათი home, თბილი ოთახი, სადაც ბუხარში გიზგიზა ცეცხლი საამოდ ატკაცუნებს ხმელ შეშას და მაგიდაზე ჩაიდანი შიშინით მღერის, სადაც ფუჭ ოცნებებს განრიდებული ადამიანები საიმედოდ არიან დაცული ამა ქვეყნის სიავეთაგან, შფოთისმომტანი ქარიშხლისაგან. მას სურდა ყოველდღიურობაში პოეზიის დანახვის უნარი ესწავლებინა იმ ადამიანებისათვის, ვინც ამ დაუბოლოვებელ ყოველდღიურობაში ატარებდა წუთისოფელს. ათასობით, მილიონობით ადამიანს დაანახა მან მათი ღარიბული ცხოვრების ზეგარდმო მოვლენილი სიკარგე. დაანახა მოსაბეზრებელი ყოველდღიურობის ფერფლით დაფარული დაუშრეტელი სიხარულის ნაპერწკალი. ასწავლა ამ ნაპერწკლის გაღვივება და შვებისმომგვრელი ხალისიანი კოცონის ანთება. იგი იყო ღარიბებისა და ბავშვების გულითადი შემწე და მეგობარი. მტრული თვალით უყურებდა ყველაფერს, რაც მატერიალურად ან სულიერად სცილდებოდა ამ შუათანა ცხოვრების საზღვრებს; დიახ, მას მოსწონდა შუათანა დონე, მთელი სულითა და გულით უყვარდა უბრალო, ჩვეულებრივი ამბები. სძაგდა მდიდრები, არისტოკრატები, ბედ-იღბლიანები. ასეთი ადამიანები მუდამ გაიძვერებად და ძუნწებად ჰყავს გამოყვანილი თავის ნაწარმოებებში, და მათგან პორტრეტებს კი არა, კარიკატურულ ჩანახატებს აკეთებს მხოლოდ. დასანახავად ეჯავრება ეს ხალხი. მწარედ ახსოვს, თუ როგორ დაჰქონდა მამასთან წერილი მარშალის ურჩგადამხდელთა საპყრობილეში, ახსოვს, თუ როგორ აღუწერეს მის ოჯახს ქონება, ახსოვს უფულობით გამოწვეული გაჭირვება. არა ერთი და ორი წელიწადი გაატარა მან ჰენგერფორდსტეზში სხვენის ერთ პატარა, ჭუჭყიან, უმზეო ოთახში. პატარა კოლოფებს ფეხსაცმლის ვაქსით ავსებდა, დღეში რამდენიმე ასეულ ასეთ კოლოფს გარშემო ძაფს ახვევდა და ასე გრძელდებოდა, სანამ პაწაწინა ბავშვური ხელები ტკივილისაგან არ აეწვებოდა და თვალებიდან ცრემლები არ წამოსცვივდებოდა ბედშავს. ბევრჯერ იწვნია შიმშილი და გაჭირვება ლონდონის ცივ, დილის ნისლით შებურულ ქუჩებში. არავინ იყო მაშინ მისი</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მშველელი, რამდენ ეტლს ჩაუვლია მის გვერდით, რამდენ მხედარს ჩაუქროლია! ზედაც არავინ უყურებდა სიცივისაგან გათოშილ ბიჭუნას, არავის გაუღია მისთვის კარი. მხოლოდ უბრალო ადამიანებმა დაანახეს კეთილი გული და სწორედ მათთვის სურდა სამაგიეროს გადახდა. მისი შემოქმედება უაღრესად დემოკრატიულია, მაგრამ იგი არ იყო სოციალისტი. არც რადიკალი ყოფილა. მხოლოდ კეთილმოწყალე სათნოება ასაზრდოებდა და პათეტიკური ცეცხლით ათბობდა მის დემოკრატიზმს. წვრილბურჟუაზიულ სამყაროში იგი ყველაზე უკეთ გრძნობდა თავს იმ უბრალო ადამიანთა შორის, რომლებიც დღემუდამ რენტაზე ოცნებობდნენ და ღარიბთა თავშესაფარში მოხვედრის საფრთხე კი ემუქრებოდათ. ისეთი გულმოდგინებით აღწერს მათ საცხოვრებელ ბინებს, იმდენ მყუდროებას პოულობს იქ, თითქოს თვითონ აპირებდეს იქ ცხოვრებას; მზის თბილი შუქით ათასფრად გაცისკროვნებულ ბედ-იღბალს უქადის მათ, მათი ფიქრითა და ოცნებით ცხოვრობს თითქოს თვითონაც. იგი მათი დამცველია, მათი მასწავლებელი, მათი რჩეული, ამ უბრალო, და უღიმღამო ცხოვრების გამათბობელი ცხოველი მზე.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მაგრამ იცით, რაოდენი შინაგანი სიმდიდრე შეემატა მისი წყალობით ამ პატარა ადამიანების უფერულ ცხოვრებას! აქ უბრალო მოქალაქეთა არსებობა მთელი თავისი ავკარგით - ოჯახური ცხოვრების ყაიდით, პროფესიების მრავალფეროვნებით, გრძნობათა გაუთავებელი ჭიდილით - კიდევ ერთხელ იქცა მის წიგნებში ვარსკვლავებითა და ღმერთებით დასახლებულ კოსმოსად. უბრალო ადამიანების ცხოვრების გუბედ დამდგარ, თითქმის სრულიად უმოძრაო ზედაპირზე გამჭრიახმა თვალმა მთელი საგანძური აღმოაჩინა და წმინდა ბადით ნაპირზე გამოზიდა. ამ უფერული გუნდიდან ადამიანები ამოარჩია - თავისი გმირები, მერედა, რამდენი და როგორები! მისი მხატვრული პერსონაჟები თავისუფლად დაასახლებდნენ ერთ პატარა ქალაქს. ზოგიერთი</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მათგანი ჭეშმარიტად დაუვიწყარია. არა მარტო მხატვრულ ლიტერატურაში დაიდეს მათ სამარადჟამო ბინა, არა, ისინი ცხოვრებაშიც გადმობარგდნენ წიგნის ფურცლებიდან და ხალხის ცოცხალ მეტყველებაში დამკვიდრდნენ. აი ისინიც: პიკვიკი და სემ უელერი, პექსნიფი და ბეტსი ტროდვოოდი - ყველა, ვისი სახელის ხსენებაზეც საოცარი სიცხადით მოგვაგონდება ხოლმე ესა თუ ის სასაცილო ხალისიანი ამბავი. რამდენი სიმდიდრეა ამ რომანებში! მარტო ერთი დავით კოპერფილდის სიუჟეტური ეპიზოდები ეყოფოდა ზოგიერთ მწერალს მთელი თავისი შემოქმედების ფაქტიურ მასალად; დიკენსის წიგნები ნამდვილი რომანებია სისავსისა და დინამიურობის თვალსაზრისით, როდი ჰგავს ჩვენს გერმანულ გაჭიანურებულ ფსიქოლოგიურ ნოველებს, რომელთაც რომანებს ვეძახით. მის რომანებში ვერ ნახავთ ვერც ერთ გაყინულ წერტილს, ვერც ერთ უკაცრიელ უდაბურ ადგილს, მოვლენები და ამბები მოქცევასა და უკუქცევას განიცდიან, და მართლაც რომ ზღვასავით უნაპირონი და თვალმიუწვდომელნი არიან.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ადამიანი თვალს ძლივს ასწრებს მხიარულად მოფუსფუსე მოქმედ პირთა მრავალრიცხოვან გუნდს. ხან ერთი იგებს მკითხველის გულს, ხან მეორე ენაცვლება. დიდი ქალაქის მორევიდან აქოჩრებული ტალღებივით ზედაპირზე ამოდიან ისინი, შემდეგ ისევ სიღრმეში შთაინთქმებიან, მერე კვლავ ზევით ამოდიან, ხან ერთმანეთს ეხვევიან, ეხლართებიან, ხანაც შორდებიან ერთურთს, მაგრამ ეს არაა შემთხვევითი თუ ქაოტური მოძრაობა, თხრობის ამ თავშესაქცევ ხლართებში საოცარი წესრიგი სუფევს. ამ წნულებისაგან ჭრელი ხალიჩა იქსოვება. არც ერთი მოქმედი პირი, რომელიც თითქოსდა სეირნობით ჩაივლის მკითხველის წინაშე, არ დადის უაზროდ; ყველა ერთმანეთს ავსებს, განმარტავს ან ეწინააღმდეგება, სინათლეს ანდა ჩრდილს მატებს რომანს. ხან თავშესაქცევი, ხანაც ფრიად სერიოზული კვანძები მოქმედების გორგალს</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">კატასავით აბურთავებენ აქეთ-იქით; სხვადასხვა ხმაზე ამღერებული გრძნობები გამასავით ზოგჯერ მაღლა მიიწევს, ზოგჯერ დაბლა ჩამოდის. ყველაფერია აქ ჩაქსოვილი: აღმაფრენა, ძრწოლა, სიკისკასე; ხან გულისამაჩუყებელი კურცხალი გამოკრთება და ხან გალაღებული მხიარულების ცრემლი აკიაფდება. ლეგა ღრუბლები პირს შეიკრავენ, მერე ისევ გაიხსნება ცა, კვლავ გოროზად მოიკუპრება ზეცა, მაგრამ ბოლოს მაინც მზის სხივებით აელვარდება ავდარგამოვლილი ჰაერი. მისი ზოგიერთი რომანი ათასობით მებრძოლთა „ილიადაა“ - მიწიერი ცხოვრების „ილიადა“, ყოველგვარი ღმერთებისა და ქალღმერთების გარეშე, ზოგი კი წყნარი, მშვიდობიანი იდილიაა. მაგრამ ეს კია, რომ უკლებლივ ყველა რომანი, უბრწყინვალესი იქნება ის თუ შედარებით ძნელად საკითხავი, ამ გულუხვი ნაირფერობით ხასიათდება. თვით ყველაზე თალხი ფერებით დაწერილი ნაღვლიანი რომანების ტრაგიკული ლანდშაფტის ფონზეც კი სევდისმომგვრელ მომხიბლავ სახეებად ყელყელაობენ კეკლუცი ყვავილები. დიახ, ყველგან ყვავილობს ეს დაუვიწყარი მომხიბლაობა: ნორჩი იებივით მორცხვად თავდახრილნი მიმოფანტულან ისინი მისი წიგნების ვრცელ მინდვრებზე; გულისდამაღონებელი სათავგადასავლო ამბების ციცაბო კლდეებიდან უშფოთველი, ლაღი კისკისის ანკარა წყაროები მორაკრაკებენ. დიკენსის რომანებში არის ისეთი თავები, რომლებიც ბუნების წიაღის წარმტაცი სურათის ჯადოს თუ შეედრება მხოლოდ - ისეთი სიწმინდეა მთაში, ისეთი ღვთაებრივი, მიწიერ შფოთვას მოკლებული სიმშვენიერე, ისეთი მზიანობაა, კაცთმოყვარეობის მადლიანი და საამური შარავანდედით შემკობილი და დამშვენებული. სხვა რომ არა იყოს რა, მარტო ამით დაიმსახურებდა დიკენსი სიყვარულს, რადგან ისეთი სიუხვითაა გაბნეული ხელოვნების ეს პაწაწინა მრავლისმეტყველი კაზმულობანი მის ნაწარმოებებში, რომ მათი სისავსე სიდიადეს უტოლდება. ვინ მოთვლის მის მოქმედ პირებს, ამ მხიარულ, გულკეთილ, ცოტა სასაცილო, ცოტა ახირებულ, მაგრამ მაინც ფრიად საინტერესო ადამიანებს. მის გმირებს სრულად აქვთ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">შენარჩუნებული ყველა უცნაურობა, მხოლოდ მათთვის დამახასიათებელი ინდივიდუალური თავისებურებანი, უიშვიათესი პროფესიებიც კი, თანაც დიდად სასეირო ამბებში ჰყავს ისინი გამოყვანილი. და მიუხედავად იმისა, რომ მეტისმეტად ბევრნი არიან, მაინც არც ერთი მათგანი არ ჰგავს მეორეს. პედანტურად, ყოველი დეტალის გულმოდგინე, ინდივიდუალური დამუშავების შედეგია, რომ არც ერთ მათგანს არ ატყვია სქემატურობის, შაბლონურობის დაღი. ყველაფერში გრძნობა და სიცოცხლის ფეთქვა გამოსჭვივის. დიკენსის გმირები გამოგონილი კი არ არიან, მისმა მახვილმა თვალმა ამოარჩია ისინი ცხოვრებიდან.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">უმაგალითოდ მახვილი მზერა ჰქონდა, ეს იყო მისი შეუცდომელი იარაღი. დიახ, დიკენსი გენიალური თვალთახედვის პატრონი იყო. ავიღოთ მისი ყრმობისდროინდელი ანდა (უფრო უკეთესია) მოწიფულობაში გადაღებული ფოტოსურათი: პირველ რიგში ყურადღებას მიიქცევს მისი გამჭრიახი თვალები. ეს არაა პოეტის ცეცხლოვანი, ანდა სევდით მიბნედილი თვალები, არც სილბო გამოსჭვივის მათგან, არც ნათლისმჭვრეტელი კაცის ალმოდებული მზერა. ეს არის ინგლისელის თვალები: ცივი, ნაცრისფერი, ფოლადისებურად ბასრი. ფოლადის სეიფსა ჰგვანან ისინი, სეიფს, რომლებშიც არაფერი დაიწვება, არაფერი დაიკარგება. აქ, ამ თითქმის უჰაერო სივრცეში ხელუხლებლადაა ყველაფერი, რაც ოდესღაც (გუშინ იყო ეს თუ დიდი ხნის წინ) გარე სამყაროდან მოუტანია და შეუნახავს: დიდი მოვლენები, სრულიად უმნიშვნელონიც, ხუთი წლის ასაკის ბავშვის გონებაში ჩარჩენილი მეწვრილმანის დუქნის ფირნიში, ლონდონის ქუჩაში რომ უნახავს ოდესღაც, ანდა აი, ეს კვირტებამოხეთქილი ხე, მისი ფანჯრის წინ რომ დგას ახლა. ამ მზერას არაფერი გამოპარვია - ჟამთა სვლას ვერაფერი დაუკლია მისთვის. რადგან იგი მასზე ძლიერი გამომდგარა; მისი გონების სალაროს გულმოდგინედ უგროვებია შთაბეჭდილებანი იმ დრომდე, სანამ მწერალი არ დაიწყებდა მის მოხმარებას. არაფერი მისცემია მივიწყებას, არც</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">არაფერი გახუნებულა. ყველაფერი ეს უძრავად ელაგა და ელოდა თავის დროს, სურნელოვანი, ფერადი და ხასხასა არც კვდებოდა და არც ჭკნებოდა. დიკენსის მხედველობითი მეხსიერება უბადლოა. ფოლადის პირით ჰკვეთს იგი ბავშვობის ბურუსს; „დავით კოპერფილდში“, რომელიც სინამდვილეში ავტობიოგრაფიული ნაწარმოებია, ორი წლის ბავშვის მოგონებები დედასა და მოსამსახურე ქალზე მკაფიო სილუეტებადაა აღბეჭდილი ქვეშეცნეულად. დიკენსს არა აქვს ბუნდოვანი კონტურები; მწერალი იმის საშუალებას არ გვაძლევს, რომ სხვადასხვაგვარად დავინახოთ საგნები და მოვლენები, რადგან ყველაფერი მეტისმეტად მკაფიო და ნათელია. წარმოსახვის ისეთი ძალა აქვს მას, რომ ფანტაზიის გაქანებისთვის ასპარეზი აღარ რჩება მკითხველს, იგი დათრგუნვილია (სწორედ ამიტომ აღიარეს დიკენსი ფანტაზიას მოკლებული ერის იდეალურ მწერლად). მიეცით მისი წიგნები ოციოდ მხატვარს და კოპერფილდი ან პიკვიკი დაახატვინეთ: ყველა ნახატი საოცრად მსგავსი იქნება. ოცივე მხატვარი დახატავს ჟილეტში გამოწყობილ, ჩასუქებულ დარბაისელს, კეთილი თვალებით რომ იმზირება სათვალიდან. და საამო შესახედაობის ქერათმიან ლამაზ ბიჭუნას, რომელიც საფოსტო ეტლით იარმუტისაკენ მიემგზავრება. დიკენსს აღწერის ისეთი მკაფიო და ზუსტი მანერა აქვს, რომ არ შეიძლება საკუთარ თავზე არ განიცადო მისი თვალების ჰიპნოზური მზერა. მაგრამ ეს არაა მაგიური მზერა ბალზაკისა, რომელიც ვნებათაღელვის ცეცხლოვანი ღრუბლის ქაოსში გახვეულ ადამიანთა სახეებს ძერწავს ხოლმე. არა, დიკენსის მზერა მეტისმეტად მიწიერია, ესაა მეზღვაურის, მონადირის ან კიდევ ორბის თვალი, რომელსაც ნამცეცისოდენაც კი არაფერი გამოეპარება ადამიანის თავისებურებათაგან. სწორედ ეს წვრილმანებია თავი და თავი ამბავი ცხოვრებაშიო, უთქვამს მას ერთხელ. დიახ, იგი ყველაფერს ხედავს: ხან პატრა ლაქას შეამჩნევს ადამიანის ტანსაცმელზე, ხან დარცხვენილ, უხერხულ მოძრაობას, ხანაც წითური თმის კულულს, ბრაზმორეულ ადამიანს უცაბედად რომ გამოეწეწება შავი პარიკიდან.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">იგი გრძნობს ნიუანსებს, თითის ყოველ მოძრაობას ხელის ჩამორთმევის დროს, ღიმილის უცხო ელფერსაც კი. ლიტერატურული მოღვაწეობის დაწყებამდე წლების მანძილზე იგი სტენოგრაფისტად მუშაობდა პარლამენტში და იქ ისწავლა წვრილმანი დეტალების განზოგადება, ერთი ხაზის მეშვეობით სიტყვის გამოხატვა, დაკლაკნილი ნიშნით მთელი წინადადების გადმოცემა. და შემდეგში მან სინამდვილის გადმოცემის ერთგვარი პოეტური სტენოგრაფია გამოიმუშავა, ერთ პატარა დამახასიათებელ დეტალს ხმარობდა ვრცელი აღწერის ნაცვლად, სინამდვილიდან აღებულ ჭრელ-ჭრელ ფაქტებს, დესტილაციას უკეთებდა და მოვლენათა გული ამოჰქონდა. მისი გასაოცრად მახვილი მზერა ამჩნევდა სულ მცირე გარეგნულ ნიშნებსაც კი, არაფერი გამორჩებოდა შეუნიშნავი ფოტოაპარატის კარგი ობიექტივივით ერთ მესამედ სეკუნდში ასწრებდა მოძრაობისა თუ ჟესტის აღნუსხვას. არაფერი გამოეპარებოდა, ყველაფერს ამჩნევდა. და მის თვალგამჭრიახობას კიდევ უფრო აძლიერებდა ხედვის ჭეშმარიტად საოცარი მანერა: იგი თავის შინაგან მე-ში საგანს სარკის მსგავსად კი არ ირეკლავდა უბრალოდ, არამედ ჩაზნექილი ლინზის მაგვარად მხოლოდ დამახასიათებელ თავისებურებას აზორბადიდებდა. დიკენსი თავის ლიტერატურულ გმირებში ყოველთვის ხაზს უსვამდა დამახასიათებელ თვისებებს. იგი არ კმაყოფილდება ობიექტური აღწერით. გაზვიადებულ, კარიკატურულ სახეში გადაჰყავს პერსონაჟები. ბუნებრივთან შედარებით უფრო ინტენსიურად წარმოგვისახავს, სიმბოლოდ აქცევს მათ. ჩასუქებული პიკვიკი სულიერი სირბილის განსახიერებაა. ბეხრეკი ჟინგლი - უსულგულობისა, ავი ადამიანი სატანად გამოჰყავს, კეთილი კი - სრულყოფის განსახიერებად. დიკენსი, როგორც საერთოდ ყველა დიდი ხელოვანი, აზვიადებს, მაგრამ ეს გაზვიადება სიდიადეს კი არ ქმნის, არამედ იუმორისტული ხასიათისაა. გადმოცემის ესოდენ თავშესაქცევ მიმზიდველობას განაპირობებს არა მისი პირადული ხალისიანი განწყობა, არამედ თვალთახედვის სწორედ ეს საკვირველი თვისება,</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">რომლის მეშვეობითაც ძალუძს მას ყველა მოვლენაში უცნაური, კრიტიკული რამ მონახოს და მხოლოდ შემდეგ ასახოს იგი.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მართალი რომ ითქვას, სწორედ ეს თავისებური ოპტიკა - და არა დიკენსის რამდენიმე ობივატელურ მეშჩანური სული, ქმნის მის გენიალობას. დიკენსი ფსიქოლოგი არ ყოფილა, არასოდეს ჩასწვდომია იგი ადამიანის სულს, არც ის უცდია, რომ თვალყური ედევნებინა სიკეთის ან ბოროტების თესლის იდუმალებით აღსავსე აღმონაცენებისათვის. სხვადასხვაგვარი ფორმითა და ელფერით რომ ხდება ხოლმე ცხოვრებაში. მისი ფსიქოლოგიის სათავეა მხოლოდ გარეგნულად გამოვლინებული ფაქტები, იგი დახასიათებას იძლევა ფორმალური, მაგრამ, რა თქმა უნდა, დამახასიათებელი და უნატიფესი ხაზების მიხედვით, რომლებსაც მხოლოდ მწერლის გამჭრიახი თვალი ხედავს. ინგლისელი ფილოსოფოსების მსგავსად იგი მსჯელობას იწყებს არა წინასწარი ვარაუდით, არამედ ნიშანდობლივი თვისებების მიხედვით. დიკენსი ამჩნევს სულიერი მოძრაობის თითქმის სრულიად უმნიშვნელო, წმინდა მატერიალურ გამოვლინებებს და თავისი შესანიშნავი კარიკატურული ოპტიკის შემწეობით თვალნათლივ დასანახს ხდის მათ. დამახასიათებელი ნიშნების მიხედვით იგი მთლიან მხატვრულ სახეს ქმნის. სკოლის მასწავლებელ კრიკლს იგი ისეთი ჩუმი ხმით ალაპარაკებს, რომ თითქმის არც კი ისმის მისი სიტყვები. და მკითხველი თითქმის გრძნობს, თუ როგორ უნდა შინებოდათ ბავშვებს ამ ადამიანისა, რომელსაც ლაპარაკის დროს სიბრაზისაგან საშინლად ებერება შუბლზე ძარღვი. მის ური ჰიპს მუდამ სველი აქვს ხელისგულები და ეს საკმარისია იმისათვის, რომ უსიამოვნო შთაბეჭდილება შეგექმნას ამ ადამიანზე, მისი მიკარება გველის შეხებად წარმოიდგინო. თითქოს ყველაფერი ეს წვრილმანი, გარეგნული ნიშნებიაო, მაგრამ საოცარი ძალით კი მოქმედებენ თქვენს სულიერ სამყაროზე. ზოგჯერ ეს ადამიანის გარეგნული იერიც წარმოსახული უცნაური</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ახირებაა, მექანიკური თოჯინაა. ზოგჯერ იგი თავის გმირის დასახასიათებლად მის მუდმივ თანმხლებს იყენებს, მართლაცდა, აბა, რა იქნებოდა პიკვიკი სენ ველერის გარეშე, ანდა დორას ჯიპი რომ არ ახლდეს, ბარნაბს ყვავი არ ჰყავდეს, ანდა კიდევ კიტს პონი! - და ასეთ შემთხვევაში დიკენსი პიროვნების დასახასიათებლად თვით მას კი არ იყენებს, არამედ მის გროტესკულ ჩრდილს. მისი სახეები სინამდვილეში მხოლოდ ნიშანდობლიობათა ჯამია, მაგრამ ყოველი თავისებურება ისე მკვეთრადაა გამოკვეთილი, რომ ავსებს დანარჩენებს და ქმნის მშვენიერ მოზაიკურ პორტრეტს. ამიტომაც უმეტეს შემთხვევაში ისინი თვალსაჩინო გარეგნობით ახდენენ მკითხველზე ზეგავლენას და მკაფიო მხედველობით აღქმას იწვევენ, გრძნობა კი საკმაოდ ბუნდოვნადაა წარმოდგენილი. საკმარისია გავიხსენოთ ბალზაკის ან დოსტოევსკის გმირები, მაგალითად Pere Gorio ან რასკოლნიკოვი, რომ მაშინვე გრძნობა აგვეშლება და მოგვაგონდება საშინელი თავგანწირვა. სასოწარკვეთილება, ვნებათაღელვის მთელი მორევი. პიკვიკის სახელის ხსენებაზე კი თვალწინ წარმოგვიდგება მხიარული, კარგად ჩასუქებული კაცი, ოქროს ღილებიან ჟილეტში გამოწყობილი. ასეთი შედარებისას აშკარა ხდება, რომ დიკენსის პერსონაჟები ფერწერულ ნაწარმოებს ქმნიან, ბალზაკისა და დოსტოევსკის გმირები კი - მუსიკას. ბალზაკსა და დოსტოევსკის ინტუიციური მზერა აქვთ, დიკენსს კი რეპროდუქციული, ისინი მთელ სულიერ სამყაროს ქმნიან, დიკენსის თვალი კი ფიზიკურ სილუეტებს აღიქვამს. ადამიანის სულს იგი იქ კი არ უსაფრდება, სადაც იგი აჩრდილივით ამოტივტივდება შეუცნობელის წყვდიადიდან, შვიდგზის მწველი ცეცხლით უკუნითი უკუნისამდე ჯადოქმნილი. არამედ ისეთ ადგილას დაუხვდება ხოლმე უსხეულო ნაკადს, სადაც იგი კვალს აჩენს ცხოვრებას. იგი იჭერს სულიერი მოძრაობის გარეგნულად საცნაურ ნიშნებს, მაგრამ ეს კია, რომ არც ერთი ასეთი ნიშანი არ გამოეპარება. მისი ფანტაზია არსებითად მხოლოდ თვალისმიერი დაკვირვებაა და ამიტომ ზომიერ გრძნობებსა და მიწიერ სახეებს ჯერდება. მისი</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">პერსონაჟები მხოლოდ საშუალო ტემპერატურაზე გრძნობენ თავს კარგად. ვნებათაღელვის მცხუნვარებაში კი სანთლის მანეკენებივით დნებიან სენტიმენტალობისაგან ანდა სიძულვილისაგან იყინებიან და ასე გგონიათ, საცაა დაიმსხვრევიან სიმყიფისგანო. დიკენსს მხოლოდ სწორხაზოვანი ბუნების მქონე გმირების შექმნა ემარჯვება. იგი გვერდს უვლის ბევრად უფრო საინტერესო სახეებს, რომელთა სულშიც კეთილი და ბოროტი თანამეზობლობენ და განუწყვეტელ ორთაბრძოლაში ხან ერთი იმარჯვებს, ხან მეორე, ხან ღმერთი ზეიმობს, ხანაც მხეცი. მის გმირებს არაფერი სჭირთ გამოსაცნობი, ისინი ყოველთვის ერთ რომელიმე საწყისს განასახიერებენ - დიკენსის პერსონაჟი ან ყოველგვარი სიკეთითაა შემკული, ანდა საზიზღარი გაიძვერაა; მისი ბუნება და ხასიათი ერთხელ და სამუდამოდ წინასწარვეა დადგენილი: ან წმინდანის შარავანდედითაა შემოსილი, ანდა სამარცხვინო დაღი აზის შუბლზე. მის მიერ შექმნილი სამყარო მერყეობს good-სა და wiched -ს შორის, გულკეთილობასა და გულქვაობას შორის. ამ ზღვარს მიღმა კი საიდუმლოებით აღასავსე, ერთმანეთთან უცნაურად გადაკვანძული მოვლენების მისტიური ხლართების სამაყროში მისი არც ერთი ბილიკი არ მიემართება. არც გრანდიოზულისა და გმირულის შესწავლა შეიძლება. დიკენსის დიდება და ამავე დროს უბედურებაც სწორედ ისაა, რომ მას ბინა დაუდევს გენიალობასა და ტრადიციას, გაუგონარსა და ბანალურს შორის: ამა სოფლის მიწიერი ცხოვრების უკვე გაკვალულ გზა-ბილიკებზე, სადაც სიამტკბილობა და გულაჩუყებულობა, ოჯახური სიმყუდროვე და მეშჩანობა ბატონობს.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ასეთი დიდება დიკენსს არ აკმაყოფილებს და იდეალური ჟანრის მწერალი ტრაგედიის შექმნისაკენ მიისწრაფვის. მაგრამ გულმოდგინე მოწადინების მიუხედავად ტრაგედიის ნაცვლად მხოლოდ მელოდრამების შექმნას ახერხებს. ეს იყო მისი შესაძლებლობის ზღვარი.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მისი ყოველი ცდა ხელმოცარვით თავდება. შესაძლოა, ინგლისში ძალიან მოსწონთ „ორი ქალაქის ამბავი“ და „ცივი სახლი“, მაგრამ ჩვენს სულსა და გულს კი ისინი არ ეკარება, რადგან ეს დიდი გაქანების ჟესტი მეტისმეტად ნაძალადევია. ამ ნაწარმოებებში მართლაც განსაცვიფრებლად იგრძნობა მისწრაფება ტრაგიკულისაკენ. ამ რომანებში შეთქმულება შეთქმულებას მოსდევს, კატასტროფათა მთელი ზვავი თავს ატყდება მოქმედ პირებს, უკუნეთ ღამეში თავსხმა წვიმის ლანდშაფტებსაც მარჯვედ იყენებს ფონის შესაქმნელად.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ფერადოვნად აღწერს სახალხო აჯანყებებს და რევოლუციებს, ერთი სიტყვით თითქმის სრულად იყენებს თავზარდამცემ აპარატურას. მაგრამ მაინც არ ჩანს ბობოქარი სული, შიშის ძრწოლა, მხოლოდ ცოტათი შეგაჟრჟოლებს მკითხველს, მაგრამ ეს ორგანიზმის ფიზიკური რეფლექსია და მეტი არაფერი. მის წიგნებში არ არის შემაძრწუნებელი ქარტეხილი, გრძნობათა ჭექა-ქუხილი გულს არ აგითრთოლებს, ელვა თვალს არ მოგჭრის. საშიშროებას საშიშროება მოსდევს და მაინც გულდამშვიდებულია მკითხველი. დოსტოევსკისთან ზოგჯერ პირდაფჩენილი უფსკრულების მეტი არაფერია, მაგრამ მკითხველს სული ეხუთება, როდესაც საკუთარ სულშიც ხედავს ამ შეუცნობ წყვდიადს; ფეხქვეშ თითქოს მიწა ეცლება, ანაზდად სახიფათო და თან უდიდესი ტკბობის მომგვრელ თავბრუსხვევას რომ გრძნობს, და საოცარი ისაა, რომ მაინც სურს ხელახლა განიცადოს უფსკრულში შთანთქმის სიამოვნება. თუმცა კი ძრწის ასეთი შეგრძნებისაგან, რომელშიც სიმხურვალისაგან გავარვარებული ლხენა და ტკივილი ისე შეწებებია ერთმანეთს, რომ შეუძლებელია მათი დაცალკევება. დიკენსსაც აქვს უფსკრულები. ფართოდ დააღებინებს მათ პირს, კუნაპეტი წყვდიადით ამოავსებს, ყველა ფეხის ნაბიჯზე ჩასაფრებულ ხიფათსაც დაგვანახებს, მაგრამ ვერა და ვერ მოგვგვრის შიშს, ვერ განგვაცდევინებს გულის შეკუმშვის ამ უტკბეს, თავბრუდამხვევ სულიერ სიამოვნებას,</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">რომელიც შესაძლოა ხელოვნების ყველაზე მომხიბლავ მონაპოვარს წარმოადგენს. დიკენსის მკითხველს ყოველთვის აქვს რაღაც იმედი, ხელის მოსაკიდი მოაჯირი, ამიტომ წინასწარ იცის, რომ არ დაეცემა! იცის, რომ გმირი არ დაიღუპება: ორი ანგელოზი გულმოწყალეობა და სამართლიანობა, რომელთაც თავიანთი თეთრი ფრთების ქვეშ შეუფარებიათ ინგლისელი მწერლის სამყარო, უვნებლად გადაატარებს მას ყველა ხევსა და უფსკრულზე. დიკენს არ ჰყოფნის ულმობლობა და გამბედაობა ჭეშმარიტი ტრაგედიის აღსაწერად. გმირული კი არა, სანტიმენტალური სული აქვს ამ კაცს. ტრაგედია თავგანწირული წინსწრაფვაა. ყველაფრის წინააღმდეგ ამხედრების დაუძინებელი სურვილი, სენტიმენტალობა კი მხოლოდ ნაღვლიანი აცრემლებაა. დიკენს არ ეხერხება უკანასკნელი, უცრემლო, უსიტყვო დაძაბვა უკიდეგანო ტკივილის შესაკავებლად. ნაზი გულაჩუყება - მაგალითად, დორას სიკვდილი „კოპერფილდში“ - გრძნობის ის უდიდესი მწვერვალური გამოვლინებაა, რომლის აღწერაც შესძლო მან სრულყოფილად. როგორც კი მოიმარჯვებს ხელს ძლიერი დარტყმისათვის, იმ წამსვე სიბრალული წაეტანება მკლავში და შეაჩერებს. ამ სიბრალულის ზეთი (ზოგჯერ ამძაღებული) ყოველთვის მალამოდ ედება აღზევებულ სულისკვეთებას; ინგლისური რომანის სანტიმენტალური ტრადიცია თრგუნავს სიდიადისაკენ მისწარფებას, რადგან ინგლისურმა რომანმა ხარკი უნდა მოიხადოს საქვეყნოდ აღიარებული მორალის წინაშე და ამ ზღვარს არ უნდა გადასცდეს; ბედისწერის ძირითად ჰანგს ყოველთვის ერთგვაროვანი ელფერი დაჰკრავს, „ეცადე ყოველთვის ერთგული და პატიოსანი იყო“, - გვაუწყებს იგი. ფინალი „ქვეყნიერების აღსასრულს“ უნდა ჰგავდეს: კეთილი იმარჯვებს, ბოროტი ისჯება. ასეთი ღვთის სამსჯავრო დიკენსმა, სამწუხაროდ, თავისი რომანების უმეტეს ნაწილში გადანერგა: ბოროტმოქმედნი წყალში იხრჩობიან და ერთმანეთს ხოცავენ, ამპარტავანი მდიდარი ვაჟბატონები კოტრდებიან, დადებითი გმირები კი ზეიმობენ და თბილსა და ტკბილ განცხრომას ეძლევიან, დღესაც ვერ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ეგუება ინგლისელი ისეთ დრამას, რომელსაც გულდასადინჯებელი ფინალი არა აქვს, აქაო და ყველგან წესრიგი სუფევს ამ დალოცვილ ქვეყანაზეო. ეს წმინდა ინგლისური ყაიდის მისწრაფება ყველაფერში მორალური საწყისის გაზვიადება ჭარბად გამოიყენა დიკენსმა თავის ტრაგედიებში და მეტისმეტად კი გააუფასურა. რადგან ამ ნაწარმოებებში ასახული მსოფლმხედველობა, ქვაკუთხედი, რომელსაც იგი ეყრდნობოდა, თავისუფალი შემოქმედების მართლმსაჯულება კი აღარაა, არამედ ინგლისელი ბურჟუასი. დიკენსი გასაქანს არ აძლევს გრძნობებს; ბალზაკთან გრძნობები ბუნებრივი კალაპოტიდან აქაფებულ ტალღებად გამოედინებიან ნაპირზე, დიკენსთან კი საგუბრებისა და გვირაბების საშუალებით არხებში მიედინებიან და ბურჟუაზიული მორალის წისქვილის ქვებს ატრიალებენ. მოქალაქე, რეფერენტი, common sense-ს ფილოსოფოსი სკოლის მასწავლებელი - ყველა ისინი უჩუმრად სხედან მის შემოქმედებით სახელოსნოში, მონაწილეობენ მის საქმიანობაში და აიძულებენ სერიოზულ რომანში ცხოვრებისეული მართალი სურათების ნაცვლად ყმაწვილთათვის სასარგებლო ჭკუისსასწავლებელი მაგალითები აღწეროს. რა თქმა უნდა, ასე კეთილ მოწადინებას ფუჭად არ ჩაუვლია, იგი ჯეროვნად დააფასეს ინგლისში. ვინჩესტერის ეპისკოპოსი საქვეყნოდ აქებდა მის ნაწარმოებს და გულდაჯერებით აცხადებს: დიკენსის თხზულებანი სრულიად დამშვიდებულად შეიძლება მივცეთ წასაკითხად ყველა ბავშვსო; მაგრამ სწორედ ეს, ცხოვრების არა რეალური აღწერა, არამედ ისე წარმოსახვა, როგორც გვსურს მოვაჩვენოთ იგი ბავშვებს, აი სწორედ ეს ამცირებს მისი ზეგავლენის ძალას. ჩვენი, არაინგლისელების აზრით, დიკენსის ნაწარმოებები ზედმეტად გაჟღენთილია უზომოდ თვითკმაყოფილი მორალით. დიკენსის გმირი მხოლოდ ისეთი ადამიანი შეიძლება გახდეს, ვინც სიკეთის განსახიერებაა, პურიტანობის სანიმუშო მაგალითია. ფილდინგთან და სმოლეტთან, რომლებიც აგრეთვე ინგლისელები არიან, თუმც კი უფრო ხალისიან ეპოქაში</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ცხოვრობენ, გმირებს ჩრდილი არ ადგებათ, თუ რომელიმე მათგანი ჩხუბის დროს მოწინააღმდეგეს ცხვირს მოუნაყავს, ანდა თავისი კეთილშობილი სატრფოს უზომო სიყვარულით ანთებული, ერთ ღამეს მისი მოახლის ლოგინში გაათევს. ხოლო დიკენსთან საშინლად გარყვნილი ადამიანიც კი არასოდეს არ მისცემს საკუთარ თავს მსგავსი სისაძაგლის ჩადენის უფლებას. მისი თვით ყველაზე თავაშვებული ადამიანებიც კი სინამდვილეში უწყინარნი არიან და მათი თავშექცევის ამბებს რომელიმე spinster-ი ისე გადაიკითხავს, რომ არც კი გაწითლდება. აი, თუნდაც დიკ სვიველერი. იგი ხომ აღვირახსნილ ადამიანადაა გამოყვანილი. მაგრამ ვიკითხოთ, რით გამოიხატება მისი აღვირახსნილობა? ღმერთო, შენი სახელის ჭირიმე, იგი ხომ ორი ჭიქა სასმელის ნაცვლად ოთხსა სვამს, დანახარჯსაც არ იხდის თურმე დროულად, ზოგჯერ ცოტას წაიარშიყებს კიდეც. ესაა და ეს. ბოლოს იგი ერთ სათანადო მომენტში მემკვიდრეობას ღებულობს - მართალია, არც თუ ისე დიდს, მაგრამ მაინც მემკვიდრეობას, და უაღრესი წესიერების დაცვით შეირთავს ქალიშვილს, რომელიც დაეხმარა მას გამოსწორების გზაზე დადგომაში. ნამდვილი არამზადებიც კი არ არიან დიკენსთან მთლად დაცემულნი. თვით ისინიც კი, მიუხედავად შავბნელი ინსტინქტებისა, სისხლნაკლულები არიან. ეს ინგლისური სიცრუე, რომელიც უარყოფს გრძნობათა სისავსეს, განგრენასავით შერჩენია მის ნაწარმოებებს. ეს ელამი ფარისევლობა, რომელიც ვერ ხედავს იმას, რისი დანახვაც არ სურს, დიკენსის მახვილ მზერას განგებ არიდებს სინამდვილეს. დედოფალ ვიქტორიას დროინდელმა ინგლისმა შეუშალა ხელი დიკენს განეხორციელებინა თავისი ფარული სურვილი და ჭეშმარიტად ტრაგიკული რომანი დაეწერა. და ალბათ ბოლომდე ჩაითრევდა მას მაძღარი შუათანობის მქადაგებელთა ამქარში, პოპულარობით შებოჭავდა და თავისი მოარული ზნეობის დამცველადაც გამოიყვანდა, ერთი გზა რომ არ ჰქონოდა მწერალს ხსნილი ისეთი ქვეყნისაკენ, სადაც თავშესაფარს პოულობდა მისი შემოქმედებითი აღმაფრენა, მოვერცხლილი ფრთები რომ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">არ ჰქონოდა, რომლებიც ამაყად გადაატარებდნენ ხოლმე უტილიტარობის შემხუთველი მიდამოს თავზე: ეს ფრთები მისი დალოცვილი, თითქმის არაამქვეყნიური იუმორი გახლდათ.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ერთადერთი წმიდათა-წმიდა, ხალისიანი, ჰალკიონურად თავისუფალი ქვეყანა, რომელსაც ინგლისის ნისლი მაჯლაჯუნასავით არ აწვება გულზე, ბავშვობის ხანაა, ბავშვების სამყარო. ინგლისური პირმოთნეობა თრგუნავს და თავის ნებას უმორჩილებს ასაკოვანთა გრძნობებს; ბავშვები კი დრომდე, თითქოს სამოთხის ბაღში არიანო, ღვთაებრივი უშფოთველობით მიჰყვებიან ხოლმე თავიანთ გრძნობებს; ისინი ჯერ არ არიან ინგლისელები, ადამიანთა მოდგმის თეთრი კვირტები არიან მხოლოდ, მათ ფერადოვან ჭრელ სამყაროს ჯერ არ დასცემია ინგლისური თვალთმაქცობის ბურუსის ჩრდილი. და აი, სწორედ ამ სფეროში, სადაც ინგლისის ბურჟუაზიული სინდისი ხელს არ უბორკავს და თავისუფლებას არ უზღუდავს, შექმნა მან ჭეშმარიტად უკვდავი ქმნილებები. მართლაც რომ მომხიბვლელად აღწერს იგი ბავშვობის წლებს თავის რომანებში; მე მგონი, მსოფლიო ლიტერატურაში მუდამ საპატიო ადგილს მიუჩენს ამ სახეებს, ადამიანის ცხოვრების ადრეული ხანის ხან სიკისკასითა და ხანაც სერიოზულობით აღსავსე ამ ეპიზოდებს. განა შეიძლება დაივიწყოთ პატარა ნელის ოდისეა, ამბავი იმის შესახებ, თუ როგორ გაეცალნენ იგი და მისი მოხუცი პაპა დიდი ქალაქების კვამლსა და წყვდიადს, და როგორ გაეშურნენ ახლად გამოღვიძებული ბუნების მწვანედ მოსილი მდელოებისაკენ, ვინ დაივიწყებს ამ უწყინარი და ნაზი ბავშვის ანგელოზურ ღიმილს, რომელიც უძლებს ყოველგვარ მოულოდნელობას, შიშსა და ვარამს და თვით სიკვდილის კარამდე არ სცილდება სახიდან გოგონას. ამ სტრიქონების წაკითხვისას მართლაც რომ გული აუჩუყდება კაცს, მაგრამ ეს არაა სენტიმენტალობა, იგი ასაზრდოებს ყველაზე ხალასსა და ალალმართალ ადამიანურ გრძნობებს. აი, თუნდაც ტრედლზი, ჩასუქებული, შარვალშემოსხუტული ბიჭუნა,</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">რომელიც ცემა-ტყეპისაგან განცდილ ტკივილს ჩონჩხების ხატვით იქარწყლებს; აი, კიტიც, უერთგულესი ერთგულთა შორის; პატარა ნიკლბი, და კიდევ იგი, დიახ, სწორედ იგი, ყოველ რომანში რომ დასახლებულა, კოხტა და კოპწია, „ძალიან პატარა და ბედისაგან არცთუ ძალიან განებივრებული ბიჭუნა“ - თვით ჩარლზ დიკენსი, მწერალი, რომელმაც ასე უბრალოს უკვდავყო თავისი ბავშვური ჭმუნვაცა და სიხარულიც. ისევ და ისევ უბრუნდება ხოლმე იგი ამ დაჩაგრულ, ყველასაგან მიტოვებულ, დამფრთხალ, მეოცნებე ბიჭუნას, რომელიც ობლად მიატოვეს მშობლებმა; დიკენსის პათოსი ამ დროს მართლაც ცრემლების მომგვრელია. წარმოსახვის ხმასავსე ჟღერა ზარივით წკრიალა და ხმანათელია. დიკენსის რომანებში აღწერილი ბავშვთა სახეების ეს ფერხული ჭეშმარიტად დაუვიწყარია. აქ ერთმანეთში გადანასკვნილი სიცილი და ტირილი, დიადი და სასაცილო ამბავი ერთ წარმტაც ცისარტყელად იკვრება; სანტიმენტალური და ამაღლებული, ტრაგიკული და კომიკური, პოეზია და სინამდვილე არნახულად, არგაგონილად დაძმობილებულან. აქ მან გადალახა ყოველგვარი ინგლისური მიჯნები, ყოველგვარი მიწიერების საზღვარი, ამიტომაც განუზომლად დიადი და განუმეორებელია აქ დიკენსი. მის ბრინჯაოს ძეგლს ფერხულში ჩაბმული ბავშვების მარმარილოში გაცოცხლებული სახეები უნდა ამშვენებდეს. - იგი ხომ მათი დამცველი, ძმა და მამაა. დიკენსს გულწრფელად უყვარდა ბავშვები, ადამიანის რაობის ყველაზე უწმინდეს გამოვლინებად თვლიდა მათ, და როდესაც სურდა სიმპათიური სახეები დაეხატა თავის ნაწარმოებებში, ბავშვური თვისებებით შეამკობდა ხოლმე. ბავშვების ხათრით მას ისეთი ადამიანებიც კი უყვარდა, რომლებიც ასაკის მიუხედავად კვლავ ბავშვური იყვნენ, ჭკუასუსტები და სულით ავადმყოფები. მის ყველა რომანში წააწყდებით ოდნავ ჭკუამხიარულ პერსონაჟს, რომლის აბრუნდულ-ჩაბრუნდული აზრები თეთრი ფრინველებივით დაფარფატებენ მაღლა ჰაერში და არაფრად აგდებენ ამა ქვეყნის ჭირსა და ვარამს. ასეთი</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ადამიანისათვის ცხოვრება პრობლემას, გასაჭირსა და გამოცანას კი არ წარმოადგენს, არამედ ნეტარებას, სრულიად გაუგებარ, მაგრამ ლამაზ და ხალისიან თამაშს. გული აგიჩუყდებათ, როცა თვალს გაადევნებთ, თუ როგორ ქმნის იგი ამ გმირებს. ისეთ სიფრთხილეს იჩენს მათ მიმართ, როგორც ავადმყოფთ შეფერის, მაგრამ თანაც სიკეთის შარავანდედით მოსავს, თითქოსდა წმინდანები იყვნენ. დიკენსისათვის ისინი მართლაც წმინდანები არიან, რადგან ბავშვური ცხოვრების სამოთხეში დარჩნენ სამუდამოდ. დიკენსის ნაწარმოებებში კი ბავშვობა ნამდვილი სამოთხეა. ყოველთვის სევდა მეუფლება, შიში მიპყრობს ხოლმე, როდესაც მის რომანს ვკითხულობ და ვხედავ, რომ ბავშვები თანდათან იზრდებიან; ვიცი, ხელიდან მეცლება უტკბესი, განუმეორებელი რამ, და მალე ერთმანეთში აირევა პოეზია და ყოველდღიურობა, ჭეშმარიტება და ინგლისური პირმოთნეობა. მწერალმაც იცის ეს და, ასე მგონია, ფარულად თანამიგრძნობს. ამიტომაცაა, რომ თითქოს აჭიანურებს თავისი უსაყვარლესი გმირების ცხოვრების ფერხულში ჩაბმას. არასოდეს მიაცილებს მათ მოწიფულ ასაკამდე, რომლებიც ჩვეულებრივი მედუქნენი და მეწვრილმანენი გახდებიან; ყოველგვარ საფრთხეს ააცილებს თავიდან, ჯვრის დასაწერად მიმავალთ ტაძრის კარამდე მიჰყვება, მშვიდი ცხოვრებისათვის განწყობილ მოსარკულ ნავთსაყუდელში დააბინავებს და გამოეთხოვება. ის ერთადერთი, უსაყვარლესი ბავშვი კი, რომელიც ყველაზე მეტად უყვარდა ამ ჭრელ თაიგულში - პატარა ნელი - უდროოდ გარდაცვლილი უსაყვარლესი შვილის მოსაგონრად გაცოცხლებული, ახლოსაც არ მიუშვა იმედგაცრუების ამ უკუღმართ ქვეყანასთან, სიცრუის სამყაროსთან. სამუდამოდ დატოვა ბავშვური ცხოვრების სამოთხეში, უდროოდ დაუხუჭა ნაზი, ცისფერი თვალები და შეუმჩნევლად გადაიყვანა ბავშვობის სხივნათელი გაზაფხულიდან სიკვდილის წყვდიადში. მეტისმეტად უყვარდა ეს გოგონა და ამიტომაც ვერ გაიმეტა ამქვეყნიური რეალური ცხოვრების მორევისათვის, - რადგან დიკენსისათვის რეალური სინამდვილე, როგორც უკვე</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">მოგახსენეთ, ბურჟუაზიული, ზომიერი, კუჭგამძღარი ინგლისია, ცხოვრების უსაზღვრო შესაძლებლობის მცირე მონაკვეთია. ესოდენ მწირი ცხოვრების გამდიდრება კი მხოლოდ დიდი გრძნობით შეიძლებოდა. ბალზაკთან ბურჟუას ტიპს ძლიერება შემატა სიძულვილმა, დოსტოევსკისთან - მაცხოვრის გულმხურვალე სიყვარულმა. დიკენსმა, დიდმა ხელოვანმა, თავისი გმირები მიწის შემბოჭველი მიზიდულობისაგან იუმორის საშუალებით დაიხსნა. თავის მეშჩანურ, წვრილბურჟუაზიულ სამყაროს იგი ობიექტივისტური მედიდურობით როდი განიხილავს, საგალობელ ჰიმნს როდი უმღერის უცილობელი ბედნიერების მომტან სიყოჩაღესა და მხნეობას წესიერი ადამიანებისას, რაც ესოდენ დიდ მანკად მოსდგამს ჩვენი თანამედროვე გერმანული სამამულო რომანების უმეტესობას. გულკეთილად და თანაც მხიარულად იგი თითქოს თვალს უპაჭუნებს თავის პერსონაჟებს. გოტფრიდ კელერისა და ვილჰელმ რაბეს მსგავსად ცოტა სასაცილოდაც კი იგდებს მათ ზრუნვასა და ფაციფუცს. მაგრამ ეს არაა ბოროტი დაცინვა, პირიქით, კეთილი გულიდან მომდინარეობს ეს მსუბუქი იუმორი და უცნაურობებისა და ოინბაზობისათვის კიდევ უფრო მეტად შეიყვარა მკითხველმა ეს ადამიანები. მზის სხივებივით დაჰნათის იუმორი მის წიგნებს, უჩვეულო ფერადოვნებითა და მოულოდნელი ხალისით ავსებს მათ სადა ლანდშაფტებს. ამ თბილი ცეცხლის კეთილისმყოფელი სითბო უფრო მომხიბლავი და დამაჯერებელი ხდება, თვით ყალბი ცრემლიც კი ალმასივით ციმციმებს და პატარა გრძნობები ძლიერი ხანძარივით გიზგიზებს. დიკენსის იუმორი მის ნაწარმოებებს დიად, საკაცობრიო, მარადიულ მოვლენად აქცევს. მის შემოქმედებაში ოდნავადაც არ იგრძნობა ინგლისური მოწყენილობა და სიყალბე. არიელივით ლივლივებს ეს იუმორი მისი წიგნების სულიერ ატმოსფეროში, იდუმალი მუსიკით ავსებს მათ, ცეკვაში ითრევს, სიცოცხლის დამამკვიდრებელ სიხარულს ანიჭებს. იგი ყველგან სუფევს. სულიერი აფორიაქების უღრმესი ჯურღმულებიდანაც კი მაღაროელის ნათურასავით კიაფობს, უკიდურესად დახლართული</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">კვანძების გახსნას ახერხებს, ზედმეტ სენტიმენტალობას ფაქიზი ირონიით არბილებს, გაზვიადებას მისი ჩრდილით - გროტესკით ამსუბუქებს, იუმორია მისი ნაწარმოებების შემრიგებლური, დამაშოშმინებელი არსი და ჭეშმარიტი უკვდავება. იგი - როგორც სხვა ყველაფერი დიკენსთან - რა თქმა უნდა, ინგლისურია. დიახ, ეს ნამდვილი ინგლისური იუმორი გახლავთ. მასაც აკლია სისხლსავსე გრძნობა, თავდავიწყების უნარი, არ ძალუძს დათვრეს და გაბრუვდეს საკუთარი გუნება-განწყობით, არასოდეს წრეს არ გადადის, დადგენილ მიჯნას არ გადალახავს. გამოზომილია მისი მოზღვავება, ძალუმად არ ხარხარებს, სიცილისაგან არ იგუდება რაბლეს მაგვარად, გიჟურ აღტაცებას არ ეძლევა სერვანტესის მსგავსად, უაზრო მალაყებს არ აკეთებს ამერიკელებივით. მუდამ ტანაკვალთული და ზომიერად თავშეკავებულია. დიკენსი იღიმება არა მთელი ტანით, არამედ მხოლოდ პირით, როგორც სჩვევია საერთოდ ყველა ინგლისელს. მისი მხიარულება კი არ იწვის, მხოლოდ ანათებს, ამ პაწაწინა ჩირაღდნის მოციმციმე ნაპერწკლები თითქოს შუქს აწვდიან ადამიანის არტერიას. ამ პატარა მომხიბლავ ეშმაკუნას სიცილ-სიცილში გამოგონილი აჩრდილები ცხოვრების ორომტრიალში ჩამოჰყავს. მისი იუმორიც შუალედურია (ყველაფერში შუათანობა დიკენსის ბედისწერა იყო) დამათრობელ გრძნობასა, გიჟურ ახირებასა და თავშეკავებულ ირონიას შორის. მისი იუმორი ვერ შეედრება რომელიმე სხვა დიდი ინგლისელის იუმორს. მას არ ახასიათებს სტერნივით დამთრგუნველი, მომშხამავი ირონია, სოფლის პატივცემული თავადის ხელგაშლილი, თავქეიფა ფილდინგის კვიმატი მხიარულებაც უცხოა მისთვის; თეკერეის მსგავსად მწარე ნაღველით როდი გესლავს ადამიანს; დიკენსის იუმორი მხოლოდ სიამის მომგვრელია, ტკივილის მიყენება კი მას არ ძალუძს, მზის სხივებივით დასციმციმებს თავის გმირებს და მათ ყოველ მიხვრა-მოხვრას აფერადებს და ალამაზებს. არც მორალისტობა უნდა მას, არც სატირის შექმნა სწადია, ჯამბაზის ნიღბის ქვეშ ზეიმური სერიოზულობის დაფარვასაც</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">არ ცდილობს. საერთოდ, არაფრის განსაკუთრებული სურვილი არა აქვს, არაფერი არ უნდა, მისთვის ისიც კმარა, რომ არსებობს, მისი უშფოთველი არსებობა ერთხელ და სამუდამოდ დადგენილია; ენაკვიმატობა დიკენსის თვალთახედვის უცნაური თავისებურებაა, იგი ზიზილ-პიპილოებით ამკობს, აზვიადებს სახეებს, თავშესაქცევი გარეგნობითა და სასაცილო მიხვრა-მოხვრით აჯილდოებს მათ და სწორედ ეს იწვევს მილიონობით ადამიანის აღტაცებას. ეს შუქი ყველგან წვდება, ამიტომაცაა, რომ თითქოსდა შინაგანი ნათება აცისკროვნებს მის მხატვრულ სახეებს; გაიძვერებსა და არამზადებსაც კი იუმორის საკუთარი შარავანდედი ამკობთ, დიკენსის თვალით დანახულ სამყაროს მარადიული ღიმილი დასთამაშებს. ყველაფერი ბრწყინავს, ყველაფერი მოძრაობს, თითქოს გადაწყდა ნისლიანი ქვეყნის მზის შუქისადმი მუდმივი სწრაფვის პრობლემა. სიტყვა მალაყებს გადადის, წინადადებები ჯიქურ ეჯახებიან ერთმანეთს, განზე გარბიან, დამალობანას ეთამაშებიან მათში ჩაქსოვილ აზრს თუ შინაარსს, შეკითხვებით კინკლაობენ, ერთმანეთის გამოჯავრებას უნდებიან, გიჟობენ, ანცობენ, მზად არიან იცეკვონ. დიკენსის იუმორს არაფრისა არ ეშინია, არაფერს არ ერიდება. იგი გემრიელია იმ სექსუალური მარილის გარეშეც, რომლის ხმარებაც აუკრძალა მას ინგლისურმა სამზარეულომ. გამომცემელი სისხლს რომ უშრობდა, დიკენსი ამას კი არ გამოჰყავდა წონასწორობიდან, გაჭირვებული თუ აღშფოთებული, იგი მაინც მხოლოდ ხალისიან ნაწარმოებებს თხზავდა. დაუძლეველი, დაუჯაბნელია მისი იუმორი. იგი არ მოსცილებია მის გასაოცრად გამჭრიახ თვალებს და მხოლოდ მაშინ დადუმდა, როცა სინათლე ჩაქრა ამ თვალებში. ამ ქვეყნად ვერაფერი დაუდგებოდა წინ, ჟამთა სვლამაც კი ვერაფერი დააკლო, რადგან ვერ წარმომიდგენია ადამიანი, რომელსაც არ უყვარდეს მისი ნოველები, მაგალითად, „ჭრიჭინა ბუხრის თავზე“, ანდა არ აჰყოლოდეს მისი წიგნების ზოგიერთ ეპიზოდში ჩაქსოვილ სიხარულს. სულიერი მოთხოვნილებები, ისევე როგორც ლიტერატურული, შეიძლება შეიცვალოს, მაგრამ სანამ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ადამიანს სურვილი ექნება სიამტკბილურად იხალისოს, როდესაც მის დამშვიდებულ სულში ჩასთვლემს ცხოვრებისადმი ლტოლვა და მხოლოდ სიცოცხლის საამო შეგრძნებები დარჩება ნაზ ნეტარებად, როდესაც ყველაზე უფრო მოენატრება გულის მელოდიური ატოკება უშფოთველ ჰანგზე, - ასეთ მომენტში ადამიანები, ინგლისშიაც და საერთოდ მთელ მსოფლიოში მონახავენ ამ უბადლო წიგნებს, და წაიკითხავენ.</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ამ მიწიერ, ცოტა ზედმეტად მიწიერ შემოქმედებას შინაგანი მზის უშრეტი ენერგია მოეპოვება: იგი ათბობს და ანათებს. სწორედ ეს განაპირობებს მის სიდიადეს, მის უკვდავებას. ხელოვნების დიდი ნიმუშები უნდა ფასდებოდეს არა მარტო მათი ინტენსივობით, არ მარტო იმ ადამიანით, რომელიც დგას მათ უკან, არამედ მათი ექსტენსივობითაც, ხალხის მასებზე მათი გავლენით. მეცხრამეტე საუკუნის მწერლობიდან უპირატესად მხოლოდ დიკენსზე ითქმის, რომ მან ხალისი შემატა სამყაროს. მისი წიგნების კითხვის დროს მილიონობით ადამიანის თვალში ცრემლი აკიაფდა; ათასობით ადამიანის სულში ხელახლა ჩადგა დაყვავილებული და დამჭკნარი ღიმილი. მისი გავლენა შორს გასცდა ლიტერატურის ფარგლებს. ძმები ჩირიბლების ამბავი რომ წაუკითხავთ, მდიდარ ხალხს ფული შეუწირავს საქველმოქმედო მიზნებისათვის; გულქვა ადამიანებს ლმობიერება მონდომებიათ; საერთოდ ცნობილია, რომ ქუჩაში ხელგაწვდილ ბავშვებს მეტ სამოწყალოს აძლევდნენ მას შემდეგ, რაც „ოლივერ ტვისტი“ გამოქვეყნდა; მთავრობამ გააუმჯობესა ღარიბთა თავშესაფრების მოვლა-პატრონობა და გააძლიერა კონტროლი კერძო სკოლებზე. დიკენსის წყალობით უფრო მყარად მოიკიდა ინგლისში ფეხი თანაგრძნობამ და გულისხმიერებამ. ვინ უწყის, რამდენ ღარიბ-ღატაკსა და ხელმოცარულს შეუმსუბუქდა ხვედრი. მე ვიცი, რომ ასეთი გავლენით არ შეიძლება ხელოვნების ნიმუშის ესთეტიკური შეფასება. მაგრამ იმის საბუთად კი გამოდგება ეს, რომ</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ყოველ ჭეშმარიტად დიდ ნაწარმოებს, რომელიც ცდილობს ფანტაზიის სამყაროს, სადაც თავისუფლად ნავარდობს მხატვრის შემოქმედებითი ნება, რეალურ ცხოვრებაშიც შეუძლია ცვლილებების შეტანა. დიახ, იგი ცვლის არსებითს, თვალით შესამჩნევს, შემდეგ კი გრძნობათა აღქმის ტემპერატურასაც. განსხვავებით იმ მწერლებისაგან, რომლებიც მხოლოდ საკუთარი თავის მიმართ მოითხოვდნენ ნუგეშსა და იმედს, გულმოწყალებასა და ლმობიერებას, დიკენსმა თავის თანამედროვე ადამიანებს მოჰგვარა სიამე და სიხარული, სისხლის დინება ააჩქარა მათ ძარღვებში. სამყაროს სინათლე შეემატა მას შემდეგ, რაც პარლამენტის სტენოგრაფმა ხელი მოჰკიდა კალამს, რათა მხატვრული სიტყვა ეთქვა ადამიანებზე და მათს ბედ-იღბალზე. თავის თანადროულობას სიხარული გადაურჩინა, მომავალ თაობებს კი - „old merry England ნაპოლეონის ომებისა და იმპერიალიზმის ეპოქას შორის არსებული პერიოდის მხიარული ხასიათი. გაივლის წლები, მოვა ახალი თაობა, უკან მოიხედავ, დააკვირდები ამ უკვე მოძველებულ მამაპაპისეულ ქვეყანას, სადაც იშვიათი, აწ დავიწყებული ხელობის ხალხს უცხოვრია - ხელობისა, რომელიც ინდუსტრიალიზმის მსახვრალ ხელს მოუსრავს, და იქნებ სიამეც იგრძნოს სისადავითა და სიმშვიდით აღსავსე ამ უწყინარი და უშფოთველი ცხოვრების სურათების ხილვით. თავის შემოქმედებაში დიკენსმა ინგლისის იდილია შექმნა - ესაა მისი დიდი დამსახურება. ამ სიმშვიდეს, კმაყოფილების ამ გრძნობას ნუ უგულვებელვყოფთ ბუმბერაზულთან მისი შედარებისას: ილიადაც მარადიულია, ძველთაძველი ამბის ხელ-ახალი განმეორებაა, და გეორგიკული იქნება იგი, თუ ბუკოლიკური, მასში მაინც მეორდება პოემა ადამიანზე, რომელიც გაქცევია მიზნისაკენ განუწყვეტელ სწრაფვას და მშვიდად ისვენებს. თაობათა მანძილზე ასე იყო, ასე არის, ასე იქნება. დაძაბულობის შემდეგ დგება სულის მოთქმის ეს ერთი წამი. ესაა ძალის მოკრების შუალედი წამი სულიერი დაძაბულობის წინ ანდა შემდეგ. ამ ერთ წამში მშფოთვარე გული თვითკმაყოფილებას განიცდის. ზოგნი ბობოქრობას აღწერენ,</span></p>
<p><span style="font-size: 12pt;">ზოგნი განცხრომას. ჩარლზ დიკენსმა კი სამყაროს გაყუჩების ერთი წუთი პოემად ჩამოასხა. დღევანდელი ცხოვრება კვლავ ბობოქრობს, მანქანები დგანდგარებენ, დრო სწრაფად გარბის. მაგრამ იდილია უკვდავია, რადგან იგი თვით სიცოცხლის სიხარულია; დროდადრო ქარიშხლის შემდეგ ცა ღრუბლებს გადაყრის და კვლავ აკიაფდება ლაჟვარდი, სიცოცხლის მარადიული სიხარული, ყოველგვარი სულიერი ძვრებისა და კრიზისების დასაშოშმინებლად მოვლინებული. ასევე მოუბრუნდებიან ყოველთვის დიკენსს ადამიანები, როდესაც სიხარული მოენატრებათ და ვნებათაღელვის ქარტეხილიანი აბობოქრების შემდეგ მწერლის ქნარის ხმებში უბრალო, სადა ცხოვრების ტკბილი მელოდიების მოსმენა მოსწყურდებათ.</span></p>
<p></p> მეჯლისის შემდეგtag:www.qwelly.com,2018-12-24:6506411:Topic:13502102018-12-24T16:16:19.601Zლაშაhttps://www.qwelly.com/profile/lshisa
<h2 align="center" style="font-size: 20px; color: black;"><strong>ლევ ტოლსტოი - მეჯლისის შემდეგ</strong></h2>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> – აი, თქვენ ამბობთ, რომ ადამიანს არ შეუძლია თავისით მიხვდეს, რა არის კარგი და რა არის ცუდი, რომ ყველაფერში გარემოა დამნაშავე. მე კი ვიტყოდი, რომ ყველაფერი შემთხვევაზეა დამოკიდებული. აი, მე, მაგალითად, ჩემს ამბავს მოგიყვებით.</p>
<p> ასე დაიწყო ყველასაგან დიდად პატივცემულმა ივან ვასილევიჩმა ჩვენ შორის იმის თაობაზე გამართული…</p>
</div>
<h2 align="center" style="font-size: 20px; color: black;"><strong>ლევ ტოლსტოი - მეჯლისის შემდეგ</strong></h2>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> – აი, თქვენ ამბობთ, რომ ადამიანს არ შეუძლია თავისით მიხვდეს, რა არის კარგი და რა არის ცუდი, რომ ყველაფერში გარემოა დამნაშავე. მე კი ვიტყოდი, რომ ყველაფერი შემთხვევაზეა დამოკიდებული. აი, მე, მაგალითად, ჩემს ამბავს მოგიყვებით.</p>
<p> ასე დაიწყო ყველასაგან დიდად პატივცემულმა ივან ვასილევიჩმა ჩვენ შორის იმის თაობაზე გამართული საუბრის შემდეგ, რომლის მიხედვითაც ადამიანის პიროვნული სრულყოფისთვის, უპირველეს ყოვლისა, იმ გარემოს, იმ პირობების შეცვლაა საჭირო, რა გარემოსა და პირობებშიც უხდება ცხოვრება... კაცმა რომ თქვას, იქ მყოფთაგან არავის უთქვამს, შეუძლებელია შენით მიხვდე, კარგი რა არის და ცუდი რა არისო, მაგრამ ივან ვასილევიჩს წესად ჰქონდა, ეპასუხა თავისი საუბრის შემდეგ გაჩენილი კითხვებისა და შეხედულებებისთვის და ამასთან დაკავშირებით მოეყოლა ეპიზოდები თავისი ცხოვრებიდან. ხშირად ეს ისე გაიტაცებდა, რომ ავიწყდებოდა, რაზე დაიწყო საუბარი და თავის იმ ამბავს უფრო გულწრფელად და ალალად ჰყვებოდა.</p>
<p> ასე მოიქცა ახლაც:</p>
<p> – აი, მე ჩემს ამბავს მოგიყვებით. ჩემი ცხოვრება ასე რომ აეწყო და არა სხვაგვარად, მიზეზი არის არა გარემო, არამედ სულ სხვა რამ.</p>
<p> – მაინც რა არისო? – ვკითხეთ.</p>
<p> – ეს გრძელი ამბავია. რა არის, რომ გაიგოთ, ბევრი უნდა მოვყვე.</p>
<p> – მერედა, მოყევით.</p>
<p> ივან ვასილევიჩი ჩაფიქრდა, თავი გააქნია და დაიწყო.</p>
<p> – ასეა, – თქვა მან, – მთელი ჩემი ცხოვრება ერთმა ღამემ, არა, უფრო ერთმა დილამ შეცვალა.</p>
<p> – ჰო, მაგრამ, რა მოხდა ასეთი?</p>
<p> – მოხდა ის, რომ თავდავიწყებამდე ვიყავი შეყვარებული... შეყვარებული მანამდეც ბევრჯერ ვყოფილვარ, მაგრამ ეს ჩემი ყველაზე დიდი, ყველაზე ძლიერი სიყვარული იყო... ძველი ამბავია, იმ ქალს უკვე გასათხოვარი ქალიშვილი ჰყავს. ეს იყო ბ... დიახ, ეს იყო ვარენკა ბ... – თქვა ივან ვასილევიჩმა და იმ ქალის გვარი დაასახელა, – ორმოცდაათი წლისაც ნამდვილი მზეთუნახავი გახლდათ... აი, თვრამეტი წლისა კი ისეთი ლამაზი იყო, თვალს ვერ მოაცილებდი. მაღალი, ტანწერწეტა, გრაციოზული და დედოფალივით ბრწყინვალე. გეგონება, სხვაგვარად არ შეუძლიაო, დადიოდა ყოველთვის წელში გამართული, ოდნავ უკან თავგადახრილი, რაც სიმაღლესა და დახვეწილობასთან ერთად, მიუხედავად სიგამხდრისა, მეფურ შესახედაობას აძლევდა და რომ არა თბილი, ალერსიანი ღიმილი, საოცრად მომხიბვლელი ბაგი, ნათელი, სხივიანი თვალები და მთელი მისი ახალგაზრდა, საყვარელი არსება მის ამ მეფურ შესახედაობას შეიძლება შეეშინე კიდევაც.</p>
<p> – იმ ქალს ივან ვასილევიჩი ზედმეტად გაზვიადებულად აღწერს.</p>
<p> – როგორადაც არ უნდა გააზვიადო, შეუძლებელია ისე აღწერო, რომ ვერ გაიგო, როგორი იყო. მაგრამ, საქმე ეს არ არის. ამბავი, რისი მოყოლაც მე მინდა, ორმოციან წლებში მოხდა. იმ დროს ერთ-ერთი პროვინციული უნივერსიტეტის სტუდენტი ვიყავი. არ ვიცი, კარგია ეს თუ ცუდი, მაგრამ იმ დროს ჩვენს უნივერსიტეტში არ იყო არავითარი წრეები, არ იყო იდეები. უბრალოდ, ახალგაზრდები ვიყავით და ისე ვცხოვრობდით, როგორც ახალგაზრდები ცხოვრობენ – ვსწავლობდით და ვერთობოდით. ვიყავი ძალიან მხიარული, სიცოცხლით სავსე ახალგაზრდა, თან ძალიან მდიდარი. მყავდა სწრაფი თვითმავალი (ციგურები მაშინ მოდაში არ იყო), დავისხამდი გოგოებს და ჩამოვსრიალდებოდი მთიდან... ვქეიფობდი ამხანაგებთან ერთად (ახალგაზრდები შამპანურის გარდა სხვას არაფერს ვსვამდით – ფული გვქონდა, ვსვამდით, არ გვქონდა, არ ვსვამდით. რაც შეეხება არაყს, ისე და იმდენს არ ვსვამდით, როგორც ახლა სვამენ). ყველაზე მეტად საღამოს პატარა წვეულებები და მეჯლისები მიყვარდა. ძალიან კარგადაც ვცეკვავდი და არც ძალიან შეუხედავი ვიყავი.</p>
<p> – ნუ თავმდაბლობთ, – შეაწყვეტინა ერთ-ერთმა თანამოსაუბრეთაგანმა, – ჩვენ ხომ ჯერ კიდევ დაგეროტიპული პორტრეტებიდან გვახსოვხართ! შეუხედავი კი არა, ულამაზესი ყმაწვილი ბრძანდებოდით.</p>
<p> – კი, ბატონო, ასე იყოს, მაგრამ საქმე ეს არ არის. საქმე ისაა, ყველიერის ბოლო დღეს დაპატიჟებული გახლდით გუბერნიის წინამძღვრის, კეთილი, სტუმართმოყვარე, მდიდარი მოხუცი კამერჰერის მიერ გამართულ მეჯლისზე. ამ დროს უკვე ყურებამდე ვიყავი შეყვარებული. სტუმრებს ღებულობდა მოხუცი კამერჰერის მეუღლე, მასავით გულთბილი, ხავერდის კაბაში გამოწყობილი, თავზე ბრილიანტის ფერონიერით და პორტრეტზე</p>
<p> გამოსახული ელიზავეტა პეტროვნასავით თეთრმკერდ და თეთრმხრებმოშიშვლებული. მეჯლისი მართლაც საუცხოო იყო – დიდებული ზალა ქოროებით და მუსიკოსებით, დიდებული ბუფეტი და ზღვასავით წამოსული შამპანური. მართალია, მიყვარდა შამპანური, მაგრამ მაშინ არ დამილევია, ვინაიდან უღვინოდაც მთვრალი ვიყავი სიყვარულისაგან. სამაგიეროდ ვცეკვავდი სულის ამოხდამდე – ვცეკვავდი კადრილსაც, ვალსსაც, პოლკასაც და რამდენადაც შესაძლებელი იყო, რა თქმა უნდა, ყოველთვის ვარენკასთან. ეცვა ვარდისფერი ქამრით გაწყობილი თეთრი კაბა, ეკეთა ლაიკის გრძელი, თეთრი ხელთათმანები, ეცვა თეთრი ატლასის ფეხსაცმელები. მაზურკა რომ დაიწყო და ვარენკა საცეკვაოდ გამოვიდა, ჯერ ხელთათმანებისთვის შევიარე, მერე კი საპარიკმახეროში შევედი, რის გამოც ცოტა შემაგვიანდა და იმ უსინდისო ინჟინერმა უნისოვმა საცეკვაოდ გაიწვია (რასაც მე მას ვერასოდეს ვაპატიებ), ისე, რომ მაზურკის ცეკვა მასთან კი არა, ერთ იმ გერმანელ ქალთან მომიწია, ვისაც ადრე ცოტა ვეარშიყებოდი. თუმცა იმ ქალთან, ვშიშობ, მაშინ ძალიან უზრდელად მოვიქეცი, არათუ არ დავლაპარაკებივარ, არც კი შემიხედავს, ვცეკვავდი და მხოლოდ ვარვარას წერწეტ ტანს, მის თეთრ კაბას, მის გაბრწყინებულ, ღიმილის დროს ლოყებჩაჩქუტნულ ვარდისფრად შეფაკლულ სახეს და თბილ, ალერსიან თვალებს ვხედავდი. მარტო მე კი არა, მიუხედავად იმისა, რომ ირგვლივ ყველა ქალი თავისი სილამაზით დაჩრდილა, ყველანი მას უყურებდნენ და მისი სილამაზით ტკბებოდნენ.</p>
<p> სიმართლე რომ ითქვას, მართალია, იმ გერმანელ ქალთან ვცეკვავდი, მაგრამ მთელი გულით და სულით ვარენკასთან ვიყავი... მას კი თავი უხერხულად არ უგრძნია, პირდაპირ ჩემკენ წამოვიდა, მეც, ისე, რომ მიპატიჟებისთვის არც კი დამიცდია, მაშინვე წამოვხტი, რისთვისაც, ანუ ჩემი ამ მიხვედრილობისათვის, ვარენკამ მადლობა ღიმილით გადამიხადა, მაგრამ როდესაც</p>
<p> ჩვენ მასთან მიგვიყვანეს, ხოლო მან ჩემი ღირსებები ვერ გამოიცნო, ხელი კი არ გამომიწოდა, გამხდარი მხრები აიჩეჩა და სინანულისა და იმის გამო, რომ დავემშვიდებინე, თბილად გამიღიმა... მერე როცა ვალსით მაზურკის ფიგურებს ვაკეთებდით, დიდხანს ვვალსირებდი მასთან და ის სუნთქვააჩქარებული – კიდევ, კიდევო, – ღიმილით მეუბნებოდა, მეც ვვალსირებდი და ვვალსირებდი, ისე, რომ საკუთარ სხეულსაც ვეღარ ვგრძნობდი.</p>
<p> – როგორ თუ ვერ გრძნობდით? მე მგონი, ძალიანაც კარგად გრძნობდით, არათუ საკუთარ, როცა წელზე ეხვეოდით, მის სხეულსაც შესანიშნავად გრძნობდით, – უთხრა ერთ-ერთმა სტუმართაგანმა.</p>
<p> ივან ვასილევიჩი უცებ გაწითლდა და გაბრაზებულმა თითქმის ყვირილით თქვა:</p>
<p> – ჰო, ეს თქვენ ვერ ხედავთ, ახლანდელო ახალგაზრდებო, სხეულის გარდა ვერაფერს. ჩვენ დროს ასე არ იყო. რაც უფრო ძალიან ვიყავი შეყვარებული, ის ქალიშვილი ჩემთვის მით უფრო არაამქვეყნიური იყო... თქვენ, ახლანდელები, ფეხებს, კოჭებსა და კიდევ რაღაც-რაღაცეებს ხედავთ – ქალს, რომელიც გიყვართ, უტიფრად აშიშვლებთ. ხოლო ჩემთვის ჩემი სიყვარულის საგანი, როგორც ამას Alphonse Karr-ი ამბობს (მართლაც შესანიშნავი მწერალია), ბრინჯაოს სამოსით იყო შემოსილი. ჩვენ კი არ ვხდიდით, არამედ, ისე, როგორც ნოეს სიკეთით სავსე ვაჟიშვილი, ვცდილობდით დაგვეფარა სიშიშვლე – არა, თქვენ ამას ვერ გაიგებთ...</p>
<p> – ნუ უსმენთ იაგას! მერე? მერე რა მოხდა? – ჰკითხა ერთ-ერთმა ჩვენთაგანმა.</p>
<p> – მერე მოხდა ის, რომ ვცეკვავდი მასთან და ვერ ვიგებდი, დრო როგორ გადიოდა. დაღლილობისგან ქანცგაწყვეტილმა მუსიკოსებმა – იცით, როგორც ხდება ხოლმე ეს მეჯლისის ბოლოს – აიტაცეს მაზურკის ერთი რომელიღაც მოტივი და იმეორებდნენ და იმეორებდნენ. სასტუმრო ოთახში მყოფი დედები და მამები ვახშმის მოლოდინში ბანქოს მაგიდებიდან წამოდგნენ. გაირბენდა ხშირად ლაქია და შეიტანდა რაღაცას. მესამე საათი რომ დაიწყო, საჭირო იყო მესარგებლა ამ ბოლო წუთებით. ვარენკა ერთხელ კიდევ გამოვიწვიე საცეკვაოდ და ზალას ასჯერ მაინც შემოვუარეთ.</p>
<p> – ესე იგი, ვახშმის შემდეგ კადრილი ჩემია? – ვკითხე, როცა ის თავის ადგილზე მიმყავდა.</p>
<p> – რა თქმა უნდა, თუ არ მომიტაცეს! – მითხრა ვარენკამ და გაიღიმა.</p>
<p> – არა, ამას არ დავუშვებ!</p>
<p> – მომეცით მარაო, – მითხრა ვარენკამ.</p>
<p> – მენანება, არ მინდა მოცემა, – ვუთხარი და თეთრი, იაფფასიანი მარაო გავუწოდე.</p>
<p> – გული რომ არ დაგწყდეთ, აი, ეს თქვენ! – მითხრა, მარაოდან ერთი ბუმბული ამოაძრო და გამომიწოდა.</p>
<p> ბუმბული გამოვართვი, მაგრამ, მხოლოდ თვალებით შევძელი, რათა მთელი ჩემი აღტაცება და მადლიერება გამომეხატა. არა მარტო გახარებული და კმაყოფილი ვიყავი, არამედ ვნეტარებდი,</p>
<p> ვიყავი ბედნიერი, ვიყავი კეთილი, ვიყავი როგორიღაც არამიწიერი არსება, რომელსაც წარმოდგენა არა აქვს, რა არის ბოროტება და რომელსაც მხოლოდ სიკეთის კეთება შეუძლია... ბუმბული ხელთათმანში რომ შევინახე, ვიდექი ისევ ერთ ადგილას გაშეშებულივით და ადგილიდან ვერ ვიძროდი.</p>
<p> – შეხედეთ, მამას უნდა, რომ ვეცეკვო, – მითხრა და მაღალ, ტანად, მოხდენილ მამაკაცზე მიმითითა. ეს იყო ვერცხლის სამხრეებიანი პოლკოვნიკი, იგი დიასახლისსა და ვიღაც სხვა მანდილოსნებთან ერთად კარებში იდგა.</p>
<p> – ვარენკა, მოდით აქ, – გავიგონე ბრილიანტის ფერონიკიანი და ელიზავეტასებურად მხრებმოშიშვლებული დიასახლისის ხმა.</p>
<p> ვარენკასთან ერთად კართან მეც მივედი.</p>
<p> – ma chère, სთხოვეთ მამას, იცეკვოს თქვენთან ერთად, – უთხრა ქალიშვილს და პოლკოვნიკს მიუბრუნდა, – ძალიან, ძალიან გთხოვთ, პიოლტრ ვლადისლავიჩ!</p>
<p> ვარენკას მამა ლამაზი კაცი იყო, მაღალი, მოსული, სიცოცხლით, ძალითა და ღონით სავსე ხანში შესული მამაკაცი. ჰქონდა ძალიან ვარდისფერი სახე, à la Nicolas I თეთრი, დაგრეხილი ულვაშები, ასეთივე თეთრი, ულვაშებამდე ჩამოზრდილი ბაკენბარდები, მკვეთრად გამოკვეთილი, წინ წამოწეული საფეთქლები, თავისი ქალიშვილივით გაბრწყინებული თვალები და მხიარული, ალერსიანი ღიმილი. აღნაგობაც არაჩვეულებრივი ჰქონდა, სამხედრო</p>
<p> კვალობაზე წინ წამოწეული, ფართო, არცთუ ბლომა ორდენებით დამშვენებული მკერდი, ძლიერი, გაშლილი მხრები და მაღალი, სწორი ფეხები. ეს იყო ნიკოლოზის დროინდელი მხედრული გამართულობის ნამდვილი სამხედრო მეთაური.</p>
<p> კართან რომ მივედით, პოლკოვნიკმა – გადავეჩვიეო, ცეკვა თავიდან იუარა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, გაიღიმა, ხელი მარცხენა მხარეს სწრაფად გადაიტანა, ქარქაშიდან ხმალი ამოიღო, ზრდილ, თავაზიან ახალგაზრდა კაცს გადასცა, მარჯვენა ხელზე ნატის ხელთათმანი კარგად მოირგო, ყველაფერი კანონის მიხედვით უნდა იყოსო, – თქვა ღიმილით, ქალიშვილის ხელი ხელში აიღო, ოდნავ შეტრიალდა და ტაქტს დაელოდა და მაზურკის მელოდია გაისმა თუ არა, ცალი ფეხი მკვირცხლად დააბაკუნა, მეორე სწრაფად განზე გასწია და მისი მაღალი, ზონზროხა ფიგურა ხან ნელა და მწყობრად, ხან ხმაურიანად და მგზნებარედ, ფეხების ბაკუნით და ფეხის ფეხზე რტყმით დარბაზს ირგვლივ ცეკვა-ცეკვით დაუყვა. ნაზი, გრაციოზული ვარენკა ნარნარად მისრიალებდა მამის გვერდით, ხან შეამოკლებდა ნაბიჯს, ხან თამამად გააბიჯებდა თავის პატარა, თეთრი ატლასის ფეხსაცმელში გამოკვართულ ფეხებს. წყვილის თითოეულ ნაბიჯს მთელი დარბაზი მისჩერებოდა, მე კი არა მარტო ვტკბებოდი მათი მზერით, აღტაცებისგან გრძნობამორეული თვალს ვეღარ ვაცილებდი. გულს განსაკუთრებით მამამისის პაჭანიკებიანი თალათინის საუკეთესო ჩექმები მიჩუყებდა, ოღონდ არა მოდური, წვრილცხვირიანი, არამედ ძველებური, უქუსლო და ოთხკუთხედცხვირიანი, რომელიც, ეტყობა, ბატალიონის მეწაღის მიერ იყო შეკერილი. ქალიშვილი საზოგადოებაში რომ გაიყვანოს და ძვირფასად ჩაცმულ-დახურული ჰყავდეს, როგორც ჩანს, მოდურ ჩექმებს არ ყიდულობს, მეწაღის შეკერილით კმაყოფილდება-მეთქი, – ვფიქრობდი და ჩექმის ეს ოთხკუთხა ცხვირები გულს განსაკუთრებით მიჩუყებდა, აშკარად ეტყობოდა, რომ ოდესღაც შესანიშნავად ცეკვავდა,</p>
<p> მაგრამ ახლა ძალიან იყო დამძიმებული და ეტყობა, აღარც ფეხები ემორჩილებოდა იმ ლამაზი, სწრაფი პაებისთვის, რომლითაც თავის მოწონებას ცდილობა. მერე დარბაზს ორჯერ მარჯვედ შემოუარა, გაჩერდა, ფეხები გან-განზე სწრაფად გადგა, მერე ფეხი-ფეხს სწრაფად შემოჰკრა და ცალ მუხლზე მძიმედ დაეშვა. ვარენკამ გაიღიმა, რაღაცას წამოდებული კაბის სწორებით მამას ირგვლივ ნარნარით შემოუარა და ყველამ ერთხმად ხმამაღალი ტაში დასცხო. მამა ნელა წამოდგა, ქალიშვილს ორივე ხელი თავზე ნაზად მოხვია, შუბლზე აკოცა და ჩემთან მოიყვანა – როგორც ჩანს, ეგონა, მე უნდა მეცეკვა მასთან, მაგრამ, ვუთხარი, რომ მე არ ვიყავი მისი კავალერი.</p>
<p> – რა მნიშვნელობა აქვს, ახლა თქვენ იცეკვეთ მასთან, – მითხრა, ალერსიანად გამიღიმა და ხმალი ქარქაშში ჩააგო.</p>
<p> ისე, როგორც სავსე ბოთლიდან წამოსულ ერთ წვეთს სითხე მერე ჩქაფუნით მოჰყვება ხოლმე, ასევე ვარენკას სიყვარული ჩემს გულს ერთბაშად ცეცხლივით მოედო და სიყვარულის მთელი ჩემი ნიჭი და უნარი სამზეოზე გამოიტანა. ჩემი სიყვარული მსოფლიოს სწვდებოდა, მიყვარდა ყველა და ყველაფერი, მიყვარდა ფერონერკიანი დიასახლისი, მისი ელიზავეტასებური დეკოლტე, მიყვარდა მოხუცი კამერჰერი, მიყვარდა მისი სტუმრები, მისი ლაქია, მიყვარდა თვით ჩემზე განაწყენებული ინჟინერი ანისიმოვიც კი. ხოლო ვარენკას მამის, მისი იმ გულისამაჩუყებელი ჩექმების, მისი ალერსიანი ღიმილის მიმართ, რომელიც ძალიან უგავდა ქალიშვილს, იმ დროს როგორღაც აღტაცების მომგვრელი სინაზით ვიყავი განმსჭვალული.</p>
<p> მაზურკა დამთავრდა, მასპინძელმა სტუმრები სავახშმოდ მიიწვია, მაგრამ პოლკოვნიკმა ბ-მ,</p>
<p> ხვალ ადრე უნდა ავდგეო, – ვახშამზე უარი რომ თქვა და გამოემშვიდობა მასპინძელს, ვაითუ ვარენკაც წაიყვანოს-მეთქი, ძალიან შევშინდი, მაგრამ ვარენკა არ წასულა, დედასთან ერთად დარჩა.</p>
<p> ვახშმის შემდეგ შეპირებული კადრილი მასთან ვიცეკვე და მიუხედავად ამისა, როცა მეგონა, ჩემი სიყვარული, ჩემი ბედნიერება ზღვარდაუდებელია-მეთქი, სულ უფრო მატულობდა და მასთან ერთად მატულობდა ჩემი ბედნიერებაც... სიყვარულზე სიტყვა არ დამიძრავს. ვუყვარდი თუ არა, არც მას ვეკითხებოდი, არც საკუთარ თავს – მე რომ მიყვარდა, ჩემთვის ესეც საკმარისი იყო. მხოლოდ ერთი რამის მეშინოდა – მეშინოდა, ჩემი ბედნიერებისათვის რაიმეს ხელი არ შეეშალა.</p>
<p> სახლში რომ მივედი, ტანსაცმელი გავიხადე და ვიფიქრე, დავიძინებ-მეთქი, მაგრამ მივხვდი, რომ ეს სრულიად შეუძლებელი იყო. ხელში ისევ მისი მარაოს ბუმბული და მისი ხელთათმანი მეჭირა, რომელიც წასვლისას მაშინ მომცა, როცა კარეტაში ჯერ დედამისი ჩავსვი და მერე ის. ვუყურებდი იმ ხელთათმანს, იმ ბუმბულს და ხან იმ წუთებში მედგა თვალწინ ვარენკა, როცა ჩემი ღირსებები ამოიცნო და ორ კავალერს შორის მე ამომირჩია, ხან მისი ის საყვარელი ხმა, როცა ამბობდა – «სიამაყე? დიახ, ხომ ასეაო?» – თქვა და ხელი თვალებგაბრწყინებულმა გამომიწოდა... ანდა როცა ვახშმად შამპანურით სავსე სირჩა პირთან მიიტანა, შუბლქვემოდან გამომხედა და ალერსიანად გამიღიმა... მაგრამ, ყველაზე ხშირად იმ მომენტში ვხედავდი, როცა მამასთან ერთად ცეკვავდა და მის გვერდით ლამაზად მილივლივებდა, მათზე სიყვარულით მიჩერებულ საზოგადოებას გადახედავდა ამაყი და გახარებული, მე კი ჩემდაუნებურად ვუერთდებოდი შვილსაც და მამასაც ისეთი ნაზი, გრძნობის აღმძვრელი დიდი სიყვარულით.</p>
<p> მაშინ მე და ჩემი აწ გარდაცვლილი ძმა ერთად ვცხოვრობდით. ჩემს ძმას არც მაღალ საზოგადოებაში ტრიალი უყვარდა, არც მეჯლისებზე სიარული. მით უმეტეს ახლა, როცა საკანდიდატო გამოცდილებისთვის ემზადებოდა და ძალიან მოწესრიგებულ ცხოვრებას ეწეოდა. ერთხელაც, ვხედავ, სძინავს. ბალიშში თავწარგული საბანშია გახვეული. შევხედე სიყვარულით და შემებრალა. შემებრალა იმის გამო, რომ წარმოდგენაც არ ჰქონდა, რა ბედნიერი ვიყავი, მას კი არ შეეძლო გაეზიარებინა ჩემი ეს ბედნიერება, რომლითაც ყელამდე ვიყავი სავსე. ჩვენი ლაქია პეტრუშა სანთლით ხელში დამხვდა, უნდოდა გახდაში დამხმარებოდა, მაგრამ გავუშვი. მის აბურდულ თმას და ნამძინარევ სახეს რომ შევხედე, შემებრალა, როგორიღაც გულის ამაჩუყებელი მეჩვენა. რომ არ მეხმაურა, ფეხაკრეფით ჩემს ოთახში შევედი და საწოლზე ჩამოვჯექი. ისეთი ბედნიერი ვიყავი, თვალი ვერ მოვხუჭე, ვერა და ვერ დავიძინე. ოთახში ძალიან თბილოდა, დამცხა, წინკარში გავედი, შინელი ჩავიცვი, ისე, რომ მუნდირიც არ გამიხდია, გარეთა კარი გავხსენი და ქუჩაში გავედი.</p>
<p> მეჯლისიდან რომ წამოვედი, ხუთი საათი იყო. ვიდრე სახლში მოვიდოდი და შინ ცოტას დავისვენებდი, გავიდა კიდევ ორი საათი, ისე, რომ სახლიდან გასულს გარეთ უკვე გათენებული დამხვდა. იდგა ზუსტად ყველიერის ამინდი, ბურუსი შავად იყო ჩამოწოლილი, გზებზე შემდნარი წყლით გაჟღენთილი თოვლი იდო, სახლის სახურავებიდან თოვლის ნაჟური წვეთავდა... ვარიას ოჯახი მაშინ ქალაქის ბოლოს, უშველებელი მინდვრის პირას ცხოვრობდა. მინდვრის ერთ ბოლოში სასეირნო ადგილი იყო, მეორე ბოლოში – ქალთა ინსტიტუტი. ჩამოვიტოვე ჩვენი უკაცრიელი მოსახვევი და დიდ ქუჩაზე გავედი. ქუჩაში ფეხით მოსიარულეები და მეფორნეები მიდი-მოდიოდნენ, მარხილის თავკაურებით შეშა ხიდურამდე მიჰქონდათ. მოაბაკუნებდნენ ცხენები პრიალა რკალებქვეშ სველი თავების ქნევითა და</p>
<p> რყევა-რყევით. ფორნების გვერდით დიდრონ, უხეშ ჩექმებს მიაჭყაპუნებდნენ თავზე ნეჭაწაფარებული მეფორნეები... ქუჩის პირებში ნისლსა და ბურუსში გახვეული სახლები უჩვეულოდ მაღალი მეჩვენებოდა – იმ დღეს ყველაფერი ჩემთვის უჩვეულო და განსაკუთრებული იყო.</p>
<p> მინდორში გავედი. მინდვრის ბოლოს, რომლის თავშიც მათი სახლი იდგა, სასეირნო მხარეს, კარგა დიდ ადგილზე რაღაც შავად ჩაწოლილი დავინახე. იმ ადგილიდან ფლეიტისა და დოლის ხმა ისმოდა. ჩემს სულში ყოველთვის ჟღერდა მაზურკის მოტივი, თუმცა ზოგჯერ მომესმებოდა კიდევაც. მაგრამ ახლა ეს სრულიად სხვაგვარი, ძალიან მკაცრი და უსიამოვნო მუსიკა იყო.</p>
<p> «ნეტავი რა უნდა იყოს?!» – გავიფიქრე და შუა მინდორში გამავალ მოლიპულ სავალ გზაზე იმ ხმების მიმართულებით წავედი. ასიოდე ნაბიჯი რომ გავიარე, მძიმედ ჩამოწოლილ ნისლში უამრავი ადამიანის შავი სილუეტი გავარჩიე... ეტყობა, ჯარისკაცები არიან, ალბათ სწავლებაა-მეთქი და – ჩემ წინ მიმავალ გაქონილ ჯუბაჩიანსა და წინსაფრიან მჭედელთან, რომელსაც ხელით რაღაც მოჰქონდა, ახლოს მივედი. ორ რიგად ჩამწკრივებული, შავ მუნდირებში ჩაცმული ჯარისკაცები ერთმანეთის პირისპირ გაუნძრევლად იდგნენ, თოფები ხელში ფეხებამდე დაშვებული ეჭირათ. მათ უკან მედოლე და ფლეიტაზე დამკვრელი იდგა და იმავე არასასიამოვნო, მკივანა მელოდიას შეუჩერებლივ იმეორებდნენ.</p>
<p> – ესენი აქ რას აკეთებენ? – ვკითხე ჩემ გვერდით მდგარ მჭედელს.</p>
<p> – გაქცევისთვის თათარს სჯიან, – გაბრაზებულმა თქვა მჭედელმა და ჯარისკაცების გრძელ რიგებს გახედა.</p>
<p> მეც იმ მხარეს დავიწყე ყურება და რიგებს შორის რაღაც საშინელება დავინახე, რომელიც თანდათან მიახლოვდებოდა. ეს იყო წელამდე შიშველი მამაკაცი, რომელიც ორ ჯარისკაცს თოფებქვეშ მიჰყავდათ. მათ გვერდით მოაბიჯებდა ქუდსა და შინელში გამოწყობილი მაღალი ტანის სამხედრო, რომელიც უცებ ძალიან ნაცნობი მეჩვენა... მთელი ტანით აკანკალებული დასჯილი გამდნარ თოვლში ფეხების ტყლაპა-ტყლუპით იმ მხარეს მოდიოდა, საითაც მე ვიდექი. ზოგჯერ გადაიხრებოდა უკან და ის უნტერ-ოფიცრები, რომლებსაც ის თოფებქვეშ მოჰყავდათ, წაუჯიკავებდნენ და რომ არ დაცემულიყო, ხელს სტაცებდნენ, უკან ექაჩებოდნენ. მათ გვერდით ფეხდაფეხ მტკიცედ მოაბიჯებდა ის ბრგე, მაღალი ტანის სამხედრო – ვარენკას მამა – პიოტრ ვლადისლავიჩ ბ... თეთრწვერულვაშიანი, თეთრბაკენბარდებიანი და სახევარდისფერი.</p>
<p> ყოველ დარტყმაზე დასჯილი, თითქოს გაოცებულიაო, იმ მხარეს, რომელი მხრიდანაც ასე დაუნდობლად ურტყამდნენ, ტკივილისგან გაწამებულ, დანაოჭებულ სახეს მიატრიალებდა, დააღრჭენდა თეთრ კბილებს და თან რაღაც ერთსა და იმავე სიტყვებს იმეორებდა. ეს სიტყვები მხოლოდ მაშინ გავარჩიე, როცა ჩვენთან ძალიან ახლოს აღმოჩნდა. კი არ ლაპარაკობდა, ზლუქუნებდა: «ძმებო, შემიბრალეთ... შემიბრალეთ, ძმებო...» მაგრამ ძმები მისადმი გულმოწყალებას არ იჩენდნენ, არ იბრალებდნენ... როცა მსვლელობაში ზუსტად ჩემ პირისპირ აღმოჩნდა, დავინახე, ჩემ წინ მდგარმა ჯარისკაცმა, ფეხი წინ უტიფრად როგორ წადგა, ჯოხი შხუილით როგორ მოიქნია და თათარს მთელი ძალით ზურგზე როგორ დასცხო. თათარმა თავი ვეღარ შეიკავა, წინ წავარდა, მაგრამ უნტერ-ოფიცრებმა შეაჩერეს და ზუსტად ისეთივე ძალით ახლა მეორე მხრიდან ურტყამდნენ და ურტყამდნენ მთელი ძალით ფერდებში. პოლკოვნიკი შორიახლოს მოაბიჯებდა, ხან ფეხებზე დაიხედავდა, ხან დასჯილს გაადევნებდა თვალს,</p>
<p> ჩაისუნთქავდა, დაბერავდა ლოყებს და ჰაერს ნელა გამოუშვებდა მოკუმული ტუჩებიდან. როცა მსვლელობაში იმ ადგილს გასცდა, სადაც მე ვიდექი, რიგებს შორის დასჯილს წუთით თვალი მოვკარი, მის შიშველ, წითელ-ყვითლად ავარვარებულ ზურგს შევხედე, ის იმდენად არაბუნებრივი იყო, რომ არათუ ვერ დავიჯერე, ვერც კი წარმოვიდგინე, შეიძლებოდა ეს ადამიანის სხეული ყოფილიყო.</p>
<p> – ო, ღმერთო! – ჩაილაპარაკა ჩემ გვერდით მჭედელმა.</p>
<p> მსვლელობა თანდათან წინ მიიწევდა, იმ ადგილს შორდებოდა, სადაც ჩვენ ვიდექით, მაგრამ ვხედავდით, ისევ ისე გამეტებით როგორ ურტყამდნენ ორივე მხრიდან ფორთხვით მიმავალს, ტკივილისგან დაკრუნჩხულს და გატანჯულს... დოლს ისევ ისე გაჰქონდა ბრაგაბრუგი, ისევ ისე გაჰკიოდა ფლეიტა, დასჯილის გვერდით ისევ ისე ამაყად მიაბიჯებდა მაღალი, ბრგე, წარმოსადეგი პოლკოვნიკი. უცებ შეჩერდა, სწრაფად მიუახლოვდა ერთ-ერთ ჯარისკაცს და უყვირა:</p>
<p> – მე შენ გაჩვენებ, როგორ უნდა ცაცუნი! კიდევ არ დაარტყამ, მითხარ, კიდევ არ დაარტყამ მთელი ძალით?!</p>
<p> მომესმა კაპიტნის მრისხანე ხმა და დავინახე, თავისი ძლიერი, ნატის ხელთათმანიანი ხელით როგორ ურტყამდა სახეში ტანმორჩილ, სუსტი აღნაგობის ჯარისკაცს იმის გამო, რომ არც ისე ძლიერად ურტყამდა თათარს წითლად ავარვარებულ, დასისხლიანებულ ზურგზე.</p>
<p> – მოიტანეთ ახალი შპიცრუტენები! – იყვირა კაპიტანმა, იმ მხარეს გამოიხედა, სადაც მე ვიდექი, დამინახა, მაგრამ ისეთი სახე მიიღო, ვითომ ვერ მიცნო, შუბლი მრისხანედ შეიჭმუხნა და სწრაფად შეტრიალდა. შემრცხვა, არ ვიცოდი, თავი საით წამეღო. ისეთი გრძნობა მქონდა, თითქოს რაღაც ყველაზე სამარცხვინო საქციელში მამხილეს. თვალები დავხარე და სწრაფად იქედან წამოვედი. მთელი გზა ყურებში ხან დოლის ბრაგაბრუგი მედგა, ხან ფლეიტის სტვენა და ხანაც – «ძმებო, შემიბრალეთ... შემიბრალეთ, ძმებოო...» თავიდან არ ამომდიოდა პოლკოვნიკის თავდაჯერებული, გაავებული ყვირილი: «კიდევ არ დაარტყამ?.. მითხარი, კიდევ არ დაარტყამ?..» გულში ისეთ ფიზიკურ, გულისრევამდე მისულ ტკივილს ვგრძნობდი, ისეთ გაუსაძლის სევდას, რომ რამდენჯერმე გავჩერდი კიდევაც – ასე მეგონა, საცაა მთელ იმ სიბინძურეს ამოვანთხევდი, რამაც ჩემში იმ საშინელების შემდეგ ჩაიბუდა. არ მახსოვს, სახლამდე როგორ მივედი და როგორ დავწექი. მაგრამ, თვალები დავხუჭე თუ არა, ის ყველაფერი თვალწინ ისეთი სიცხადით დამიდგა, რომ საწოლიდან მაშინვე თავქაჯშეყრილივით წამოვხტი.</p>
<p> – პოლკოვნიკმა ალბათ რაღაც ისეთი იცის, რაც მე არ ვიცი; რომ ვიცოდე, ალბათ გავიგებდი იმას, რაც ჩემი თვალით ვნახე და ასე არ დავიტანჯებოდი-მეთქი, – გავიფიქრე, მაგრამ რამდენსაც არ ვფიქრობდი, ვერაფერს ვხვდებოდი. ვერ გამეგო, პოლკოვნიკმა ისეთი რა იცოდა... მხოლოდ გვიან საღამოს დავიძინე, ისიც მას შემდეგ, რაც ერთ ჩემს მეგობართან წავედი და მაგრად დავთვერი.</p>
<p> როგორ გგონიათ, რა გუნებაზე დავდექი, რა ვქენი, რა გადავწყვიტე მაშინ? ის, რომ რაც ვნახე, საშინელება იყო-მეთქი? არა, რა თქმა უნდა, არა. თუ ეს ასეთი გულდაჯერებით კეთდება, თუ</p>
<p> ყველა ამას აუცილებლობად მიიჩნევს, ესე იგი რაღაც ისეთი იციან, რაც მე არ ვიცი-მეთქი და ვცდილობდი გამეგო, რა იყო ის რაღაც ისეთი, თუმცა რამდენიც არ ვეცადე, ვერც მაშინ გავიგე და ვერც მერე... სწორედ ეს ვერ გაგება იყო, რამაც გადამაფიქრებინა სამხედრო სამსახურში შესვლა, რაც მანამდე ასე ძალიან მინდოდა... და არა მარტო სამხედრო სამსახურში, არამედ როგორც ხედავთ, ვერსად გამოვდექი.</p>
<p> – ის, თუ ვერსად როგორ ვერ გამოდექით, ჩვენ ეს ვიცით, – თქვა ერთ-ერთმა ჩვენთაგანმა, – აჯობებს ის გვითხრა, კიდევ რამდენი ადამიანი არ ივარგებდა, თქვენ რომ არ ყოფილიყავით?</p>
<p> – აი, ეს კი, მართლაც დიდი სისულელეა, – თქვა გულწრფელი დანანებით ივან ვასილევიჩმა.</p>
<p> – ჰო, მაგრამ სიყვარული? სიყვარულს რაღა მოუვიდაო? – ვკითხეთ.</p>
<p> – სიყვარული? იმ დღიდან სიყვარული თანდათან მინელდა. როცა ვარენკა გაღიმებული ჩაფიქრდებოდა, რაც ხშირად სჩვეოდა, მაშინვე ის მოედანი და პოლკოვნიკი დამიდგებოდა თვალწინ და თავს როგორღაც უხერხულად ვიგრძნობდი... მას შემდეგ ვარენკას იშვიათად თუ ვნახავდი, ისე, რომ ის დიდი სიყვარული თანდათან დავიწყებას მიეცა... ასეა, ადამიანმა არ იცის, რა შეიძლება შეიცვალოს, რა გზით წავიდეს, საით წარიმართოს მისი ცხოვრება, თქვენ კი ამბობთ...</p>
<p> ასე დაამთავრა ივან ვასილევიჩმა თავისი ამბავი.</p>
<p align="right"><em><strong>ლევ ტოლსტოი</strong></em></p>
</div> აღმართიtag:www.qwelly.com,2016-11-08:6506411:Topic:12107482016-11-08T09:29:29.514Zთათიაhttps://www.qwelly.com/profile/tatiailura
<p align="center"><img alt="Qwellyland, ლიტერატურა, გოდერძი ჩოხელი, მოთხრობა, ჩოხელი" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064199958?profile=original" title="აღმართი" width="650"></img></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> თორღვა თამნიაური ბალღობიდანვე გამოირჩეოდა დანარჩენი თანასოფლელებისგან.</p>
<p> როგორც კი ენა ამოიდგა და ლაპარაკი ისწავლა, იქიდან მოყოლებული ყველაფერზე ყურადღებას ამახვილებდა.</p>
<p> - აი, ის ქვა ვინ მოიტანა? - კითხულობდა თორღვა.</p>
<p> - პაპაშენმა, - ეტყოდნენ თორღვას.</p>
<p> - როდის მოიტანა?</p>
<p> - წინათ.</p>
<p> - საიდან მოიტანა?</p>
<p> - ბუსარჭილიდან.</p>
<p> - რატომ მოიტანა?</p>
<p> -…</p>
</div>
<p align="center"><img title="აღმართი" alt="Qwellyland, ლიტერატურა, გოდერძი ჩოხელი, მოთხრობა, ჩოხელი" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064199958?profile=original" width="650"/></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> თორღვა თამნიაური ბალღობიდანვე გამოირჩეოდა დანარჩენი თანასოფლელებისგან.</p>
<p> როგორც კი ენა ამოიდგა და ლაპარაკი ისწავლა, იქიდან მოყოლებული ყველაფერზე ყურადღებას ამახვილებდა.</p>
<p> - აი, ის ქვა ვინ მოიტანა? - კითხულობდა თორღვა.</p>
<p> - პაპაშენმა, - ეტყოდნენ თორღვას.</p>
<p> - როდის მოიტანა?</p>
<p> - წინათ.</p>
<p> - საიდან მოიტანა?</p>
<p> - ბუსარჭილიდან.</p>
<p> - რატომ მოიტანა?</p>
<p> - სჭირდებოდა და იმიტომ.</p>
<p> - რაში სჭირდებოდა?</p>
<p> - სახლისთვის.</p>
<p> - სახლი რად უნდოდა?</p>
<p> მანამდე კითხულობდა თორღვა, სანამ არ გაუბრაზდებოდნენ, ან თავს აარიდებდნენ იმის გაუთავებელ შეკითხვებს.</p>
<p> ყველაფრის გაგება უნდოდა თორღვას, აქედან-იქამდე, შორეულ წარსულამდე კითხულობდა, რატომ და რისთვისაო. თუ მოწმენდილ ცაზე მთვარე ამოვიდოდა, მთელი ღამე შეეძლო განუწყვეტლივ ეოცნება იმაზე, თუ საიდან მოვიდა მთვარე, რატომ მოვიდა, ან სად წავა...</p>
<p> თავდაპირველად აკმაყოფილებდა მშობლებისა და თანასოფლელების პასუხი. სჯეროდა, როცა დედა შეკითხვაზე ასეთ პასუხს აძლევდა:</p>
<p> - მთვარეს რა ახატია?</p>
<p> - ხელია, - ეტყოდა დედა.</p>
<p> - ვისი ხელია?</p>
<p> მთვარეს თავის დედა გაუბრაზებია და დედამისს ცომიანი ხელი გაურტყამს. იმის მერე აქვს ეგ ლაქა.</p>
<p> თორღვას სჯეროდა. ისიც სჯეროდა როცა მამა ეტყოდა მთვარეს კაცი და ძაღლი ახატიაო.</p>
<p> - რაისთვის? - კითხულობდა თორღვა.</p>
<p> - იმისთვის რომ ჰყარაულობენ, მთვარე არავინ მოიტაცოს.</p>
<p> თორღვას ისიც სჯეროდა, როცა მეზობელი ეტყოდა:</p>
<p> - მთვარეს ძროხა ახატია, ძროხას ქალი სწველის.</p>
<p> - რატომ სწველის?</p>
<p> - იმიტომ რომ მთვარეს აჭამოს, როცა მოშივდება.</p>
<p> ასე ივსებოდა ბალღობიდან თორღვას სამყარო. ერთ დღეს თორღვამ იკითხა:</p>
<p> - ვინ გააჩინა ადამიანი?</p>
<p> - ღმერთმა, - უთხრეს თორღვას.</p>
<p> - სად არის ღმერთი?</p>
<p> - ცაში.</p>
<p> - როგორ გააჩინა ადამიანი?..</p>
<p> - რატომ?..</p>
<p> - რისთვის?..</p>
<p> - როდის?..</p>
<p> და აღარ დასრულდა თორღვას კითხვები. ვეღარ დააკმაყოფილეს მისი ცნობისმოყვარეობა. მერე თავის თავში დაიწყო პასუხის ძებნა და გულჩათხრობილი გახდა. იშვიათად თუღა იკითხავდა რამეს.</p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> <strong>***</strong></p>
<p> გუდამაყარში ახლაც კლავენ ხატში პირველ ხბოებს.</p>
<p> - რისთვის? - იკითხა თორღვამ.</p>
<p> - იმიტომ, რომ დანარჩენები გაზარდოს ღმერთმა, - უთხრა მამამ.</p>
<p> - ვინ მოიგონა პირველი ხბოების დაკვლა?</p>
<p> - აბრამმა.</p>
<p> - რატომ?</p>
<p> - მანამდე ბალღებს კლავდნენ.</p>
<p> - რატომ?</p>
<p> - ღმერთი აძლევს ადამიანს სიცოცხლეს და ადამიანებისაგანაც მოითხოვს გულუხვობას. არ უნდა დაგენანოს იმისთვის არაფერი, თუნდ შვილი.</p>
<p> - რაში სჭირდება.</p>
<p> - ადამიანს სცდის რწმენეში.</p>
<p> თორღვას აღარაფერი უთქვამს. თავმოჭრილ ხბოს დააშტერდა და მერე იქაურობას გაეცალა უხმოდ.</p>
<p> <strong>***</strong></p>
<p> თორღვასთან სიყვარულმა გაშალა თავისი ჭრელი ხალიჩა.</p>
<p> თექვსმეტი წლისას არხოტელი მზექალა ჩაუვარდა გულში.</p>
<p> ახოობას ნახა ხატში და იმის მერე აღარ მოასვენა ჩალისფერ თმებზე ფიქრმა.</p>
<p> აღარ მოეკიდა იმ ღამეს ძილი. ადგა, გარეთ გამოვიდა. სახლთან ცხენმა დაიფრუტუნა. ახსნა თორღვამ ცხენი და მოახტა უბელოს.</p>
<p> მთვარიანი ღამე იყო. ღორღიან გზაზე ძგრიალი გაუდიოდა ნალებს. შეუსვენებლივ გადაიარა ქვენამთა და ჯუთიდან გადავიდა არხოტში. მზექალას სოფლის თავს შეაჩერა ცხენი და არ ჩამომხდარა, იდგა და სოფელს ჩაჰყურებდა. მთვარის შუქზე გრძლად ეფინა ფერდობს კოშკების ლანდები.</p>
<p> კარგა ხანს იდგა ასე. მერე მოაბრუნა ცხენი და გათენებამდე თავის სოფელში იყო. ცხენი იქვე დააბა და დაწვა.</p>
<p> იმ დღის მერე ყოველ ღამ მიდიოდა არხოტში. სოფლის თავს შეაყენებდა ცხენს და იდგა უხმოდ. მერე ისევ უკან ბრუნდებოდა.</p>
<p> მერე მამა მოუკვდა და ოჯახი მას დააწვა შესანახად.</p>
<p> ახლა უკვე აღარ მიდიოდა არხოტში.</p>
<p> მთლად ჩაიხვია გული.</p>
<p> ერთი წლის მერე მთვარიან ღამეს, გიჟივით გამოვარდა სახლიდან, ცხენს მოახტა და არხოტისაკენ გააჭენა.</p>
<p> ისევ სოფლის თავს შეაყენა ცხენი. ჩამოხტა, აღვირი უზანგზე გამოაბა და საძოვარზე მიუშვა ცხენი. თვითონ სოფელში ჩავიდა. უხმაუროდ გაიარა ორღობეები და მზექალას სახლთან შედგა.</p>
<p> მსუბუქად აიარა ქვის კიბე და ჭერხოში შევიდა.</p>
<p> მთვარის შუქზე კარგად ჩანდნენ აქა-იქ მიწოლილი ხევსურები. თორღვა იმათ შორის ლანდინით დადიოდა. მერე უცებ ადგილზე გაქვავდა: მისკენ თმებგაშლილი მზექალა წამოვიდა ზემოთავიდან. ქალიშვილი თორღვასთან მივიდა, შეხედა და მერე წინ გამოუძღვა ფეხაკრეფით.</p>
<p> თორღვამ, გასასვლელში რომ მივიდა, მძინარე ხევსურებს მოხედა და გარეთ გავიდა.</p>
<p> მზექალა ისევ წინ მიდიოდა. ავიდა და თორღვას ცხენთან გაჩერდა. სანამ ცხენზე შესხდებოდნენ, მანამდე ერთხელ კიდევ შეხედეს თვალებში ერთიმეორეს და მერე ლურჯას მიანდვეს ღამე და გზა.</p>
<p> გამთენიისას მივიდნენ ათნოხში.</p>
<p> ერთმანეთს ეყრებოდა დღე-ღამე. სულ სხვანაირი დღე ჩამოდგა. თორღვას წუთისოფელში, იმ დილით მზეც სხვანაირი სიხალისით ამოვიდა. ხმაურით ამოდიოდა. ახლაღა შეამჩნია თორღვამ, რომ მზის ამოსვლის სიჩუმეში, სამყაროს დიდი ხმაურია ჩაგუბებული. ყურს თუ მიუგდებ, გაიგონებ ამ ხმაურს; ოღონდ ყოველთვის არა. უსაზღვროდ ბედნიერი, ან უსაზღვროდ მწუხარე უნდა იყო.</p>
<p> თორღვა ბედნიერი იყო. რატომღაც გაიფიქრა, რომ დღეს, მხოლოდ მისთვის ამოდიოდა ეს მზე და იმიტომ ხმაურობდა ასე.</p>
<p> მზექალს მარჯვენა ბეჭზე მთვარე ჰქონდა გამოსახული. რომ გაიხდიდა, ღამე ისე ანათებდა, ოთახში მკრთალი სინათლე დგებოდა. ჩამოიშლიდა ხოლმე ჩალისფერ თმებს და რაღაც ღვთიური შუქით გაბრწყინებული კეთილად უღიმოდა თორღვას.</p>
<p> - არავის უთხრა, რომ ნაწილი მაქვს, - გააფრთხილა მზექალმა.</p>
<p> თორღვას გაგონილი ჰქონდა, რომ ადამიანებს დაჰყვება ხოლმე რაიმე ასეთი ნაწილი, ზოგს მთვარე, ზოგს მზე, ვარსკვლავი ან ჯვარი, იცოდა, რომ პატრონები საიდუმლოდ ინახავენ ამას. ასეთ ადამიანებს ნაწილიანები ჰქვიათ და როცა კვდებიან გველები ეტანებიან, რომ ნაწილი მოსტაცონ. ასეთ ადამიანს ნეკა თითზე უკბენს ხოლმე სიკვდილის მერე ახლობელი, რომ ის ნაწილი მათგვარში ვინმეზე გადავიდეს შემდეგში.</p>
<p> თორღვამ იცოდა ყველაფერი და ჩუმად იყო, არაფერს ეკითხებოდა ცოლს.</p>
<p> პირველი ბიჭი ეყოლათ. იმ დღეს ხმაურით ამოვიდა მზე, მამუკაი დაარქვეს.</p>
<p> ზუსტად ერთი წლის თავზე გარდაიცვალა მამუკაი.</p>
<p> იმის მერე კიდევ ეყოლათ ბიჭი და ისაც ზუსტად ერთი წლის თავზე გამოეცალათ ხელიდან.</p>
<p> მერე მესამე... სამჯერვე ისე მოეჩვენა თორღვას, რომ მზე იმსხვრეოდა ცაზე.</p>
<p> მეოთხე ისევ ბიჭი ეყოლა და ბაღათერაი დაარქვა. უცნაური შიში ჰქონდა მზექალს და თორღვას თვალებში ჩამდგარი, ზრდიდნენ ბაღათერას და წინასწარ სევდას ჰგვრიდა ის დღე, როცა ბაღათერას ერთი წელი შეუსრულდებოდა.</p>
<p> სადღა არ დადიოდნენ ექიმებთან. ვერავინ გაიგო, რატომ უკვდებოდათ შვილები.</p>
<p> ბაღათერა რომ ექვსი თვისა შესრულდა, თორღვაი შიშმა აიტანა. აღარ სცილდებოდა ბალღს ისე შეუყვარდა, ერთი წუთიც ვერ სძლებდა უმისოდ.</p>
<p> მერე უკანასკნელ ღონეს მიმართა და მკითხავთან წავიდა. მკითხავი გუდამაყრის დასაწყისში ცხოვრობს, მოხუცი ქალია, გველის დას ეძახიან, თავზე ყოველთვის თეთრი აბრეშუმის ფოჩებიანი ჩიქილა ახურავს.</p>
<p> - ძველი წესი უნდა აასრულო, - უთხრა მკითხავმა თორღვას.</p>
<p> - რა ძველი წესი?</p>
<p> - ღმერთი შენგან მსხვერპლის შეწირვას თხოულობს. პირველი ბალღი უნდა დაგეკლა და დანარჩენები აღარ დაგეხოცებოდნენ. ახლა რაც გყავს, ის უნდა დაკლა ერთი წლის თავზე, თუ გინდა მომდევნო გადაგირჩეს ცოცხალი.</p>
<p> თორღვა გამტკნარებული წამოვიდა სახლში. იმის მერე დაიწყო მისი წამება. გრძნობდა, როგორ ემსხვრეოდა სული:</p>
<p> - მოკალი... გადაარჩინე... მოკალი... გადაარჩინე... - იმეორებდა ვიღაც უჩინარი თორღვას არსებაში.</p>
<p> იმის მერე უფრო შეუყვარდა ბალღი და გვერდიდან აღარ სცილდებოდა. მზექალასაც გაანდო თავის ტანჯვა. არც ის იტანჯებოდა თორღვაზე ნაკლებად. ეცოდებოდა ბაღათერია, თან შვილი... და ერთ დღეს თვითონვე განუცხადა თორღვას:</p>
<p> - იქნებ შემდეგი მაინც მართლა გაგვეზარდოს...</p>
<p> თორღვამ კინაღამ დაახრჩო ამის თქმაზე. მერე შეენანა მზექალა, მიხვდა, ქალს ამის თქმა ყველაზე მეტად უჭირდა, ადგა და გარეთ გამოვიდა. ზემოთ მთაზე სალოცავი ნიში იყო. ნიშს შეჰყურებდა თორღვაი. მერე გვიან შებრუნდა სახლში. ბალღს მშვიდად ეძინა აკვანში.</p>
<p> <strong>***</strong></p>
<p> გათენდა, არც გაუგია თორღვას მზის ამოსვლა. ის ბალღს დაჰყურებდა წუხელს აქეთ.</p>
<p> წელიწადი სრულდებოდა დღეს.</p>
<p> - მსხვერპლს როცა სწირავდნენ, დედები არ ესწრებოდნენ, - თქვა თორღვამ მზექალას გასაგონად.</p>
<p> მზექალმა თბილად შეუხვია პატარა ბაღათერაი.</p>
<p> სანთელი ჩამოახვია თორღვამ. ხანჯალი გალესა. მერე რამდენიმე მეზობელი მოვიდა. ისინი ჩუმად დადგნენ შემოსასვლელ კართან.</p>
<p> თორღვამ ბალღი აიყვანა და აღმართს აუყვა. უკან რამდენიმე კაცი მიჰყვებოდა ჩუმად. დროდადრო ერთმანეთს რაღაცას წაუჩურჩულებდნენ, ან ჩაახველებდნენ რაღაცის ნიშნად.</p>
<p> დაცხა, მზემ თანდათან ამოიწია ცაზე.</p>
<p> აღმა მიმავალი გზა თანდათან ძნელი სავალი გახდა. თორღვას უნდოდა უსაშველოდ გაგრძელებულიყო ეს გზა. ბალღს საწოვარი ცაუდო პირში, რომ არ ეტირა.</p>
<p> როგორც იყო მიაღწიეს მთის წვერს და ნიშთან მუხლი მოიყარეს.</p>
<p> თორღვამ ბალღი სიპის სარეცელზე დააწვინა და გამოხსნა სახვევებიდან. კაცები გახევებულნი იდგნენ და ქუდმოხდილნი უყურებდნენ. ბალღი საწოვარით იტყუებდა თავს. თორღვამ მთლად გააშიშვლა. მზე ხარბად დაეწაფა ჩვილის თეთრ სხეულს.</p>
<p> თორღვამ სანთლები აანთო. კაცები ადგილზე აკანკალდნენ. თორღვამ მათ შეხედა. კარგა ხანს უყურა, იმათ მზერა აარიდეს.</p>
<p> - წადით! - დაითხოვა ისინი თორღვამ. კაცები ჩურჩულით და ხველებ-ხველებით დაუყვნენ დაღმართს.</p>
<p> ყველაზე მეტად ხანჯლის ამოწევა გაუჭირდა ქარქაშიდან...</p>
<p> იქვე დამარხა და ჩამოჯდა. მზე ჩადიოდა. თორღვას ბოღმა გაეჩხირა ყელში და კინაღამ დაიხრჩო. მოეჩვენა, რომ ვეღარც მზე ჩაეტია ჩასავალში და გაიჭედა, ხრიალი დაიწყო სამყარომ, კინაღამ დაიხრჩო ისიც...</p>
<p> გვიან ღამით დაბრუნდა მთიდან.</p>
<p> </p>
<p> <strong>***</strong></p>
<p> ნინოს რომ ერთი წელი შეუსრულდა, მთელი სოფელი თორღვაის სახლთან მოგროვდა. თორღვაი და მზექალა გამტკნარებულები ისხდნენ აკვანთან.</p>
<p> გოგონას მშვიდად ეძინა.</p>
<p> - გადავრჩით, - თქვა ერთხელ მზექალმა. მაშინ უკვე თორმეტი წლისა ხდებოდა ნინო. მასაც დედასავით მთვარე ეხატა მარჯვენა ბეჭზე. თმებიც ჩალისფერი ჰქონდა.</p>
<p> თორღვაის სიცოცხლეს იმედი დაუბრუნდა. მის გარშემო თავიანთი სახე დაიბრუნეს საგნებმა. ახმაურდა სამყარო. ის რაც აქამდე არარაობის ნიღაბს ატარებდა, ყოფიერების ბეჭდით დაიბეჭდა თორღვაის მზერაში. მზე ყოველდღე ხმაურით ამოდიოდა და დაკარგულ სიხარულს ნაწილ-ნაწილ უბრუნებდა თორღვას. ეს გაგრძელდა მანამდე, სანამ ერთ დღეს მთიდან დაბრუნებულმა ნინომ პირდაპირ არ ჰკითხა მამას:</p>
<p> - მამავ, იმ მთაზე, ნიშთან, ვისი საფლავია?</p>
<p> თორღვას ხმა არ ამოუღია. გაშრა.</p>
<p> - რატომ მოკალი? - იკითხა ისევ ნინომ.</p>
<p> თორღვაი ერთიანად აკანკალდა.</p>
<p> - იმიტომ, რომ მე გავზრდილიყავი? ტყუილია... ტყუილია... - ორჯერ გაიმეორა ნინომ.</p>
<p> იმ დღის მერე ყოველღამე მიდიოდა ხოლმე ნინო მთის წვერზე. თორღვას მეტი აღარ შეეძლო.</p>
<p> კვირა დღეს თოფის ხმამ დაიარა მთელი ხეობა. მერე ყველაფერი ჩაწყნარდა. თორღვაი იმ დღეს სახლში არ იყო. შუადღისას მობრუნდა სოფელში. კაციშვილს ვერ მოჰკრა თვალი. გაიხედა: მთაზე შავად მიდიოდა ხალხი. მიდიოდნენ კი არა, მირბოდნენ.</p>
<p> სახლის კართან მზექალას თავსაფარი ეგდო...</p>
<p> მუხლები მოეკვეთა. თვალებში დედამიწა დაუტრიალდა...</p>
<p> მერე აღმართს აუყვა აღმა. ცხელოდა. ის ვეღარაფერს ვეღარ გრძნობდა. იმის გარშემო ისევ არარაობის ნიღბები აიფარეს საგნებმა.</p>
<p> თანდათან ეკვეთებოდა მუხლები. ის გაახსენდა, ბალღი რომ მოჰყავდა ამ აღმართზე ხელში აყვანილი. ახლაც საოცრად გრძელი მოეჩვენა ეს აღმართი და ინატრა ნეტავი უსასრულოდ გაგრძელდეს, ის მთის წვერი, ცაში აიწიოს და იქამდე ვეღარავინ ააღწიოსო. მუხლები აუკანკალდა და მტვერში პირქვე ჩაემხო.</p>
<p> გრძნობაზე რომ მოვიდა, თავი არ აუწევია, ისე მიხვდა, რომ უხმოდ წავიდა ხალხი ქვევით და „ისიც“ წაიღეს. მის წინ ბალახებს ცვარი ეკიდა და მზის სხივებზე ელვარებდა.</p>
<p> „აქამდე როგორ ვერ გაუშვრია მზეს“ - გაუკვირდა თორღვას და საკუთარი თავი იმ წამში შეათვალიერა. ცვარში მრგვლად ჩანდა თორღვაის თავი. შორიდან მზექალას ჩუმი ქვითინი ჩაეღვარა ყურში და წამოიწია.</p>
<p> ხალხი შავად მიდიოდა ქვემოთ.</p>
<p> აღარ იცოდა, საით წასულიყო. მის სულში ვიღაცები აუჯანყდნენ ერთიმეორეს. ერთი ქვემოთ, ხალხისკენ ეწეოდა თორღვაის არსებობას, მეორე ზემოთ, მთის წვერისაკენ.</p>
<p> „წადი, წაჰყევ ხალხს“ - აქეზებდა ერთი.</p>
<p> „რა გინდა იქ, არარაობისმეტს ვერაფერს ნახავ“ - ეუბნებოდა მეორე ხმა.</p>
<p> „წადი, გააგრძელე შენი დარჩენილი წუთისოფელი...“</p>
<p> „მთაზე ადი და შენც იქ დაასრულე ყველაფერი, სადაც ნინომ დაასრულა...“</p>
<p> „წადი ქვემოთ...“</p>
<p> „მთაზე მეთქი...“</p>
<p> „წადი...“</p>
<p> „არ წახვიდე...“</p>
<p> ხან ზემოთ გადადგა ნაბიჯი, ხან ქვემოთ, მზე საშინელი ხრიალით ჩადიოდა ჩასავალში...</p>
<p> ლასლასით აედევნა სოფლისაკენ მიმავალ ხალხს თორღვაი. სხეული ეკვეთებოდა, მაგრამ სული მაინც სოფლისაკენ მიითრევდა.</p>
<p align="right"><em><strong>გოდერძი ჩოხელი</strong></em></p>
</div> სოლომონიანი (გაგრძელება)tag:www.qwelly.com,2016-10-25:6506411:Topic:12059652016-10-25T08:22:59.276ZKakhahttps://www.qwelly.com/profile/Kakha
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-3" style="color: #0000ff;"><a href="http://www.qwelly.com/group/literature/forum/topics/solomoniani" target="_blank"><span style="color: #0000ff;">← დასაწყისი</span></a></span></p>
<p><span class="font-size-3"> „მშრომელთა დეპუტატების საქალაქო საბჭოს აღმასკომის განათლების განყოფილების გამგეს ამხ. ი. ი. დიდიძეს. მე-4 საშ. სკოლის მე-10 კლასის მოსწავლეთა მშობლების კოლექტიური განცხადება. მოგახსენებთ, რომ ღრმად შეშფოთებული ვართ ჩვენი შვილების…</span></p>
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-3" style="color: #0000ff;"><a href="http://www.qwelly.com/group/literature/forum/topics/solomoniani" target="_blank"><span style="color: #0000ff;">← დასაწყისი</span></a></span></p>
<p><span class="font-size-3"> „მშრომელთა დეპუტატების საქალაქო საბჭოს აღმასკომის განათლების განყოფილების გამგეს ამხ. ი. ი. დიდიძეს. მე-4 საშ. სკოლის მე-10 კლასის მოსწავლეთა მშობლების კოლექტიური განცხადება. მოგახსენებთ, რომ ღრმად შეშფოთებული ვართ ჩვენი შვილების ბედისა გამო, რაც, ბუნებრივია, თავის დაღს ასვამს აგრეთვე ჩვენი შრომის ეფექტიანობასა და ნაყოფიერებას. საქმე ეხება პედაგოგ სოლომონ იასონის ძე კიტარიძეს. შესაძლებელია, ზემოხსენებული ს. კიტარიძის პროფესიული დონე, პედაგოგიური ალღო და მეთოდიკა თავის დროზე შეესაბამებოდა ეპოქას, არ ვიცით, მაგრამ დღევანდელ გაზრდილ მოთხოვნებს ნამდვილად ვეღარ პასუხობს. მისი მოწაფეები, როცა სკოლის დამთავრების შემდეგ თბილისში მიდიან მისაღები გამოცდების ჩასაბარებლად, სერიოზულ კონკურენციას ვერ უწევენ იქაურ სულ სხვა პედაგოგიური წიაღიდან გამოსულ კადრებს. პლუს ამას გაკვეთილებისთვის განკუთვნილი დროის არადანიშნულებისამებრ გამოყენება. დღევანდელ რთულ ვითარებაში, როდესაც სასკოლო პროგრამა ისედაც გადატვირთულია და თვითოეული მასწავლებლისგან მოითხოვს დაძაბულ შრომასა და ნამდვილ შემოქმედებით თავგანწირვას, ს. კიტარიძე თავის გაკვეთილებზე მოსწავლეებს საქართველოს ისტორიაზე ესაუბრება მაშინ, როცა ისტორიისთვის ცალკე საათები და, რაც მთავარია, ცალკე პედაგოგიური კადრები არსებობს. პლუს ამას ზოგი აუხსნელი სტუმრობა მარტოხელა ქალთან, რასაც აქ გაკვრით შევეხებით და რაც კვალიფიცირებულ უნდა იქნას, როგორც მორალურად საეჭვო, რამდენადაც, ადვილი შესაძლებელია, ჩირქი მოსცხოს უდანაშაულო და პატიოსან ადამიანს. პლუს ამას ტენდენციურობა. ჩვენთვის ცნობილია, რომ გასულ სასწავლო წელს ს. კიტარიძემ დამამთავრებელი კლასის ორი მოწაფეს დაუმსახურებლად აუწია ნიშანი. ბუნებრივად ისმის კითხვა: უანგაროდ? დაე, ამ კითხვის პასუხი ს. კიტარიძის სინდისზე იყოს. დავუშვათ, უანგაროდ, მაგრამ ტენდენციურობას რაღა ვუყოთ? ყველა ყველა და, შეიძლება პედაგოგი ტენდენციური იყოს? ამით ხომ გამოუსწორებელ ფსიქოლოგიურ ტრავმას ვაყენებთ ბავშვის ფაქიზ სულს, რომელიც, როგორც ცნობილია, სუფთა ფურცელია და იგი ჩვენ უნდა შევავსოთ! განა პედაგოგი ის პიროვნება არ არის, ვინც საზოგადოებას ღირსეულ ცვლას უმზადებს? და რა ღირსეული ცვლა შეიძლება მოუმზადოს ჩვენს მოწინავე საზოგადოებას ისეთი ტენდენციური მიმდინარეობის პედაგოგმა, როგორიცაა ს. კიტარიძე? ჩვენ ვიცნობთ სკოლის დირექტორს ამხ. ჰ. თვალაბეიშვილს, როგორც პრინციპულ, მომთხოვნ და მაღალი ჰუმანური იდეების მატარებელ ხელმძღვანელ მუშაკს, და მიგვაჩნია, რომ იგი ალბათ კოლეგიალობის გრძნობასა და აგრეთვე პირადი სულგრძელობის გამო ითმენს ს. კიტარიძეს. მაგრამ ამჟამად ისეთი ვითარება შეიქნა, როცა პირადული საზოგადოებრიულის სამსხვერპლოზე უნდა მივიტანოთ, ვინაიდან სასწორის პინაზე ჩვენი მომავალი დევს. ჩვენ ბევრი ვითმინეთ, მაგრამ მეტის მოთმენა უკვე შეუძლებელია და ამიტომ, გამომდინარე ზემოაღნიშნულიდან, დაბეჯითებით მოვითხოვთ გადააყენოთ ს. კიტარიძე და მის ადგილას დაგვინიშნოთ ისეთი პედაგოგი, ვინც ცოდნას მისცემს ბავშვებს და ამ ცოდნის შესაფერის ნიშნებს დაუწერს, რათა ჩვენი შვილების მომავალი საიმედო ხელში იყოს და ჩვენც, დაწყნარებულებმა, მთელი ჩვენი ნიჭი და ენერგია საზოგადოებრივად სასარგებლო შრომას მოვახმაროთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, იძულებული შევიქნებით ბოიკოტის სახით ბავშვები ს. კიტარიძის გაკვეთილებს არ დავასწროთ, რაც ისეთი მნიშვნელობის აქტია, რომ არც ჩვენთვინ იქნება კარგი და არც თქვენთვინ. იმედია, გულისხმიერად მოეკიდებით ჩვენს თხოვნას და დააკმაყოფილებთ მას. პატივისცემით“. ოცდახუთი ხელმოწერა ახლავს ალფავიტზე გაწყობილი. წავიკითხო? და რეზოლუცია: „ამხ. ჰ. თვალაბეიშვილს. გთხოვთ გულდასმით განიხილოთ და მიღებული ზომების შესახებ მაცნობოთ. ი. დიდიძე“.</span><br/> <span class="font-size-3">როდესაც ბესარიონ ჭედიამ კითხვა დაამთავრა, სამასწავლებლოში უკვე კარგა ხანია მძიმე სიბნელე იწვა.</span></p>
<p><span class="font-size-3"> იმ წამს, რა წამსაც მან თავისი მსუყე, საამო ბანით წარმოთქვა ფრაზა, საქმე ეხება სოლომონ იასონის ძე კიტარიძესო, სოლომონის თავში ტკაცანი გაისმა, თითქოს მოკლე ჩართვა მოხდაო, და ვეება, ცარიელი სივრცე თეთრმა და არნახულად მძაფრმა, თვალისმომჭრელმა სინათლემ გაანათა. მაგრამ ეს დიდი სინათლე ანთებისთანავე ჩაქრა და ზემოდან სიბნელე დაეშვა. სიბნელე ეშვებოდა არა მსუბუქად და ნარნარად, როგორც შემოღამების წესია, არამედ მძიმედ, სწრაფად და სახიფათოდ, თითქოს განყენებული ფერი კი არა, სქელი, შედედებული კუპრი ყოფილიყო. მოდიოდა მრისხანედ, გზადაგზა ყველაფერს იწოვდა და საბოლოოდ ყოველივე ბლანტ, გაუვალ წყვდიადად იქცა. სოლომონი ერთხანს უგონოდ იყო ამ წყვდიადში. მერე უეცრად შორეულმა ზარმა მწუხარე ხმაზე ჩამოჰკრა და სიბნელე გაიხსნა. ჯერ პატარა ნახვრეტი გაჩნდა შუაში, მერე ნახვრეტი თანდათან გაიზარდა. გაიზარდა, გაიზარდა, გაიზარდა და შავი წყვდიადის მიღმა უკიდეგანო ოკეანე გამოჩნდა, რომლის შუაგულში, შიშველი და გავარვარებული მზის ქვეშ, პაწაწკინტელა კლდოვან კუნძულზე, ეული პალმა იდგა. პალმა მარტოდმარტო იყო. არათუ ხე, ირგვლივ, ბალახი რა არის, ბალახიც არ ჭაჭანებდა. ოთხივე მხარეს, სადამდეც კი თვალი წვდებოდა, ყვითელი წყალი ჩანდა, რომელსაც ბოლოში ცა ჩამომხობოდა და ყველა გასასვლელს კეტავდა. მერე კუპრის შავმა კედელმა პირი ისევ შეიკრა, ყვითელი ოკეანე თანდათან გაქრა და სოლომონი კვლავ წყვდიადში მოექცა. მაგრამ ბოლოს - სოლომონი ვერ მიხვდა, თვალი შეაჩვია სიბნელეს თუ საიდანღაც სინათლის სხივი შემოიპარა - სამყარო ძველებური სახით აღდგა. ჯერ კედლებისა და ფანჯრების ბუნდოვანი მოხაზულობა შემოცურდა მხედველობის არეში, მერე ერთიმეორეში ათქვეფილი წვრილ-წვრილი საგნებიც დაცალკევდნენ და, თუმცა ჯერ კიდევ ყოველივე მსუბუქ ბურუსში იყო გახვეული, სოლომონს მხედველობა დაუბრუნდა.</span><br/> <span class="font-size-3">მაგიდა ტორტმანებდა. ტორტმანებდა გამაღიზიანებლად, როგორც მოცეკვავე, რომელიც რიტმიდან ამოვარდა და ახლა სასოწარკვეთით ცდილობს კვლავ რიტმში მოექცეს, რითაც კიდევ უფრო გვაღიზიანებს, ვინაიდან, როცა მისი განწირული ილეთები და მუსიკის დინება საერთო კალაპოტს მიადგება და იმედის ნაპერწკალი გაჩნდება, დაძაბული მოლოდინისაგან წამით გული გვიჩერდება, რაც მერე მწვავე ტკივილში გადადის, რაკიღა უკანასკნელ მომენტში მოცეკვავე და მუსიკა ისევ აცდებიან ერთმანეთს და თავთავიანთი გზით წავლენ.</span></p>
<p><span class="font-size-3"> კაბინეტში დუმილი იდგა და სოლომონი გრძნობდა, რომ, სანამ ეს დუმილი არ დაირღვეოდა, მაგიდა ტორტმანს არ შეწყვეტდა.</span><br/> <span class="font-size-3">ბესარიონ ჭედიამ სათვალე მოიხსნა, მშობელთა კოლექტიურ განცხადებაზე დადო, რბილი სკამის საზურგეს მიაწვა, ხელები ვიწრო მკერდზე დაიკრიბა და ისეთი სახით მიაჩერდა მოპირდაპირე კედელს ეთერ გვალიასა და გურამ ხომერიკის თავებშუა, როგორც მსახიობი, რომელიც ჩუმი სიამაყით ცდილობს მოსალოდნელ აპლოდისმენტებს მშვიდად და ღირსეულად შეხვდეს.</span><br/> <span class="font-size-3">ბოლოს, ხანგრძლივი დუმილის შემდეგ, რომელსაც მხოლოდ ნუკრი ვაჩეიშვილის საჩვენებელ თითზე წამოცმული გასაღებების ასხმა არღვევდა, დირექტორი ქალბატონი ცისანასკენ გადაიხარა, რაღაც წასჩურჩულა (რაზედაც ქალბატონმა ცისანამ თავი დაუქნია), ისევ გაიმართა, სხდომის მონაწილეებს ნელა, დაკვირვებით მოავლო თვალი (ოღონდ სოლომონს აარიდა მზერა, როგორც ჯიბის ფარნის შუქს ავარიდებთ ბნელ ოთახში რაიმე საგანს, რომლის დანახვა უსიამოვნო მოგონებებს აღგვიძრავს) და თქვა: - შეკითხვა თუ გაქვთ ვინმეს?</span><br/> <span class="font-size-3"> ალექსანდრე ღუდუშაური მსუბუქად თვლემდა. ეთერ გვალიას ნიკაპი ხელისგულზე ჩამოეყრდნო და თვალებმოწკურული მისჩერებოდა დირექტორს. გურამ ხომერიკს თან მოტანილი ჟურნალი გადაეშალა და ბოლო გვერდზე ასუჯრედიანი შაშის ამოცანას ჩაღრმავებოდა. ნესტან ვაჩეიშვილს ყელი მოეღერებინა და სხდომას ალამაზებდა. ნუკრი ვაჩეიშვილი საჩვენებელ თითზე წამოცმულ გასაღებების ასხმას ზანტად ატრიალებდა და ისეთი სახე ჰქონდა, როგორიც შეიძლება ჰქონდეს მძიმეწონოსან მოკრივეს, რომელსაც ჩია, კაფანდარა კაცი დედას შეაგინებს. კატო მასწავლებელი მაგიდაზე დაწყობილ საკუთარ ხელებს დასცქეროდა და შიგადაშიგ თვალებს ახამხამებდა. ნატალია დავიდოვნას სახე ასწითლებოდა, რაც მშობელთა კოლექტიური ქარაგმის ბრალი არ უნდა ყოფილიყო, რადგან შეუძლებელია მისი მიამიტობის პატრონს ეს ქარაგმა გაეგო. ბესარიონ ჭედია განზე გადგმული იდაყვებით მაგიდას დამხობოდა, წინ ქაღალდის დასტა ედო და ფხაჭა-ჭხუჭით წერდა სხდომის ოქმს. ბატონი დიმიტრი სივრცეს გასცქეროდა და წყნარად, თითქმის შეუმჩნევლად, უღიმოდა თავის ფიქრებს. ქალბატონი ცისანა იჯდა.</span><br/> <span class="font-size-3">- არავისა გაქვთ შეკითხვა? - გაიმეორა დირექტორმა.</span><br/> <span class="font-size-3">ამჯერად სიჩუმე დაირღვა. სოლომონმა ხელი აიწია და თქვა: - მე მაქვს.</span><br/> <span class="font-size-3">ყველამ, ვინ ქურდულად და ვინ აშკარად, სოლომონს შეხედა.</span><br/> <span class="font-size-3">- ბრძანე, სოლომონ ბატონო, - უთხრა დირექტორმა.</span><br/> <span class="font-size-3">- ოცდახუთი ხელმოწერა თქვი, მგონი, ბესარიონ, არა? - სოლომონს საკუთარი ხმა ისე მკაფიოდ ჩაესმოდა, ისე ცხადად და ამავე დროს ისე უცხოდ, თითქოს სხვა ლაპარაკობდა.</span><br/> <span class="font-size-3">- კი, - მიუგო ბესარიონ ჭედიამ, - ოცდახუთი.</span><br/> <span class="font-size-3">- მეათე კლასში ოცდაექვსი მოწაფე მყავს და, თუ კაცი ხარ რომელია ოცდამეექვსე, ხელი რომ არ მოუწერია?</span><br/> <span class="font-size-3">- ნამიჭეიშვილი, - სწრაფად მიუგო ბესარიონმა, რომელმაც ეჭვი არაა, საკითხი ღრმად იცოდა.</span><br/> <span class="font-size-3">სოლომონის გონების თვალმა წამსვე გამოკვეთა სივრცეში ნამიჭეიშვილი, გამხდარი, სუსტი ბიჭი, რომელსაც ცნობისმოყვარე, ცოტა გაკვირვებული თვალები და სასაცილოდ (უფრო საყვარლად) მოპრუწული ტუჩები ჰქონდა. და უეცრად რაღაც თბილი, რაღაც საამო ნაკადი სამყაროს წვენივით გამოეყო, ყოველი მხრიდან დაიძრა და ნამიჭეიშვილის ირგვლივ იწყო თავმოყრა. ეს გრძნობიერი პროცესი ჯერ კიდევ არ იყო დასრულებული, როდესაც დირექტორმა თქვა: - ნამიჭეიშვილის მშობლებს განცხადება აქვთ შემოტანილი. ბინა გამოიცვალეს და ბავშვი სხვა სკოლაში გადაჰყავთ.</span><br/> <span class="font-size-3">ამის შემდეგ კვლავ დუმილი ჩამოვარდა, რომელიც ცოტა ხნის შემდეგ უკვე ნუკრი ვაჩეიშვილმა დაარღვია. მან საჩვენებელი თითი, რომელზედაც გასაღებების ასხმა ჰქონდა წამოცმული, ჰერში გააშეშა და ბესარიონ ჭედიას მიუბრუნდა: - მაშ, ოცდახუთი არა, ბესარიონ?</span><br/> <span class="font-size-3">- ოცდახუთი, კაცო, მე მგონი გარკვევით ვთქვი! - ცოტა მოთმინებამ უღალატა ბესარიონ ჭედიას.</span><br/> <span class="font-size-3">- მერე რა განერვიულებს, შე კაცო! - დაამშვიდა ნუკრი ვაჩეიშვილმა, - შენ ნუ იღელვებ და, ჩემდათავად, მაგათ, ოცდახუთივეს, და იმასაც, ოცდამეექვსესაც...</span><br/> <span class="font-size-3">საერთოდ, დიდი ბედნიერებაა, კაცს რომ გვერდით ღვიძლი ბიძაშვილი გიზის, რომელსაც შეუძლია კრიტიკულ მომენტში მწარედ გიჩქმიტოს მკლავზე და სოლიდური სხდომა უწმაწური სიტყვებისაგან იხსნას, მაგრამ ამჯერად ნესტანს ალბათ მაინც დააგვიანდებოდა, ნუკრი ვაჩეიშვილს რომ ოცდამეექვსეზე არ გაემახვილებინა ყურადღება და ამის გამო ცოტა არ შეყოვნებულიყო. სწორედ ამ ოცდამეექვსემ უშველა საქმეს და ნესტანმა ჩქმეტა მოასწრო, რასაც შედეგად ის მოჰყვა, რომ ნუკრი ვაჩეიშვილი მოულოდნელობისაგან შეკრთა, ბიძაშვილს მწყრალად მოხედა და, მის თვალებში რომ განათლების განყოფილების აჩრდილი აირეკლა, მთავარი სათქმელი უკვე ხმადაბლა, თითქმის თავისთვის წაიბურდღუნა, ისე რომ თავად ნესტანის, სოლომონის, კატო მასწავლებლისა და ნატალია დავიდოვნას გარდა ალბათ არავის გაუგონია. მაგრამ ეს მაინც ფორმალური თავშეკავება იყო და მთლად უყურადღებოდ დატოვება არ ივარგებდა, ამიტომ დირექტორმა საჩვენებელი თითი სამჯერ მკაცრად დაჰკრა მაგიდას და ნუკრი ვაჩეიშვილს თვალები დაუბრიალა, რაც ამ უკანასკნელს აინუნშიაც არ ჩაუგდია.</span><br/> <span class="font-size-3"> აი, ამ დროს ნატალია დავიდოვნამ, რომელიც უკანასკნელ წამს კიდევ უფრო გაწითლდა, უეცრად სწრაფად, სხაპასხუპით, თითქოს ეშინოდა, ვინმეს პირზე ხელი არ აეფარებინა, დაიწყო: - ყველაფერი ეს ხომ სისულელეა და აშკარა ცილისწამება, - ოღონდ, სიჩქარის თუ მღელვარების გამო, ისეთი შეცდომა დაუშვა, რომელსაც ჩვეულებრივ არ უშვებდა ხოლმე, კერძოდ, „ცილისწამების“ ნაცვლად თქვა „წილისცამება“. ამან ცოტა დააბნია, რაც იმაში გამოიხატა, რომ ხელი ისე აიქნია და დაიქნია, თითქოს თვალებში ბოლი შეუვიდაო, მაგრამ მაინც სხაპასხუპით განაგრძო, - ჩვენ ყველამ მშვენივრად ვიცით, რომ ბატონი სოლომონი უმწიკვლო (უშეცდომოდ თქვა) და პატიოსანი კაცია. ძალიანაც კარგად იცის თავისი საგანი და მოსწავლეებიც...</span><br/> <span class="font-size-3"> ნატალია დავიდოვნა, - უფლებამოსილი, მაგრამ ამავე დროს მოთმინებით სავსე კილოთი შეაწყვეტინა დირექტორმა, - ჯერ ერთი, მე ვთქვი, შეკითხვები თუ გაქვთ-მეთქი, სიტყვებზე ჯერ არ გადავსულვართ, და მეორეც, ისეთ შთაბეჭდილებას ნუ შექმნით, თითქოს მარტო თქვენ შეგტკივათ გული სოლომონზე, ჩვენ კი შორიდან ვუცქერით სეირს.</span><br/> <span class="font-size-3">ნატალია დავიდოვნა სულ მთლად აირია, კიდევ მეტად გაწითლდა, რაღაც გაუგებრად წაიბუტბუტა, თავი ჩაღუნა და მაგიდას ჩააცქერდა.</span><br/> <span class="font-size-3">- კიდევ აქვს ვინმეს შეკითხვა? - გაიმეორა დირექტორმა, ერთხანს შეიცადა და, რაკი არავინ გამოეხმაურა, დაასკვნა, - არავის. კეთილი, მაშინ გადავიდეთ სიტყვებზე, - და ნატალია დავიდოვნას მიუბრუნდა, - ახლა ბრძანეთ, თუ რამე გაქვთ სათქმელი, - მაგრამ ნატალია დავიდოვნამ უხმოდ გაიქნია თავი უარის ნიშნად, - ვინ დაიწყებს? - სხდომის მონაწილეები რომ ამ მოწოდებასაც დუმილით შეხვდნენ, განაგრძო, - კარგი, მე თვითონ დავიწყებ, მით უმეტეს, რომ ამ საკითხზე ბევრი ვიფიქრე და რაღაც მოსაზრებებიც მაქვს. მადა ჭამაში მოდისო და, - აქ კეთილმოსურნე ღიმილით გაიღიმა, - მერე იქნებ თქვენც აგეშალოთ ლაპარაკის საღერღელი. ამგვარად გვაქვს კოლექტიური განცხადება, კოლექტიური საჩივარი. კოლექტიურ საჩივარს კი, ჩემი სწავლება რად გინდათ, არ შეიძლება ანგარიში არ გაეწიოს. ოცდახუთი კაცი აწერს ხელს. ჯერ ერთი, იმას ხომ ვერ დავუშვებთ, რომ ოცდახუთი კაცი ტყუის და ერთი კაცია მართალი...</span><br/> <span class="font-size-3">- მე ორმოცდაათი ვირიც მინახავს ერთად თავმოყრილი, - ჩაურთო მოულოდნელად ნუკრი ვაჩეიშვილმა.</span><br/> <span class="font-size-3">- რაო? - ვერ გაიგო დირექტორმა.</span><br/> <span class="font-size-3">- მე ორმოცდაათი ვირიც მინახავს-მეთქი ერთად თავმოყრილი, - გაიმეორა ნუკრი ვაჩეიშვილმა.</span><br/> <span class="font-size-3"> დირექტორმა ჯერ კბილი კბილს მაგრად დააჭირა, რის გამოც ლოყების ქვედა ნაწილი, ყბების არეში, თითქოს დაეწნეხა, კანი დაეჭიმა და შიგნიდან მოწოლილი ძვლების ფორმა მკაფიოდ დაემჩნა. მერე წყნარად თქვა: - ჩემო ნუკრი, მე შეკითხვების საშუალებაც მოგეცით ყველას და აზრის გამოთქმისაც, მაგრამ არ მოისურვეთ. ახლა კეთილი ინებეთ და მე მომისმინეთ.</span><br/> <span class="font-size-3">- კაი, კაი, - თქვა ნუკრი ვაჩეიშვილმა.</span><br/> <span class="font-size-3">- მეორეც, - ზუსტად იქიდან განაგრძო დირექტორმა, სადაც შეწყვიტა, - გინდაც ოცდახუთივე ტყუოდეს, კოლექტიური განცხადება მაინც კოლექტიური განცხადებაა. არ დაგავიწყდეთ, ბოიკოტით გვემუქრებიან და, ღმერთმა ნუ ქნას და, რომ შეგვისრულონ, სკანდალს ვერ გადავურჩებით. მეორე მხრივ, ყველანი ვიცნობთ ჩვენს სოლომონს, ვაფასებთ და პატივს ვცემთ. ყოველთვის მართლები და ყოველთვის შეუმცდარები ანგელოზები არიან ცაში, - ისევ გაიღიმა დირექტორმა, - ჩვენ, ჩემო ბატონო, ადამიანები ვართ და ადამიანი რისი ადამიანი იქნება, ხანდახან შეცდომა თუ არ დაუშვა. დავიჯერო, ამ ოცდახუთი კაციდან, ვინც ამ განცხადებას ხელს აწერს, - საჩვენებელი თითი საქაღალდეს მიაშვირა, რომელიც ბესარიონ ჭედიას ედო წინ, - ერთი მაინც ურევია ისეთი, რომ თავის დღეში არ შემცდარიყოს?! სამწუხარო ის არის, რომ განცხადებაში მოტანილი რამდენიმე ფაქტი, თუმცა, მე თუ მკითხავთ, არც ისე მნიშვნელოვანი, სინამდვილეს შეეფერება. ყველას გვჭირს პატარ-პატარა სისუსტე. ხანდახან მეც წამოვიწყებ ხოლმე საქართველოს ისტორიაზე ლაპარაკს ისეთ ვითარებაში, სადაც არც დროა ამისი და არც ადგილი. მიყვარს ეს ოხერი და რა ვქნა! მაგრამ თავის მოთოკვაც უნდა ვიცოდეთ, მეტი გზა არ არის. რაც შეეხება ნიშნების აწევას, რაზედაც განცხადებაშია ლაპარაკი, ფაქტიურად, საქმე ეხება არა თითო ნიშნის წამატებას, არამედ უფრო ნახევარ-ნახევარი ნიშნის წამატებას. ეს კი, კაცმა რომ თქვას...</span><br/> <span class="font-size-3">- კაცმა რომ თქვას, - ისევ ჩაერია თავისი არხეინი კილოთი ნუკრი ვაჩეიშვილი, - არ ჯობია, ამ კაცს პირდაპირ ვუთხრათ, რაზე უჩივიან, ნიშნებს რომ უმატებს, იმაზე, თუ ნიშნებს რომ არ უმატებს, იმაზე.</span><br/> <span class="font-size-3">აქ დირექტორმა გაშლილი ხელისგული მაგიდას დაჰკრა, ფეხზე წამოდგა და დაიყვირა: - ახლავე შეწყვიტე ეს დემაგოგია! - მერე, სრულ სიჩუმეში, უკვე წყნარად, მაგრამ მკაცრი კილოთი დაუმატა, - თუ მოსმენა და თავის შეკავება არ შეგიძლია, მიბრძანდი აქედან!</span><br/> <span class="font-size-3"> სანამ დირექტორი ლაპარაკობდა, ნუკრი ვაჩეიშვილი მას უყურებდა. უყურებდა მშვიდად, აუღელვებლად. მერე, დირექტორმა რომ სათქმელი მოათავა, სოლომონს შეხედა. არავინ იცის, რა დაინახა სოლომონის სახეზე, უეცრად გაიღიმა, ხელი ჩაიქნია და თქვა: - მართლა რას ვეჩრები სხვის საქმეში უტარო კოვზივით! ერთი თქვენი ყველასი, ბრალმდებლიან-ბრალდებულიანად...</span><br/> <span class="font-size-3"> ამ სიტყვებით წამოდგა და ისე ნელა, თითქმის სეირნობა-სეირნობით გაემართა კარისკენ, რომ სხდომის მონაწილეებს კარგა ხანს ედგათ თვალწინ მისი განიერი ბეჭები და ათლეტის ჩამოქნილი ტანი.</span><br/> <span class="font-size-3">ნუკრი ვაჩეიშვილი რომ გავიდა, კაბინეტში სიჩუმემ დაისადგურა, რომელიც დირექტორის მშვიდი თავდაჯერების მეოხებით სულ მალე დაირღვა. დირექტორს თავისი გონების საუფლოში, ყველაზე თვალსაჩინო ადგილას, ერთი პატარა კუთხე მუდამ თავისუფალი ჰქონდა და იქ არავითარი საჭოჭმანო და თავსამტვრევ კითხვებს არ აჭაჭანებდა. ეს კუთხე მთლიანად და განუყოფლად ეკუთვნოდა ლაღსა და ამო აზრს იმის შესახებ, რომ ლამაზი იყო, წარმოსადეგი, ელეგანტური, ქალების ნებიერი, და განათლების განყოფილებაში მრავალი მეგობარი ჰყავდა. ამიტომ, რა რთული და მძიმე პრობლემაც არ უნდა გასჩენოდა, ამ კუთხეში ყოველთვის ეგულებოდა მკვიდრი საყრდენი ოპტიმიზმისა და თვითრწმენისათვის, რაც ყოველგვარი პრობლემის გადაჭრის უმთავრესი საწინდარია. ასე რომ, მცირე პაუზის შემდეგ იგი ქალბატონ ცისანასკენ გადაიხარა, თხელ ყურში რაღაც ჩასჩურჩულა და, ქალბატონმა ცისანამ რომ თავი დაუქნია, მშვიდად, დაჯერებულად, ცოტა ხაზგასმული სილაღითაც კი, რაც იმის მანიშნებელი იყო, რომ ვაჩეიშვილის პრობლემა დიდი ყურადღების ღირსი არ არის, მიმართა სხდომის მონაწილეებს: - მაგას ცალკე მოველაპარაკები, ახლა კი ჩვენი საქმე განვაგრძოთ. ამგვარად, საკითხი ასე დგას: ერთი მხრივ, არავითარი უფლება არა გვაქვს რეაგირების გარეშე დავტოვოთ ასეთი განცხადება, ერთი კაცი რომ აწერდეს ხელს, ან თუნდაც ორი კაცი, იცოცხლეთ, დავტოვებდი, მეორე მხრივ, სოლომონი ჩვენი კოლეგაა, საყვარელი და პატისაცემი ადამიანი და მოვალეები ვართ მხარში ამოვუდგეთ და ვაგლახად არავის დავაჩაგვრინოთ. მე დიდხანს ვიფიქრე ამ საქმეზე, ყველაფერი ავწონ-დავწონე და გადავწყვიტე, ერთი წინადადებით შემოვიდე თქვენს წინაშე. თუ თქვენც მხარს დამიჭერთ, ერთიანი ძალით გავიტანთ კიდეც ჩვენსას, გავიტანთ, თუნდაც ამის გამო განათლების განყოფილება, - აქ მარჯვენა ხელი ისევ წაიღო და ღიმილით დაადო ქალბატონი ცისანას მაჯას, რაზედაც ქალბატონმა ცისანამ ოვალური ფარდები დაუშვა და ასწია, - გაგვიჯავრდეს. ჩემი აზრით, ერთადერთი გამოსავალი, რომელიც საშუალებას მოგვცემს არც მწვადი დავწვათ და არც შამფური, პენსიაა. - აქ დირექტორი ცოტა ხანს შეყოვნდა, რათა მსმენელებისათვის საშუალება მიეცა თავიანთი შეფასება გამოემჟღავნებინათ. მართლაც, სხდომის მონაწილეებმა შვებით ამოისუნთქეს, თითქოს მძიმე ტვირთი, რომელსაც თვითონ ვერაფერს უხერხებდნენ, ვიღაცამ მოხსნა, პირქუში განწყობილება მსწრაფლად გაიფანტა და აქა-იქ ხალისიანი ხმებიც გაისმა. მაშინ დირექტორმა განაგრძო, - საბედნიეროდ, სოლომონის საპატიო ასაკი ამის საშუალებას გვაძლევს. რაც შეეხება მომჩივნებს, ისინიც დაკმაყოფილებული იქნებიან. ბოლოს და ბოლოს, მასწავლებლის შეცვლა უნდათ და არა ის, რომ ვინმე მოვხსნათ და გავაუბედუროთ. ჩვენში დარჩეს და, მეტიცა მაქვს ჩაფიქრებული, თუ - აქ ღიმილით გადახედა ქალბატონ ცისანას, - ქალბატონი ცისანა არ გაგვთქვამს: ხანი რომ გამოხდება და ეს მითქმა-მოთქმა ჩაწყნარდება, სოლომონის სურათი საპატიო დაფაზე ჩამოვკიდოთ. რაც არ უნდა იყოს, ოცდათვრამეტი წელი იმუშავა კაცმა ამ სკოლაში და ერთი განცხადების გულისთვის ამდენ ღვაწლს წყალში ხომ არ გადავუყრით! - ამ სიტყვებით დირექტორი სოლომონს მიუბრუნდა და ამის შემდეგ, სანამ სათქმელს არ მორჩა, სულ მას მიმართავდა, - მე ვიცი, ჩემო სოლომონ ბატონო, რომ შენ ჯან-ღონით სავსე კაცი ხარ, მხნე და ყოჩაღი, და ჯერ კიდევ ბევრის გაკეთება შეგიძლია, მაგრამ რა ვუყოთ, რომ კოლექტიური საჩივრისაგან არავინა ვართ დაზღვეული ამ ცოდვილ მიწაზე. კიდევ გიმეორებ, ეს რომ ერთი კაცის განცხადება ყოფილიყო, რომ იტყვიან, სოლო განცხადება, კაცობას გეფიცები, ყურადღებას არ მივაქცევდი, - ეს „ყურადღებას არ მივაქცევდი“ დირექტორმა ისეთი დაღმავალი ტონით თქვა, რომ ეტყობა ფიქრი სათქმელთან აუსხლტა და მოულოდნელად სხვა საგნისკენ გაექცა. მერე, სანამ ახალ წინადადებაზე გადავიდოდა, ისეთი სახე მიიღო, როგორიც, სავარაუდოა, უნდა ჰქონოდა აბაზანაში ჩაძირულ არქიმედეს, როცა უეცრად იგრძნო, რომ მასზე მოქმედებდა ამომგდები ძალა, რომელიც უდრიდა მის მიერ გამოდევნილი წყლის წონას, და სახეგანათებულმა განაგრძო, - ასეა, კოლექტიურია საშიში, თორემ სოლო და მონო საჩივარი რას დაგვაკლებს ჩემო სოლომონო.</span><br/> <span class="font-size-3">„ჩემო სოლომონო“ საერთო სიცილში ისე დაინთქა, ძლივსღა გაისმა. დირექტორი თავადაც აჰყვა დამსწრეთა სიცილს, თუმცა, რაკი კალამბურის ავტორი თვითონ იყო, ცდილობდა ზედმეტი არ მოსვლოდა. ქალბატონმა ცისანამაც გაიცინა და წამით გაჩნდა შესაძლებლობა, რომ გარკვეულიყო, თუ როგორი ხმა ჰქონდა, მაგრამ მისი სიცილი დანარჩენების სიცილმა დაფარა და ჩაახშო. ნესტან ვაჩეიშვილი მოწამებრივი ძალით ცდილობდა პირი ბოლომდე არ გაეღო. ბესარიონ ჭედიამ მუშტები ერთმანეთზე დაალაგა, ზედ შუბლით ჩამოეყრდნო და ისე იცინოდა, თან ვიწრო ბეჭები ერთიანად უთახთახებდა. გურამ ხომერიკიც, ეტყობა, არც ისე ღრმად ყოფილა ჩაფლული ასუჯრედიანი შაშის ამოცანაში, რადგან იმანაც გულიანად იცინა.</span><br/> <span class="font-size-3"> დირექტორმა ხელი ასწია და სიჩუმე მოითხოვა (ოხუნჯობა გაცილებით მეტად დაგიფასდებათ, თუ სიცილს მანამ შეაწყვეტინებთ ხალხს, სანამ თავისით შეწყდებოდეს). მერე განაგრძო: - ასე და ამგვარად, მე ვფიქრობ, რომ საკითხი შეგვიძლია უკვე მოგვარებულად ჩავთვალოთ. იმედი მაქვს, განათლების განყოფილებაც დასტურს მოგვცემს.</span><br/> <span class="font-size-3"> აქ ქალბატონმა ცისანამ უეცრად, არა დასტურად, არამედ ისე, თავისდაუნებურად, დააბოყინა. ამით შემკრთალმა და შეშინებულმა რაღაც დაბნეული და გაუგებარი მოძრაობა გააკეთა, თითქოს თავი მხრებში უნდა ჩამალოსო, მაგრამ მერე, რა დაინახა, სხდომის მონაწილეებმა ისეთი სახე მიიღეს, ვითომ არაფერი გაეგონოთ, თავადაც ისეთი სახე მიიღო, ვითომ არაფერი ჩაედინოს, ხოლო დირექტორმა სწრაფად განაგრძო ლაპარაკი: - ისე, კაცი თუ დაუკვირდები, მგონი სამაღარიჩო საქმე გაგიკეთეს, - უთხრა მან სოლომონს, - ნეტა მე ვიყო შენს ადგილას! დასვენებას და შენს ნებაზე ყოფნას რა სჯობს! შვილების პატრონი ხარ, ჩემო ბატონო, შვილიშვილების პატრონი ხარ! ღმერთმა დიდხანს გაცოცხლოს და, სანამ იცოცხლებ, იყავი შენთვის და იჩუჩუნე!</span><br/> <span class="font-size-3"> როდესაც დირექტორმა ლაპარაკი მოათავა და ამით ფაქტიურად სხდომაც დამთავრდა, კაბინეტში ისეთი ჟრიამული ატყდა, გეგონებოდათ, გაკვეთილი გამოვიდაო, კოლეგები სოლომონს ულოცავდნენ, უცინოდნენ, ბეჭებზე ხელს ურტყამდნენ და გამამხნევებელ სიტყვებს ეუბნებოდნენ. ეს გამამხნევებელი სიტყვები საერთო ყაყანში არ ისმოდა, მაგრამ სამაგიეროდ მკაფიოდ იგრძნობოდა განწყობილება - ხალისიანი და ზეაწეული. განწყობილებას ხომ განსაზღვრავს არა იმდენად ობიექტური ვითარება, რამდენადაც წინამავალ განწყობილებასთან დაპირისპირება. თავად სოლომონს ისეთი გრძნობა ჰქონდა, როგორიც შეიძლება სიზმარში გაგიჩნდეს კაცს, როცა ტრიალ მინდორში დგახარ და გარდაუვალი მუქარით პირდაპირ შენკენ მოდის მეხი, რომელიც მხოლოდ სიზმრისთვის ნაცნობი და გასაგები მიზეზით ხილულია, ვეება და მკვიდრი, მომაკვდინებლად მკვიდრი. მოდის, საშინელი მუქარით გიახლოვდება, შენ კი ადგილიდან ფეხს ვერ იცვლი, ხედავ, რომ ხსნა არსაითაა და კოსმიური შიშით ელოდები სიკვდილს. მაგრამ უეცრად იმ წამს, როცა მეხი უკვე თავს დაგტრიალებს და საცაა მისი ელექტროსაცეცები შეგეხებიან, რათა აგაფეთქოს და გაგაცამტვეროს, ბუნების რომელიღაც გაუგებარი კანონის წყალობით, თითქოს შენმა სხეულმა განზიდვის აქამდე უცნობი ძალები წარმოშვა, ან არადა, თავზე უხილავი და უსხეულო მეხამრიდი ამოგივიდა, მეხი, იმის ნაცვლად, რომ საშინელი გრუხუნით გასკდეს, ჩუმი ფუილით დაიშლება შენს თავს ზემოთ და ჰაერში გაიფანტება. დილით რომ ეთქვათ სოლომონისთვის, პენსიაზე უნდა გახვიდეო, ეს ცნობა მეხივით გავარდებოდა, მაგრამ სიცოცხლე სწორედ იმითაა რთული და ალბათ საინტერესოც, რომ ის, რაც დილით მეხია, ნაშუადღევს შეიძლება მეხამრიდად იქცეს, რადგან ცხოვრება ყოველთვის კარგია, რაკიღა ყოველთვის შეიძლება უარესი იყოს. სანამ თანამშრომლები, მისი გადარჩენით გახარებულები, ხმაურობდნენ, ლაღობდნენ და წეღანდელი მძიმე განწყობილების ჯავრს იყრიდნენ, სოლომონი იმაზე ფიქრობდა, მადლობა ეთქვა თუ არა დირექტორისთვის. მართალია, გულში პატარა ხინჯი კი ჰქონდა იმის გამო, რომ დირექტორს გაკვრითაც არ უხსენებია თავისი მონაწილეობა იმ ორი წამატებული ნიშნიდან ერთ-ერთში, მაგრამ მაინც გრძნობდა, მადლობის თქმა საჭირო იყო, და თუ ვერ გადაეწყვიტა, მხოლოდ იმიტომ, რომ რაღაც ბუნდოვანი და დაუზუსტებელი შიში ჰქონდა, ვაითუ ყალბად პათეტიკური და სასაცილო გამოვჩნდეო. ბოლოს, როდესაც დირექტორი თვითონ მოვიდა და ბეჭზე ხელი მოუთათუნა, გაბედა და უთხრა: - დიდი მადლობელი ვარ, ეს რამხელა სირცხვილს გადამარჩინეთ!</span><br/> <span class="font-size-3">- კარგი ერთი! - მეგობრული ღიმილითა და მეგობრული კილოთი მიუგო დირექტორმა. მერე ქალბატონ ცისანას მიუბრუნდა, - არ წახვიდეთ უჩემოდ, მანქანითა ვარ.</span><br/> <span class="font-size-3"> როდესაც ხმაურიანი ეპილოგიც მიწყდა, ყველანი წავიდ-წამოვიდნენ და სოლომონი, უკვე მარტო დარჩენილი, სკოლის ბაღში ნელი ნაბიჯით გაუყვა ნაძვნარს, მაშინღა გაახსენდა, რომ, მას შემდეგ, რაც სხდომის, ასე ვთქვათ, ოფიციალური ნაწილი დამთავრდა, ნატალია დავიდოვნა აღარ დაუნახავს. სოლომონს ჯერ გაუკვირდა, მერე თავისთვის წყნარად გაეღიმა. დირექტორმა რომ შენიშვნა მისცა (კაცმა რომ თქვას, სამართლიანადაც), მას მერე ნატალია დავიდოვნას თავი აღარ აუღია. ეჰ, ნატალია დავიდოვნა, ნატალია დავიდოვნა! როგორ შეიძლება, პაწაწკინტელა, უმნიშვნელო შენიშვნას კაცი ასე მწვავედ განიცდიდე! სოლომონს ცოტა გული დაწყდა. ახლა რომ ნატალია დავიდოვნა აქ ყოფილიყო და ჩაიზე დაეპატიჟნა, სიამოვნებით გაჰყვებოდა.</span><br/> <span class="font-size-3">ცოტა ხნის შემდეგ სოლომონმა კვლავ თავის საყვარელ ბაღში შეუხვია (დღეს უკვე მეოთხედ), ამჯერად ისევ შეჩერდა და ამოჩემებულ მერხზე ჩამოჯდა.</span><br/> <span class="font-size-3">სოლომონის სამი მნიშვნელოვანი დაკვირვება</span><br/> <span class="font-size-3">დაკვირვება პირველი</span><br/> <span class="font-size-3"> როდესაც ლუბასა და ტარაკანას ერთმანეთს შევადარებთ და დავინახავთ, რომ სასწორი აშკარად ტარაკანის მხარეს იხრება, რადგან სულიერად, პოლიტიკურად, ზნეობრივად და რელიგიურად (თუკი ლუბას ზნეობრიობაზე და რელიგიურობაზე საერთოდ შესაძლებელია ლაპარაკი) ტარაკანა გაცილებით უფრო პროგრესული მოვლენაა, ვიდრე ლუბა ადვილი მოსალოდნელია, პრობლემამ სიღრმეებში შეგვიტყუოს და იმ დასკვნამდე მივიდეთ, რომ, თუ დედამიწაზე სიცოცხლის განვითარების ფორმულა „მცენარე-ცხოველი-ადამიანი“ სწორია, მაშინ ეს განვითარება სულიერი თვალსაზრისით დაღმავალი ხაზია. მართალია, ძვალსა და რბილში საპირისპირო შეხედულება გვაქვს გამჯდარი, მაგრამ, ვინც ისტორიას გულდასმით გადაფურცლავს, არ შეიძლება არ აღმოაჩინოს, რომ ყველაზე დიდი და ხანგრძლივი შეცდომები სწორედ იქ მოგვდის, სადაც შეცდომა გამორიცხული გვგონია. როდესაც ბიოლოგია გვასწავლის, მარტივიდან რთულისკენო, სულიერ განვითარებას არ ითვალისწინებს, თორემ აკი ფილოსოფია იმას გვეუბნება, უმაღლესი ჭეშმარიტება მარტივიაო, და ისეთი კონკრეტული მეცნიერებაც კი, როგორიცაა ფიზიკა, ამავე აზრისაა. მართლაცდა, განა ცხადი არ არის, რომ ზნეობრივად (და, მაშასადამე, გონებრივადაც) მცენარე გაცილებით მაღალ საფეხურზე დგას, ვიდრე ადამიანი? მცენარეს არა აქვს პატივმოყვარეობა (ამ მხრივ, ტარაკანამაც კი დიდად გაგვისწრო), არა აქვს ეგოიზმი, არავის ჩაგრავს, არავის ძარცვავს, არავინ სძულს, ამაო და უაზრო სურვილები არ აფორიაქებს და გუნებას არ უშხამავს. მცენარე უანგაროა. ნაყოფს ისე იძლევა, რომ დაწინაურებას არ ითხოვს. ერთი სიტყვით, მცენარეს აქვს ყველა ის ნიშანი, რაც, დიდ ბრძენთა, დიდ ფილოსოფოსთა და დიდ სულიერ მამათა აზრით, უნდა შეიძინოს ადამიანმა, რათა განვითარების საბოლოო მიზანს მიაღწიოს და დანიშნულების ადგილას მივიდეს. მცენარის ამ უტყუარ უპირატესობას მრავალი მიზეზი ექნება, მაგრამ მათ შორის უმთავრესი ის უნდა იყოს, რომ იგი მხოლოდ ბიოლოგიურად მოძრაობს, რაც ბუნებრივი მოძრაობაა და ამიტომ შემოქმედის მიზანს ემსახურება, და არ მოძრაობს მექანიკურად, რაც ხელოვნური მოძრაობაა, რაკი გარეშე ძალაზეა დამოკიდებული, და ამიტომ შემოქმედის მიზანს ეურჩება. ადამიანს ფიზიკური გადაადგილების უნარი თავის უპირატესობად მიაჩნია, რაც, ცხადია, მცდარი აზრია. ამ შეცდომის სათავე იმაში მდგომარეობს, რომ ფიზიკური გადაადგილება მოთხოვნილებაა, ადამიანს კი, გონებრივი სიზანტისა და სხვა უამრავი შინაგანი ნაკლულევანების გამო, ის, რაც მოთხოვნილებაა, უპირატესობა ჰგონია. სინამდვილეში, ვინც კარგად დაფიქრდება და ყველაფერს თვალნათლივ წარმოიდგენს, ადვილად დაინახავს, რომ სწორედ ფიზიკური გადაადგილებაა ყოველგვარი ბიწიერების მასაზრდოებელი წყარო.</span><br/> <span class="font-size-3">(ეს დაკვირვება სოლომონს არავისთვის გაუზიარებია, რადგან სამართლიანად შიშობდა, რომ ადვილი შესაძლებელი იყო, ვინმეს გიჟად ჩაეთვალა).</span><br/> <span class="font-size-3">დაკვირვება მეორე</span><br/> <span class="font-size-3"> ქართული მწერლობის შვიდი ვარსკვლავიდან ოთხი მეცხრამეტე საუკუნის ცაზე კიაფობდა. ეს ფაქტი საინტერესოც არის და დამაფიქრებელიც. შვიდი კაცი თხუთმეტი საუკუნის მანძილზე ნიშნავს საშუალოდ ორ საუკუნეში ერთ კაცს. რა თქმა უნდა, სისულელეა ასეთ საკითხში მკაცრი თანაფარდობა და ზუსტი განაწილება მოითხოვო, მაგრამ ერთ საუკუნეზე ოთხი კაცი და დანარჩენ თორმეტზე - სამი, მაინც ისეთი შეუსაბამობაა, ალბათობის ყველა საზღვარს სცილდება და რაღაც იდუმალ კანონზე ან, ყოველ შემთხვევაში შენიღბულ ბერკეტზე მიუთითებს, მით უფრო, რომ ეს საუკუნე იყო არა მეთერთმეტე ან მეთორმეტე (ამას კიდევ მოეძებნებოდა რაიმე ბუნებრივი გამართლება), არამედ მეცხრამეტე, როდესაც ქვეყანამ დამოუკიდებლობა დაკარგა და კოლონიად იქცა. ნუთუ დამოუკიდებლობის დაკარგვამ ასე არგო ხალხს, ვინც მთელი არსებობის მანძილზე სწორედ დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად იბრძოდა? ამ უცნაური გამოცანის ასახსნელად ფიქრიცაა საჭირო და რწმენაც. და თუ დაფიქრდები და რწმენაც გექნება, ადრე თუ გვიან მიხვდები, რომ მშვიდობას, რომელიც საქართველომ დამოუკიდებლობის დაკარგვით მოიპოვა, ამ შემთხვევაში დამოუკიდებლობაზე მეტი ფასი ჰქონდა და არ შეიძლებოდა მას ფეთქებადი განახლება არ მოჰყოლოდა. რაკი ქვეყანას, რომლისთვისაც ბრძოლა ლამის არსებობის ფორმად იქცა, უეცრად საშუალება მიეცა ხმალი დაედო, ოფლი მოეწმინდა, ჩამომჯდარიყო, მიმოეხედა და სამყაროსათვის სულისა და გონების თვალი მიეპყრო, ჯებირიც მოირღვა და დაგუბებული პოეზია (რატომ მაინცდამაინც პოეზია და არა პროზა, ეს ცალკე დაკვირვების საგანია) ნიაღვარივით გადმოსკდა. დამოუკიდებლობა კი დროებით დავიწყებას მიეცა. იდინა ნიაღვარმა, იდინა და მხოლოდ მაშინ, როცა ზიარ ჭურჭელში დადგენილ ზღვარს მიაღწია და კვლავ არტახებში მოექცა (ამიტომ იყო ოცდათორმეტი წელი ნაადრევი და ნაუცბადევი), დაჰკრა ეროვნული თავისუფლებისათვის ბრძოლის ზარმა და აკი გამოვიდა კიდეც ასპარეზზე ილია ჭავჭავაძე.</span><br/> <span class="font-size-3"> (სოლომონს არც ეს დაკვირვება გაუზიარებია ვინმესთვის, რადგან აქ ისეთ სიმებს უნდა შეხებოდა, რომელთა შეხება არ იცოდა, შეიძლებოდა თუ არა. სამაგიეროდ, ის იცოდა კარგად, რომ თუ არ იცი, გირჩევნია ფრთხილად იყო და პირში წყალი ჩაიგუბო).</span><br/> <span class="font-size-3">დაკვირვება მესამე </span><span class="font-size-3">ქართულ ლიტერატურას უნდა ვასწავლიდეთ არა მეხუთე საუკუნიდან მოყოლებული მეოცე საუკუნემდე, არამედ მეოცე საუკუნიდან მოყოლებული მეხუთე საუკუნემდე.</span><br/> <span class="font-size-3"> ჩვენი ბავშვები ისე ამთავრებენ სკოლას, რომ არც ცურტაველი აქვთ წაკითხული, არც მერჩულე და, ასე გასინჯეთ, არც რუსთაველი. ეს არცაა გასაკვირი. როდესაც მერვეკლასელ ბავშვს, რომელიც მხოლოდ თანამედროვე სალიტერატურო სფეროში ტრიალებს და არათუ ენის სიღრმეში არ ჩაუხედავს, ჯერ არც კი იცის, ენას თუ რამე განსაკუთრებული სიღრმე და სირთულე აქვს, პირდაპირ „შუშანიკის წამებას“ შევაჩეჩებთ, რა თქმა უნდა, შეშინდება და პირველივე აბზაციდან მიანებებს თავს. ეს ხომ იგივეა, მათემატიკის სწავლება სამუცნობიანი განტოლებებიდან დავიწყოთ და გამრავლების ტაბულას მეათე კლასშიღა მივაღწიოთ. ცხადია, ამ დროს მასწავლებელიც უძლურია. უკეთესი, რაც მას შეუძლია, გააკეთოს, შინაარსი უამბოს (თუკი თვითონ წაკითხული აქვს) და, თუ მაინცადამაინც, საზეპირო ადგილები გააზუთხინოს. განა უმჯობესი არ არის, გამრავლების ტაბულიდან დავიწყოთ, როგორც ამას უმარტივესი გონივრულობა და ყოველდღიური გამოცდილება გვასწავლის, და სამუცნობიან განტოლებებს ბოლოს მივადგეთ? თანამედროვე მწერლობიდან რომ მივყვეთ და ნელ-ნელა წავიდეთ უკან, ისე მივაღწევთ ცურტაველს და ისე ისწავლის ბავშვი ძველ ქართულს, ვერც კი გაიგებს, თუ რაიმე სირთულე გამოიარა. მაშინ მოგვიანებით, როცა ამ ბავშვების ნაწილი სახარების წაკითხვას დააპირებს, ვინ იცის, იქნებ აღარც კი დასჭირდეთ ქართული ტექსტის გვერდით რუსული ტექსტის დადება და რუსულის მეშვეობით ქართულის გაგება.</span><br/> <span class="font-size-3"> (თუ პირველი დაკვირვება უფრო ფანტასტიკის სფეროსკენ იხრებოდა, მეორე დაკვირვებასაც მრავალი ბუნდოვანი კითხვის ნიშანი უტრიალებდა ირგვლივ, ეს მესამე დაკვირვება, სოლომონის აზრით, სრულიად ეჭვმიუტანელი იყო, მაგრამ არც ეს დაკვირვება გაუზიარებია ვინმესთვის. ვინ მიაქცევდა ყურადღებას სოლომონის ლაპარაკს! ვინ დაშლიდა დალაგებულ პროგრამას და დალაგებულ კადრებს, ვინ დაიწყებდა ყველაფერს თავიდან, ვინ აიბურდავდა აწყობილ ცხოვრებას, ვინ აიტკივებდა აუტკივარ თავს, ვინ მოჰკიდებდა ხელს ამოდენა საქმეს იმის გულისთვის, რომ ბავშვებს „შუშანიკის წამება“ წაეკითხათ! ან რა სოლომონის საქმე იყო სწავლების მეთოდებისა და სისტემების მოწესრიგება! სოლომონს თავისი პატარა საქმე ჰქონდა და, ავად იყო თუ კარგად, თავის მოვალეობას კეთილსინდისიერად ასრულებდა. ასეთი პრობლემები ილია ჭავჭავაძის პრობლემებია და, თუ სადმე კიდევაა ილია ჭავჭავაძე, იმან იმტვრიოს თავი!).</span><br/> <span class="font-size-3"> ახლა, როდესაც ჩვენი სცენიდან გასვლის ჟამმა დაჰკრა, სოლომონი ისევ თავის საყვარელ მერხზე ზის ბაღში და იცის, რომ ცხოვრება ყოველთვის კარგია, რაკიღა ყოველთვის შეიძლება უარესი იყოს. ირგვლივ დიდრონი ხეები დგანან და განიერი ტოტები ისე გადუშლიათ, თითქოს სოლომონს რაღაცისგან იცავენო. ეს ხეები აქ იდგნენ სოლომონის დაბადებამდე და აქ იდგებიან ორი ათასი წლის დასასრულსაც. სოლომონი კი...</span><br/> <span class="font-size-3">სოლომონს უეცრად ელვასავით ნათლად და ცხადად წარმოუდგა თვალწინ ის მოუხელთებელი წამი, დასასრულისა და დასაწყისის შემაერთებელი არარსებული წამი, და დაინახა, რომ არც სოლომონი იყო სოლომონი, არც ასმათი იყო ასმათი, არც ქალბატონი ცისანა იყო ქალბატონი ცისანა, ყველანი ერთნაირები იყვნენ, როგორც დაუთესავი მარცვლები, და ახალი გამოსვლის ცნობისმოყვარე მოლოდინში დახურული ფარდის უკან დედიშობილები ისხდნენ, რადგან თეატრის ადმინისტრაციას ძველი ტანსაცმელი უკვე ცეცხლისთვის მიეცა, ახალი კი ჯერ არ დაერიგებინა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონი გაკვირვებული ჩასცქეროდა საკუთარ თავს და სწორედ იმის გამო, რომ იცოდა, ცხოვრება ყოველთვის კარგია, რაკიღა ყოველთვის შეიძლება უარესი იყოს, ვერ გაეგო, მაშ რატომ ეჩვენებოდა, თითქოს ეს-ეს არის ზღვიდან ამოვიდა და შიშველ სხეულზე მედუზები ასხდა...</span></p>
<p></p> სოლომონიანიtag:www.qwelly.com,2016-10-17:6506411:Topic:12033532016-10-17T15:53:10.838ZKakhahttps://www.qwelly.com/profile/Kakha
<p style="text-align: center;"><span class="font-size-5">ჯემალ ქარჩხაძე - სოლომონიანი</span></p>
<p><span class="font-size-3"> ის დღე (ხუთშაბათი იყო, სრულიად ნეიტრალური დღე) ჩვეულებრივად გათენდა: გამჭვირვალე ჰაერში მოახლოებული სუსხის სუნი ტრიალებდა, ფოთლებშემოძარცვულ ხეებზე ჩიტები გალობდნენ და აღმოსავლეთით შემოდგომის გრილი მზე ამოდიოდა. სოლომონს არც ცუდი სიზმარი უნახავს და არც ავი წინათგრძნობა გასჩენია. და თუ დღეები თავიანთ იდუმალ განზრახვას მართლა ამჟღავნებენ რაიმე ნიშნის მიხედვით, ამ…</span></p>
<p style="text-align: center;"><span class="font-size-5">ჯემალ ქარჩხაძე - სოლომონიანი</span></p>
<p><span class="font-size-3"> ის დღე (ხუთშაბათი იყო, სრულიად ნეიტრალური დღე) ჩვეულებრივად გათენდა: გამჭვირვალე ჰაერში მოახლოებული სუსხის სუნი ტრიალებდა, ფოთლებშემოძარცვულ ხეებზე ჩიტები გალობდნენ და აღმოსავლეთით შემოდგომის გრილი მზე ამოდიოდა. სოლომონს არც ცუდი სიზმარი უნახავს და არც ავი წინათგრძნობა გასჩენია. და თუ დღეები თავიანთ იდუმალ განზრახვას მართლა ამჟღავნებენ რაიმე ნიშნის მიხედვით, ამ ნიშნების ამოცნობას ალბათ უფრო ნატიფი და მგრძნობიარე სული სჭირდება.</span><br/> <span class="font-size-3">ადგა, ხელ-პირი დაიბანა, ჩაი აიდუღა, ისაუზმა და, შინიდან რომ გავიდა, კარი ფრთხილად გაიხურა, რათა ოჯახის დანარჩენი წევრები, რომელთაც ჯერ ისევ ეძინათ, არ გაეღვიძებინა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონი, რომელიც იმ წელიწადს სამოცდასამისა გახდა და სამოცდამეოთხეში გადადგა, კარგა მაღალი კაცი იყო, ძვალმსხვილი და ფერხორციანი. თავის დროზე ალბათ წარმოსადეგიც ეთქმოდა, მაგრამ, რაც ასაკში შევიდა, თანდათან ქონი მოიკიდა. იმგვარი ღიპი, ღვინის მსმელ ხალხს რომ ედება ხოლმე, არ დასდებია. უბრალოდ, წელის არეში გასქელდა, თანაბრად და ყოველ მხარეს, ხოლო რაკი მხრები იმთავითვე ცოტა ვიწრო და დამრეცი ჰქონდა, საბოლოოდ ისეთი ფორმის ტანი გაუხდა, რომელიც განსაკუთრებით გეცემათ თვალში, როდესაც კაცს მჭიდროდ შემოტმასნილი და ყველა ღილზე შეკრული ლაბადა აცვია. სოლომონს კი ადრე შემოდგომიდან გვიან გაზაფხულამდე სწორედ ასეთი ლაბადა ეცვა - მჭიდროდ შემოტმასნილი, ყველა ღილზე შეკრული, კრემისფერი, გაუგებარი სიგრძის ლაბადა, რომელიც ხან ზომაზე გრძელი გეჩვენებოდათ, ხან ზომაზე მოკლე, იმისდა მიხედვით, თუ რას მოითხოვდა მოდა, ხოლო თავად მოდას არასოდეს თანხვდებოდა. თავზე (უკან გადავარცხნილი, ჭაღარაშერთული თმა ჰქონდა) მუდამ რუხი ფერის შლაპა ეხურა. როდესაც ჩვენში შლაპა შემოვიდა, ეჭვი არაა, სათქმელიც შემოიტანა რაღაც, მაგრამ ეს სათქმელი ძალიან მალე ამოწურა და დეგრადაციის გზას დაადგა: ჯერ მოძველდა, მერე მოდიდან გამოვიდა, ერთი ხანობა ახირებად იქცა, მერე ანაქრონიზმად, საბოლოოდ კი პროვინციალობის მანიშნებელ მყარ სიმბოლოთა შორის დაიმკვიდრა ადგილი. მთელი ეს რთული გზა შლაპამ სოლომონის თავზე გაიარა. თუმცა, უნდა ითქვას, სოლომონი ამას არავითარ ყურადღებას არ აქცევდა. მოდა მისთვის უცხო რამ მეცნიერება იყო, როგორც ჩინური გრამატიკა ან ველის ზოგადი თეორია, რომელიც არსებობით არსებობდა, მაგრამ მასთან არაფერი ესაქმებოდა. ქორწილის დღესაც კი, როდესაც კაცი ცდილობ, ამქვეყნად ყველაზე ლამაზი იყო, რაც ხელთ მოხვდა, ის ჩაიცვა, ისე რომ არც იცოდა, კარგად ეცვა თუ ცუდად. თუ ყოველივე იმას, რაც უკვე ითქვა, დავუმატებთ წითურ, ხორცსავსე სახეს, ჭროღა თვალების უმისამართოდ გულკეთილ მზერას და ხშირ, გრძელბეწვიან, ქერა წარბებს, მივიღებთ ისეთ ტიპიურ გარეგნობას, რომელშიც ხშირად ზედმეტი სიცხადით ირეკლება წუთისოფლის წარმავლობა და ადამიანის გონებრივი ზღვარდადებულობა და ამის გამო, ადვილი შესაძლებელია, ავტობუსში ახალგაზრდა და მჭლე, მაგრამ თავდაჯერებულსა და აზროვნების ურთულეს ლაბირინთებში ოპტიმისტურად ჩაძირულ ინტელექტუალს მის დანახვაზე თვალი გაუშტერდეს, გულზე კოსმიური მელანქოლია შემოაწვეს და ანალიზის ძაფი გაუწყდეს. თუმცა პირადად სოლომონი ამგვარ ხიფათს იშვიათად ქმნიდა, რადგან ფეხით სიარული უყვარდა და ავტობუსში, როგორც წესი, არ ჯდებოდა. მით უმეტეს, რომ შეძლებისდაგვარად ყველაფერი აწყობილი და წინასწარ დაგეგმილი ჰქონდა და ამიტომ თითქმის არასოდეს ეჩქარებოდა. ხელებს, ჩვეულებისამებრ, ზურგსუკან დაიწყობდა, ტანსაც ოდნავ უკან გადაზნექდა, დადიოდა დინჯად, აუჩქარებლად, მძიმე-მძიმედ და, რაკი გარემოსთან შეგუების უნარი კარგად ჰქონდა განვითარებული და ისეთი ჯიშის ხალხს ეკუთვნოდა, რომლებიც ტყვიების ზუზუნს ყურადღებას არ აქცევენ და სანამ თვითონ არ მოხვდებათ, არც სჯერათ, რომ სროლას შეიძლება მსხვერპლი მოჰყვეს, ცხოვრება იმაზე უკეთესი ეგონა, ვიდრე სინამდვილეშია.</span><br/> <span class="font-size-3"> სწორედ ამ მძიმე-მძიმე სიარულის გამო შეარქვეს ჯერ კიდევ ახალგაზრდობაში სოლომონ ბრძენი და, თუმცა სოლომონმა მშვენივრად იცოდა, რომ ეს სიტყვა სულაც არ ნიშნავდა ამ სიტყვას, ადამიანური სისუსტის წყალობით და ისეთი არაპირდაპირი, ბუნდოვანი მიზეზების გამო, როგორიცაა უეცარი გამოდარება, გემრიელი სადილი, მოულოდნელი განმარტოება, საკუთარი კეთილშობილური საქციელი და სხვა, ზოგჯერ ისე ჩაიხლართებოდა ყოველივე, ისე აირეოდა და აიჭრებოდა, წამით მოეჩვენებოდა, თითქოს ამ მეტსახელში ღრმად ჩამარხული, სხვათათვის უხილავი და თავად მეტსახელის შემრქმევთა მიერ გაუცნობიერებლად გამჟღავნებული სიმართლე იყო. საბედნიეროდ, ეს წამიერი სისუსტე, რომლისგანაც დაზღვეული არავინა ვართ და ამიტომ ღმერთიც იოლად გვპატიობს ხოლმე, მალევე ქრებოდა და მის ადგილს მყარი რეალობის ყოველდღიური და ნაცნობი გრძნობა იკავებდა. იმ დროს, როდესაც სოლომონს სოლომონ ბრძენი შეარქვეს, მის მძიმე, აუჩქარებელ სიარულს (და მძიმე, აუჩქარებელ ლაპარაკს) შესაძლებელია, ხელოვნურობის იერი დაჰკრავდა და ისეთი რამის ჩვენებას ლამობდა, რაც არ არსებობდა, მაგრამ მერე და მერე იგი ბუნებამ შეისისხლხორცა, საკუთარ ჩვევად აქცია და ისეთი ადგილი მიუჩინა თვისებათა ჭრელ ხალიჩაზე, ხელოვნური ახლა ის მოგეჩვენებოდათ, სოლომონი რომ უცებ აჩქარებული და ამჩატებული გენახათ. </span><span class="font-size-3">გარეგნულად ასაკი არ ემჩნეოდა. არა თავშენახულობის გამო, არამედ იმის გამო, რომ იმგვარ ფიზიკურ ტიპს ეკუთვნოდა, ვისშიაც დაბერების პროცესი ფარულად მიედინება და ზედაპირზე გვიან გამოვა ხოლმე, გვიან და ერთბაშად, როგორც მოულოდნელი დასკვნა. თუმცა, ვინც ფიზიკურ ტიპებში კარგად ერკვევა, ზოგიერთი არაპირდაპირი ნიშნის მიხედვით სოლომონის ასაკს მაინც იოლად გამოიცნობდა. პროფესიის გამოცნობა უფრო ძნელი იყო, რადგან ამგვარ გარეგნულ კონსტრუქციას ფართო დიაპაზონი აქვს და მრავალ განსხვავებულ ხასიათს, მრავალ ტიპოლოგიურ განშტოებასა და მრავალ პროფესიას ითავსებს. მაგალითად, ასეთი ბრგე, ფერხორციანი, ასაკის სიმსუქნეშეპარული, კრემისფერ ლაბადაში მჭიდროდ გამოკვართული, რუხშლაპიანი კაცი თავისუფლად შეიძლება იყოს ანტიკური ფილოლოგიის პროფესორიც, ვეტექიმიც, ხელმოცარული მუსიკოსიც, საფინანსო განყოფილების რევიზორ-ბუღალტერიც, ვეტერანი ფეხბურთელიც (უფრო ცენტრალური მცველი) და სხვა. სოლომონი ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი იყო. ასე იყო ოფიციალურად და ასე იყო ფაქტიურად. სულიერი მიდრეკილებითა და ემოციური დამოკიდებულებით, შესაძლებელია, მხოლოდ ლიტერატურის მასწავლებელი იყო, ვინაიდან გრამატიკა მაინცდამაინც არ უყვარდა. თუმცა ეს სუბიექტური მიდრეკილება ხელს არ უშლიდა, რომ გრამატიკასაც ისეთივე პროფესიული კეთილსინდისიერებით მოჰკიდებოდა, როგორც ლიტერატურას ეკიდებოდა.</span><br/> <span class="font-size-3">სოლომონი ზურგზე ხელებდაწყობილი და ოდნავ უკან გადაზნექილი გამოვიდა შინიდან, გასცდა მაღალი სახლების ალყაში მოქცეულ ვიწრო ქუჩას, გადაჭრა მომცრო მრგვალი მოედანი, რომელიც დილის მზეს ისე თანაბრად ირეკლავდა, უძრავ ჰაერში გარინდებული კამკამა ტბა გეგონებოდათ, კიდევ ერთი, შედარებით ფართო ქუჩა გაიარა და პატარა ბაღს მიადგა. აქ გზიდან გადაუხვია და ბაღში შევიდა. არა იმიტომ, რომ გზა შეემოკლებინა, არამედ იმიტომ, რომ ეს ბაღი უყვარდა. იქნებ ბაღი კი არა, თავისი ჩვევა უყვარდა, არავინ იცის. ჩვენ ხომ საკუთარ გრძნობებში ცუდად ვერკვევით და ის, რაც სიყვარული გვგონია, ხშირად თანდაყოლილი სიზარმაცეა, რომელიც გვაიძულებს მუდამ გატკეპნილი, ნაჩვევი გზით ვიაროთ, მუდამ იოლი, ნაჩვევი საქმე ვაკეთოთ, მუდამ შაბლონური, ნაჩვევი ფრაზებით ვიაზროვნოთ, ხოლო იმისათვის, რომ მოსალოდნელი თვითმხილება და აქედან გამომდინარე სინდისის ქენჯნა ავირიდოთ, სიზარმაცეს სიყვარულის ყდაში ვსვამთ და ამით იოლად ვიტყუებთ თავს, რადგან იგივე სიზარმაცე საშუალებას გვაძლევს ტვინი არ ვიჭყლიტოთ და სიმართლე არ ვეძიოთ.</span><br/> <span class="font-size-3">ასე იყო თუ ისე, სკოლაში რომ მიდიოდა და სკოლიდან რომ ბრუნდებოდა, სოლომონი ამ ბაღს თავისი დინჯი, დარბაისლური ნაბიჯით ყოველთვის თავით ბოლომდე გადაკვეთდა ხოლმე.</span><br/> <span class="font-size-3"> ბაღი ძალიან ძველი იყო (რაზედაც მეტყველებდა უზარმაზარი, საუკუნეს მიტანებული ხეები), მაგრამ სრულიად გაპარტახებული და ბედის ანაბარა მიტოვებული, ეტყობოდა, პატრონი არ ჰყავდა, ან თუ ჰყავდა, თავის მოვალეობას ცუდად ასრულებდა. თუმცაღა ბებერ ხეებს ალბათ არ სწყინდათ, პირიქით, უხაროდათ კიდეც, რომ ბაღს არავინ უვლიდა. მცენარეს ხომ, ისევე როგორც ცხოველს, ზრუნვა და დამცველი ზღუდე არც რგებს და არც სიამოვნებს, მას თავისუფლება უყვარს და ის ურჩევნია, თავისი წილი ჰაერი და საზრდო თვითონვე მოიპოვოს. ამიტომ დიდრონი ხეები მიტოვებულ ბაღში ლაღად იდგნენ, განიერი ტოტები ამაყად გადაეშალათ და, მიწიდან ამოზრდილები, ცისკენ მიისწრაფოდნენ. სამაგიეროდ, რასაც ადამიანის ხელი სჭირდებოდა, ყველაფერი სავალალო მდგომარეობაში იყო. უკვე უხსოვარი დროიდან აქაურობას არავინ გვიდა, რის გამოც ყველაფერი - დამპალი ნეშო, კონსერვის ცარიელი ქილები, დაჭმუჭნილი გაზეთები, სიგარეტის კოლოფები, სიგარეტის ნამწვი და სხვა - ერთმანეთში იყო არეული და მთელ ბაღში მიმოფანტული. ზოგიერთი ხის ძირას ჯერ კიდევ იდგა მორყეული, ნახევრად დამპალი მერხები, რომლებზედაც, თუ წინასწარ სიმაგრეს არ შეუმოწმებდით, დაჯდომა საშიში იყო და რომლებსაც, როგორც გაფცქვნილ თევზს ქერცლი, აქა-იქ შერჩენოდა საღებავის ნაშთი იმის ნიშნად, რომ ისინი ერთ დროს მწვანეები და, შესაძლოა, ლამაზებიც იყვნენ. შუაგულ ბაღში ერთი გაუქმებული აუზი იყო. ახლა ამ აუზის არსებობას მოწმობდა მხოლოდ ჩამოქცეული კედლები და ამ ჩამოქცეული კედლებიდან ამოშვერილი, ჟანგისაგან შეჭმული რკინის მილები, საიდანაც, ეჭვი არაა, ერთ დროს წყალი ამოჩქეფდა, თუმცა ახლა ალბათ ქალაქში ცოტაღა მოიძებნებოდა ისეთი კაცი, ეს რომ ხსომებოდა. აუზი ნაგვით იყო სავსე. აუზიდან ცოტა მოშორებით თაბაშირის ქანდაკება იდგა, რომელიც მოქანდაკეს ვიღაცის უკვდავსაყოფად აღემართა, რათა ამით საკუთარი უკვდავება უზრუნველეყო, მაგრამ ორივე მიზანი მიუღწეველი დარჩენოდა, რადგან დღეს აღარც იმის სახელი იყო ცნობილი, ვინც აღმართეს, და აღარც იმისი, ვინც აღმართა. ქანდაკება ერთ დროს თეთრი იყო, ახლა კი ისე გაეყვითლებინა ნესტში ღრმად ჩამკვდარ ჭუჭყს, რომ სიყვითლისა და ჭუჭყის გარდა სხვა შთაბეჭდილებას უკვე აღარ ტოვებდა. რომელიმე სუფთა და მოვლილი, თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად თანაბრად გაკრეჭილი სკვერი ასეთ ქანდაკებას იქნებ დაემახინჯებინა კიდეც, მაგრამ აქაურობას ვეღარაფერს აკლებდა, რადგან ბაღს იგი თავისი გაველურებული ბუნების ნაწილად ექცია და ჩიტებიც კი უკვე ისე ეპყრობოდნენ, როგორც დანარჩენ ხეებს. ბაღის სიღრმეში, სადაც ერთ დროს ღია ესტრადა იყო, ახლა მის მოსაგონებლად იდგა ქვის დაბალი სვეტები (რომლებსაც ცემენტი შემოცლოდა და ამიტომ თავიანთ საიდუმლოს, რაც იმაში მდგომარეობდა, რომ ისინი ერთიანი სვეტები კი არ იყვნენ, არამედ ერთიმეორეზე დაწყობილი ბრტყელი და უთანაბრო ქვები, დაუფარავად ამჟღავნებდნენ), რკინის ჩონჩხი (რომელსაც ადრე იატაკი ეყრდნობოდა და რომელიც ახლაც პატიოსნად შეასრულებდა თავის მოვალეობას, იატაკი რომ არ დამპალიყო და ნაწილ-ნაწილ არ ჩაშლილიყო) და ესტრადაზე ამავალი ოთხსაფეხურიანი კიბე (რომელიც რაღაც მანქანებით ჯერ კიდევ იდგა, მაგრამ მის დგომაში უკვე უაზრობის კომიზმი იყო, რადგან, რაკი ფიცარნაგი აღარ არსებობდა, ისეთი შთაბეჭდილება იქმნებოდა, თითქოს იგი ახლა არარაობაში მიდიოდა). </span><span class="font-size-3">აუზი, ქანდაკება და ესტრადა ისე იყვნენ განლაგებული, რომ ტოლგვერდა სამკუთხედს ქმნიდნენ.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონს რაღაც ძალა ეწეოდა ამ ბაღისაკენ. ზოგჯერ სახლიდან განაგებ ადრე წამოვიდოდა, აუზს, ქანდაკებასა და ესტრადას შორის, დიდი ცაცხვის ძირას, ერთი, შედარებით მყარი მერხი ჰქონდა ამოჩემებული, ჩამოჯდებოდა ამ მერხზე და ფიქრებში ჩაიძირებოდა. ამ ხეებს რომ შესცქეროდა, რომლებიც ჯერ კიდევ მაშინ იდგნენ აქ, როცა ქალაქის დღევანდელ მცხოვრებთაგან დაბადებულიც კი არავინ იყო, ეჩვენებოდა, თითქოს ძველსა და შორეულ, სევდიან სურნელს გრძნობდა, ისეთ სურნელს, როგორსაც, მთელი ქვეყანა რომ შემოგევლოთ, ვეღარსად წააწყდებოდით. რაც შეეხება მერხებს, მათი ახალგაზრდობა და სიმწვანე კარგად ახსოვდა და ახლა, მათს გაქუცულსა და წასაქცევად გამზადებულ სიბერეს რომ უყურებდა, ზოგჯერ თავისი სიყმაწვილე აგონდებოდა, კერძოდ (ამის მიზეზს ვერ მიაკვლია, თუმცა რამდენჯერმე საგანგებოდ ჩაუღრმავდა), ის ხანა, მეზობლის გოგოებმა რომ პირველი კვირტები გამოიტანეს და ამის დანახვაზე ბიჭებს თავზე წინდაჩამოცმულებს ეძინათ, რათა ურჩი თმა მოერჯულებინათ და ისეთი მიმართულება მიეცათ, რომელიც, მათი აზრით, უფრო სოლიდურ შესახედაობას მიანიჭებდათ, ხოლო დილდილაობით, გაღვიძებისთანავე, კედელთან დგებოდნენ, სადაც მათი გუშინდელი სიმაღლის აღმნიშვნელი ხაზი იყო გავლებული, და გულის ფანცქალით ეზომებოდნენ იმ იმედით, რომ წუხელ ერთი-ორ სანტიმეტრს კიდევ მოიმატებდნენ. ხანდახან სოლომონს სულ სხვა პრობლემები გაიტაცებდა, უფრო ზოგადსაკაცობრიო პრობლემები, და თავის დანიშნულებაზე დაიწყებდა ფიქრს, არა თავის, როგორც სოლომონის, დანიშნულებაზე, არამედ სოლომონის, როგორც მთლიანი, განუყოფელი ადამიანის შემადგენელი ნაწილის დანიშნულებაზე. ასეთ დროს გაუვალ ლაბირინთებში იხლართებოდა, ძაფი უწყდებოდა, გზა ებნეოდა და გულში არარაობისა და მკვდარი სიცარიელის ტკივილი უჩნდებოდა, რომელიც მხოლოდ მას შემდეგ ქრებოდა, რაც, სკოლაში მისული, ყოველდღიურსა და გადაუდებელ საქმეებში ჩაეფლობოდა. ზოგჯერ ისე იჯდა ხოლმე, ტყუილად, და არაფერზე არ ფიქრობდა. უფრო სწორად, ალბათ ფიქრობდა, მაგრამ მერხიდან რომ წამოდგებოდა, უკვე აღარაფერი ახსოვდა, თითქოს ამ ხნის მანძილზე მის მაგივრად მერხზე სხვა ვიღაც იჯდა და სხვა ვიღაც ფიქრობდა. </span><span class="font-size-3">სკოლაში ყოველთვის მიუხაროდა. როდესაც ადამიანის მიდრეკილება და საქმიანობა ერთმანეთს ემთხვევა, იტყვიან ხოლმე, სამსახური მისთვის მეორე ოჯახიაო. ასეთი კაცისაგან განსხვავებით, სკოლა სოლომონისათვის პირველი და, გარკვეული აზრით, ერთადერთი ოჯახი იყო. ამგვარმა განცხადებამ შეიძლება შექმნას შთაბეჭდილება, თითქოს სკოლაში გულითადი მეგობრები ჰყავდა, რომელთა წრეში ტრიალი სულიერად ამდიდრებდა, მაგრამ ეს შთაბეჭდილება მცდარი იქნება. მასწავლებლების ურთიერთდამოკიდებულება, იშვიათი და დროებითი გამონაკლისების გარდა, საკმაოდ გულგრილი იყო და ფორმალური თავაზიანობის ზღვარს არ სცილდებოდა. და თუ სოლომონს მაინც მათთან ყოფნა ერჩივნა და კვირა დღე ჭირივით ეჯავრებოდა, ეს იმიტომ, რომ სამსახურსა და ოჯახს, ჩვეულებრივ, სხვადასხვაგვარ მოთხოვნებს ვუყენებთ და ზოგი წვრილმანი უსიამოვნება, რაზედაც სამსახურში იოლად ვხუჭავთ თვალს, ოჯახში გულსა გვტკენს და გუნებას გვიმღვრევს, თორემ, შინ რომ ჩხუბი და აყალ-მაყალი ჰქონოდა და მუდმივ დაძაბულობაში ეცხოვრა, როგორც არა ერთი და ორი ცხოვრობს, სოლომონს ეყოფოდა გამბედაობა (ყოველ შემთხვევაში, საიმისოდ მაინც ჰყოფნიდა, რომ ასე ეფიქრა) სულ მიეტოვებინა ოჯახი და სადმე გადახვეწილიყო. საბედნიეროდ, ასე არ ყოფილა საქმე. ეგ არის მხოლოდ, რომ შინ აღარაფერს ეკითხებოდნენ და ამის გამო თავს, ცოტა არ იყოს, ზედმეტ ბარგად გრძნობდა. შესაძლოა, აზვიადებდა კიდეც. მაგალითად, ხმამაღლა რომ ეთქვა, არაფრად მაგდებთო, იოლად დაუმტკიცებდნენ, რომ ცდებოდა. ზოგჯერ თვითონაც ეჩვენებოდა, რომ აზვიადებდა. უფრო მეტად მაშინ, როცა რაიმე საქმის გამო ქალაქიდან მოუხდებოდა გამგზავრება. საკმარისი იყო ორი დღით მოშორებოდა სახლს, გულზე მძიმე სევდა შემოაწვებოდა, თვალზე ლამის ცრემლი მორეოდა და ერთბაშად იგრძნობდა, თუ რა მწარედ ცდებოდა, როცა თავი ოჯახიდან გარიყული ეგონა. სახლ-კარს მოშორებული და მართლა მარტო დარჩენილი, შორიდან ნათლად ხედავდა, რომ იმ მოჩვენებითი მარტოობის უკან იდგა მყარი, მკვიდრი, მძლავრი ანდამატი, რომელიც თავგანწირულად იზიდავდა და სევდიანი, ცრემლმორევამდე სევდიანი ნატვრით უხმობდა, და მხოლოდ მაშინ, უკან რომ მობრუნდებოდა, შინ შევიდოდა, კედლებს შეხედავდა, ავეჯს შეხედავდა, ცოლ-შვილს შეხედავდა, ხვდებოდა, რომ თურმე ის „მყარი, მკვიდრი, მძლავრი ანდამატი“ საკუთარი ფანტაზიის ნაყოფი ყოფილა, ილუზია, მირაჟი, რომელიც გიზიდავს, მაგრამ არ არსებობს, და კვლავ გარიყულობის ნაცნობი გრძნობა ეუფლებოდა. ეს გაორებული დამოკიდებულება, თუმცა კი ხშირად გულზე უამურად უფხაჭუნებდა, ცხოვრების მთავარ კალაპოტს ვერ ამღვრევდა და ვერ აღელვებდა, გარიყულობისა და ზედმეტობის გრძნობაც ზედაპირზე დაცურავდა, გარედან, მხოლოდ კანზე ეხებოდა და, მართალია, ზოგჯერ მწვავე აფეთქებას იწვევდა, მაგრამ სულის ღრმა ფენებს, სადაც ჩვენი არსებობის ძირითადი ბირთვია მოთავსებული, ვერ წვდებოდა და ვერ აზიანებდა. ამის ერთი მიზეზი ის იყო, რომ სოლომონს მშვიდი ცხოვრება უყვარდა (ხოლო, ვისაც მშვიდი ცხოვრება უყვარს, ის ახერხებს კიდეც მშვიდად იცხოვროს), მეორე ის, რომ ოჯახის სადავეები ერთბაშად კი არ გამოსცლია ხელიდან, ნელ-ნელა დაკარგა, თანდათან, შეუმჩნევლად, ამიტომ ოპტიმიზმი არ დაუკარგავს. მეხის გავარდნა ხომ თავისი მოულოდნელობით გვაკრთობს, თორემ, ნელ-ნელა რომ მოდიოდეს და შეუმჩნევლად უმატებდეს ხმას, ისე გავარდებოდა, ვერც გავიგებდით, ან გავიგებდით, მაგრამ უკვე შეჩვეული ვიქნებოდით და ყურადღებას არ მივაქცევდით. და თუ სოლომონი თავის ცხოვრებას ბედნიერებას ვერ დაარქმევდა, ვერც უბედურებას დაარქმევდა, ეს კი რეალისტი კაცისთვის, ვისაც პატივმოყვარეობა არ ახრჩობს, სავსებით საკმარისია.</span><br/> <span class="font-size-3"> ცოლი ოცდახუთი წლისამ შეირთო. ნათესავებმა შეურჩიეს ქალი და ერთხელ, წვეულებაზე, შეახვედრეს. ქალი შესახედავად დიდი ვერაფერი შვილი იყო. სამაგიეროდ სოლომონს ძალიან მოეწონა ის, რომ ერთთავად მორცხვად თავდახრილი იჯდა და თვალებში შემოხედვას ვერ უბედავდა. გარდა ამისა, მოეწონა სახელი - ასმათი, რომელიც სიყრმიდანვე, როდესაც პირველად წაიკითხა „ვეფხისტყაოსანი“, რჩეულ სახელთა ნუსხის თავში მოექცა. იმ დროს სოლომონი ახალბედა მასწავლებელი იყო, ხოლო ასმათი ქიმწმენდაში მუშაობდა ტექნოლოგად. რაც შემდეგ მოხდა, იმის გამო სოლომონს არც ერთი საყვედურის სიტყვა არ დასცდენია თავის შუამავალ ნათესავებთან, რადგან იმ ფსიქოლოგიურ ცვლილებებს, რომელთა მოწმეც მოგვიანებით შეიქნა და რომლებიც იქნებ იმთავითვე ეწერა შუბლზე ასმათს, სოლომონის უბირი ნათესავები, ცხადია, წინასწარ ვერ განჭვრეტდნენ. თავიდან ყველაფერი წესსა და რიგზე მიდიოდა. ასმათი მეოჯახე, მოსიყვარულე, ალერსიანი და ერთგული ქალი იყო და ცოლის ყველა მოვალეობას კარგად და გულმოდგინედ ასრულებდა. როდესაც საღამოობით სოლომონი თავის სასკოლო სიხარულსა და გულისტკივილს უზიარებდა ხოლმე, ასმათი ყურადღებით უსმენდა. მართალია, საკუთარ მოსაზრებებს იშვიათად გამოთქვამდა, მაგრამ ამაში ცუდი არაფერი იყო. კაცს მსმენელი გჭირდება და არა მოსაზრებები. განსაკუთრებით ტკბილად აგონდებოდა სოლომონს ღამეული საუბრები, რომლებიც ხმადაბლა, ნახევრად ჩურჩულით მიმდინარეობდა ლოგინში, ძილის წინ, როდესაც საერთო სარეცელი მთელი ცხოვრების მყარ, მტკიცე, უღალატო კალაპოტად იქცეოდა, რომელშიაც ცოლ-ქმრის სული და ხორცი ამ სარეცელივით ერთი და განუყოფელი იყო და რომელშიაც ცოტა ჭარბი გულახდილობა, ცოტა ჭარბი სიმხურვალე, ცოტა ჭარბი რომანტიზმი და ცოტა ჭარბი იდეალიზმი ისე უბრალოდ, ისე ბუნებრივად, ისე კარგად ისხდნენ თავთავიანთ ადგილას, თითქოს ცხოვრება სწორედ ასეთი ყოფილიყოს, ხოლო ის, რაც დღისით ეგონა ცხოვრება, ახლა მის მრუდე ანარეკლად ეჩვენებოდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> ორი წლის შემდეგ ასმათი გაერთიანება „ოქროს საწმისში“ გადავიდა სამუშაოდ და მალე ცეცხლთან თამაში დაიწყო. „ოქროს საწმისი“ ჩვენი პატარა ქალაქის ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და საჭირო დაწესებულება იყო, რომელიც მოსახლეობას ამარაგებდა საკუთარ საამქროებში დამზადებული (მაგრამ უვარგისი) და გარედან შემოტანილი (მაგრამ ძნელად ხელმისაწვდომი) ისეთი აუცილებელი საქონლით, როგორიცაა კაფელის ფილები, აბაზანები, უნიტაზები, ონკანები, ნიჟარები და სხვა. ასმათი ძველ სამსახურშიც გამოირჩეოდა სიყოჩაღითა და ენერგიით, მაგრამ „ოქროს საწმისში“ ისეთი ფხა გამოიჩინა, არა მარტო ბრწყინვალე კარიერა გაიკეთა, არამედ გზადაგზა კიდევ ერთხელ, საკუთარ მაგალითზე, დაამტკიცა, თუ რაოდენ რთული მოვლენაა ადამიანი და რა სახიფათოა მისი დღევანდელი დღის მიხედვით მის ხვალინდელ დღეზე მსჯელობა. ჯერ წუნმდებელი იყო, მერე ეკონომისტი, მერე უფროსი ეკონომისტი, მერე განყოფილების გამგე, ბოლოს კი დირექტორის მოადგილე გახდა. სულ რამდენიმე წელი დასჭირდა იმისათვის, რომ მორცხვი, უთქმელი, უპრეტენზიო ქალი პატივსაცემ, საქმიან, მკაცრ დირექტორის მოადგილედ ქცეულიყო, რომელსაც მანქანაც კი ემსახურებოდა. მართალია, ეს იყო იმ ტიპის „მოსკვიჩი“, უკან რომ ოთხკუთხა, დახურული, კიდობნის მაგვარი ძარა ადგას, მაგრამ მაინც მანქანა იყო, მძღოლი ჰყავდა, ბორბლები ჰქონდა და, რაც მანქანას მოეთხოვება, ყველაფერს მშვენივრად აკეთებდა. და თუ შესახედაობას მაინცდამაინც დიდ ყურადღებას არ მიაქცევდით, იმ სპეციფიკური დანიშნულებისათვის, რომელზედაც ქვემოთ გვექნება ლაპარაკი, შუშებით შემოღობილ, ღია, ყველა ცნობისმოყვარე თვალისთვის სააშკარაოზე მყოფ მანქანას ასეთი გაუმჭვირვალე კიდობანი სჯობდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> ასმათი ჯერ მხოლოდ უფროსი ეკონომისტი იყო და თავისი კარიერის ბოლო პუნქტამდე კიდევ დიდი გზა ედო, როცა პირველად მოიტანა შინ რამდენიმე შეკვრა უცხოური კაფელი და ერთი უცხოური უნიტაზი. სოლომონს გაუკვირდა. საქმე ისაა, რომ არც კაფელი ჰქონდათ გამოსაცვლელი და არც უნიტაზი, ხოლო, რაკი მთელი მისი არსება მშობლიური ლიტერატურის სიყვარულში იყო გახსნილი და ამის გამო პრაქტიკული აზროვნება ცოტა მოჩლუნგებული ჰქონდა, ერთბაშად ვერ მიხვდა, რისთვის დასჭირდა ცოლს ამ ნივთების მოზიდვა. როცა გაიგო, გასაყიდად მოეტანა, აღელდა. ოღონდ აქ ისიც უნდა ითქვას, რასაც შესაძლოა გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდეს: სოლომონმა ყრუ ტკივილით იგრძნო, რომ მის არსებაში ღელავდა არა მარტო ზნეობრივი აღშფოთება, არამედ (იქნებ უფრო დიდი დოზითაც) შიში, შიში იმისა, რომ ვიღაც პასუხს მოსთხოვდა. თუმცა, როცა თავის აღელვებას გზა მისცა და სიტყვებად ჩამოყალიბებას შეუდგა, აქცენტი, რაღა თქმა უნდა, აღშფოთებაზე გადაიტანა, შიში კი მხოლოდ გაკვრით ახსენა (რაზედაც ასმათმა დამცინავად გაიღიმა). საერთოდ, სოლომონი ისე ვერ ღელავდა და ისე ვერ შფოთავდა, როგორც საჭირო იყო და როგორც აღელდებოდა და აღშფოთდებოდა, კაფელი და უნიტაზი რომ ცხვირწინ არ ჰქონოდა და საკითხი მხოლოდ თეორიულ პლანში ყოფილიყო გადასაწყვეტი. ალბათ ამანაც იმოქმედა, რომ ცოლ-ქმრის შეხლა-შემოხლა დიდხანს არ გაგრძელებულა, მას შემდეგ, რაც ერთმანეთს რამდენიმე მოკლე ფრაზა სტყორცნეს, რომლებშიაც ემოცია მეტი იყო, ვიდრე აზრი, და რომლებიც უმთავრესად ერთიმეორის სუბიექტურ დახასიათებას წარმოადგენდა, ასმათმა დოინჯი მრისხანედ შემოიყარა და ამ მრისხანებასთან შეუთანხმებელი, წყნარი, ჩუმი, ლამის საწყალობელი ხმით თქვა: - ბატონი ბრძანდები. შენა ხარ ოჯახის უფროსი და, როგორც მეტ-ყვი, ისე ვიზამ. ახლა რაღა ეშველება, ამ ერთ ღამეს გაუძელი და ხვალ მოვკიდებ ხელს და, საიდანაც მოვიტანე, ისევ იქ წავიღებ. - დოინჯიც რომ არა, ასეთი დასკვნა ისედაც არ გამომდინარეობდა წინამავალი საუბრიდან, ამიტომ სოლომონი ცდუნებას არ აჰყოლია და თავისი გამარჯვება არ დაუჯერებია, მით უმეტეს, რომ გულის შორეულ სიღრმეში გრძნობდა, რომ გამარჯვების შანსი თითქმის არ ჰქონდა (რადგან კიდევ უფრო შორეულ სიღრმეში, ვინ იცის, ეგებ არც უნდოდა ჰქონოდა). მართლაც ასმათმა თავისი სიტყვი ასე დაასრულა, - სულ მივატოვებ ამ ოხერ სამსახურს, ბავშვებს მაინც მივხედავ (ამ დროს უკვე სამი შვილი ჰყავდათ). ქალი სახლში უნდა იჯდეს და შვილებს ზრდიდეს. ოჯახს კაცი უნდა არჩენდეს, - აქ წამით შეყოვნდა, თითქოს ვითარება აწონ-დაწონაო, მერე დაუმატა, - მე შენ გეტყვი, ვერ გვაცხოვრებ შენი ხელფასით!</span><br/> <span class="font-size-3">სოლომონს ეს სიტყვები ემწარა, მაგრამ არც ისე, როგორც მოსალოდნელი იყო, რადგან ახლა იმასაც მიხვდა, რომ შვიდი წლის მანძილზე, რაც ერთად ცხოვრობდნენ, ამ სიტყვებს წინ უამრავი სხვა სიტყვა უძღოდა, რომლებისთვისაც აქამდე ყურადღება არ მიუქცევია და რომლებიც, ამ უყურადღებობის წყალობით, კიდევ უფრო მუყაითად მუშაობდნენ და კიდევ უფრო ბეჯითად ამზადებდნენ საბოლოო სათქმელს. ამიტომ აღარც იმის განცდა გამოდგა ახლა ძალიან მწვავე, რომ სოლომონს თურმე რა ხანია უკვე ოჯახის უფროსობა ჩამორთმეული ჰქონდა, ეკონომიკის სადავეები ასმათს ეპყრა ხელთ და ახლა მხოლოდ იმაზეღა იყო ლაპარაკი, რომ იდეოლოგიური სადავეებიც აეღო, რაც ეკონომიურ ბატონობას ადრე თუ გვიან უეჭველად უნდა მოჰყოლოდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> და სოლომონი გაჩუმდა. ხოლო, რაკი სოლომონი გაჩუმდა, მშვიდობიანობაც ჩამოვარდა და ცოტა ხნის შემდეგ ასმათმა უკვე ტკბილად, დაყვავებით და დამაჯერებლად აუხსნა ქმარს, რომ მის საქციელში საძრახისი არაფერი იყო: როგორც ცნობილია, ადგილობრივი პროდუქცია ძნელად საღდება. ეს ამბავი, რაღა თქმა უნდა, ზემოთაც კარგად იციან. ამიტომ გეგმის შესასრულებლად გაერთიანებას დროდადრო უცხოურ საქონელს აწვდიან. ამ საქონელს, რომლის ეგრეთწოდებული „თავისი ფასი“, დავუშვათ, ასი მანეთია (რეალური ფასები სოლომონის თავში მალე აირ-დაირია, ამიტომ მხოლოდ შეფარდებები დაიხსომა), რაღაც მანქანებით ხელთ იგდებს გადამყიდველი და ყიდის სამას მანეთად. საქონელზე მოთხოვნილება დიდია და მუშტარი, ოღონდაც იშოვოს და, სიამოვნებით იხდის ამ თანხას. ასეთ ვითარებაში ასმათი სრულიად კანონიერად და ოფიციალურად ყიდულობს ამ საქონელს თავისი გაერთიანების მაღაზიაში, იხდის ას მანეთს, მოაქვს შინ და რომელიმე თავის ახლობელს აძლევს ორას მანეთად. ამ უმტკივნეულო კომბინაციით არა მარტო ასმათი იგებს ას მანეთს, არამედ მუშტარიც, მას ხომ ორასი მანეთი დაუჯდა ის, რაშიც უყოყმანოდ გადაიხდიდა სამას მანეთს! განა ცუდია, ადამიანს, რომელსაც, ვინ იცის, როგორ უჭირს, ასი მანეთი გადაუნარჩუნო? ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ეს სპეკულაციის წინააღმდეგ ბრძოლაცაა, რამდენადაც შავ ბაზარზე ფასების დაცემას უწყობს ხელს. ერთი შეხედვით, თითქოს ამგვარ ოპერაციას არც ისე კარგი სუნი უდის, მაგრამ, დავუშვათ, ასმათმა არ წამოიღო ეს საქონელი და სარეალიზაციოდ გაუშვა. რა მოხდება? იმდენი რომ იყოს, მოთხოვნილებას აკმაყოფილებდეს, კაი დაგემართოს ყველაფერი რიგზე იქნებოდა, მაგრამ ამდენი არ არის. ამიტომ იგი უეჭველად რომელიმე გადამყიდველს ჩაუვარდება ხელში და, ვისაც ასმათის წყალობით ორასი მანეთი დაუჯდებოდა, ახლა სამასი მანეთი დაუჯდება. ისიც, თუ იშოვა. </span><span class="font-size-3">ასეთი აღმოჩნდა საქმის ვითარება. და თუმცა სოლომონი გრძნობდა, რომ ამ უცნაური ლოგიკის უკან რაღაც შეუსაბამობა იმალებოდა, მაგრამ ფიქრის დრო აღარ დარჩა, ვინაიდან რვეულები ჰქონდა გასასწორებელი.</span><br/> <span class="font-size-3">იმ დღიდან მოყოლებული სოლომონის სახლში (ხოლო სამი წლის შემდეგ უკვე ასმათის სახლში, რადგან ძველი ბინა ჩააბარეს, ხოლო ახალი, რომელშიაც ამჟამად ცხოვრობდნენ, ასმათმა მიიღო) უნიტაზი ინტერიერის განუყოფელ ნაწილად იქცა. როდესაც ასმათმა ახლობლები და მეზობლები (ჯერ ძველ და მერე ახალ ბინაში) მოილია, იძულებული შეიქნა მოქმედების არე გაეფართოებინა. ამ მიზნით დაუკავშირდა ერთ მეზობელს, რომელიც ქვედა სართულზე ცხოვრობდა და სანეპიდსადგურში მუშაობდა მღრღნელებისა და ტარაკანისმაგვართა განყოფილებაში. შავი, პატარა ქალი იყო, გამხდარი, მოუსვენარი და მოძრავი. ერთთავად დარბოდა და დასუნსულებდა, თან სხეული ისე დაჰქონდა, გეგონებოდათ, ფართხალებსო. გაჩერებული რომ დაგენახათ, ვერც კი მოასწრებდით იმის შემჩნევას, რომ გაჩერებული იყო, თითქოს თქვენი გამოჩენის შეეშინდაო, ერთბაშად აკრეფდა სიჩქარეს და უეცრად გასუნსულდებოდა გაურკვეველი მიმართულებით. როცა მათსა ამოვიდოდა (ამოსვლით კი უკვე ხშირ-ხშირად ამოდიოდა), სოლომონს არაერთხელ წაუსწრია საკუთარი თავისთვის და გაკვირვებით გაუცნობიერებია, რომ თურმე სულ იმის მოლოდინში იყო, ან ახლა შეძვრება პლინთუსის ქვეშ და ან ახლაო. ეს ქალი ორი რამით იყო მეზობლებში ცნობილი: ერთი - სამსახურში საწამლავს იპარავდა და უბანში მცირე გასამრჯელოს ფასად კერძო ტარაკნებს სპობდა, და მეორე - დროდადრო უცხო ქალაქებშიც დასუნსულება, რაღაც-რაღაცეები ჩამოჰქონდა და ჰყიდდა. სახელად ლუბა ერქვა. ასმათის უნიტაზებისთვის ახალი სავაჭრო გზების გაჭრა სიამოვნებით იკისრა. იკისრა და, როგორც იტყვიან, შეასრულა კიდეც. ასმათს თავის, პირობითად რომ ვთქვათ, ას მანეთს მუდამ პატიოსნად აბარებდა, თავად რამდენს იგებდა, არავინ იცის, ყოველ შემთხვევაში, ენთუზიაზმის გამო, ცხადია, ასეთ საქმეს ხელს არ მოჰკიდებდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> ამის შემდეგ, როგორც ეს ხშირად ხდება, როცა ადამიანებს საერთო საიდუმლო დააკავშირებს, ლუბა, ეს პატარა მღრღნელი, ისე შეეჩვია და გაუშინაურდა ასმათისა და სოლომონის ოჯახს, რომ, უნიტაზისა არ იყოს, მალე ინტერიერის შემადგენელი ნაწილი გახდა. დროს იშოვიდა თუ არა, მაშინვე ამოსუნსულდებოდა. ხან მურაბის რეცეპტი ამოჰქონდა, ხან მწნილის რეცეპტი მიჰქონდა, ხან ისე, სამუსაიფოდ ამოვიდოდა. თავიდან სოლომონი ვარაუდობდა, რომ ლუბა ტარაკნისგან უნდა ყოფილიყო წარმოშობილი, მაგრამ მერე, როცა თავად ლუბამ მისცა პირველი ბიძგი მისი სამი მნიშვნელოვანი დაკვირვებიდან ერთ-ერთს, კერძოდ იმას, რომელიც დარვინის მოძღვრებას ეხებოდა, სოლომონი იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ საქმე პირიქით იყო - ტარაკანა წარმოიშვა ლუბასგან და არა ლუბა ტარაკნისგან. თვითონ სოლომონს რაც შეეხება, იმ საუბრის მერე, რომელმაც საბოლოოდ მოჰფინა ნათელი მისი ეკონომიური და, შესაბამისად, იდეოლოგიური დამოუკიდებლობის დაკარგვას, პროტესტს ხმამაღლა ვეღარ გამოთქვამდა, მაგრამ თავის გულში ასმათის საქმიანობას არასოდეს შერიგებია. ერთი ხანობა გადაწყვიტა ბავშვები მაინც გაეზარდა ისე, რომ ამ მაცდურ ქსელში არ მოყოლილიყვნენ, მაგრამ ვერ მოახერხა. არა იმიტომ, რომ ასმათი იყო ამის წინააღმდეგი. პირიქით, ასმათი მოხარული იქნებოდა, სოლომონი თუ თავის გადაწყვეტილებას შეასრულებდა, რადგან ადამიანმა, რა გზასაც არ უნდა ადგეს, მშვენივრად იცის, კარგი რა არის და ცუდი რა არის (სხვათა შორის, სწორედ ესაა მათი აქილევსის ქუსლი და არა შიში, როგორც მიამიტურად ვფიქრობთ), და ასმათმა გულის სიღრმეში (ხოლო ნათელ წუთებში გულის ზედაპირზეც) იცოდა თავისი საქმიანობის ფასი და ერჩივნა შვილები მისი გავლენის არეში არ მოქცეულიყვნენ, მაგრამ საქმე ის იყო, რომ, როდესაც სოლომონმა გადაწყვიტა ბავშვები ისე გაეზარდა, ცუდ გზას არ დადგომოდნენ, უბრალოდ, არ იცოდა, კონკრეტულად რა შინაარსი იდო ამ ზოგად და გვარიანად ბუნდოვან სიტყვაში „ისე“.</span><br/> <span class="font-size-3">ცხოვრება კი ამასობაში ასმათის ხაზს მიჰყვებოდა. და თუმცა ხაზის დასაწყისში არავითარი საამისო ნიშანი არ ჩანდა და, ვინმეს რომ ეწინასწარმეტყველა, სოლომონი დიდად გაკვირვებული დარჩებოდა, ფაქტი ის არის, რომ ამ ხაზმა ერთ მშვენიერ დღეს კონსპირაციამდე მიიყვანა. ძნელი დასაჯერებელია, მაგრამ, თუ დავუკვირდებით, ლოგიკის მრუდი, კერძოდ, ფსიქოლოგიური ლოგიკის მრუდი, სწორედ აქეთკენ მიდიოდა. სოლომონს, როგორც უკვე ითქვა, მთელი ქართული ლიტერატურა დიდი სიყვარულით უყვარდა. თუმცა რჩეულებიც ჰყავდა. რჩეულთა შორის რჩეული კი ილია ჭავჭავაძე იყო, ვინც თავგანწირვით იბრძოდა ყველა ეროვნულ ფრონტზე, თანაც, სოლომონის აზრით, მრავალთაგან განსხვავებით, იმიტომ კი არ იბრძოდა, რომ ერის წინამძღოლი გამხდარიყო, არამედ იმიტომ გახდა ერის წინამძღოლი, რომ იბრძოდა. რა თქმა უნდა, სოლომონს იმის პრეტენზია არა ჰქონია, ილია ჭავჭავაძის სიმაღლეებს შეჰპოტინებოდა, ან მასთან სულიერი კავშირი ეპოვა (და, საერთოდ, სოლომონი უპრეტენზიო კაცი იყო), უბრალოდ, ცდილობდა მისი ცხოვრების მაგალითზე საკუთარი გადაწყვეტილებანი და ნამოქმედარი შეემოწმებინა, რადგან ეს ცხოვრება ვეება სულიერი ეკრანი იყო და ყველა გადაწყვეტილება და ყველა მოქმედება იქ ჭეშმარიტ სახესა და ჭეშმარიტ ღირებულებას იძენდა. ამ მხრივ სოლომონი ზოგჯერ ღრმადაც შეტოპავდა ხოლმე. მაგალითად, როცა სახლში სანტექნიკური ბუმი დაიწყო, გვარიანად მკრეხელური, თუმცაღა სავსებით ბუნებრივი კითხვა დაებადა: ილია ჭავჭავაძე რომ მის დღეში ჩავარდნილიყო, რას იზამდა? ამ კითხვაზე სოლომონმა პასუხი ვერ იპოვა, რადგან ასეთი ვითარების წარმოდგენა შეუძლებელი აღმოჩნდა. შეუძლებელი აღმოჩნდა არა იმიტომ, რომ ის ილია ჭავჭავაძე იყო, არამედ სხვა, გაცილებით უფრო დიდი და ღრმა მიზეზების გამო, რომლებსაც სოლომონი თუმცა კი გრძნობდა, მოხელთებასა და აზრად ჩამოსხმას ვერ უხერხებდა. ერთი სიტყვით, ილია ჭავჭავაძე რჩეულთა შორის რჩეული იყო. სოლომონს განსაკუთრებით მისი პუბლიცისტური წერილები უყვარდა. ბევრი მათგანი ზეპირად იცოდა. და ყველას, მათ შორის იმათაც, რომლებიც ზეპირად იცოდა, ჟამიდან ჟამზე, უფრო ისეთ დროს, როცა ამა თუ იმ მიზეზის გამო ამბოხის გუნებაზე დგებოდა, მიუბრუნდებოდა და ისე-თი ჯიბრიანი სიამოვნებით ჩაუღრმავდებოდა, თითქოს ვიღაცის ჯავრს იყრიდა ან ვიღაცას ნიშნს უგებდა. იმ დღეს სწორედ „ქუთაისის ბანკის საქმეს“ კითხულობდა, როცა ასმათის ფეხის ხმა მოესმა და ამ ხმის გაგონებაზე გადაშლილი რვეული, რომელიც იქვე ედო, გვერდით, სწრაფად დააფარა წიგნს, თან კალმისტარი მოიმარჯვა და ისეთი სახე მიიღო, თემების გასწორებისას რომ ჰქონდა ხოლმე. როგორც კი თავისი საქციელი გააცნობიერა, წამსვე მიხვდა, რომ რვეულიცა და კალმისტარიც წინდაწინ ჰქონდა მომზადებული და, საერთოდ, ეს პირველი შემთხვევა არ ყოფილა, ასმათის გამოჩენაზე რომ წიგნს მალავდა. სოლომონს ეს ამბავი ცოტა გაუკვირდა. იქნებ უნდა შემცბარიყო კიდეც, მაგრამ არ შემცბარა, რადგან ეს იგივე შენელებული მეხი იყო, რომელსაც ყური ვეღარ აღიქვამს. გაკვირვებითაც მხოლოდ იმიტომ გაუკვირდა, რომ ასმათს არასოდეს მისთვის წიგნის კითხვა არ აუკრძალავს. როგორც ჩანს, სოლომონს თავად გამოუტანია დასკვნა, რომ, იმ დროს, როდესაც ცოლი ოჯახზეა გადაგებული და ყველაფერი ოჯახის სამსხვერპლოზე მიაქვს, ქმრის მხრივ, მეტი რომ არა ვთქვათ, უხერხულია ისეთი რამის კეთება, რასაც უშუალო მატერიალური სარგებლობა არ მოჰყვება.</span><br/> <span class="font-size-3"> გაცნობიერებას შედეგი არ მოუტანია. არც ავი, არც კარგი. და სოლომონმა არალეგალური მუშაობა განაგრძო, რისთვისაც წარმატებით იყენებდა მოსწავლეთა რვეულებს. რვეულების სწორების გამო, თუნდაც ამ საქმეში ღამეები ეტეხა, ვერავინ დაძრახავდა, დიდი-დიდი, ასმათს ცოტა კომიკური მოსჩვენებოდა შეფარდება შორმასა და ანაზღაურებას შორის და ამის თაობაზე რამე გესლიანი შენიშვნა გამოეთქვა.</span><br/> <span class="font-size-3"> საკვირველი კი იყო, მაგრამ ასმათი, რაც უფრო წინ მიიწევდა სამსახურებრივი კარიერის გზაზე, მით უფრო სანდომიანი ხდებოდა, თუმცა არავითარ პარფიუმერიასა და სხვა ხელოვნურ საშუალებებს არ იყენებდა. თითქოს უფრო მაღალი და ტანადიც კი გამოჩნდა. ამან სოლომონი იმ აზრამდე მიიყვანა, რომ თანამდებობა ადამიანს ალამაზებს. იქნებ ასეცაა (და, საერთოდ, ულამაზო ქალს ლამაზი ქალი ერჩივნა), მაგრამ უბედურება ის იყო, რომ ასმათის წინსვლისა და, შესაბამისად, გალამაზების კვალობაზე, რატომღაც თანდათან კნინდებოდა სოლომონის მამაკაცური გამბედაობა, რის გამოც ინიციატივამ ღამეულ საქმიანობაშიც ასმათის მხარეს გადაინაცვლა და სოლომონს ოდენ პასიური (ხანდახან გაბოროტებულად პასიური) მომლოდინის როლიღა შერჩა.</span><br/> <span class="font-size-3">ხოლო თქმა იმისა, რომ თავის სასკოლო სიხარულსა და გულისტკივილს ცოლს უკვე ვერც დღე და ვერც ღამე ვეღარ უზიარებდა, ალბათ ზედმეტიც კია. </span><span class="font-size-3">საბოლოოდ სოლომონი დაემსგავსა მდინარის ფსკერზე, თეთრი ლოდის ძირას ჩაგუბებულ პატარა მორევს, რომელიც ფორმალურადღაა მდინარის ნაწილი, რადგან, როდესაც მდინარე თავზე გადაუვლის და ხმაურით წავა, ამ დინებას არც აფერხებს და არც მიჰყვება, თავისთვისაა შეყუჟული ლოდქვეშ, თვალდახუჭულია, გატრუნული და, თუ ზაფხულის თბილი ნეტარება ვეღარ ახარებს, ვეღარც ზამთრის სუსხიანი ტკივილი აღონებს, თუ ერთ ადგილზე დგომით ობს მოიკიდებს, ისე ნელ-ნელა მოიკიდებს, ვერც კი მიხვდება, რომ ობი მოიკიდა, თუ ცოტ-ცოტაობით თეთრ ლოდს ძირს უთხრის, ამას თავისდაუნებურად სჩადის და ამიტომ არც ეძრახვის და არც მოეკითხება.</span><br/> <span class="font-size-3">ეს შედარება ეგებ ზედმეტად მძაფრია და, რახან სოციალურად შეზღუდულია, მაინცდამაინც ვერც სიზუსტეს დაიკვეხნის. სინამდვილეში, სანამ ცოცხალი ვართ, გვინდა თუ არა, ამ ფაქტს ანგარიში უნდა გავუწიოთ. ამიტომ, მას შემდეგ, რაც ოჯახის ძაფები დაუწყდა და შვილებისაკენ მიმავალი გზებიც დაკარგა, სოლომონმა მთავარი სასიცოცხლო აქცენტი სკოლაზე გადაიტანა.</span><br/> <span class="font-size-3"> როგორც უკვე ითქვა, სკოლაში (ცხადია, სკოლის გარეთაც) სოლო-მონს მეგობრები არა ჰყოლია. სამაგიეროდ, სკოლაში მოქმედებდა ერთგვარი დაუწერელი ეთიკური კანონი, რომელიც მოითხოვდა, რომ მასწავლებლებს ერთიმეორის არსებობა ეღიარებინათ, ერთიმეორის რეპუტაციას მოფრთხილებოდნენ და ერთიმეორის მიმართ, რამდენადაც ამის საშუალებას ცხოვრება იძლეოდა, თავაზიანობის ნორმები დაეცვათ. მართალია, ეს კანონი, როგორც კანონის წესია, მხოლოდ ზედაპირს ეხებოდა და არა არსს, სოლომონს იგი მაინც სავსებით აკმაყოფილებდა. ცხოვრება ჭრელია და, რაღა თქმა უნდა, ეს სიჭრელე აქაც იჩენდა თავს, შეხლა-შემოხლაც იყო, ინტრიგებიც, აყალ-მაყალიც, მაგრამ მთავარი დოზაა, მაქსიმალისტური მოთხოვნები კი სოლომონს პრაქტიკული ცხოვრების მიმართ არასოდეს ჰქონია. სამასწავლებლოში ხშირად სულიერადაც ისვენებდა. აქ ხშირი იყო საუბარი საკაცობრიო საკითხებზე, მნიშვნელოვან თემებზე, სულზე, მაღალ მატერიებზე. ჭორაობაც კი აქ უფრო ნატიფი და სასიამოვნო მოსასმენი იყო. ამ მხრივ, ეჭვი არაა, სოლომონის კოლეგები გაცილებით სჯობდნენ „ოქროს საწმისის“ ხმაურიან და ტლუ თანამშრომლებს, რომლებსაც ასმათი ზოგჯერ წვეულებას გაუმართავდა ხოლმე და რომელთა ინტელექტუალური და სულიერი დონე სოლომონს ყოველთვის ნაღვლიან გუნებაზე აყენებდა. ლუბაზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტი იყო. ლუბა ნაღვლიან გუნებაზე არ აყენებდა. ლუბა აღიზიანებდა. აღიზიანებდა არა იმიტომ, რომ ჩახლეჩილი, რაღაც უწმაწური ხმა ჰქონდა, და ამ ხმით ხშირად უწმაწურ აზრებსაც გამოთქვამდა, არამედ იმიტომ, რომ, საერთოდ, ლაპარაკობდა. სოლომონს რატომღაც მიაჩნდა, რომ ლუბას მეტყველების უნარი არ უნდა ჰქონოდა. დარწმუნებული იყო, მისგან რომ მხოლოდ ღმუილი და დაუნაწევრებელი ბგერები მოესმინა, ასე არ გაღიზიანდებოდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> მოსწავლეებთან ურთიერთობა წლების განმავლობაში ჩამოყალიბდა და უკვე რა ხანია საბოლოო, დასრულებული, ინერციული სახე მიიღო. პედაგოგის პირვანდელ თეორიულ მოდელში, რომელიც გაჟღენთილი იყო ახალგაზრდობისათვის (მაშინდელი ახალგაზრდობისათვის) დამახასიათებელი იდეალიზმით, ცხოვრებამ საჭირო ცვლილებები შეიტანა, ჭრელაჭრულა კვირტები მოაშორა, უნიადაგო იდეალიზმის მყიფე შრეები გამოაცალა, დაწნეხა და პრაქტიკული, გამოყენებითი სახე მისცა. ეს იყო ჩვეულებრივი და გავრცელებული, მაგრამ, ამავე დროს, თუკი შეეგუებოდი და რაღაც ისეთს არ მოინდომებდი, რაც კოორდინატებში არ ეტევა, მყარი, უტყუარი და უღალატო მოდელი. სოლომონი შეეგუა, რადგან უკიდურესობას არც ერთ მხარეს არ ესწრაფოდა. იგი არ მიეკუთვნებოდა ეგრეთ წოდებულ „საყვარელი მასწავლებლის“ კატეგორიას (თუკი ასეთი კატეგორია მართლა არსებობს და იგი პირველკლასელებს არ მოუგონიათ, რომელთაც დედა ენატრებათ და, ეს ნატვრა რომ ილუზიურად მაინც აიხდინონ, უნებურად ჩანაცვლების მეთოდს მიმართავენ), მაგრამ არც იმ კატეგორიას მიეკუთვნებოდა, სკოლაში რომ შემთხვევით აღმოჩნდება. სოლომონი ბუნებით პედაგოგი იყო. მშობლიური ლიტერატურა, გარდა იმისა, რომ ძალიან უყვარდა, კარგადაც იცოდა და ცდას არ აკლებდა, რომ მოსწავლეებისათვის თავისი ცოდნა გადაეცა და თავისი სიყვარული გადაედო. სიყვარულის გადადება, რაც დრო გადიოდა, უფრო და უფრო ძნელდებოდა. ბავშვები იცვლებოდნენ. თაობები სოლომონის თვალწინ მიაბიჯებდნენ და სოლომონი ნათლად ხედავდა ცვლილებებს, რომლებიც უმთავრესად ინტელექტუალური და ფსიქოლოგიური ხასიათისა იყო. ერთი მხრივ, გაცილებით უფრო გონიერი, უფრო ფხიზელი, უფრო მომწიფებული, უფრო ორიგინალური და ინდივიდუალური აზროვნების მქონე ბავშვები მოდიოდნენ, მეორე მხრივ (შესაძლებელია, სწორედ ამ მიზეზით), ძალიან ადრე იბერტყავდნენ რომანტიკულ ყვავილებს (რასაც ზოგჯერ რომანტიკულ ბურბუშელასაც ვუწოდებთ ხოლმე), უფრო რეალისტები ხდებოდნენ, უფრო სკეპტიკოსები, ავტორიტეტები ნაკლებად სწამდათ, მასწავლებლებს ბრმად აღარ ენდობოდნენ, ხშირად მათს ცოდნასა და გემოვნებას კრიტიკულად ეპყრობოდნენ და საკუთარი საზომებით ამოწმებდნენ. დროდადრო ეს პროცესი იმდენად მძაფრი იყო, რომ სოლომონი, რომელიც თავისი საგნის მიხედვით მსჯელობდა, აშკარად და გარდაუვალად მოელოდა ლიტერატურულ ღირებულებათა გადაფასებას და მერე, წლები რომ მაშინდელ მოსწავლეებს მოწიფულ ხალხად აქცევდა და მოსალოდნელი გადაფასება კი არსად ჩანდა, უკვირდა და გულში ფიქრობდა, ნეტა ის ბავშვები რა იქნენ, რომ ხმას აღარ იღებენო.</span><br/> <span class="font-size-3"> მოსწავლეები არც სოლომონის დიდ სიყვარულს იზიარებდნენ და ზოგჯერ ისეთ სუსტ ადგილებს გაიხსენებდნენ მასწავლებლის სათაყვანებელ მწერალთა ნაწარმოებებიდან, რომლებიც, ერთი მხრივ, შეგნებულ სკეპტიციზმზე მიუთითებდა, საკუთარი შეხედულების გამართლებას რომ ყოველგვარი საშუალებით ცდილობს, მეორე მხრივ კი, მიზნად ისახავდა მასწავლებლის გამოცდას და შეძლებისდაგვარად „ჩაჭრასაც“, და ამიტომ, იმ დროს, როცა გაკვეთილი არ იცოდნენ, ციტატები ყველაზე ნაკლებ ცნობილი ნაწარმოებებიდან მოჰქონდათ. მადლობა ღმერთს, სოლომონი ზოგ-ზოგებს არ ჰგავდა, სასკოლო პროგრამის ფარგლებში რომ არიან გამომწყვდეულები. სოლომონმა საგანი ვრცლად და ღრმად იცოდა და მისი „ჩაჭრა“ იოლი არ იყო, თუმცა ვერც იმას დაიკვეხნიდა, თითქოს მოწაფეების სკეპტიციზმს შერყევას უხერხებდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> ფარ-ხმალს მაინც არ ყრიდა, მაინც ცდილობდა მშობლიური მწერლობის სიყვარული გაეღვივებინა ბავშვებში, რადგან ამ სიყვარულის მართებულობა მისთვის წმინდა და შეუვალი ჭეშმარიტება იყო. ზოგჯერ, დამატებითი ბიძგების ძებნაში, საქართველოს ისტორიაზეც დაიწყებდა ხოლმე საუბარს (რასაც ბავშვები კმაყოფილებით ხვდებოდნენ, რადგან ასეთ დროს სოლომონს ხშირად ახალი მასალის ასახსნელად დრო აღარ რჩებოდა), ერთხელ გაბედული ექსპერიმენტი ჩაატარა, რომელიც კრახით დასრულდა: სოლომონმა ერთი ლექსი იცოდა. ბავშვობაში გაიგონა თავისი ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლისგან და სამუდამოდ დაამახსოვრდა. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ლექსი სადა იყო, ნათელი, ადვილი დასაზეპირებელი და სათქმელს ცხადად და მიუკიბავ-მოუკიბავად ამბობდა, არამედ იმიტომაც (ამას გვიან მიხვდა), რომ, იმ დროს, როცა მასწავლებელმა სოლომონსა და მის თანაკლასელებს ეს ლექსი უთხრა, მისი პათეტიკა სავსებით ბუნებრივი იყო და მის ეროვნულობას კოპწიაობის არავითარი დაღი არ ესვა, რადგან მთქმელიცა და მსმენელებიც ერთსა და იმავე განზომილებაში იმყოფებოდნენ. სოლომონს მთელი თავისი მასწავლებლობის მანძილზე, თითქოს ტანში ეშმაკი უზისო, არ ასვენებდა იმის სურვილი, რომ ეს სცენა გაემეორებინა. გრძნობდა, სხვა დრო იყო, და გაბედვა უჭირდა. მაგრამ უთქმელობაც აწვალებდა, ამიტომ გამუდმებით ემზადებოდა და ხელსაყრელ დროს ეძებდა. გასულ წელს, ბოლოს და ბოლოს, გაბედა, მაგრამ ამდენ ჭოჭმანსა და რჩევა-რჩევაში, როგორც ჩანს, საამისოდ ყველაზე ნაკლებ ხელსაყრელი დრო აირჩია. იმ ღდეს მეცხრე კლასში ახალი ქართული სალიტერატურო ენის შესახებ ჰქონდა საუბარი. როდესაც ამ საქმეში ილია ჭავჭავაძისა და აკაკი წერეთლის დამსახურებაზე ილაპარაკა, შეუმჩნევლად გასცდა საკითხის კონკრეტულ რკალს, ცოტა როლშიც შევიდა, შთაგონების მაგვარი რაღაც იგრძნო, უეცრად მიხვდა, რომ სწორედ ახლა იყო ის ხელსაყრელი დრო, რომელსაც თითქმის ორმოცი წელი ელოდა, აღელდა, გული აუძგერდა, თვალზე თხელი ბურუსი გადაეფარა (რის გამოც ფოკუსი აერია და კლასს ბუნდოვნადღა ხედავდა) და საუბარი ასე დაასრულა: - ...მათი ღვაწლი განუზომელია არა მარტო ახალი ქართული სალიტერატურო ენის დამკვიდრებაში, არამედ, საზოგადოდ, ქართული კულტურის აღორძინებაში. ეს სახელები წმინდა სახელებია, ან, როგორც პოეტი იტყოდა: ილია და აკაკი, აკაკი და ილია, ამისთანა სახელები</span><br/> <span class="font-size-3">თაფლზე უფრო ტკბილია.</span><br/> <span class="font-size-3"> კლასში წამით სამარისებური სიჩუმე ჩამოვარდა და სოლომონმა იგრძნო, რომ გულმაც ძგერა შეწყვიტა. ხოლო მეორე წამს ბოლო მერხიდან (მარცხენა რიგში), სადაც მსუქანი დათეშიძე იჯდა, მკაფიოდ, თითქმის დამარცვლით, გაისმა საპასუხო ლექსი: სოლომონ ბრძენი - </span><span class="font-size-3">სუპერმენი!</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონი ორივე ხელით დაეყრდნო ჭიებისგან დაჭმულ, დაფუტუროებულ მერხს, მძიმედ წამოდგა, ხელები ზურგსუკან დაიწყო, ტანიც ოდნავ უკან გადაზნიქა და დინჯი, დარბაისლური ნაბიჯით გაუდგა გზას. არავითარი წინათგრძნობა არა ჰქონია. საერთოდ, წინათგრძნობა მისთვის უცხო ხილი იყო: თვალით არ ენახა, ყურით არ გაეგონა, გემოთი არ გაესინჯა და, როგორც სჩვევია ხალხს, ვინც ასეთ საკითხებში მხოლოდ საკუთარ გამოცდილებას ეყრდნობა და საზომად მხოლოდ საკუთარ თავს იყენებს, არც სჯეროდა მისი არსებობა. </span><span class="font-size-3">ბაღს გასცდა, ქუჩა ჩაათავა და პატარა, ვიწრო ჩიხში შეუხვია, რომლის ბოლოშიაც სკოლა იდგა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სკოლის დანახვაზე ისე აუჩქროლდებოდა ხოლმე გული, როგორც პაემანზე დაგვიანებულ ქალს შეიძლება აუჩქროლდეს შეყვარებულის დანახვაზე, რომელიც ნერვიულობს, ტუჩებს იკვნეტს, წამდაუწუმ საათზე იყურება, მაგრამ მაინც დგას და ელის. ამ ჩიხში რომ შემოუხვევია და ეს აგურით ნაგები, სამსართულიანი, კოხტა შენობა დაუნახავს, რამდენჯერ დარდი გადაჰყრია და ამღვრეული გუნება დასწმენდია. სკოლა სოლომონისათვის ეკლესია იყო, რომელიც სახელმწიფოსგან დამოუკიდებლად არსებობდა და ამიტომ ასმათს მასთან ხელი არ ჰქონდა. ოცდათვრამეტი წლის განმავლობაში ერთადერთი შემთხვევა იყო, როცა ცოლი მის სასკოლო საქმეებში ჩაერია. ეს ამბავიც გასულ წელს მოხდა. ზამთრის პირი იყო. ასმათი სამსახურიდან უგუნებოდ დაბრუნდა. კარგა ხანს უმიზნოდ იწრიალა, როგორც გალიაში გამომწყვდეულმა ძუ ვეფხვმა, ბოლოს სოლომონს მიუახლოვდა და უთხრა, ერთი სათხოვარი მაქვს და უსიკვდილოდ უნდა შემისრულოო. სოლომონს გულმა რეჩხი უყო. „ოქროს საწმისის“ დირექტორის მოადგილე უმნიშვნელო საქმის გამო მის წინაშე თავს არ დაიმცირებდა და, საერთოდ, სოლომონს აღარც კი ახსოვდა, მას შემდეგ, რაც ბრძანების უფლება მოიპოვა, ასმათს მისთვის რამე ეთხოვოს. ასმათმა სოლომონს დამშვიდება აცალა, ამასობაში თვითონ, თავი მისკდებაო და, წამალი დალია და მერე სწრაფად, ერთბაშად, მოკვეთით უთხრა, შენს ერთ მოწაფეს ნიშანი უნდა აუწიოო. სოლომონმა შორს დაიჭირა, არც კი უკითხავს რომელ მოწაფეზე იყო ლაპარაკი. ასმათმა მაშინვე დაანება თავი, მაგრამ კვნესას უმატა. სოლომონი ვერ მიხვდა, კვნესა მეთოდი იყო თუ მართლა ასე აწუხებდა ტკივილი, ყოველ შემთხვევაში, არ დაუჯერებია, რომ იმას, რისთვისაც ქმრის წინაშე თავის დამცირება მოუხდა, ეგრე იოლად დათმობდა. ეჭვი სულ მალე გაუმართლდა. კვნესა მეთოდი გამოდგა, უფრო სწორად, შესავალსა და მეთოდს შორის გადებული ხიდი. თვით მეთოდი სწორხაზოვანი რისხვა იყო, რომელიც სოლომონს ირონიით შეზავებულ მეხად დაატყდა თავს (წმინდანი! მამა აბრამის ბატკანი! ქათქათა ხელები არ დაგილაქავდეს! მე ნემსის ყუნწში უნდა გავძვრე, ეკლებზე უნდა ვიარო და ათასი მამაძაღლობა ჩავიდინო, რომ ოჯახი შევინახო, არ მოგვშივდეს და არ მოგვწყურდეს, ეს კი ფეხიფეხშემოდებული უნდა იჯდეს, ხელში თავისი ქეციანი პატიოსნება ეჭიროს და მარაოსავით ინიავებდეს! მაგრად მოუჭირე ხელი, არავინ მოგტაცოს! შენ იმას როგორ იკადრებ, მოწაფეს ერთი ნიშანი აუწიო! აბა, მე კი არ მგავხარ! მე მიხარია ყოველ საღამოს ლუბასნაირ ვიგინდარებთან ჭუკჭუკი, უნიტაზების თრევა და სირცხვილის ოფლის წურვა! ან როგორ ჩერდები ასეთ ქალთან! მე რომ შენს ადგილას ვიყო, ჩემისთანა ცოლს ერთს გემოზე გავასილაქებდი, რომ ჭკუა ესწავლა და თავის ტყავში დატეულიყო. მაგრამ შენ ამას არ იზამ. ეს რომ ქნა, მერე პატიოსნებას ვიღასი ფულით იყიდი!..). </span><span class="font-size-3">- რა გვარია? - შეაწყვეტინა, სოლომონმა, რომელმაც იგრძნო, რომ ცხრაკლიტულის საგულდაგულოდ ჩაურდულებული კარი იღებოდა, და იმის წარმოდგენაზე, თუ რა სანახაობა ელოდა ხახადაღებული უფსკრულის ძირას, ტანში გააცია.</span><br/> <span class="font-size-3"> ყურაშვილი, - სწრაფად შეცვალა კილო ასმათმა, - ვარლამ ყურაშვილის გოგოა. მამამისი თავისი სარევიზიო ჯგუფით გუშინდლიდან „ოქროს საწმისში“ გვიზის და გვამოწმებს. შესამოწმებელი რა გვჭირს, ყველაფერი აჟურში გვაქვს, მაგრამ ადამიანები ვართ, გამწარებულმა კაცმა თუ მოინდომა, ყოველთვის გამოძებნის ხელმოსაკიდს. არადა, ფრჩხილის ტოლაც თუ იპოვა რამე, შეიძლება ზედ იმხელა მთა დადგას, მთელი გაერთიანება ქვეშ მოიყოლოს. ერთი ნიშანი ყველაფერს წაღმა შემოაბრუნებს.</span><br/> <span class="font-size-3"> ყურაშვილის ბავშვმა საგანი გამართულ სამიანზე იცოდა. გამართულ სამიანსა და დამადლებულ ოთხიანს შორის კი აბა რა ისეთი განსხვავებაა, ამდენ დავიდარაბად ღირებულიყო! ეგ კი არა, სოლომონი ზოგჯერ თავადაც ყოყმანობდა, ეგებ ჯობდეს ოთხიანი დავუწერო, წახალისდება და უფრო ბეჯითად იმეცადინებსო.</span><br/> <span class="font-size-3"> ოპერაციამ მშვიდობიანად და უმტკივნეულოდ ჩაიარა, თუ არ ჩავთვლით, რომ ამით დირექტორმა ისარგებლა და ერთი ნიშანი გიგიაძისთვისაც წაამატებინა. დირექტორმა ყურაშვილი ისე ახსენა, გაკვრით, რათა სოლომონისთვის ეგრძნობინებინა, საქმის კურსში ვარო, მოტივად კი ის გამოიყენა, რომ სკოლა სარემონტო იყო და ამ საქმეს გიგიაძის მამის დაუხმარებლად თავი არ მოებმებოდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სკოლას ირგვლივ დიდი ეზო ერტყა. წინ ნაძვნარი იყო, რომელსაც ჭიშკრიდან შენობის შესასვლელამდე მოკირწყლული ბილიკი გასდევდა, მარჯვნივ - კალათბურთის მოედანი, სადაც ყოველთვის ფეხბურთს თამაშობდნენ, უკან და მარცხნივ - ეგრეთ წოდებული „დამხმარე მეურნეობა“. აქ უმთავრესად კარტოფილი და სიმინდი მოჰყავდათ. შენობა ეზოს შუაგულში იდგა. </span><span class="font-size-3">სოლომონმა ნელა შეაღო მუხის დიდი, მძიმე კარი. სამივე სართულს ზუსტად ერთნაირი განლაგება ჰქონდა. შესასვლელთან, კიბის ძირას, ორი დერეფანი ემიჯნებოდა ერთმანეთს. ერთი - უფრო მოკლე - პირდაპირ მიდიოდა, მეორე - გრძელი და უფრო ნათელი - ხელმარცხნივ. მოკლე დერეფნების ბოლოში პირველ სართულზე ფიზკულტურის დარბაზი იყო, მეორეზე სამასწავლებლო და დირექტორისა და მისი მოადგილეების კაბინეტები, მესამეზე კლუბი. გრძელი დერეფნების ორსავ მხარეს, კედლებზე, ისეთ სიმაღლეზე, რომ მოწაფეები ვერ მისწვდომოდნენ, ეკიდა გამოჩენილ მწერალთა, მეცნიერთა, ხელოვანთა, სპორტსმენთა და პოლიტიკურ მოღვაწეთა პორტრეტები. ზოგი, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი პორტრეტი, სამივე სართულზე მეორდებოდა. პირველი სართულიდან მეორე და მესამე სართულზე ქვის კიბე ადიოდა, დამრეცი, დაბალსაფეხურიანი და სასიარულოდ მოხერხებული.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონი ქვის კიბეს შეუყვა. რამდენიმე საფეხური რომ აიარა, ზემოდან ჩქარი ნაბიჯით მომავალი ნუკრი ვაჩეიშვილი შეეფეთა, ფიზკულტურის მასწავლებელი და მთელი სკოლის მოსწავლეთა კერპი. ნუკრი ვაჩეიშვილმა მისალმების ნიშნად დიდი ხელი მსუბუქად შემოჰკრა მკლავზე, ბეჭის ძირას, და თვალებგაბრწყინებულმა უთხრა: - ნახე, ვერნისაჟამ რა სახინკლე გახსნა? თუმცა შენ სად ნახავდი! ერთი თქვენი რესტორანიცა და თქვენი კარგებიცო, თქვა და მიასნიკოვის და წულუკიძის კუთხეში სახინკლე გახსნა. ხომ იცი მერე, რა ჩალიჩა კაცია! თუმცა შენ საიდან გეცოდინება! ხინკალს აკეთებს, იმის დედა ვატირე! მიმიქარავს ჯოკონდას ღიმილი! ლუდიც მაგარი აქვს! ორმოცდაათი ცალი შევუკვეთე თორმეტი საათისთვის. ხომ არ წამოხვალ? თუმცა შენ რას წამოხვალ! </span><span class="font-size-3">ეს ყველაფერი ერთი ამოსუნთქვით თქვა და ისევ ისეთი სწრაფი, ენერგიული ნაბიჯით განაგრძო გზა.</span><br/> <span class="font-size-3"> ნუკრი ვაჩეიშვილი თავის დროზე მძიმეწონოსანი მოკრივე იყო და იმ თორმეტ წელს, რომლებიც აქტიურ სპორტს შესწირა, ყოველთვის მწარე სინანულით იგონედა, რადგან, როგორც თვითონ ამბობდა, მაშინ, როცა ისა და სხვა მისი მსგავსი მძიმეწონოსნები ორთქლის აბანოში იხარშებოდნენ და ოფლში ცურავდნენ, რათა ზედმეტი გრამები დაეკლოთ და მერე, რინგზე, უმიზეზოდ და უსასყიდლოდ თავ-პირს ამტვრევდნენ ერთმანეთს, დანარჩენი საზოგადოება არხეინად შეექცეოდა ხინკალს და ზედ ცივ ლუდს აყოლებდა. ამიტომ, ვეტერანებში გადაინაცვლა თუ არა, მტკიცედ გადაწყვიტა, ის გაცდენილი თორმეტი წელი აენაზღაურებინა და წინ წასულებს დასწეოდა, რისთვისაც ყოველ თავისუფალ წუთს სახინკლეში ატარებდა. მართლაც, არათუ დაეწია, მალე ყველა უკან მოიტოვა. ოღონდ იმის შიშით, რომ ამდენ ლუდსა და ხინკალს სპორტული აღნაგობისთვის არა ევნო რა, თითო კათხა ლუდში თითო ჭიქა არაყს ისხამდა ხოლმე. არავინ იცის, მართლა არაყი შველოდა თუ სხვა რამე საიდუმლო ჰქონდა, რომელსაც არ ამხელდა, ყოველ შემთხვევაში, ჯერჯერობით ქონის ნასახი არ დასტყობოდა, ძველებურად ხმელი იყო, გამართული და სპორტული. ბავშვებს ისე უყვარდათ, სულში იძვრენდნენ. ზოგჯერ ისტორიიდან ან მათემატიკიდან გამოპარულები, იმის მაგივრად, რომ კინოში წასულიყვნენ, მის გაკვეთილს ესწრებოდნენ. ასეთ სიყვარულს სერიოზული მიზეზები ჰქონდა: ჯერ ერთი, ნუკრი ვაჩეიშვილი ძველებურად ფლობდა კრივის ილეთებს და საიმოვნებითაც ასწავლიდა ბავშვებს, მეორე, თავისი სპორტული წარსულიდან ხალისით ყვებოდა ისეთ ეპიზოდებს, რომლებიც რინგს გარეთ, კულისებში, უფრო ზუსტად, სასტუმროს ნომრებში ან მივლინებაში მყოფი ქმრების სახლებში ხდებოდა, და მესამეც, მეტყველებაში არავითარ პირობითობას არა ცნობდა, თანამოსაუბრეებს არასოდეს ახარისხებდა სქესისა და ასაკის მიხედვით და ისეთ სიტყვებს ხმარობდა მეორე-მესამე კლასის მოსწავლეებთან, რომ ზოგი მათგანის მნიშვნელობის დადგენა სულხან-საბა ორბელიანის ლექსიკონშიც კი ჭირდა. </span><span class="font-size-3">სოლომონმა, კიბე რომ აათავა და მეორე სართულზე ავიდა, მარცხნივ, დერეფანში, ნატალია დავიდოვნას მოჰკრა თვალი და წამით შეჩერდა, მაგრამ მაშინვე ისევ განაგრძო გზა, რადგან ნატალია დავიდოვნამ, უფრო სწორად, ნატალია დავიდოვნას პიჯაკმა და ქვედა კაბამ, ერთი გაიელვა დერეფნის ბოლოში და მარჯვნივ გაუხვია.</span><br/> <span class="font-size-3"> იმ დღეს სოლომონს დილის ორი გაკვეთილი ჰქონდა, ერთი მეცხრე კლასში და ერთიც მეათეში, ამიტომ თერთმეტის ნახევარზე უკვე გათავისუფლდა და, რაკი ოთხ საათამდე თავისუფალი იყო, შინ წავიდა. არავითარი წინათგრძნობა არ გასჩენია. თუმცა, სანამ წავიდოდა, ერთი ისეთი ეპიზოდი მოხდა, რომ უფრო ფხიზელი და სკეპტიკური გონების კაცი იქნებ დაეჭვებულიყო კიდეც. სწორედ იმ დროს, როდესაც ლაბადის ღილების შეკვრა მოათავა და სამასწავლებლოდან გასვლა დააპირა, დირექტორმა თავისი კაბინეტიდან გამოსძახა: - სოლომონ!</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონი შეჩერდა და სანახევროდ მიტრიალდა. დირექტორი მას ხან სოლომონს ეძახდა, ხან სოლომონ ბატონს. ისე კი მუდამ შენობით ელაპარაკებოდა. </span><span class="font-size-3">- არ დაიგვიანო, - უთხრა დირექტორმა, - ხომ იცი, განათლებიდან გვესწრებიან.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონმა უხმოდ დაუქნია თავი და სამასწავლებლოდენ გამოვიდა. ეს დამატებითი გაფრთხილება სრულიად ზედმეტი იყო, რადგან სოლომონს თუ რამე სწამდა, პირველ რიგში მოვალეობა სწამდა და, საცა კი ოდესმე გამოსაცხადებელი ყოფილა, ყველგან ყოველთვის დაუგვიანებლად გამოცხადებულა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, დირექტორის ნათქვამს მაინც არ დაუეჭვებია. </span><span class="font-size-3">პედაგოგიური საბჭოს სხდომა ოთხი საათისთვის იყო დანიშნული. რა საკითხი უნდა განეხილათ, სოლომონმა არ იცოდა, რადგან დირექტორს დღის წესრიგი წინასწარ არ გამოუცხადებია. საკვირველი და დასაეჭვებელი არც ამაში ყოფილა რამე. თავისი ხანგრძლივი მასწავლებლობის მანძილზე სოლომონს ნაირ-ნაირი გარეგნობის, ნაირ-ნაირი ჭკუის, ნაირ-ნაირი ხასიათის დირექტორები ჰყავდა გამოცვლილი, მაგრამ, რაოდენ განსხვავებულიც არ უნდა ყოფილიყვნენ, ყველა მათგანს ჰქონდა რამდენიმე საერთო ნიშანი, რომლებიც, სოლომონის ვარაუდით, ცნება „დირექტორს“ ფორმას აძლევდა და კონკრეტულ სახეს ანიჭებდა. ერთი ამ ნიშანთაგანი იყო ერთგვარი არითმიის კანონი, რომელიც მოითხოვდა, რომ თანამშრომლები ზედმეტად არ შეჩვეოდნენ დირექტორს, როგორც მდინარის პირას დასახლებული კაცი ეჩვევა წყლის მონოტონურ დუდუნს და ვეღარც კი ამჩნევს, მდინარის პირას თუ ცხოვრობს. მდინარეს შეუძლია ფუფუნების ნება მისცეს თავს, დირექტორს კი ამის უფლება არა აქვს, ვინაიდან მისი ძალა, მდინარისაგან განსხვავებით, სწრაფწარმავალია და საყრდენი უმთავრესად გარეთა აქვს. ამიტომ იგი ხან აცხადებს წინასწარ პედსაბჭოს დღის წესრიგს და ხან არა. ახალბედა თანამშრომელს ხშირად აღიზიანებს დირექტორის ამგვარი ჩვევა, მასში უსამართლობას ხედავს და გულში ბუნტარული განწყობილებაც კი უჩნდება (რაც, როგორც წესი, გულის ფარგლებს არ სცილდება), მაგრამ მერე, კანონის ლოგიკას რომ იგრძნობს და მიზეზს დაინახავს, წყნარდება, რადგან ხელქვეითის გულისწყრომას იწვევს არა იმდენად უსამართლობა, რამდენადაც მოტივის უცოდინარობა. სოლომონის ამჟამინდელ დირექტორს, თუ მაინცდამაინც სასწორზე შეაგდებდით, კარგი უფრო ეთქმოდა, ვიდრე ცუდი. შესახედავად კარგი კი არა, მშვენიერი იყო: ახალგაზრდა, ლამაზი, ელეგანტური, მუდამ გამოწკეპილი, სუფთად გაპარსული და სუფთად დავარცხნილი, ლაღი, თამამი, დარდიმანდი. ისე შეგაყვარებდათ თავს, ვერც კი გაიგებდით, განათლების განყოფილებაშიც შინაურ კაცად ითვლებოდა. რაღაც ჭორები კი დადიოდა ვითომც მედლებითა და ატესტატებით ვაჭრობის თაობაზე, მაგრამ ასეთი ჭორები ვისზე აღარ დადის! ხალხის ლაპარაკს რომ ყური უგდო, შეიძლება ადამიანის სახსენებელი შეგძულდეს. სოლომონი აფასებდა დირექტორს და ზომიერების ფარგლებში პატივსაც სცემდა, თუმცა ერთხელ კინაღამ ჩხუბი მოუვიდათ. ეს ამბავი შარშანწინ მოხდა. დირექტორმა სულ სხვა საქმეზე დაიბარა და მერე, იმ საქმეს რომ მორჩა, სასხვათაშორისოდ პენსიაზე ჩამოუგდო სიტყვა. პენსიის ხსენებაზე სოლომონი ის იყო უნდა აფეთქებულიყო, მაგრამ დირექტორმა სწრაფად და სიცილ-სიცილით უკან წაიღო თავისი ნათქვამი, საიდანაც სოლომონმა ის დასკვნა გამოიტანა, რომ დირექტორი ან მართლა შემთხვევით შეეხო ამ საკითხს, ან, თუ გამიზნულად წამოიწყო, მაშინ დამარცხდა და აღიარა კიდეც თავისი დამარცხება.</span><br/> <span class="font-size-3">ძველ ბაღში სოლომონი კვლავ შეჩერდა, კვლავ ჩამოჯდა თავის ამოჩემებულ მერხზე აუზს, ქანდაკებასა და ესტრადას შუა და კვლავ მიაჩერდა ბებერ ხეებს, რომელთაც სიბერე დარბაისლურ სილამაზეს ანიჭებდა და რომლებიც გვიანი შემოდგომის ამ მოყვითალო დღეს უკანასკნელ ფოთლებს ეთხოვებოდნენ, მაგრამ ამის გამო ემსგავსებოდნენ არა გაძარცულებს, არამედ განწმენდილებს, ამიტომ ძველებურად ამაყად და მხნედ იდგნენ და მშვიდად, უდრტვინველად, დაჯერებულად უსწორებდნენ თვალს ზეცას. ეჭვი არ იყო, რომ ორი ათასი წლის დასასრულსაც ასე მხნედ შეხვდებოდნენ. სოლომონს თვითონაც უნდოდა ამ საოცარ წამს მოსწრებოდა. საერთოდ, სიცოცხლე უყვარდა და, რაც უფრო დიდხანს იცოცხლებდა, ის ერჩივნა, მაგრამ ახალი ათასწლეულის საკუთარი თვალით ნახვა განსაკუთრებული ნატვრა იყო, რომელსაც ვერავის უზიარებდა (რადგან არ იცოდა, რომ ამ დღეს ასეთივე გულისფანცქალით და თუმცა არაერთგვაროვანი, მაგრამ რაღაცის ერთნაირად გაურკვეველი, იდუმალი მოლოდინით მოელის ყველა - ურწმუნოც, მორწმუნეც და ცრუმორწმუნეც). სოლომონს იმედი ჰქონდა, რომ რაღაც მოხდებოდა. რა, არ იცოდა, ისე კი ხან გლობალურ წარღვნას წარმოიდგენდა, ხან გლობალურ განახლებას (რაც, შესაძლებელია, სულაც ერთი და იგივეა).</span><br/> <span class="font-size-3">როდესაც ამაზე ფიქრობდა, სოლომონი გონების თვალით ხედავდა ბუნდოვან კოსმიურ ძალას, რომელიც ცხოვრების მდინარეს კვლავ სათავეში აბრუნებდა და იმ მოუხელთებელ წამს, როცა ორი ათასი წელი უკვე დასრულდებოდა, ხოლო ორი ათას ერთი ჯერ კიდევ არ იქნებოდა დამდგარი, სამყარო ემგვანებოდა პირველი ხელმოცარვის შემდეგ ხელახლა მოზიდულ და გასატყორცნად გამზადებულ ისარს. ამ დროს სოლომონი აღარ იქნებოდა თავისი ოჯახის მამა, რომელსაც ოჯახში აღარაფერს ეკითხებიან, და თავისი მოსწავლეების მასწავლებელი, რომლის სიყვარულს არავინ იზიარებს. ეს იქნებოდა წამი, როცა ყველაფერი თავიდან იწყება, შეგიძლია შენი ცხოვრების გეზი ახალგაზრდობაშივე შეცვალო. მაგალითად, უარით გაისტუმრო შუამავალი ნათესავები და... </span><span class="font-size-3">ნატალია დავიდოვნა სოლომონის პატარა საიდუმლო იყო, საიდუმლო, რომლის არსებობა სოლომონის გარდა ქვეყნად არავინ იცოდა, მათ შორის არც ნატალია დავიდოვნამ. </span><span class="font-size-3">ეს ამბავი ოთხიოდე წლის წინ მოხდა. შუა აპრილი იდგა. ახლადგაღვიძებული ბუნება განახლების მწვანე სისხლად ჩაგუბებულიყო ხეთა ფოთლებსა და კვირტებში, იქიდან დამათრობელ სურნელად ჟონავდა და ქალაქს სიმსუბუქისა და სტიქიური აღორძინების მაცდურ ქსელში ხვევდა, რომელიც მიზიდულობის ძალას ფეხისგულებში უღიტინებდა და საამოდ აფორიაქებდა. ნათელი დილა იდგა. მზე ახალი ამოსული იყო და აპრილის ხასხასა ფერებში გახვეული მისი სხივები ჰაერში ნეტარებით ცახცახებდნენ. სოლომონს, ჩვეულებისამებრ, ხელები ზურგსუკან დაეწყო და გაზაფხულის მძაფრი სუნთქვით ოდნავ გაბრუებული და ოდნავ მოთენთილი, დინჯად მიიკვლევდა გზას იასამნის სურნელოვან ბურუსში. იმ ქუჩაზე რომ გადაუხვია, რომელიც ბოლოში სკოლის ჩიხს უერთდებოდა, უეცრად წინ მიმავალი ნატალია დავიდოვნა დაინახა. მიუხედავად ამისა, რომ ჯერ კიდევ გვარიანად გრილოდა, ნატალია დავიდოვნას თხელი, უმკლავებო კაბა ეცვა, ერთიანი და მწვანე ფოთლებით მოხატული. </span><span class="font-size-3">ეტყობა, სწორედ გაზაფხულის ბრალი იყო, რომ სოლომონს წამით თავბრუ დაეხვა და სამყარო უეცრად იქცა უსასრულო და ცარიელ სივრცედ. და ამ ცარიელ სივრცეში მხოლოდ ნატალია დავიდოვნა მოჩანდა, სავსე და მკვრივი, როგორც ბადრი მთვარე, მწვანეფოთლებიან კაბაში გამოწყობილი და არაამქვეყნიურად მშვენიერი. ნატალია დავიდოვნა თავად იღვრებოდა გაზაფხულის უცხო სილამაზედ, საკუთარი არსების ხატს, ნატალია დავიდოვნათა უსხეულო და უხილავ წყებას, სინათლის ტალღებად ასხივებდა ოთხსავ მხარეს, საკუთარი არსების წარმტაც სილამაზეში ახვევდა ყოველივეს და გაზაფხულის ნათელი და დამათრობელი ნეტარებაც სწორედ ეს იყო. </span><span class="font-size-3">საბედნიეროდ, ხილვა დიდხანს არ გაგრძელებულა და სოლომონი მალევე მოეგო გონს. ისა და ნატალია დავიდოვნა მხოლოდ სალმით იცნობდნენ ერთმანეთს. ზოგჯერ, ვთქვათ, ახალი სასწავლო წლის დადგომისას, როდესაც მასწავლებლებს დიდი ხანია ერთმანეთი არ ენახათ, თანახმად ურთიერთობათა კოდექსის მოთხოვნისა, სალამს თავაზიანი „როგორ ბრძანდებით - გმადლობთ, კარგად - თქვენ როგორ“ მოჰყვებოდა, ამაზე შორს კი საქმე არასოდეს წასულა. ამიტომ, როგორც კი სოლომონი გონს მოეგო, შიში და შვება თითქმის ერთდროულად იგრძნო. შიში იმისა, რომ შეიძლებოდა ასე შორიდან კი არ დაენახა, არამედ შეჰფეთებოდა, და შვება იმისა, რომ, მადლობა ღმერთს, არ შეჰფეთებია. რომ შეჰფეთებოდა, კარგა მოზრდილი მონაკვეთი მასთან ერთად უნდა გაევლო, სოლომონმა კი არ იცოდა, რაზე ელაპარაკა, რადგან ნაცნობობის ფორმათა შორის ყველაზე მძიმე ის არის, როდესაც ადამიანს ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ყოველდღე ხვდები, მაგრამ ეს შეხვედრები არასოდეს ოფიციალური მისალმების ჩარჩოს არ გასცდენია და მუდამ ერთი და იმავე სარიტუალო ფორმულის გამეორებას წარმოადგენს. ეს კი ურთიერთობას არათუ აღარ აღრმავებს და ავითარებს, სიცოცხლის იმ პატარა ნიშანსაც აცლის, რაც თავიდან ჰქონდა, და უაზრო ჩვევად აქცევს, გახევებულ წესად, ერთგვარ მაგნიტურ კარად, რომელიც ჩვენი მიახლოებისას ავტომატურად იღება და, როგორც კი გავივლით, ასევე ავტომატურად იხურება. ასეთი ნაცნობობა ფრიად სახიფათო რამ არის, რადგან ყოველ წუთასაა მოსალოდნელი, რომ ცხოვრების ჭირვეულმა ხლართებმა ისეთ დროს შეგვყაროს მარტო, როცა თავის დაკვრის მშრალი რიტუალი საკმარისი არ იქნება და ვითარება საუბრის გაბმას მოგვთხოვს, საუბრის გაბმა კი მით უფრო ძნელია, რაც უფრო ხანგრძლივი იყო ურთიერთობა მკვდარი ფორმულის გაქვავებულ ფარგლებში. ამიტომ სოლომონი, თუმცა ეს განწყობილების ქაოტური ბრუნვა იყო და არა გამოკვეთილი აზრი, გულში მადლობას სწირავდა უფალს, რომ მასა და ნატალია დავიდოვნას შორის საპატიო მანძილი იდო და ეს მანძილი, მათი სიარულის ტემპის სხვადასხვაობის გამო, კიდევ უფრო იზრდებოდა. სოლომონს გაცილებით ერჩივნა, ასე დინჯად მიჰყოლოდა შორიახლო და ასე დარბაისლურად ემზირა ნატალია დავიდოვნას სრული, მაგრამ ჯერ კიდევ მოქნილი და მოხდენილი სხეულისათვის, რადგან ეს საამოც იყო და არც არაფერს ავალდებულებდა. მაგრამ მოულოდნელად ნატალია დავიდოვნა შეჩერდა, ჩანთა, რომელიც აქამდე მარჯვენა ხელში ეჭირა, მარცხენაში გადაინაცვლა, გახსნა და შიგ რაღაცას დაუწყო ძებნა. სოლომონი შეკრთა, მაგრამ შეშფოთებით არ შეშფოთებულა: მანძილი დიდი იყო და იმედი ჰქონდა, რომ, სანამ ეს მანძილი იმ ზომამდე შემცირდებოდა, რომლის იქითაც უკვე ხიფათია მოსალოდნელი, ნატალია დავიდოვნა იპოვიდა, რასაც ეძებდა, და გზას განაგრძობდა. ეს იმედი (თუ მანძილს გავითვალისწინებთ, სავსებით საფუძვლიანი) ერთხანს მხნედ მიუძღოდა წინ, მაგრამ მალე დნობა დაიწყო, რადგან მანძილი თანდათან მოკლდებოდა, ნატალია დავიდოვნა კი ჯერ კიდევ საქმიანად ჩხრეკდა ჩანთას. სოლომონს მღელვარება მოეძალა, გულში შიშმა თვალი გაახილა, კანის ფორებში ოფლის წვეთები შეირხნენ და ასაგორებლად მოემზადნენ. თუ ნახევარ წუთში ნატალია დავიდოვნა ვერ იპოვიდა, რასაც ეძებდა (ასეთს რას ეძებდა?), ადვილი შესაძლებელია, მერე უკვე გვიანი ყოფილიყო. ნაბიჯის შემდგომი შენელება სოლომონს აღარ შეეძლო, ვინაიდან ეს უკვე მოძრაობის სრული შეწყვეტა იქნებოდა, ამას კი ვერ გაბედავდა: რომ გაჩერებულიყო, ისეთი სურათი წარმოიქმნებოდა, არ შეიძლებოდა გამვლელებს საეჭვოდ არ მოსჩვენებოდათ, და გარდა ამისა, ერთიც ვნახოთ და, ნატალია დავიდოვნას მოეხედა, ხომ მთლად სულელურ ვითარებაში უნდა აღმოჩენილიყო, რომელსაც ვეღარაფრით ვეღარ გაამართლებდა. და სოლომონმა გზა განაგრძო. როდესაც მანძილი სულ რამდენიმე ნაბიჯამდე შემცირდა, უეცრად ნატალია დავიდოვნას შიშველ მკლავებზე ხორკლი დაინახა. ამ სანახაობამ რაღაც უცხო, მაგრამ ტკბილი და გამაბრუებელი გრძნობა აამოძრავა და მღელვარებამ სხვა ძალით და სხვა მხრიდან შემოუტია. ეს თეთრი, მკვრივი და ალბათ გრილი მკლავი წამით თითქოს სოლომონის სულის სარკისებურ ზედაპირს შეეხო და თავისი ხორკლის შესაბამისად დაკეჭნა. სოლომონს ტანში ჟრუანტელმა დაუარა. ამასობაში ის უკანასკნელი რამდენიმე ნაბიჯიც ამოიწურა და დადგა გარდაუვალი და გადამწყვეტი ჟამი, როცა სოლომონი მისალმების ფორმულის შემდეგ ჩვეულებისამებრ ვეღარ განაგრძობდა გზას, იძულებული გახდებოდა შეჩერებულიყო და ამით ერთგვარი შესავალი გაეკეთებინა იმ საუბრისათვის, რომლის გაბმასაც ვერ მოახერხებდა. მაგრამ ხსნა არსაით იყო და სოლომონი შეჩერდა.</span><br/> <span class="font-size-3">- დილა მშვიდობისა, ნატალია დავიდოვნა!</span><br/> <span class="font-size-3">- აა, ბატონო სოლომონ! - შემოსცინა ნატალია დავიდოვნამ, - დილა მშვიდობისა! - და (ეს საქციელი სოლომონისთვის გაუგებარი დარჩა) მაშინვე დაანება თავი იმის ძებნას, რასაც ეძებდა, ჩანთა დახურა და ისევ მარჯვენა ხელში დაიჭირა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონმა ერთი პირობა დააპირა ეკითხა, ხომ არაფერი დაკარგეთო, მაგრამ წამსვე უარყო ეს განზრახვა, რადგან მოეჩვენა, რომ ეს სხვის პირად საქმეში უადგილო და უტაქტო ჩარევა იქნებოდა, და გარდა ამისა, რა იცი, რას ეძებდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> ახლა ისინი ერთად, წყვილად მიარღვევდნენ იასამნის სურნელის მსუბუქ ბურუსს და დუმდნენ. ხორკლებიც რომ არ ჰქონოდა ნატალია დავიდოვნას გრილ მკლავებზე, სოლომონს მაინც გაუჭირდებოდა საუბ-რის გაბმა, მაგრამ ხორკლები (თუმცა ალბათ იმაზე მეტს აბრალებდა, ვიდრე იმსახურებდა) მართლა ძალიან უშლიდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> რაკი ნატალია დავიდოვნას გახსნილი ჩანთა საუბრის ამოსავალ წერტილად არ გამოდგა, სოლომონმა სხვა თემებს დაუწყო ძებნა და ვერ იპოვა. უფრო სწორად, პოვნით კი იპოვა - სათქმელის მეტი რა იყო - მაგრამ ისეთი ვერ იპოვა, რომ თქმად ღირებულიყო. მაგალითად, განა სისულელე არ იქნებოდა, ეთქვა: „რა საამური დილაა არა, ნატალია დავიდოვნა?“ როცა ნატალია დავიდოვნა თავადაც მშვენივრად ხედავდა, რომ საამური დილა იყო. ან იმის კითხვას რა აზრი ჰქონდა, დღეს რომელ კლასში გაქვს პირველი გაკვეთილიო. სულ ერთი არ არის, რომელ კლასში აქვს ადამიანს პირველი გაკვეთილი? სოლომონმა ნატალია დავიდოვნას პირადი ბიოგრაფიიდანაც იცოდა ზოგი რამ, მაგალითად ის, რომ ნატალია დავიდოვნა ქვრივი იყო, რომ ქმარი დიდი ხნის წინ გარდაცვლოდა, რომ შვილი არ დარჩენოდა, რომ მოხუც დედასთან ერთად ცხოვრობდა სადღაც, აქვე, სკოლის მახლობლად. მაგრამ საუბრისთვის ეს ცნობები გამოუსადეგარი აღმოჩნდა. რაც იცოდა, იმას ხომ არ გამოიკითხავდა? და რაც არ იცოდა... „დედათქვენი რამდენი წლისაა, ნატალია დავიდოვნა?“ სულელური ცნობისმოყვარეობაა და მეტი არაფერი. ან დაქვრივების დროსა და გარემოებაზე ხომ ვერ ჩამოუგდებდა სიტყვას! ჯერ ერთი, რა შენი საქმეა, და მეორეც, ასეთ თემაზე ლაპარაკი ქალმა შეიძლება რაღაცის ქარაგმად მიიღოს და მთლად აირ-დაირიოს ყველაფერი.</span><br/> <span class="font-size-3">ახლა ისინი იასამნის სურნელის მსუბუქი ბურუსის გარდა სიჩუმის მძიმე ტალღებსაც მიარღვევდნენ.</span><br/> <span class="font-size-3"> უცებ სოლომონის თვალწინ (არა გადატანითი მნიშვნელობით, არამედ პირდაპირი მნიშვნელობით თვალწინ, ზუსტად წარბების სიმაღლეზე, ერთი ხელის დადების მოშორებით, იმდენად ნათლად, რომ ალბათ გარეშესაც თავისუფლად შეეძლო დაენახა) გაჩნდა სიტყვები, წვრილი, იისფერი მელნით დაწერილი სტრიქონი: „ნაპოლეონმა გარდმოავლო თვალი ფრანციას“. სოლომონი თავის თავს შემოსწყრა, რა დროს ფრანციააო, წარმოსახვის ძალით მარჯვენა ხელი ასწია, სტრიქონი ორი თითით აიღო და ტროტუარზე მოისროლა, მაგრამ სტრიქონი ჭიაყელასავით დაიკლაკნა, ასხმარტალდა, მერე რაღაც მანქანებით ჰაერში აიჭრა და ისევ ისე გამაღიზიანებლად და გამომწვევად გაიშალა წარბების სიმაღლეზე. ეს სტრიქონი მოსწავლეებს რატომღაც სასაცილო ეჩვენებოდათ, სოლომონი ამას საგნის უპატივცემულობად თვლიდა და ბრაზობდა, თან ცდილობდა, თვითონაც მოსწავლეების თვალით შეეხედა, რათა მიმხვდარიყო, მართლა იყო ამაში რამე სასაცილო თუ არა. სიჩუმე კი ამასობაში მძიმე ლოდად იქცა და, ვიდრე ამ ლოდის შესაკავებლად (ნაპოლეონმა გარდმოავლო თვალი ფრანციას) კაპიტალურ ბოძებს დაამზადებდა, მანამ რომ დროებით საყრდენი მაინც შეედგა (ნაპოლეონმა გარდმოავლო თვალი ფრანციას), თქვა: - სხვა, როგორ ბრძანდებით, ნატალია დავიდოვნა?</span><br/> <span class="font-size-3">- გმადლობთ, არა მიშავს, - გაიღიმა (რაზე გაიღიმა?) ნატალია დავიდოვნამ, - თქვენ როგორ გიკითხოთ?</span><br/> <span class="font-size-3">- გახლავართ ასე, გვარიანად.</span><br/> <span class="font-size-3">ნატალია დავიოდვნა, გვარად ჯორჯაძე, დედითაც და მამითაც ქართველი იყო, მაგრამ ბავშვობა და ახალგაზრდობა რუსეთში გაატარა და თუმცა ქართული ჩინებულად იცოდა (ამით ცოტ-ცოტას ამაყობდა კიდეც), ოდნავი, ძლივშესამჩნევი აქცენტი მაინც დაჰკრავდა, რაც მოწაფეებს სავსებით ჰყოფნიდათ საიმისოდ, რომ ათასი მაიმუნობა მოეგონებინათ, სოლომონს კი მიაჩნდა, რომ ეს ოდნავი აქცენტი, რომელიც თითქოს ნაზ, უცხო, ნახევრად გამჭვირვალე ქსოვილად ერტყა ირგვლივ (და ყოველდღიურობიდან გაქცევის სავსებით ადამიანურ ოცნებას რაღაც დამატებით საზრდოს აძლევდა), საყვარელი მიამიტობის გარდა, ძნელად განსასაზღვრ, მაგრამ ღრმა შინაგან მომხიბლაობას ანიჭებდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონი ერთბაშად მიხვდა, რომ საუბრის გაბმის საუკეთესო საშუალება გაუშვა ხელიდან. მართლაცდა, რა უნდა იყოს იმაზე ჩვეულებრივი და ბუნებრივი, ადამიანს ჰკითხო, ხომ არაფერი დაგიკარგავსო, როცა ხედავ, რომ ჩანთა გაუხსნია და შიგ რაღაცას ეძებს. ახლა ცხადზე უცხადესი იყო, რომ არავითარი უხერხულობა ამ შეკითხვას არ ახლდა, პირიქით, მოვალეც იყო ეკითხა. „დილა მშვიდობისა, ნატალია დავიდოვნა! რამე დაკარგეთ?“ „აა, დილა მშვიდობისა, ბატონო სოლომონ! დიახ... მგონი, გასაღები დამრჩა სახლში“. „ოჰ, რას ბრძანებთ! ეს როგორ დაგემართათ! მერედა, დედათქვენი შინ არ არის?“ „შინ არის, მაგრამ მამიდაჩემთან აპირებდა წასვლას და ვაითუ ჩემს იმედად იყოს და თავისი გასაღები თან არ წაიღოს“. „ეს ვერ იქნება კარგი საქმე... იცით რა? როგორც კი მივალთ სკოლაში, მაშინვე უნდა დაურეკოთ. გაქვთ ტელეფონი?“ „ეგ კარგი მითხარით. სწორედ ასე ვიზამ. ჩვენ არა გვაქვს, მაგრამ მეზობელთან შემიძლია დავრეკო“. „თუ დაირეკა (ირონიული ღიმილი)... ხომ მოგეხსენებათ ჩვენი ტელეფონების ამბავი... თუ არადა (მხნე კილო), შესვენებაზეც მოასწრებთ გადარბენას. მგონი, სადღაც ახლო ცხოვრობთ“. „დიახ, აქვე ვცხოვრობ, კუთხეში. თავისუფლად მოვასწრებ შესვენებაზე გადარბენას“. და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. მაგრამ უკვე გვიანი იყო. ახლა რომ ეკითხა, წეღან რომ ჩანთაში რაღაცას ეძებდით, რას ეძებდით, ხომ არაფერი დაგიკარგავთო, ამ კითხვას უკვე დაინტერესების სუნი აუვიდოდა და ამიტომ საეჭვოც იქნებოდა და სულელურიც. და იმ დროს, როცა ბეჭებში ჭირის ოფლის მანქანა სრული ძალით ამუშავდა, ნაპოლეონმა უკანასკნელად გარდმოავლო თვალი ფრანციას და მისი ადგილი (საიდან სადაო!) ჯემს უატმა დაიჭირა, ოღონდ სოლომონმა ვერ მოიგონა, ჯემს უატი და პოლზუნოვი სხვადასხვა პიროვნება იყო თუ ერთი და იმავე პიროვნების სხვადასხვა გვარი, ნატალია დავიდოვნას კი ამას ვერ ჰკითხავდა, რადგან შეიძლება არ სცოდნოდა და უხერხულ მდგომარეობაში ჩავარდნილიყო, ხოლო საერთო ნაცნობი, რომელიც უეჭველად წაგადგება თავს, როცა არაფერში გჭირდება, როცა გულით ნატრობ, არასოდეს გამოჩნდება.</span><br/> <span class="font-size-3">იმ დღეს სოლომონი, საკუთარ თავზე ისე გაბრაზებული, როგორც სხვაზე გავბრაზდებით ხოლმე, მთელი დღე (განსაკუთრებით კი ღამე) გუნებამოშხამული იყო, მაგრამ მეორე დილით, როდესაც დერეფანში შეხვდა ნატალია დავიდოვნას, რომელმაც ის იყო გაკვეთილი დაამთავრა და, მოწაფეებთან ნაომარი, სახეაწითლებული გამოვიდა საკლასო ოთახიდან, უეცრად ნათლად იგრძნო, რომ, მიუხედავად სამარცხვინო დუმილისა, მიუხედავად ნაპოლეონისა და ჯემს უატისა, გუშინდელ შეხვედრასა და ათიოდე წუთის უბრად, მაგრამ გვერდიგვერდ სიარულს (მკლავებზე ნატალია დავიდოვნას სიგრილის ხორკლები ეყარა) მისალმების გახევებული და გამომშრალი ფორმულისათვის თითქოს სასიცოცხლო ნამი ეპკურებინა და ურთიერთობაში ახალი (თუმცაღა ჯერ კიდევ სუსტი) ძაფი გაება.</span><br/> <span class="font-size-3">მაგრამ სოლომონის საიდუმლო ეს არ ყოფილა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონის საიდუმლო ის იყო, რომ ერთხელ ნატალია დავიდოვნას შინ ეწვია. </span><span class="font-size-3">ამ ამბის შემდეგ წელიწადზე მეტი გავიდა, ცხოვრება კვლავ ძველ, პირობითობის ფორმალურ კალაპოტს დაუბრუნდა და ურთიერთობის დამატებითი ძაფი, რაკი საყრდენი ვერ იპოვა და გვერდით სხვა, ახალი ძაფები ვეღარ დაიგულა, ისევ გაწყდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> მაგრამ ერთხელ, როდესაც სოლომონი, რომელსაც იმ დღეს თერთმეტის ნახევრიდან მოყოლებული ზედიზედ სამი გაკვეთილი ჰქონდა, სკოლაში მივიდა, აღმოჩნდა, რომ იმ სამი გაკვეთილიდან პირველი უცდებოდა, რადგან ქალაქში ვიღაც საპატიო სტუმრები ჩამოსულიყვნენ და განათლების განყოფილების განკარგულებით მთელი სკოლის ბავშვები დილაადრიან შესახვედრად წაელალათ. მომდევნო გაკვეთილამდე ერთი საათიღა იყო დარჩენილი და, რაკი შინ წასვლას აზრი არ ჰქონდა, სოლომონი ეზოში ჩავიდა, ნაძვნარში მერხზე დაჯდა, ფიქრებში ჩაიძირა და მალე თვლემაც წამოეპარა. სწორედ ამ დროს მოესმა ნატალია დავიდოვნას ხმა: - თქვენც გაგიცდათ გაკვეთილი, ბატონო სოლომონ?</span><br/> <span class="font-size-3"> ნატალია დავიდოვნას სირინოზის ხმა ჰქონდა (რაც ვარაუდი უფრო იყო, ვინაიდან სოლომონს სირინოზის ხმა არასოდეს გაეგონა).</span><br/> <span class="font-size-3">- დიახ, - გამოფხიზლდა სოლომონი და ზეზე წამოდგა, - მოვედი და არავინ დამხვდა, მეოთხე გაკვეთილისთვის დაბრუნდებიანო, დირექტორმა.</span><br/> <span class="font-size-3">- მესამისთვის უნდა დაბრუნებულიყვნენ, - თქვა ნატალია დავიდოვნამ, - მე ორი გაკვეთილი უკვე გამიცდა. მესამისთვის დაბრუნდებიანო, მითხრეს და მოვედი, მაგრამ არ დაბრუნებულან და ესეც მიცდება.</span><br/> <span class="font-size-3">- რას იზამთ, - უადგილოდ დაამშვიდა სოლომონმა.</span><br/> <span class="font-size-3">- მთელი საათი აქ უნდა ელოდოთ? - ჰკითხა ნატალია დავიდოვნამ და, როცა პასუხად სოლომონმა დინჯად და უხმოდ აიჩეჩა მხრები, დაუმატა, - იცით, ჩემთან წამობრძანდით, იქ უკეთ დაისვენებთ. თან დედაჩემი საუცხოო ჩაით გაგვიმასპინძლდება.</span><br/> <span class="font-size-3"> ეს იმდენად მოულოდნელი იყო, რომ, სანამ სოლომონი გაარკვევდა, თუ რატომ შედგებოდა ის ელდა, რომელმაც მთელი მისი არსება შეარყია, ერთმანეთში გადახლართული შიშისა და სიხარულისაგან, ალბათ, წუთზე მეტი გავიდა. შემდეგ, როდესაც ბურუსი გაიფანტა და ნაძვები, ეზო, სკოლა და ნატალია დავიდოვნა კვლავ თავთავიანთ ადგილს დაუბრუნდნენ, სოლომონის არსების რომელიღაც ნაწილმა, რომელიც ძალიან ფხიზელი და ძალიან გონიერი იყო, უარის თქმა დააპირა, რადგან, თუმცა დათანხმებაში არაფერი ისეთი არ იქნებოდა, რაც მორალური საზომით უნდა გაზომილიყო, რაღაც მოუხელთებელი კავშირით მაინც მორალს უკავშირდებოდა, მაგრამ სიხარულმა, უფრო სწორად, უცნაურმა გაბრუებამ, რომელიც, როცა დაიწმინდებოდა და საბოლოო სახეს მიიღებდა, არავინ იცის, სიხარული იქნებოდა თუ არა, იძალა, სიფხიზლე და გონიერება ბნელ ხაროში გამოამწყვდია და საბოლოოდ, მთელი ამ შინაგანი ბრძოლის შემდეგ, სოლომონმა ასეთი მერყევი გადაწყვეტილება მიიღო: - გმადლობთ, ნატალია დავიდოვნა, მაგრამ... უხერხულია... ვაითუ დედათქვენი შევაწუხო...</span><br/> <span class="font-size-3">- არა, რას ბრძანებთ! პირიქით, დედაჩემს ძალიან გაეხარდება. სტუმარი ჩვენთვის დღესასწაულია. ჩვენ ხომ აქ სულ მარტონი ვართ. არც ნათესავები გვყავს და არც ახლობლები.</span><br/> <span class="font-size-3"> სოლომონმა კინაღამ ჰკითხა, როგორ, მამიდაო? კიდევ კარგი, უკანასკნელ წამს გაახსენდა, რომ ეს მამიდა მისი შარშანდელი ფანტაზიის ნაყოფი იყო. მაშინ ცოტა კიდევ, ამჯერად წმინდა ფორმალური თავაზიანობის გამო, იყოყმანა და, როცა ნატალია დავიდოვნამ ეს ყოყმანიც იოლად გაუფანტა, მორჩილად წაჰყვა. საუბრის გაბმასთან დაკავშირებული გაჭირვება ამჯერად აღარ დადგომია, მეტიც: ერთი-ორჯერ სავსებით ბუნებრივი და საჭირო ფრაზაც მოუვიდა თავში, მაგრამ რად გინდა - ნატალია დავიდოვნას სწრაფი და უპაუზო ლაპარაკის მდინარეში, რომელიც სახლამდე სულ ჩუხჩუხით, შეუწყვეტლად დიოდა, ადგილი ვერ მოძებნა, რომ ჩაემატებინა. ნატალია დავიდოვნა ლაპარაკობდა თავის თავზე, დედაზე, ჩაის დაყენების მრავალრიცხოვან მეთოდზე, რასაც დედამისი ჩინებულად ფლობდა, რუსეთზე, სადაც ჰავა შედარებით მშრალია და ამიტომ ზამთრის სიცივეც ნაკლებშემაწუხებელია, სამოვარზე, მოწაფეებზე, რომლებიც ძალიან ანცები არიან, მაგრამ, ანცები რომ არ იყვნენ, არც ასეთი საყვარლები იქნებოდნენ, და კიდევ ათას რამეზე.</span><br/> <span class="font-size-3"> ნატალია დავიდოვნას დედას სოლომონის სტუმრობა მართლა გაეხარდა. ამ სიხარულს ხშირ-ხშირად ამჟღავნებდა, ხან ქართულად და ხან რუსულად. დედა-შვილი ვიწროდ ცხოვრობდა, ერთ პატარა ოთახში. სამაგიეროდ ოთახი ვრცელ აივანზე გადიოდა, საიდანაც ლამაზი ხედი იშლებოდა. ჩაი სწორედ ამ აივანზე დალიეს და მართლა დიდებული რამ იყო. ნატალია დავიდოვნა სწრაფად, პატარა გოგასავით მიდი-მოდიოდა და სუფრა უცებ და ლამაზად გაშალა. დედამისი ჩინებული ქალი გამოდგა. მართალია, სოლომონს ერთთავად საოპერო მუსიკაზე ელაპარაკებოდა, რაც სოლომონის მრავალრიცხოვან აქილევსის ქუსლთა შორის შესაძლოა ყველაზე სუსტი ქუსლი იყო, მაგრამ ნატალია დავიდოვნას დედა როგორღაც ისე ახერხებდა ამ თემაზე საუბარს, რომ სოლომონს არც ერთხელ თავისი უვიცობა არ უგრძვნია და ჭირის ოფლის მოწმენდა არ დასჭირვებია. საბოლოოდ ისე მოიხიბლა, რომ, როდესაც წასვლის მწუხარე ჟამმა დაჰკრა (გულახდილად უნდა ითქვას, სოლომონს წასვლა უკვე აღარ უნდოდა), რაღაც უცხო და გაუგებარი ელექტრობიძგის წყალობით, გამოთხოვებისას ნატალია დავიდოვნას დედას (ნატალია დავიდოვნას არა) ხელზე აკოცა.</span><br/> <span class="font-size-3"> იმ დღეს სოლომონს ზეაწეული განწყობა არ მოშორებია და ამიტომ ერთთავად იმის ცდაში იყო, სადავე მუდამ მოზიდული ჰქონოდა და თავი ნებაზე არ მიეშვა, რათა ისე არ ამჩატებულიყო, რომ მისი ქცევა სასაცილო და საეჭვო გამოჩენილიყო. განსაკუთრებით სახლში ფრთხილობდა. შინ დაბრუნებულმა ასმათის დანახვაზე უეცრად იგრძნო, რომ მისი იდუმალი ვიზიტი იყო არა უწყინარი თვითნებობა, როგორც აქამდე ეგონა, არამედ ღალატი (მრისხანე სიტყვაა, მაგრამ ვინ იცის, იქნებ არც შემცდარა. ბოლოს და ბოლოს, ღალატი მარტო ის ხომ არ არის, რაც ღალატია! ალბათ ისიც ღალატია, სხვასთან რომ უკეთ გრძნობ კაცი თავს, ვიდრე საკუთარ ცოლთან!).</span><br/> <span class="font-size-3"> ამის შემდეგ, თუმცა სოლომონისა და ნატალია დავიდოვნას შეხვედრები კვლავ ოფიციალური და თავაზიანი მისალმების ჩვეულებრივ კალაპოტში ჩადგა, სოლომონს ყოველთვის ისეთი გრძნობა ჰქონდა, თითქოს, მისალმებისას რომ ერთმანეთს გაუღიმებდნენ, მათი ღიმილის უკან რაღაც საიდუმლო იმალებოდა, სხვათათვის გაუგებარი და მხოლოდ მათთვის ცნობილი, შორეული, მაგრამ მთრთოლვარე და რომანტიკული საიდუმლო, და ძველ ბაღშიც სოლომონის ფიქრთა მჭიდრო ქარავანი დროდადრო გაიშლებოდა და თავისუფალ ადგილებში, რომლებიც ამ გაშლის შედეგად ჩნდებოდა, უხმაუროდ, ფრთხილად, შეკავებული მღელვარებით, როგორც იდუმალ და სახიფათო პაემანზე მიმავალი ქალი, შემოდიოდა ნატალია დავიდოვნა. შემოდიოდა და არა მხოლოდ ბუნებრივად და ლამაზად ეხამებოდა მისთვის ამ ახალ და უჩვევ ად-გილს, არამედ ქარავანის თავდაპირველ სიმძიმეში სიმსუბუქე, სიხალისე და უცხო სიცოცხლე შემოჰქონდა. ასეთ დროს სოლომონს ზოგჯერ ახალგაზრდობა მოაგონდებოდა და (სულო ცოდვილო!) წარმოიდგენდა, ვითომ მანამ, სანამ სულწასული ნათესავები ცოლს შერთავდნენ, შეხვდა ნატალია დავიდოვნას, რის გამოც ცხოვრება სულ სხვა გზით წავიდა და სამყარომ სულ სხვა სახე მიიღო. კერძოდ, რა გზით წავიდა და რა სახე მიიღო, ამას სოლომონის ფიქრები აღარ აზუსტებდნენ, რადგან ფიქრებს ბალღამივით უკან მიჰყვებოდა დანაშაულის გრძნობა, რომელიც წარმოდგენას ზედმეტად ფრთების გაშლის ნებას არ აძლევდა. </span><span class="font-size-3">შინიდან რომ წამოვიდა და კვლავ ბაღში შეუხვია (დღეს უკვე მესამედ), სოლომონი ამჯერად თავის საყვარელ მერხზე აღარ დამჯდარა, შეუჩერებლივ, ოღონდ ჩვეული დინჯი და დარბაისლური ნაბიჯით, ჩაუარა ძველ აუზს, ძველ ესტრადას, ძველ ქანდაკებას, ბაღს გასცდა და სკოლის გზას დაადგა. როდესაც სამასწავლებლოში შევიდა და ლაბადის გახდა დაიწყო, ოთხს ჯერ კიდევ ათი წუთი აკლდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სხდომაზე მოწვეულთაგან ნაწილი, უმთავრესად ისინი, ვისაც გვიანობამდე ჰქონდა გაკვეთილები და ამიტომ შინ წასვლა ვეღარ მოასწრეს, სამასწავლებლოში ტრიალებდა. ბესარიონ ჭედია კუთხეში თავის მაგიდას უჯდა და, როგორც ყოველთვის, გამალებული ფხაჭუნით წერდა რაღაცას. ბატონი დიმიტრი ფანჯარასთან იდგა, ხელები მკერდზე დაეკრიბა, სივრცეს გასცქეროდა და ფიქრებში წასულიყო. ალბათ შვილებზე ფიქრობდა. ბატონ დიმიტრის ორი სახელოვანი ვაჟი ჰყავდა, რომლებიც თბილისში ცხოვრობდნენ. ერთი მწერალი იყო, მეორე - საზოგადო მოღვაწე, და ორივე მაღალ და თბილ თანამდებობაზე მუშაობდა, რაც მამას საშუალებას აძლევდა, თავი იოლად არავისთვის გაეყადრებინა, დირექტორის მოადგილეები არად ჩაეგდო და ზოგჯერ თვით დირექტორისთვისაც კი თამამად შეებრუნებინა სიტყვა, რისთვისაც მხოლოდ ათასში ერთხელ თუ დასჭირდებოდა იმის ხმამაღლა თქმა, ვინ იყვნენ და რას წარმოადგენდნენ მისი ვაჟები. კატო მასწავლებელი, ჭაღარა და სანდომიანი, მშვიდი, საყვარელი ქალი, რომელიც დაწყებით კლასებს ასწავლიდა, სხდომის მოლოდინში დროს არ აცდენდა და თავისი ციცქნა მოწაფეების რვეულებს ჩაჰკირკიტებდა. ერთი გამოსვლა ეთერ გვალია გამოვიდა თავისი კაბინეტიდან და დირექტორის კაბინეტისაკენ გაეშურა, მაგრამ შუა გზაზე შეჩერდა, ცოტა ხანს ადგილზე იწრიალა და უკანვე დაბრუნდა, ეტყობა, დირექტორთან შესასვლელად დამაჯერებელი მიზეზი ვერ მოძებნა.</span><br/> <span class="font-size-3"> მალე ისინიც მოგროვდნენ, ვისაც შინ წასვლა და დასვენება მოესწრო. მათ შორის პირველი მოვიდა ნესტან ვაჩეიშვილი, ნუკრი ვაჩეიშვილის ალალი ბიძაშვილი, ქიმიის მასწავლებელი და მთელ სკოლაში (ზოგიერთების აზრით, მთელ ქალაქშიც) ულამაზესი ქალი, მაღალი, თხელი, ქანდაკებასავით ჩამოსხმული. შავი, სწორი თმა, რომელიც ისე ჰქონდა დავარცხნილი, რომ სანახევროდ ლოყებსაც უფარავდა, მხრებზე სცემდა. თვალ-წარბიც შავი ჰქონდა, ცხვირი - თხელი და სწორი, სახის ოვალი - მკაფიო და ნატიფი, მაღალი ყელი, მაღალი მკერდი, მაღალი თეძოები და მაღალი ფეხები. ნესტან ვაჩეიშვილის სილამაზე ადრე საკუთარ თავს თვითონვე შეჰხაროდა, უფრო ლაღი იყო, უფრო უშუალო და მახლობელი, და ადიდებულ მდინარეს ჰგავდა, რომელსაც ჯებირები მოურღვევია, ნაპირები გადმოულახავს და, საცა კი გაივლის, ყველგან კვალს ტოვებს. ამ დროს რომ მის გვერდით აღმოჩენილიყავით, თითქოს მისი სილამაზე გადმოგედოთო, თქვენი თავიც ლამაზი და მომხიბლავი მოგეჩვენებოდათ. რაც ასაკში შევიდა (უკვე ორმოცს იყო გადაცილებული), ძველებური სილაღე და სიგიჟმაჟე დაკარგა. ამის მიზეზი, ასაკს გარდა, ალბათ ისიც იყო, რომ ახლა ამ სილამაზის შესანარჩუნებლად საჭირო შეიქნა საგანგებო მოვლა და ყოველდღიური ზრუნვა. ნესტან ვაჩეიშვილიც ზრუნავდა. ამბობდნენ, საათობით შიშველი ზის აბაზანაში და სახისა და სხეულის მასაჟს იკეთებსო. რაღაც სპეციალური ვარჯიშიც სცოდნია. სიცილის დროს პირის ბოლომდე გაღებას უკვე ერიდებოდა, რათა ზედმეტი ნაოჭები არ გასჩენოდა. ნელსაცხებლებსა და სუნამოს, როგორც ირწმუნებოდნენ, თვითონვე ამზადებდა. ეტყობა, კარგადაც ამზადებდა. ყოველ შემთხვევაში, ფაქტია, რომ ოსტატურად ხმარობდა, რადგან, რამდენიც არ უნდა გეცქირათ, მის სახეზე ფერ-უმარილის კვალს ვერ შეამჩნევდით. ასეთი მოვლისა და ყურადღების შედეგად ახლაც წინანდებურად ლამაზი იყო. მართალია, ამ სილამაზეს ძველებური გადამდები ძალა დაკარგული ჰქონდა, ცივი გამხდარიყო, შორეული და ცოტა ამპარტავნულიც, სამაგიეროდ, უფრო დახვეწილი იყო, უფრო ჰარმონიული და უფრო მკაცრ ფორმაში მოქცეული. კოლეგები (ლაპარაკია, რა თქმა უნდა, ქალებზე) ზურგსუკან დასცინოდნენ და ზოგჯერ სოფლელი დედაკაცებივით ქოქოლასაც კი აყრიდნენ. ცხადია, მის უტყუარ სილამაზეში ეჭვს ვერ შეიტანდნენ. ეგ კი არა, თავის მოვლას რომ ამდენ დროს უთმობდა, ამაზეც ვერაფერს ამბობდნენ, რაკი შედეგი ასეთი განსაცვიფრებელი იყო. პირიქით, მისი გარეგნობის საქებრად იმაზე მეტსაც კი ლაპარაკობდნენ, ვიდრე გულში ფიქრობდნენ, რათა ამით უფრო გაესვათ ხაზი იმისთვის, რისკენაც მათი დაცინვის ისარი იყო მიმართული. ისარი კი მიმართული იყო ნესტან ვაჩეიშვილის სილამაზის უაზრობისაკენ. საქმე ის არის, რომ ნესტანი გაუთხოვარი იყო და არც არასოდეს ჰყოლია საყვარელი (რომ ჰყოლოდა, არ დაიმალებოდა). ამრიგად, მისი სილამაზე თითქმის უქმი, უსარგებლო და უაზრო იყო და ქალებმაც, რომელთაც კარგად ჰქონდათ შეგნებული თავიანთი შედარებითი შეუხედაობა, აქ იპოვეს ის სუსტი წერტილი, სადაც შეიძლებოდა შურისთვის დაცინვის სახე მიეცათ. სოლომონი, თუმცაღა ამ აზრს, ცხადია, ხმამაღლა არ გამოთქვამდა, ფიქრობდა, რომ ამ უაზრობაში შესაძლებელია ნამდვილი თავგანწირვა იმალებოდა. რაკი თავისი სილამაზე თვითონ არაფერს რგებდა, მაშასადამე, ნესტან ვაჩეიშვილი, ნებსით თუ უნებლიეთ, სხვებისთვის ზრუნავდა და სხვებისთვის ხარჯავდა იმ ძვირფას დროს, რასაც თავის გარეგნობას ანდომებდა. ვინ იცის, რამდენი დარდიანი კაცი ხასიათზე მოსულა და რამდენ გუნებამოშხამულს გულზე მოჰფონებია, ქუჩაში რომ ასხლეტილი და ყელმოღერებული, ჯიშიანი ცხენივით მიმავალი ნესტან ვაჩეიშვილი დაუნახავს. და ნესტან ვაჩეიშვილიც ცდილობდა, რაც შეიძლება დიდხანს ყოფილიყო ლამაზი, რათა რაც შეიძლება დიდხანს გაეცა ეს სილამაზე და უსასყიდლოდ დაერიგებინა ნაცნობებისთვის და უცნობებისთვის, მეგობრებისა და ამხანაგებისთვის, გამვლელებისთვის და გამომვლელებისთვის.</span><br/> <span class="font-size-3"> ბოლოს (მაგრამ დაუგვიანებლად, ზუსტად ოთხ საათზე) გამოჩნდა განათლების განყოფილებაც, რომელიც ამჯერად ქალბატონი ცისანას სახით მოვიდა. ქალბატონი ცისანა სქელი და მოსული ქალი იყო, მაგრამ ასეთ ბრგე ტანის კვალობაზეც კი რაღაც უაზროდ დიდი გავა ჰქონდა, დიდი და ყველა ნიშნის მიხედვით (ეს ერთი თვალის შევლებითაც აშკარად ჩანდა), სატარებლად ძალიან მოუხერხებელი. გავა შორ მანძილზე იყო გაშვერილი და ვეება გორელიეფს ჰგავდა, ამიტომ სიმძიმის ცენტრს ტერფებიდან ქუსლებზე გადაენაცვლებინა და ქალბატონ ცისანას, სხეულის ფარული ძალები რომ გამოეთავისუფლებინა და დაკარგული სიმძიმის ცენტრი უკან დაებრუნებინა, მკლავები გან-გან დაჰქონდა, როგორც კულტურისტს, რომელმაც აღარ იცის კუნთები სად დასტიოს, და სიარულის დროს ბეჭებს ღონივრად იქნევდა. ეს მძიმე შრომა იყო. ამიტომ სახე დაძაბული ჰქონდა, გამომეტყველება კუშტი და კონცენტრირებული, რის გამოც მეომარს უფრო ჰგავდა, ვიდრე განათლების განყოფილების წარმომადგენელს, და ადვილი შესაძლებელია გაგჩენოდათ უნებური სურვილი, გონების თვალით წარმოგედგინათ (რათა მერე შეგბრალებოდათ) მისი ქმარი. ქალბატონმა ცისანამ უხმოდ დაუქნია თავი სამასწავლებლოში მყოფთ მისალმების ნიშნად და პირდაპირ დირექტორის კაბინეტში შევიდა. მალე დირექტორმა დანარჩენებიც იქ იხმო. ქალბატონი ცისანა დირექტორის კაბინეტში სრულიად შეცვლილი იყო. ჯერ ერთი, უკვე სათათბირო მაგიდას უჯდა და მხოლოდ წელზევით ჩანდა, რასაც თავისთავად საგრძნობი კორექტივი შეჰქონდა მის გარეგნობაში, გარდა ამისა, და სწორედ ამიტომ (არა იმიტომ, რომ მხოლოდ წელზევით ჩანდა, არამედ იმიტომ, რომ იჯდა), სახე დაამებოდა, დამშვიდებოდა, საომარი გამომეტყველება წაშლოდა. ახლა იგი ოჯახის დედას ჰგავდა, რომელსაც კარგად აღზრდილი შვილები ჰყავს, სანდომიანს, კეთილს, მზრუნველს, ქმრის ერთგულსა და ამ ერთგულებით ქმარზე მეტად კმაყოფილს. მრგვალი თავი ჰქონდა, თეთრი და სუფთა სახის კანი, ცისფერი თვალები, ძალიან ქერა თმა, ვიწრო, პატარა ტუჩები და იშვიათი სილამაზის მოკლე, ნატიფი ცხვირი, რომელიც იქნებ სხვა სახე-ზე უფრო მომგებიანი ყოფილიყო, მაგრამ ქალბატონი ცისანას სახესაც ძალიან შვენოდა. რაკი მჯდომარე ქალბატონი ცისანა ასე მკვეთრად განსხვავდებოდა მოსიარულე ქალბატონი ცისანასაგან, ახლა მთავარი როლი ხმას ეკისრებოდა, ხმა შეიძლებოდა გამომდგარიყო ის ოცდამეერთე კაცი, რომელზედაც გადასაჭრელი პრობლემის ბედი ჰკიდია, რადგან დანარჩენი ოციდან ათი მომხრე აღმოჩნდა და ათიც წინააღმდეგი. მაგრამ, სამწუხაროდ, სხდომა ისე დამთავრდა, ქალბატონ ცისანას ხმა არ ამოუღია. საქმე ისაა, რომ იგი აქ უფრო წონის გამო იყო, ჩარევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში ევალებოდა, თუ უკიდურესი აუცილებლობა წარმოიშობოდა, უკიდურესი აუცილებლობა კი არ წარმოშობილა.</span><br/> <span class="font-size-3"> სხდომას სულ თორმეტი კაცი ესწრებოდა და საბოლოოდ, როცა თორმეტივემ თავთავისი ადგილი დაიკავა ვიწრო და მოგრძო სათათბირო მაგიდის ირგვლივ, რომელიც დირექტორის საწერი მაგიდიდან მოწყვეტილი იყო და ცალკე იდგა კაბინეტის შუაში, ასეთი სურათი წარმოიქმნა: თავში დირექტორი იჯდა, ბოლოში ნუკრი ვაჩეიშვილი, დანარჩენები მაგიდის გასწვრივ ისხდნენ, ხუთი - ერთ მხარეს და ხუთი - მეორე მხარეს. დირექტორის ხელმარცხნივ, მაგიდის დასაწყისში, მოადგილეები ისხდნენ, ჯერ პირველი, მერე მეორე. პირველი ალექსანდრე ღუდუშაური იყო, წყნარი, ბუნჩულა და უპრეტენზიო კაცი, რომელიც, თუ ძალით არ ჩარევდნენ, თავისი ნებით არაფერში ერეოდა. საერთოდ, როგორც ცნობილია, თანამედროვე იერარქია მოითხოვს, რომ კიბის პირველი საფეხურის შემდეგ, სადაც დირექტორი დგას, მომდევნო რამდენიმე საფეხური ცარიელი იყოს და მხოლოდ კარგა ქვემოთ, ისეთ ადგილას, საიდანაც რიგითი თანამშრომლები უფრო ახლო არიან, ვიდრე დირექტორი, სხედან მოადგილეები და სხედან ძირითადად უსაქმოდ, რადგან დირექტორი მათ ნაკლებად ენდობა და ამიტომ ყველაფერს თვითონ აკეთებს. ზოგ მოადგილეს ასეთი საეჭვო მდგომარეობა არაფრად ეჭაშნიკება, ალექსანდრე ღუდუშაურს კი იგი სავსებით აკმაყოფილებდა და ის ერჩივნა, რაც ნაკლები თავსამტვრევი ექნებოდა. საერთოდ, უკვე ისეთ ასაკში იყო, როცა ცხოვრების საუკეთესო ნაწილი დიდი ხანია უკან დარჩა, ახალგაზრდობის იმედები და ოცნებები ნაწილი ასრულდა და ნაწილიც აუსრულებლად დაჭკნა, ისე რომ მშვიდი ინერციის მეტი წინ აღარაფერი ედო. ინერციას კი ალექსანდრე ღუდუშაური დიაღაც რომ აფასებდა და, საერთოდ, მიაჩნდა, რომ ამ ფუნდამენტური ცნების მიმართ ადამიანების დამოკიდებულება სერიოზულ გადახედვას საჭიროებს. თუმცა ერთი ნატვრა მაინც შემორჩა, რომლის ასრულება, მისი აზრით, ჯერ კიდევ შეიძლებოდა: იგი ისტორიას ასწავლიდა და ძალიან უნდოდა მოსწავლეებს მისთვის ჰეროდოტე შეერქმიათ. ამ მიზნით ისტორიის მამას გაცილებით უფრო ხშირად (ზოგჯერ უადგილოდაც) ახსენებდა ხოლმე, ვიდრე მის შედარებით გვიანდელ კოლეგებს. მაგრამ მოსწავლეებმა, რომლებიც უტყუარი ალღოთი გრძნობდენ, რა ურჩევნია მასწავლებელს და რა არა, არ აუსრულეს ნატვრა და არ შეარქვეს ჰეროდოტე. სამაგიეროდ შეარქვეს ჰეროდე, რაც სრულიად გაუგებარი იყო, რადგან ძნელი დასაჯერებელია, ბავშვებს გაგონილი ჰქონოდათ შორეული, ბუნდოვანი და საეჭვო ლეგენდა სისხლის აღრევის თაობაზე, რაც თითქოსდა ალექსანდრე ღუდუშაურის ახალგაზრდობის წლებს ედო ლაქად. ალექსანდრე ღუდუშაურის გვერდით იჯდა ეთერ გვალია ანუ „შმაგი ეთერი“, როგორც ბავშვები ეძახდნენ, მეორე მოადგილე, რომლისაც მოწაფეებს ყველაზე მეტად, თვით დირექტორზე მეტადაც კი, ეშინოდათ. არა იმიტომ, რომ ქალი იყო, არამედ იმიტომ, რომ უიმედოდ შეყვარებული იყო და, ბუნებრივია, ჯავრს მოსწავლეებზე იყრიდა. სიყვარულით კი დირექტორი უყვარდა, რასაც, მართალია, სიტყვიერად არ ამხელდა, მაგრამ სხვა ყველა შესაძლებელი საშუალებით გამოხატავდა. თათბირებზე და სხდომებზე სევდიანად მიბნედილ თვალებს არ აშორებდა და ამ თვალებში არა მარტო დირექტორს, არამედ ყველას, ვისაც კი ამის სურვილი ჰქონდა, დაწვრილებით შეეძლო წაეკითხა, გულში რა ედო. დღე ერთი იყო და ათჯერ მაინც შეაკითხავდა კაბინეტში. თუ საქმე არაფერი ჰქონდა, რამეს მოიგონებდა. ორი საქმე თუ ჰქონდა, ორივეს ერთდროულად არ მოითავებდა, რათა ხელმეორედ შესვლისთვის საბაბი შემოენახა. მის ცალმხრივ სიყვარულს საუკეთესო წამები მაშინ უდგებოდა, როცა რაიმე ხელმოსაწერი ქაღალდი შეჰქონდა. ასეთ დროს წინიდან კი არ მივიდოდა მაგიდასთან, როგორც სხვები შვრებოდნენ და როგორც, საერთოდ, წესია, გვერდიდან მიადგებოდა, ხელმოსაწერ ქაღალდს წინ დაუდებდა, თვითონაც დაიხრეოდა, ისე რომ მისი სხეულის რომელიმე ნაწილი დირექტორის სხეულის რომელიმე ნაწილს შეჰხებოდა და თავის სხეულში დატრიალებული დენი დირექტორის სხეულისთვის გადაეცა, თან ამ დროს ჩქარ-ჩქარა და მძაფრად სუნთქავდა. დირექტორი, რომელსაც არავითარი სექსუალური გასაჭირი არ ადგა (ან კი რა სექსუალური გასაჭირი უნდა დადგომოდა მისი სილამაზისა და სითამამის პატრონს!), მოადგილის გრძნობებს არ იზიარებდა (თუმცა შეტყობით ატყობდა) და განუხრელად იცავდა დაუწერელ კანონს, რომლის მიხედვითაც ხელმძღვანელი საკუთარ სამწყსოში სამიჯნურო ინტრიგებს უნდა ერიდოს, თორემ, ადვილი შესაძლებელია, ერთ მშვენიერ დღეს ყველაფერი ძმრად წამოსდინდეს. ასე რომ ეთერ გვალია, ვისაც ის კარი, რომლისკენაც დაუოკებლად მიილტვოდა, დაკეტილი დახვდა, ხოლო იმ კარისკენ, რომელიც ყურთამდე იყო ღია (რადგან შიგნით თვინიერი ქმარი ელოდებოდა), თავად აღარ მიუდიოდა გული, სულ მთლად მშრალზე დარჩა. ასეთ ვითარებაში კი არ შეიძლება არ დაგროვდეს ჭარბი მუხტები, რომლებიც ყველაზე იოლად მოსწავლეების თავზე ფეთქდება. ეთერ გვალიას შემდეგ მოდიოდნენ მათემატიკის მასწავლებელი, ჩუმი და უაღრესად თავაზიანი გურამ ხომერიკი, რომელიც ამავე დროს ქალაქის ჩემპიონიც იყო ასუჯრედიან შაშში, რითაც სკოლა ძლიერ ამაყობდა, ჩვენი სოლომონი და ნესტან ვაჩეიშვილი. მაგიდის მეორე მხარეს პირველი იჯდა ქალბატონი ცისანა, მერე ბატონი დიმიტრი, ბესარიონ ჭედია, ნატალია დავიდოვნა და კატო მასწავლებელი. ბოლოში, დირექტორის პირდაპირ, როგორც ითქვა, ნუკრი ვაჩეიშვილი იჯდა.</span><br/> <span class="font-size-3"> როდესაც მაგიდასთან ყველანი მოხერხებულად დასხდნენ და სკამების ხრიგინი მიწყდა, დირექტორმა მარჯვენა ხელით ჭრელი, ფოთლებიანი ჰალსტუხის სქელი ნასკვი შეისწორა, თუმცა ამის საჭიროება არ ყოფილა, რადგან ნასკვი მწვანედ მოელვარე პერანგის საყელოს ორივე წვეტიდან, რომლებზედაც უფუნქციო ღილები ისხდა, აბსოლუტურად თანაბარი მანძილით იყო დაშორებული (რის გამოც დირექტორის ჟესტსაც ფორმალური ხასიათი ჰქონდა: ცერითა და შუა თითით მან ოდნავ მისწი-მოსწია ჰალსტუხის ნასკვი, მერე ოდნავ ასწი-დასწია და საბოლოოდ იმავე ადგილას დატოვა, სადაც პროცედურის დასაწყისში იყო), და თქვა: - ერთი საჭირბოროტო საკითხი გვაქვს გადასაწყვეტი და ამიტომ შეგკრიბეთ. იმდენად მძიმე საკითხია, რომ აგერ, ქალბატონი ცისანას შეწუხებაც კი მოგვიხდა, - დირექტორმა ხელი წაიღო და ქალბატონ ცისანას მაჯას, რომელიც მაგიდაზე იდო, ოდნავ შეეხო, რათა ამით განათლების განყოფილებაში თავისი პოზიციის სიმტკიცისათვის კიდევ ერთხელ გაესვა ხაზი. ქალბატონმა ცისანამ პასუხად თვალები დახუჭა და გაახილა; ისე დახუჭა და გაახილა, თითქოს ორი პატარა, ოვალური, ოდნავ ნაოჭდაყრილი თეატრალური ფარდა ორ სცენაზე ერთდროულად დაეშვა და აიწია, ხოლო ეთერ გვალიას, რომელიც მარჯვენა ხელისგულს ნიკაპით დაყრდნობოდა და დირექტორს თვალმოუშორებლივ შესცქეროდა, სახეზე ტკივილმა და რისხვამ გადაუარა. დირექტორმა კი განაგრძო, - მშობელთა კოლექტიური განცხადებაა შემოსული. ორი დღის წინ გადმოგვიგზავნა განათლების განყოფილებამ. კიდევ გიმეორებთ: საკითხი რთულია, მძიმე და მტკივნეული. ამიტომ გთხოვთ გულდასმით მოისმინოთ და ყველამ მიიღოთ მონაწილეობა განხილვაში. აბა, ბესარიონ, წაიკითხე.</span><br/> <span class="font-size-3"> დირექტორი ქალბატონი ცისანასკენ გადაიხარა. ქალბატონმა ცისანამ, ეს რომ შენიშნა, ყური მიუშვირა (პატარა და თხელი, თითქმის გამჭვირვალე ყურები ჰქონდა). დირექტორმა რაღაც ჩასჩურჩულა. ქალბატონმა ცისანამ თავი დაუქნია (მერეც, მთელი სხდომის განმავლობაში, დირექტორი დროდადრო გადაიხრებოდა და მოშვერილ ყურში რაღაცას ჩასჩურჩულებდა, რაზედაც ქალბატონი ცისანა თავს უქნევდა).</span><br/> <span class="font-size-3"> ბესარიონ ჭედიამ პიჯაკის ჯიბიდან პატარა, მრგვალშუშებიანი სათვალე ამოიღო, ცხვირსახოცით კარგად გაწმინდა, გაიკეთა და საქაღალდე გაშალა.</span><br/> <span class="font-size-3">ბესარიონ ჭედია ყურცქვიტა კაცი იყო, ტანმორჩილი, გამხდარი და სულ მთლად ქაჩალი. სამაგიეროდ ულვაში ჰქონდა ძალიან გრძელი. ულვაში, ისევე როგორც ცხვირი, თითქმის ნიკაპამდე სწვდებოდა და სიარული იცოდა რაღაც უცნაური - ფიცხი და მუქარიანი. თქვენკენ მომავალს რომ დაინახავდით, განსაკუთრებით თუ ბინდი იყო და მაინცდამაინც არც სიმამაცით გამოირჩეოდით, გული შეგიქანდებოდათ და ადვილად შეიძლებოდა შეგქმნოდათ ცრუ შთაბეჭდილება, თითქოს ჯიბეში რევლოვერი ედო. სინამდვილეში უწყინარი კაცი იყო. წერა-კითხვა უყვარდა და ხმა ჰქონდა ისეთი ბოხი, მსუყე და სასიამოვნო, რომ დაგელაპარაკებოდათ, გეგონებოდათ, კი არ ლაპარაკობს, არამედ რაღაცას ძალიან გემრიელსა და სასარგებლოს ჭამსო. ამიტომ, თუკი სკოლაში რამე საჯარო წაკითხვას საჭიროებდა (საჩივრები, მადლობები, წინადადებები და სხვ.), ყველაფერს ის კითხულობდა. დაწერითაც ყველაფერს ის წერდა, მოყოლებული დირექტორის გამოსვლათა ტექსტებიდან და ნაირ-ნაირი საანგარიშო მოხსენებებიდან, დამთავრებული კოლეგების დახასიათებებით, შუამდგომლობებით, უბრალო განცხადებებით... ამაში არავითარ გასამრჯელოს არ იღებდა. მეტიც: მოცილე რომ გამოსჩენოდა, ალბათ იქით მისცემდა გასამრჯელოს, ოღონდაც თავიდან მოეშორებინა, ისე უყვარდა ეს საქმე. განსაკუთრებით წერა. უყვარდა და ემარჯვებოდა კიდეც. მართალია, შიგადაშიგ შეცდომებსაც უშვებდა, მაგრამ ეს შეცდომები უმნიშვნელო იყო და, საერთოდ, შეუმცდარი ვინ არის ამქვეყნად! მშობელთა კოლექტიური განცხადებაც, ჩვეულებისამებრ, ნელა წაიკითხა, გემრიელად, გამოთქმით, სასვენ ნიშნებთან ხანგრძლივად ჩერდებოდა და მსმენელებს საშუალებას აძლევდა უკვე წაკითხული აუჩქარებლად და გულდინჯად გადაემუშავებინათ. ეს იყო მხოლოდ, ცოტას კეკლუცობდა, რათა კოლეგები შეცდომაში შეეყვანა და თავის მსახიობურ ნიჭზე, რომელიც სინამდვილეში ჩანასახის სტადიაში იმყოფებოდა, მათთვის არასწორი წარმოდგენა შეექმნა, გარდა ამისა, კილო ჰქონდა ყალბი, სიტუაციისთვის შეუფერებელი და ცოტა ორჭოფულად საზეიმო, როგორც მხცოვან ოფიცერს, რომელიც თვითმოქმედების საღამოზე საკუთარ ლექსს კითხულობს, მაგრამ დანამდვილებით ჯერ კიდევ არ იცის, კარგია ლექსების წერა თუ ცუდი.</span></p>
<p style="text-align: right;"><span class="font-size-4" style="color: #0000ff;"><a href="http://www.qwelly.com/group/literature/forum/topics/solomonian" target="_blank"><span style="color: #0000ff;">*გაგრძელება*</span></a></span></p> მაღალი კაციtag:www.qwelly.com,2016-10-10:6506411:Topic:12007192016-10-10T10:21:18.807ZKakhahttps://www.qwelly.com/profile/Kakha
<div style="font-size: 16px; color: black;"><p>ერთ მხარეს კლდეა, მეორე მხარეს ხევი. შუაში ნაცრისფერი გზა გადის. ნაცრისფერ გზაზე ავტობუსი მირახრახებს.</p>
<p>მგზავრები ინჯღრევიან და ერთმანეთს მხრებით ეჯახებიან (რასაც მერე გამოლაპარაკების საბაბად იყენებენ). ზოგჯერ, როცა ავტობუსი მოულოდნელად შეანელებს სვლას, სკამებიდან ისე წამოიწევიან, თითქოს გაფრენას აპირებენო. სინამდვილეში გაფრენის საშიშროება არ არსებობს, მაგრამ უკან დაშვებისას რომ არაფერი იტკინონ, ცდილობენ, სიმძიმის ცენტრი ტერფებზე გადაიტანონ…</p>
</div>
<div style="font-size: 16px; color: black;"><p>ერთ მხარეს კლდეა, მეორე მხარეს ხევი. შუაში ნაცრისფერი გზა გადის. ნაცრისფერ გზაზე ავტობუსი მირახრახებს.</p>
<p>მგზავრები ინჯღრევიან და ერთმანეთს მხრებით ეჯახებიან (რასაც მერე გამოლაპარაკების საბაბად იყენებენ). ზოგჯერ, როცა ავტობუსი მოულოდნელად შეანელებს სვლას, სკამებიდან ისე წამოიწევიან, თითქოს გაფრენას აპირებენო. სინამდვილეში გაფრენის საშიშროება არ არსებობს, მაგრამ უკან დაშვებისას რომ არაფერი იტკინონ, ცდილობენ, სიმძიმის ცენტრი ტერფებზე გადაიტანონ და ინერციის ძალას რაღაცა დაუპირისპირონ.</p>
<p>ავტობუსში ხალვათობაა, თუმცა დასაჯდომი ადგილები თითქმის მთლიანად დაკავებულია (სულ ბოლო მერხია თავისუფალი. იქ მხოლოდ ერთი მთვრალი კაცი ზის, რომელსაც პორტფელი ორივე ხელით მაგრად ჩაუბღუჯავს და საიმედოდ ჩაუხუტებია გულში).</p>
<p>მძღოლს უკან გადავარცხნილი თმა, დაბალი შუბლი, მასიური სახე, სქელი, ჯაგარა წარბები და იმედგაცრუებული გამომეტყველება აქვს.</p>
<p>მგზავრები ჭრელი ხალხია. ყველას თავისი გზა აქვს, თავისი მიზანი და თავისი ქერქი. მაგრამ ამ სიჭრელეში არის ერთი საერთო ფერი, ერთი საერთო ნერვი, რომელიც ყველას კრავს, ყველას აერთიანებს, ყველას ერთ წრეში აქცევს და ბიოლოგებსა და სოციოლოგებს სახეობრივი კლასიფიკაციის საშუალებას აძლევს. ეს ის საერთო ნერვია, რის გამოც მგზავრები მშვიდობიანად სხედან ერთმანეთის გვერდით, ერთმანეთს არ ერჩიან და ერთმანეთის არ ეშინიათ. მეტიც: საერთო ნერვი, საერთო ფერი აიძულებთ ერთმანეთის იმედი ჰქონდეთ, პატივი სცენ ერთმანეთს, გაუფრთხილდნენ და ზურგი გაუმაგრონ. ასეც იქცევიან.</p>
<p>ავტობუსში ცხელა და ოფლის სუნი დგას. მაგრამ მგზავრებს ეს არ აწუხებთ. კარგი ხანია შეეჩვივნენ და ვეღარ გრძნობენ.</p>
<p>მგზავრებს თითო ხელი საერთო ნერვზე უკიდიათ და უდრტვინველად სხედან საერთო წრეში, სადაც მშვიდობიანი თანაარსებობისა და ურთიერთგაფრთხილების წესი მოითხოვს, რომ ნამდვილი მღელვარება სიმშვიდის ფარგლებში ჩაეტიოს, ნამდვილი ემოციები რაციონალურად დაიხარჯოს და ნამდვილი აღშფოთება ზუსტად იქნას დოზირებული.</p>
<p>მიუხედავად სიცხისა, ავტობუსში სიხალისეა, მხიარულება და სასაუბრო თემათა მრავალფეროვნება.</p>
<p>მაგალითად, სქელი, ფაშფაშა დედაკაცი (წინა რიგში, ფანჯრის მხარეს), რომელსაც პატარა თავი, განიერი ყბები, ორკეცი ღაბაბი და უზრდელობამდე კმაყოფილი სახე აქვს, ზნეობრივ პრობლემებს იკვლევს.</p>
<p>(ეს ჩვენი ნაქები გულიკო თურმე კაი ორი წელიწადია უნამუსოდ დაეთრევა კუროებში. აბა! ქმარს, როგორც წესია, მისი უსაქციელობა ყველაზე ბოლოს შეუტყვია. უბანში კაცი არ იყო დარჩენილი, ეს ამბავი რომ არ სცოდნოდა. ეგ კი არა, თითისტოლა ღლაპები, არაფრისგან არაფერი რომ არ გაეგებათ, ერთმანეთს ეპატიჟებოდნენ თურმე, წამო, ჭალაში წავიდეთ, გულიკობანა ვითამაშოთო. აბა! ისე, რომ გაუგია, ნამეტანი კი წყენია საწყალს. გულდათუთქულს უთქვამს თურმე, ჩემი გულნარასგან ასეთ რამეს სწორედ არ მოველოდიო. ოჯახის დანგრევა მაინც ვერ გაუბედია. კი არ გაემტყუნება! კაი ათი წლის ცოლ-ქმარი არიან და გაუჭირდებოდა, აბა რა იქნებოდა მიჩვეულის გადაჩვევა. პირობა კი დაუდვია იმ არდასაცლელს, მეტს აღარ ვიზამო, მაგრამ, ქალმა თუ გაიწია, იმას პირობით კი არა, ჯაჭვით ვერ დააბამ. კბილით დაგიღრღნის იმ ჯაჭვს და თავის უზნეობას მაინც იზამს).</p>
<p>მეორე ქალი, რომელიც ამ ამბავს ხარბი ყურადღებით ისმენს, იმ ასაკსაა მიტანებული, როცა „გულიკოს ეფექტი“ თანდათან განყენებულ თეორიად იქცევა. ჩათქვირებულ სხეულს სიმკვრივე უკვე დაუკარგავს და უმიზნო დეკოლტეს ქვეშ ამოზნექილი შემოდგომის მკერდიც გედის გაჭიანურებულ სიმღერას მიუგავს. იქნებ ამიტომაცაა, რომ ფაშფაშა მეზობლის ნაამბობი ზედმეტად ახლო მიაქვს იმ თავის მოშიშვლებულ გულთან, ერთიანად წამოპილპილებული თვალებიდან აღშფოთების ცეცხლს აკვესებს და იმ ცოდვიან გულიკოს სულ ისეთი რჩეული ზედსართავი სახელებით იხსენიებს, როგორიცაა, „წუპაკი“, „მიწაწასაყრელი“ (არა „მიწადასაყრელი“, როგორც სხვა, ნაკლებგაწიწმატებული ქალი იტყოდა, არამედ „მიწაწასაყრელი“) და „გავარდნილი“. (ეს ზნეობრივი გააფთრება სავსებით გასაგები რეაქციაა. ამას იოლად მიხვდებიან ისინი, ვისაც არასოდეს მისცემია შემთხვევა საყვარელი გაეჩინა, ან, კიდევ უკეთესი, ერთხელ მიეცა ასეთი შემთხვევა და ისიც ხელიდან გაუშვა).</p>
<p>პატარა ტანის, გამხდარ, ლოყებჩაცვენილ ახალგაზრდას, რომელსაც შუაში გაყოფილი და სუფთად გადავარცხნილი შავი თმა აქვს, სწორნაკვთებიანი სახე, გულღია გამომეტყველება და თაფლისფერი, ჭკვიანური თვალები, გრძელულვაშიანი ჭაღარა გლეხი მოუგდია ხელთ და პატრიოტიზმის პროცედურას უტარებს.</p>
<p>(ყველამ თავი დაგვანებოს, ძია კაცო, თუ შეიძლება! ჯერ იმდენი გააკეთონ, რამდენიც ჩვენ გაგვიკეთებია, და მერე გველაპარაკონ. ჩვენ, ჩემო ბატონო, სისხლიც ბევრი დავღვარეთ და ოფლიც. და, საერთოდ, საქარავნო გზა საქართველოზე გადიოდა. ვინ გამოხატა ერის ლიტერატურული გენია ისე უხვად, როგორც რუსთაველმა, ბარათაშვილმა, გალაკტიონმა? ვაჟა-ფშაველაზე არაფერს ვამბობ. ერთ მოზრდილ ერს მარტო ცოტნე დადიანის თავდადება ეყოფოდა სატრაბახოდ. ჩვენ კი, ვინ მოთვლის, რამდენი ცოტნე დადიანი გვყავდა, რამდენი მინდია და, როგორც პოეტი იტყვის, „და რამდენი კიდევ ყაზბეგი“! მაგრამ არ ვტრაბახობთ. იმიტომ რომ არ გვიკვირს. ჩვენთვის ეს ჩვეულებრივი ამბავია, ასე ვთქვათ, ნორმალური სიტუაცია).</p>
<p>ჭკვიანთვალებიანი ახალგაზრდა ვაჟა-ფშაველას ხსენებაზე რატომღაცოდნავ დაიმორცხვებს და ხმასაც დაუწევს, ჭაღარა გლეხი დაინტერესებული და, ცოტა არ იყოს, შეფიქრიანებული უსმენს და, შიგადაშიგ, თეთრი, აპრეხილი ულვაშები უცნაურად უთრთის.</p>
<p>ვეება, ბეჭებგანიერი ჯეელი (ბრტყელი თავი, სქელი, შუბლზე ჩამოშლილი თმა და გაუპარსავი პირისახე) ისე ზის, რომ სკამის სამი მეოთხედი უჭირავს. და თუმცა მის თანამოსაუბრეს, კაფანდარას, გაძვალტყავებულს, თვალებგამოღლაპულს, რომელსაც ისეთი შესახედაობა აქვს, კარგად თუ არ დააკვირდი, ვერც მიხვდები, გამურულია, შავია, თუ სულაც ბოლში გამოყვანილია, იმ დარჩენილ ერთ მეოთხედზე მეტი არც სჭირდება, მაინც ისე საცოდავადაა მიკუნჭული კუთხეში, როგორც ეს დაჩაგრულსა და გაუბედურებულ კაცს შეეფერება.</p>
<p>(ბიჭო, შე კაი დედმამიშვილო, თუ დალევა არ შეგიძლია და, საერთოდ, თუ გალსტუკით ხარ დაბადებული, რას წამომიჯექი ამ მამაპაპურ სუფრაზე, რომ წამომიჯექი! მოვდივარ მე ბიბლიოთეკაში და გიშლი ხელს? კარგი, მოხვედი – მოხვედი, ბოლოში მაინც დაჯექი, შე კაცო, და ისე იყავი, ვითომ არა ხარ. მამალივით რომ მოიფხორები და ჭრელ გალსტუკს მოაფრიალებ, რატომ იმას არ ფიქრობ, რომ შეიძლება ეგ ჭრელი გალსტუკი ცუდად ჩამყვეს გულში! ამის მერე რომ კიდევ სუფრის თავში გამომეჯგიმები და მეტრიან ენას წაიგდებ, გაგლახავ, თუ ძმა ხარ, აბა რას გიზამ! ბიჭო, შე მამაცხონებულო, ხომ იცი, ორ ბოთლ ღვინოს რომ დავლევ, ის ორი ბოთლი ღვინო ვინმეზე უნდა გამოვინელო. რას მეჩხირები თვალში! ოჯახაშენებულო, ან გვერდზე მიდექი, ან მითხარი მაინც, ჩემი დირექტორის სასიძო თუ ხარ, და სხვას გავლახავ, ჩემთვის სულ ერთი არ არის! სამსახურს რატომ მაკარგვინებ და საციხედ რატომ მიხდი საქმეს! ის ორი გროში რომ არ მქონოდა შავი დღისთვის გადანახული, ხომ ციხეში უნდა ვყოფილიყავი ახლა! ციხეში გამძლები ვარ მე?!)</p>
<p>ბოლო სიტყვებზე პერანგის ქვედა ღილსაც იხსნის, ბანჯგვლიან მკერდს გამობურცავს და საწყალობელი თვალებით მიაჩერდება თანამოსაუბრეს. თანამოსაუბრე ერთს ხარბად შეხედავს უზარმაზარ მკერდს, მერე ტუჩებს უცნაურად მოპრუწავს, სწრაფად აარიდებს თვალს და ფანჯარაში დაიწყებს ყურებას.</p>
<p>მარცხენა მხარეს, შუა რიგში, ბიჭი და გოგო ზის. ბიჭი მაღალია, დიდშუშებიანი სათვალე უკეთია, გრძელი თმა აქვს და სერიოზული სახე. გოგო ძალიან ლამაზია, გახეხილი ჯინსი და მკვრივ სხეულზე მჭიდროდ შემოტმასნილი ბიჭური ხალათი აცვია.</p>
<p>(შეგრძნების ორგანოები იარაღია, მეტი არაფერი. ჩვეულებრივი იარაღი, როგორც ჩაქუჩი, როგორც კალამი, როგორც რადიომიმღები. ჰო! აი, ეს კარგი შედარება მოვიფიქრე! – სამყარო გადამცემია, ადამიანი კი – მიმღები, რომელიც ხუთ ტალღაზე მუშაობს, რაკი შეგრძნების ხუთი ორგანო აქვს. სამყარო უამრავ სხვადასხვა სიგნალს გვიგზავნის თავისი არსებობის შესახებ. ჩვენ მათგან მხოლოდ ნაწილს აღვიქვამთ, კერძოდ, იმ ხუთს, რომლებიც ჩვენს ტალღებს შეესაბამება. მაგრამ რაკი სიგნალი მრავალგვარია, მიღებაც მრავალგვარი უნდა იყოს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ არსებობს ჩვენგან განსხვავებული ცნობიერება, რომელსაც სხვა იარაღები, შეგრძნების სხვა ორგანოები აქვს. ერთდროულად ერთსა და იმავე სივრცეში არსებობს უამრავი ცნობიერება, რომლებიც სამყაროს სხვადასხვა სახით აღიქვამენ. ოღონდ ეს მრავალი ცნობიერება თავთავიანთ განზომილებაში იმყოფება. მეცნიერებას კი გულუბრყვილოდ ჰგონია, თითქოს ჩვენი ხუთი საცოდავი ორგანო სამყაროს ყველა პარამეტრს ამოწურავს. მეცნიერება ხუთი პაწაწკინტელა წერტილის მიხედვით ცდილობს უსასრულო სამყაროს ხატი შექმნას. რა ჭეშმარიტებაზე შეიძლება ასეთ დროს ლაპარაკი!)</p>
<p>ბიჭი ისეთი ყოვლისმომცველი გატაცებით ლაპარაკობს, რომელიც მოგვიანებით, როცა აღტკინება გაივლის, ყელში ცივ სიმშრალესა და სიცარიელის გაუგებარ გრძნობას ტოვებს ხოლმე. ლამაზი გოგო თვალს არ აშორებს. მისი ოდნავ მიბნედილი მზერა ბიჭის სახეს ელამუნება, ტუჩებზე შედარებით ხანგრძლივად ჩერდება. აშკარაა, სამეცნიეროფანტასტიკურ სიგნალებს ისე ბეჯითად არ აღიქვამს, როგორც ამას მოსაუბრის ცეცხლოვანი თავდავიწყება მოითხოვს. გოგო დროდადრო სახეს ძალიან ახლოს მიუტანს სახესთან და თავის მხრივ გახშირებული სუნთქვის მძაფრ სიგნალებს უგზავნის, მაგრამ მისი სიგნალები უკვალოდ იკარგება, რადგან ბიჭი სხვა ტალღაზე მუშაობს.</p>
<p>მძღოლი დროდადრო სარკიდან გამოხედავს სალონს, წამით თვალს გადაავლებს თავის სამწყსოს და მერე ისევ ნაცრისფერ გზაზე გადააქვს ყურადღება.</p>
<p>უფრო მნიშვნელოვანი ავტობუსში არაფერი ხდება.</p>
<p>ცხადია, მგზავრი სხვაც ბევრია (ღიპიანი, ლოყებღაჟღაჟა კაცი, შავებიანი დედაბერი, სუფთად ჩაცმული, სუფთად გაპარსული და სუფთად დავარცხნილი ოხუნჯი ახალგაზრდა, მკერდმაღალი და ტუჩებშეღებილი ქალი და სხვა.), სხვა თემებიც მუშავდება (ეკონომიური, პოლიტიკური, სოციალური და ასე შემდეგ), მაგრამ ეს ყველაფერი ძირითადი მგზავრებისა და ძირითადი თემების წვრილმანი ვარიაციებია და მათზე არ შევჩერდებით.</p>
<p>სულ ბოლო რიგში, როგორც უკვე ითქვა, ერთი მთვრალი კაცი ზის, პორტფელი ორივე ხელით ჩაუბღუჯავს, გულში საიმედოდ ჩაუკრავს და, ძილი რომ არ მოერიოს, ბეჯითად და უშედეგოდ ცდილობს უაზრო თვალების არეული ფოკუსი წინა რიგში (მისკენ სახით) მჯდომი ქალის თეთრ მუხლებზე გაასწოროს.</p>
<p>შეიძლებააღვნიშნოთ კიდევ ახალგაზრდა ქურდი, რომელიც მოწყენილი და ცოტა გაღიზიანებული დგას უკანა კართან. მას იღლიაში დაკეცილი გაზეთები ამოუჩრია, შარვლის უბე შეუკრავი აქვს და აშკარად უკმაყოფილოა იმით, რომ ავტობუსში ასეთი ხალვათობაა.</p>
<p>რაც შეეხება იმ მაღალ კაცს, თავისთვის რომ ზის ჟურნალში თავჩაგრული, მას ჯერჯერობით არავინ ამჩნევს (მომდევნო გვერდებზე, იცოცხლეთ, იგი ყურადღებას მიიქცევს. დაბნეულ მგზავრებს ისე აერევათ, ისე აეშლებათ და ისე აებურდებათ წლობით ნახარისხევი, დანომრილი და ანბანზე გაწყობილი ემოციები, რომ კარგა ხანს მოუნდებიან მათს ხელახლა გაცალკევებასა და თავთავის ადგილას დალაგებას). როდის ამოვიდა, ისიც არავის გაუგია (გარდა იმ ქალისა, რომელიც მის გვერდით ზის, ფანჯრის მხარეს).</p>
<p>ამოსვლით კი კარგა ხანია ამოვიდა. ამოვიდა უსაშველოდ მაღალი, გამხდარი, ბეჭებში მოხრილი. გრძელი სახე და გრძელი, წვეტიანი ცხვირი აქვს. ქერა თმა კეფაზეღა შემორჩენია. ძველი, გაცრეცილი, ყავისფერი კოსტიუმის ქვეშ თეთრი ხალათი აცვია და წვრილკვანძიანი, შავი ჰალსტუხი უკეთია. ხელში გატენილი საქაღალდე უჭირავს. ამოვიდა, დაჯდა საქაღალდიდან რაღაც ჟურნალი ამოიღო, ჩარგო შიგ თავი და აღარც აუწევია. გვერდით მჯდომმა ქალმა, რომელსაც ზომაზე დიდი მკერდი და წითლად შეღებილი ტუჩები აქვს, ერთი მოხედა, უკმაყოფილოდ აიბზუა ცხვირი და მრგვალი გავა ოდნავ, მაგრამ აშკარად დემონსტრაციულად მისწია ფანჯრისკენ. მაღალ კაცს ეს არ შეუმჩნევია.</p>
<p>როდესაც ავტობუსი იმ ადგილს მიუახლოვდა, რომელიც ბედისწერის მიერ წინდაწინვე იყო შეგულებული, მარჯვენა რიგში, ფანჯრის მხარეს მსხდომმა მგზავრებმა მზექალა შორიდანვე შეამჩნიეს (ოღონდ, მზექალა თუ ერქვა, რაღა თქმა უნდა, ჯერ არავინ იცოდა). ამაში საკვირველი არაფერია. საკვირველი, რომ არ შეემჩნიათ, ის იქნებოდა, რადგან, ჯერ ერთი, გაჩერებაზე მის მეტი არავინ იყო, და მეორეც, თუნდაც ხალხით ყოფილიყო გაჭედილი იქაურობა, მისი გარეგნობისა და მისი ჩაცმულობის პატრონი მაინც წამსვე მიიქცევდა ყველას ყურადღებას.</p>
<p>ფერუმარილის სქელი, უსწორმასწორო ფენით მოთხუპნილი სახე თეთრად უბზინავდა და ამ თეთრ ფონზე ალისფრად გაფერადებული ტუჩები ისე ჩანდა, თითქოს თოვლში ყაყაჩო ამოსულიყოს. ქუთუთოებზე და თვალის უპეებში მუქი ცისფერი საღებავი ეცხო, წამწამები შავად მოეთხვარა. ასეთივე შავი, ძალიან მსხვილი და ოდნავ ირიბი ხაზები მისდევდა თვალის კუთხეებიდან საფეთქლებისაკენ. თმა უამრავ წვრილ ნაწნავად ეყარა კისერზე, ტანთ ეცვა რუხი ფერის გულდახურული კაბა, რომელიც კოჭებამდე დასთრევდა და ისეთი ფოჩებით ბოლოვდებოდა, ძველებურ სუფრებს რომ აქვს ხოლმე. კაბის ზემოთ პალტო ეცვა. მართალია, თხელი, საგაზაფხულო პალტო იყო, მაგრამ ამ გაგანია სიცხეში ასეთი პალტოც კაცს გახურებულ ღუმელად მოეჩვენებოდა. თუმცა ეს სხვათა შთაბეჭდილებაა. მზექალას წინაშე, როგორც ჩანს, ტემპერატურის პრობლემა არ იდგა. მას პალტოც ეცვა და ხელთათმანებიც (რომლებიც ზოგიერთი უტყუარი ნიშნის მიხედვით, ერთ დროს თეთრი უნდა ყოფილიყო). მკერდზე უსწორმასწოროდ გამოჭრილი თუნუქის მედალი ეკიდა.</p>
<p>იდგა გზის პირას ლაღი და ამპარტავანი, ფეხებთან მომცრო, შავი ჩემოდანი ედო, მარჯვენა ხელი აეწია და ჭუჭყიანი ხელთათმნის თითებს მსუბუქად უქნევდა ავტობუსს.</p>
<p>მძღოლმა ავტობუსი გააჩერა და უკანა კარი გააღო.</p>
<p>მზექალამ ჩემოდანს ხელი დაავლო და წელში ამაყად გამართული, საკუთარი ღირსების გრძნობით თავით ფეხებამდე გამსჭვალული, დედოფლის აუჩქარებელი ნაბიჯით და თხელი სხეულის ოდნავი რხევით წამოვიდა. ავტობუსთან შეჩერდა და ცოტა შეყოყმანდა, ნაბიჯიც კი გადადგა უკან. წამით ისეთი შთაბეჭდილება შექმნა, თითქოს გამგზავრება გადაიფიქრაო, მაგრამ მერე თავის თავს წყნარად გაუღიმა და ამოვიდა. უნდა ითქვას, რომ, როდესაც მარჯვენა ხელი ავტობუსის ღია კარს მოსჭიდა და გვერდზე გადახრილმა, ჩემოდანი და ცალი ფეხი ერთად შემოდგა საფეხურზე, მის ჰაეროვნებასა და შეუვალ ღირსებაში მცირეოდენი ბზარი გაჩნდა.</p>
<p>მძღოლმა კარი დახურა და ავტობუსმა გზა განაგრძო.</p>
<p>მზექალამ ჩემოდანი დადგა, წელში გამართულმა და თავაწეულმა აუჩქარებლად მოავლო მგზავრებს ამაყი მზერა, მერე იმ მთვრალ კაცს მიუბრუნდა, გულში ჩახუტებული პორტფელით რომ იჯდა და ძილს ებრძოდა, საღებავებად ქცეული წამწამები ნაზად ააფახურა და ჰკითხა:</p>
<p>– ჩემო მთვლემარე მეგობარო, ხომ ვერ მეტყვით, ამ ხომალდს კურსი საით უჭირავს?</p>
<p>მთვრალმა კიდევ უფრო მაგრად მიიკრა გულზე პორტფელი და ძალთა უკანასკნელი დაძაბვით თვალის გახელა სცადა, მაგრამ არაფერი გამოუვიდა. წარბები კი ასწია, მაგრამ ქუთუთოებს ძვრაც ვერ უყო. მაშინ ამ უიმედო საქმეს თავი მიანება და თქვა:</p>
<p>– აამმ... ბლლ... ბ...</p>
<p>რაკი მთვრალისგან დამაკმაყოფილებელი პასუხი ვერ მიიღო, მზექალამ სინანულით გადაიქნია თავი და ახალგაზრდა ქურდისკენ მიტრიალდა, რათა ახლა მისთვის მიეცა იგივე კითხვა. მაგრამ ახალგაზრდა ქურდმა, შესაფერისი სამუშაო პირობების უქონლობით ისედაც განაწყენებულმა, არ მოისურვა მზექალასთან საუბარი. თვალები დაუბრიალა, ჰააო! – ერთი შეუღრინა და მუქარისთვის რომ მეტი დამაჯერებლობა მიეცა, მარჯვენა ბეჭი მოწყვეტით წამოაგდო წინ. მზექალა წამითშეკრთა, მოიკუნტა, თავი მხრებში ჩარგო, თეთრ სახეზე პანიკურმა შიშმა გადაურბინა. მაგრამ შიში მყისვე დასძლია, ისევ გაიმართა, ისევ ლაღი და ამპარტავანი გახდა, უიღბლო ქურდს ერთი გამანადგურებელი ზიზღით შეხედა და უცებ ხმამაღლა, მთელი ავტობუსის გასაგონად შემოსძახა:</p>
<p>– მზე დედაა ჩემი, მთვარე – მამა ჩემი, წვრილწვრილი ვარსკვლავები დაძმებია ჩემი.</p>
<p>ამ განცხადებაზე თითქმის მთელმა ავტობუსმა მოიხედა.</p>
<p>(გარდა მთვრალისა, ორი მძინარე ქალისა და ჩვენი ნაცნობი მაღალი კაცისა, რომელიც კვლავ ჟურნალში თავჩარგული იჯდა. რაც შეეხება მის გვერდით მჯდომ ქალს, იმ ქალმა მაშინვე მოიხედა, ოღონდ, სანამ მზექალას შეხედავდა, მისი მხედველობის არეში კვლავ მაღალი კაცი მოხვდა და ხაზგასმულად უკმაყოფილო სახე მიიღო).</p>
<p>მძღოლმა სარკეში შეავლო თვალი მზექალას, ხმადაბლა გაიცინა და მზერა ისევ ნაცრისფერ გზაზე გადაიტანა.</p>
<p>ფაშფაშა ქალმა, რომელმაც გულიკოს თავქარიანობა სერიოზული მსჯელობის საგნად აქცია, ფართო, კმაყოფილი ღიმილით შეათვალიერა მზექალა და თქვა:</p>
<p>– ვაი, შენ კი მეისპი, შენ!</p>
<p>შავებში ჩაცმულმა კაფანდარა დედაკაცმა, რომელიც მოპირდაპირე რიგში იჯდა, იგივე აზრი ასე გამოთქვა:</p>
<p>– გაქრი, აჰანდე!</p>
<p>ხოლო მის უკან რომ მსუქანი, ღიპიანი, ლოყებღაჟღაჟა კაცი იჯდა, იმ კაცმა ისეთი ხმით დაუმატა, თითქოს ყელში ვიღაც უჭერდა:</p>
<p>– ჯოჯოხეთსაო ერთი მაშხალა აკლდაოო!</p>
<p>ამით ავტობუსმა ამოწურულად ჩათვალა თავისი დამოკიდებულება მზექალასადმი. მოტრიალებული თავები უკანვე მიტრიალდნენ.</p>
<p>მზექალა ერთხანს ახალგაზრდა ქურდის გვერდით იდგა. მართალია, ბოლო სკამი, სადაც მთვრალი იჯდა, თავისუფალი იყო, მაგრამ იქ დაჯდომა არ მოისურვა. ჩემოდანი აიღო, ცოტა წინ წაიწია და წეღანდელივით ხმამაღლა გამოაცხადა:</p>
<p>– პროკრუსტეს სტუმრებო! ხომ ხედავთ, ზენა ქარმა დაუბერა. დაუთმეთ ადგილი უცხო სილამაზეს.</p>
<p>პასუხად აქაიქ სიცილი გაისმა.</p>
<p>ჭკვიანთვალებიანმა ახალგაზრდამ ღიმილითა და გაკვირვებით (ქვედა ტუჩი გამობზიკა და თავი რატომღაც მოწონების ნიშნად დაიქნია) შეხედა მზექალას. მერე თეთრულვაშაპრეხილ მეზობელს მიუბრუნდა:</p>
<p>– პროკრუსტე ერთ კაცს ერქვა. ვინც ზომაზე გრძელი იყო, ფეხებს აჭრიდა. ვინც ზომაზე მოკლე იყო – ჭიმავდა.</p>
<p>– უყურე შენ! – გაიკვირვა თეთრულვაშიანმა და აპრეხილი ულვაში კიდევ უფრო აიპრიხა. – არსენა არ ყოფილა!</p>
<p>– არსენა რად ყოფილა? – ვერ გაიგო ჭკვიანთვალებიანმა, მაგრამ გამოძიება დაეზარა. – ეტყობა ეს ქალი განათლებული ქალია. ეგებ სწორედ განათლებამ გააგიჟა. სად შეუძლია საუკუნეებით გადაღლილ გონებას...</p>
<p>მაგრამ ჭკვიანთვალებიანს ამ დროს მზექალა მიუახლოვდა და შეაწყვეტინა:</p>
<p>– ჭაბუკო, ვერა გრძნობთ, რომ ზენა ქარი უბერავს?</p>
<p>ჭკვიანთვალებიანმა გულღია ღიმილით ახედა, მერე საჩვენებელი თითი გაილოკა, მაღლა ასწია და დარწმუნებით თქვა:</p>
<p>– კი. მართლა უბერავს.</p>
<p>– მაშ, ადექით და დაუთმეთ ადგილი უცხო სილამაზეს.</p>
<p>ჭკვიანთვალებიანი არ დაიბნა. ხელახლა გაილოკა თითი, ხელახლა ასწია მაღლა და თქვა:</p>
<p>– შევმცდარვარ. ჯერ არ უბერავს.</p>
<p>– როცა დაგიბერავს, გვიანი იქნება! – მწყრალად უთხრა მზექალამ და ამაყად შეაქცია ზურგი.</p>
<p>ამაზე მგზავრებს ისევ გაეცინათ. ჭკვიანთვალებიანმა კი პალტოს ქამარში ჩაავლო ხელი, სწრაფად მოსწია და, როცა მზექალამ ამაყად მოიხედა, ისეთი სახით დაიწყო ფანჯარაში ყურება, ვითომ არაფერი ჩაედინოს.</p>
<p>ფაშფაშა ქალმა თავისი ორკეცი ღაბაბი მოატრიალა და ხმამაღლა დაუძახა:</p>
<p>– აქით მოიწი, ერთი, ქალო, შენი კაბის უზორი მაინტერესებს.</p>
<p>მის გვერდით მჯდომმა ქალმა, გულიკოს თავშეკავებულ ქცევაში რომ წეღან ტერმინოლოგიური სიცხადე შეჰქონდა, ხმამაღლა და ცოტა ხელოვნურად გადაიკისკისა.</p>
<p>სათვალიანმა ახალგაზრდამ უკმაყოფილოდ ჩაილაპარაკა:</p>
<p>– რას ერჩიან ამ უბედურს!</p>
<p>მზექალამ ქედმაღლური მზერა მიაპყრო ფაშფაშა ქალის ღაბაბს. მერე უცებ თვალები გადმოუქაჩა, ენა გამოყო და უთხრა:</p>
<p>– ეეე!</p>
<p>იმ ორმა მძინარე ქალმაც გაიღვიძა.</p>
<p>ახლა მხოლოდ ჩანთაჩახუტებული მთვრალი და ჟურნალში თავჩარგული მაღალი კაცი არ იღებდნენ მონაწილეობას საერთო მხიარულებაში.</p>
<p>მზექალა ოდნავ წამოედო ვიღაცის დადებულ ფეხს, დროზე შეიკავა თავი, გასწორდა, კვლავ ამაყი სახე მიიღო და ახალ მსხვერპლს მიადგა.</p>
<p>– გრძნობთ, როგორ უბერავს ზენა ქარი?</p>
<p>მსხვერპლმა, სუფთად ჩაცმულმა, სუფთად გაპარსულმა და სუფთად დავარცხნილმა ოხუნჯმა სწრაფად, გაზეპირებულივით მიუგო:</p>
<p>– ვგრძნობ, აპა არ ვგრძნობ!</p>
<p>– მაშ, დაუთმეთ ადგილი უცხო სილამაზეს.</p>
<p>– მე არა, მარა, – ისევ მომზადებულივით გამოეპასუხა მსხვერპლი. – თუ მოგწონვარ, ჩემს ქალს მოელაპარაკე და იქნება იმან დაგითმოს თავისი ადგილი.</p>
<p>ავტობუსი ხორხოცებდა.</p>
<p>ლოყებღაჟღაჟა ღიპიანმა თავისი ყელში წაჭერილი ხმით წამოიძახა:</p>
<p>– გაჰყე, გოგო, გაჰყე. იგრე შეგინახავს, ზენა ქარს არ მოგაკარებს.</p>
<p>სათვალიანმა ახალგაზრდამ ვეღარ მოითმინა:</p>
<p>– რა არის ბოლოს და ბოლოს! დაანებეთ თავი, თავისი უბედურება ეყოფა საწყალს!</p>
<p>ამ სიტყვებს მხოლოდ მზექალამ მიაქცია ყურადღება. მიხედა სათვალიანს, ინტერესით შეათვალიერა, მერე ახლო მივიდა და უფრო მეტი ინტერესით დააცქერდა. ბოლოს ჰკითხა:</p>
<p>– თქვენ ვისი ტიკიტომარა ბრძანდებით?</p>
<p>სათვალიანმა ტუჩები მოკუმა და თავისთვის ჩაილაპარაკა:</p>
<p>– შენთვის ვამბობ, შე საცოდავო...</p>
<p>მზექალამ სევდიანი სიბრალულით შეხედა. მერე მის გვერდით მჯდომ გოგოს უთხრა:</p>
<p>– თბილად ჩააცვით, გეთაყვა, და ორპირ ქარში ნუ გააჩერებთ, არ გაგიცივდეთ.</p>
<p>გოგომ გაბრაზება დააპირა, მაგრამ ბიჭს შეხედა და სიცილი წასკდა.</p>
<p>სათვალიანის უკან ის მაღალი კაცი იჯდა.</p>
<p>მზექალამ მისკენ გადაინაცვლა და გაშლილ ჟურნალში ჩახედა. ერთხანს თვალებმოჭუტულმა უყურა, ოდნავ დაიხარა კიდეც, მერე ქვედატუჩი გამობზიკა, მხრები აიჩეჩა და ასე მხრებაჩეჩილი გაჩერდა იმის ნიშნად, რომ რაღაცას ძალიან უცნაურსა და ძალიან გაუგებარს წააწყდა. ბოლოს უთხრა:</p>
<p>– ჯერ არ მოუღწევია თქვენამდე ზენა ქარის ქროლვას?</p>
<p>მაღალ კაცს არ გაუგია.</p>
<p>მაშინ მზექალამ მოკაუჭებული საჩვენებელი თითი მხარზე დაუკაკუნა:</p>
<p>– უფლისწულო!</p>
<p>მაღალი კაცი შეკრთა და თავი ასწია. მზექალას დანახვაზე კიდევ ერთხელ შეკრთა, თვალები წამით დახუჭა და გაახილა და ცოტა დაგვიანებით მიუგო:</p>
<p>– ბატონო!</p>
<p>– თვითონ ბატონო და დიდი თავადო! – მზექალამ განებივრებული არისტოკრატის მოწყალე ღიმილით გაუღიმა. – ადგილს ხომ არ დაუთმობთ უცხო სილამაზეს?</p>
<p>მაღალმა კაცმა ხელი დაავლო საქაღალდეს, რომელიც მუხლებზე ედო, გაშლილ ჟურნალთან ერთად ჩაბღუჯა და სწრაფად წამოდგა.</p>
<p>– მაპატიეთ... – დამნაშავის შეწუხებულ სახეზე სიწითლემ გადაჰკრა. – ვერ შეგამჩნიეთ. მაპატიეთ. დაბრძანდით.</p>
<p>მზექალა კაცს მისჩერებოდა და მისი ღიმილი, როგორც ნამი დილის მზეზე, ნელნელა, შეუმჩნევლად გაქრა. ნაკვთები არ გასწორებია და ღიმილისთვის გაწყობილი, მაგრამ უღიმილოდ დარჩენილი სახე ნიღაბს დაემსგავსა. მერე ეს ნიღაბი შეშფოთებითა და გაკვირვებით გაიჟღინთა. უყურებდა მზექალა მაღალ კაცს, რომელმაც თამაშის ნაცნობი და დიდი ხნის დადგენილი წესები მოულოდნელად დაარღვია, და რა ექნა, არ იცოდა. ბოლოს სხვა მგზავრებს მოავლო ფრთხილი და გამომცდელი მზერა, რათა მათგან მაინც მიეღო ამ უცნაური გამოცანის პასუხი. მაგრამ ავტობუსში გაკვირვების დუმილი იდგა. ავტობუსი თვითონ მოელოდა პასუხს. მაშინ მზექალა ნელა, გაუბედავად შევიდა დათმობილ სკამსა და წინა სკამის საზურგეს შუა. ოღონდ შევიდა არა ისე, როგორც ჩვეულებრივ შედიან, არამედ ისე, რომ სახე შეთავაზებული სკამისკენ ჰქონდა, ზურგი კი – წინა სკამის საზურგისკენ. თან მთელი ამ ოპერაციის განმავლობაში მაღალ კაცს უჩუმრად უთვალთვალებდა. მაგრამ მაღალ კაცს, ეტყობა, მოვლენათა შემდგომი მსვლელობა აღარ აინტერესებდა. როგორღაც მოეხერხებინა საქაღალდის იღლიაში ამოჩრაც, ავტობუსის ზედა სახელურზე ხელის მოკიდებაც და ჟურნალის გადაშლაც. იდგა და კითხულობდა. მზექალა ჩაცუცქდა, სკამის საჯდომს ორივე ხელი დაადო და ფრთხილად მიუსვმოუსვა. მერე გათამამდა და უფრო გულმოდგინედ შეამოწმა. ასევე გულმოდგინედ, საფუძვლიანად შეამოწმა საზურგეც. თან ცალი თვალი მაღალი კაცისკენ ეჭირა. ბოლოს შეტრიალდა, ხელები სკამის სახელურებს ჩაავლო და დაიხარა, მაგრამ ერთბაშად მაინც არ დაჯდა. ჯერ ოდნავ შეეხო სკამს და მცირე ხნით გაიტრუნა. მერე ნელნელა დაეშვა. რაკი ამ ოპერაციამ წარმატებით ჩაიარა, გაბედულება მოემატა, თამამად შეტრიალშემოტრიალდა, საზურგესაც გაეხახუნა და უცებ გახარებულმა წამოიწყო:</p>
<p>– რა ვქნა, რა ვუყო თავსაო, ამ ჩემს პატარა ქმარსაო, არცა აქვს შენახვის თავი, არცა მანებებს თავსაო.</p>
<p>ირგვლივ კვლავ გაისმა სიცილი, მაგრამ ეს უღონო, ცოტა არ იყოს, გაუბედავი სიცილი მალევე ჩაქრა. ჰაერი მაღალი კაცის გაუგებარი საქციელით იყო დამუხტული.</p>
<p>მაღალმა კაცმა ცალი თვალით ჩამოხედა მზექალას და ისევ კითხვა განაგრძო. მისმა ყოფილმა მეზობელმა, დიდმკერდიანმა ქალმა, უკმაყოფილო სახე მოატრიალა, მაგრამ, ეტყობა, რაღაცამ შეაშინა, კუთხეში მიიყუჟა და ფანჯარას აეკრო.</p>
<p>მზექალამ კი, სიმღერა რომ მოათავა, თავის ფიქრებს გაუღიმა და სევდიანმეოცნებე ხმით თქვა:</p>
<p>– ეეჰ, აგვისტოს ბოლოს ლამაზი ქალები მოილოგინებენ...</p>
<p>ლოყებღაჟღაჟა ღიპიანმა თავისი ყელში წაჭერილი ხმით ხუმრობა სცადა:</p>
<p>– როგორი დანატრებული ყოფილა, კაცო!</p>
<p>მაგრამ შავებიანი დედაბრის მეტი ვერავინ გააცინა.</p>
<p>ავტობუსის მშვიდ თავდაჯერებაში ბზარი გაჩნდა.</p>
<p>თითო პატარა პროკრუსტე ყველას გვიზის სულში. და ისეთი რამის ჩადენას, რისი ჩადენაც თვითონ არ შეგვიძლია, ვერც სხვას ვაპატიებთ.</p>
<p>(შეძლებაშიც არ არის საქმე. განა ჩვენ კი ვერ დავუთმობდით ადგილს მაგ მზექალას, ვთქვათ, მე – ჭკვიანთვალებიანი პატრიოტი, ან მე – დიდსათვალიანი ფანტასტი, ან მე – პროფესიონალი ოხუნჯი, ან მე, ან მე, ან მე?.. მაგრამ ჩვენ ერთმანეთის დანდობა ვიცით და ერთმანეთის გუნებაგანწყობილებას ვუფრთხილდებით. ჩვენ ჩვენჩვენი სულებიდან ერთი და იგივე ნივთიერება გამოვყავით და საერთო მნიშვნელი შევქმენით, რათა მშვიდად და თანხმობით ვიცხოვროთ. განა ჩვენ არა გვაქვს გულში ფარული ხინჯი? მაგრამ ჩვენ შევთანხმდით, რომ ბედს შევურიგდეთ და გულიკოს ცოდვებს ამოვეფაროთ. ისიც კარგად ვიცით, რომ, როცა ეგ აყლაყუდა ფაცხაფუცხით წამოვარდა და მზექალას ადგილი დაუთმო, სულაც არფიქრობდა ამით სილა გაეწნა ჩვენთვის. მაგრამ ჩვენ ხომ (არ ვამხელთ თორემ) ჩინებულად გვესმის ჩვენი მდგომარეობის ორჭოფულობა! ჩვენ ხომ ვიცით, რომ ჩვენი გაჩუმება არ შეიძლება, რადგან, გავჩუმდებით თუ არა, მაშინვე ჩვენი სიჩუმე ალაპარაკდება!)</p>
<p>არა, ავტობუსი, ცხადია, არ ფიქრობდა და მიზეზების გაცნობიერებას არ ცდილობდა. ოღონდ კალაპოტიდან იყო ამოვარდნილი და ეს აწუხებდა.</p>
<p>სიჩუმე მზექალამ დაარღვია. ჯერ ხელი ასწია და საჩვენებელი თითი მაღალ კაცს იდაყვზე მიუკაკუნა, ხოლო როცა კაცმა ჩამოჰხედა, გაუღიმა, თვალები აუჟუჟუნა და ნაზად უთხრა:</p>
<p>– გმადლობთ.</p>
<p>– რისი მადლობა, რას ბრძანებთ! – მიუგო კაცმა, – პირიქით, ბოდიშს ვიხდი, რომ ვერ შეგამჩნიეთ.</p>
<p>– იქ, სადაც ბავშვობა გავატარე, ასეთ საქციელს, რაღა თქმა უნდა, საგანგებოდ არავინ აღნიშნავს, მაგრამ აქ, დედამიწაზე, განსაკუთრებული სიფხიზლეა საჭირო. ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რომ სულ მცირე სიკეთეც კი არ გამოგვეპაროს. როგორ მოგწონთ ჩემი მედალი?!</p>
<p>მაღალი კაცი დაიხარა, მედალი ყურადღებით დაათვალიერა და გაიღიმა. დიდი პირი ჰქონდა და ღიმილი არ უხდებოდა, რაღაც უცნაურად, სასაცილოდ უგანიერდებოდა სახე.</p>
<p>– საუცხოო მედალია. სადა და ორიგინალური.</p>
<p>ავტობუსი გატრუნული იყო და ისეთი სახე ჰქონდა, თითქოს არაფერი ესმოდა.</p>
<p>– სიმღერისთვის მომანიჭეს. – მზექალამ ალერსით გადაუსვა ხელი მედალს. – იქ, სადაც ბავშვობა გავატარე, ასეთი სიმღერისთვის, რა თქმა უნდა, მედალს არავინ იძლევა, მაგრამ აქ, დედამიწაზე ყველაფერი ძვირად ფასობს. ხანდახან მიკვირს კიდეც, ასე როგორ მოსწონთ ამ სულელებს ჩემი სიმღერა, რომ მედალს მაძლევენ!</p>
<p>– მშვენიერი მედალია, – კიდევ ერთხელ დაადასტურა მაღალმა კაცმა.</p>
<p>– რაც მთავარია, ერთადერთია. თქვენი კეთილშობილების ამბავი დედას და მამას უნდა ვუამბო. უეჭველად ვუამბობ. ამბობენ, მგელი ბატკანს მოერევაო, მაგრამ მე ეგ არ მჯერა. თქვენ როგორ ფიქრობთ, მოერევა?</p>
<p>მაღალმა კაცმა ავტობუსის სახელურს ხელი გაუშვა, გაცრეცილი პიჯაკის ჯიბიდან ცხვირსახოცი ამოიღო და მელოტ თავზე მოისვა. მერე ცხვირსახოცი ისევ ჯიბეში ჩაიდო და ხელი სახელურს მოჰკიდა.</p>
<p>– სიმართლე გითხრათ... შეიძლება მოერიოს კიდეც.</p>
<p>მზექალამ გამომცდელად შეხედა.</p>
<p>– ორ ბატკანსაც მოერევა?</p>
<p>– ორს... უფრო გაუჭირდება, ალბათ, მაგრამ...</p>
<p>მზექალამ გულკეთილად შესცინა.</p>
<p>– სისულელეს ყბედობთ, რაინდო. ბატკნისა ხორცი იჭმევა და არა გამოხედვა. ამას წინათ სიზმარში გველეშაპი ვნახე. საშინლად კეთილი თვალები ჰქონდა. დედაჩემს და მამაჩემს იცნობთ?</p>
<p>– შორიდან.</p>
<p>– გაგაცნობთ როდისმე.</p>
<p>მაღალი კაცი შეკრთა.</p>
<p>– რას ამბობთ! რა ღირსი ვარ!</p>
<p>– კეთილშობილების არც ერთი ნამცეცი არ უნდა დაიკარგოს. – თითი ასწია მზექალამ. მერე საზურგეს მიაწვა, ხელები მუხლებზე დაიწყო და თვალები დახუჭა.</p>
<p>მაღლა კაცმა ჟურნალი დახურა და საქაღალდეში ჩადო.</p>
<p>ცოტა ხნის შემდეგ მზექალამ თვალები ისევ გაახილა. სახეზე ღიმილი ეფინა.</p>
<p>– მზე დედაა ჩემი... – დაიწყო ხმადაბლა, მაგრამ იქვე შეწყვიტა და ისევ მაღალ კაცს მიუბრუნდა. – პატარა რომ ვიყავი, დედამ სხივების აკვანი დამიწნა. სანიტრები გაგიგონიათ?</p>
<p>– დიახ.</p>
<p>– თეთრი ეშმაკები არიან. და ძალიან სწრაფად მრავლდებიან. მელიებივით დასუნსულებენ ყველგან. მაგრამ, თუკი მოინდომებ, შეგიყვარდება. დედა ადრე იძინებდა. სხივების აკვანს მამა მირწევდა. უფროსი დაძმები თავზე დამციმციმებდნენ და ნანას მიმღეროდნენ. მოგისმენიათ როდისმე ვარსკვლავების სიმღერა?</p>
<p>– ბავშვობაში მომისმენია. – მაღალ კაცს ხმა ოდნავ შეეცვალა. – სამწუხაროდ, ცუდად მახსოვს... ქვემოთ კოინდარი იყო, ბლები და კაკლები, ზემოთ – უამრავი კრიალა ვარსკვლავი.</p>
<p>ავტობუსი სუნთქვაშეკრული ისმენდა.</p>
<p>– საოცრად მღერიან, – მზექალამ ისევ დახუჭა თვალები. – რაც მთავარია, ხმა არ ისმის. ხმა, ხომ იცით, როგორ აუხეშებს და აფუჭებს სიმღერას.</p>
<p>– დიახ. – შეცვლილი ხმით დაუდასტურა მაღალმა კაცმა.</p>
<p>– მე თქვენ კარგად მახსოვხართ. – უთხრა მზექალამ. მერე უცებ რაღაცამ გააკვირვა, გასასვლელი ყურადღებით მოათვალიერა, სკამის ქვეშაც შეიხედა მთელი სხეულით გადაკიდებულმა, ისევ კაცს დააცქერდა და შეშფოთებული ხმით ჰკითხა: – ჟურნალი რა უყავით?</p>
<p>კაცმა საქაღალდეზე მიუთითა.</p>
<p>– შევინახე.</p>
<p>– აა! – თქვა მზექალამ, – ასე გატაცებით რას კითხულობდით?</p>
<p>– ისეთს არაფერს. ერთი ვეტერინარის სტატიაა: „როგორ ავირიდოთ ბრუცელოზი“.</p>
<p>– ვეტერინარებმა უნდა აირიდონ?</p>
<p>– დიახ. არა, საქონელს უნდა აარიდონ.</p>
<p>– აა! მერე რაო, აირიდეს?</p>
<p>– ჯერ არა, მაგრამ იმედს არ კარგავენ. – მაღალმა კაცმა გაიცინა. – ამ ავტორს თუ დავუჯერებთ, ორი გზა არსებობს თურმე საამისოდ: ან ბრუცელოზი უნდა მოისპოს, ან საქონელი.</p>
<p>მზექალამ შუბლი შეიჭმუხნა, ერთი წამით ჩაფიქრდა. მერე უცებ გაუნათდა სახე.</p>
<p>– სწორია! მშვენიერი იდეაა! – ერთერთი არ უნდა იყოს და ერთმანეთს ვერ შეხვდებიან. სხვათა შორის, მე უკვე საკმაო საბუთებიმოვაგროვე, ამ მოკლე ხანში ალბათ უკვე საჯაროდ გამოვალ და საბოლოოდ დავამტკიცებ, რომ ქართველი იმავე ნივთიერებებისაგან შედგება, რისგანაც ფრანგი. – აქ მცირე ხნით გაყუჩდა, თვალები მოჭუტა, ჩაფიქრდა და მერე ხმადაბლა წამოიწყო. – დედაც მიყვარს, მამაც მიყვარს, თავი ყველას მირჩევნია, მაგრამ ერთი სხვისი შვილი მთლად ქვეყანას მირჩევნია. – სიმღერას რომ მორჩა, ისევ მაღალ კაცს მიუბრუნდა და მადლიერი თვალებით შესცინა. – ვიცი, რატომ შეინახეთ ჟურნალი. რაინდი თავს იმის უფლებას არ მისცემს, რომ მანდილოსანს ებაასებოდეს და თან ცალი თვალით ბრუცელოზს კითხულობდეს. ხომ ასეა?</p>
<p>– დიახ, ასე გახლავთ, მაგრამ, აბა, ეს რა რაინდობაა!</p>
<p>– რაინდს თავმდაბლობაც შვენის. როგორი ანბანით წერია ეგ სტატია, მხედრულით თუ ხუცურით?</p>
<p>– მხედრულით.</p>
<p>– გინდათ, მე და თქვენ ხუცური აღვადგინოთ და მხედრული განვდევნოთ?</p>
<p>მაღალმა კაცმა მხრები აიჩეჩა.</p>
<p>– რა საჭიროა! ხალხი მხედრულსაა მიჩვეული. ანბანი კი ანბანია. სულ ერთი არაა?</p>
<p>– რა არის სულ ერთი, ბრუტოს? ორი სხვადასხვა ხაზი სულ ერთია? – მზექალამ ნაღვლიანად გადაიქნია თავი – ადამიანი დეგრადაციის გზას ადგას. თქვენც კი რა ძალიან დაგგრძელებიათ ცხვირი!</p>
<p>მაღალმა კაცმა გაიღიმა და სახე გაუგანიერდა.</p>
<p>– ცხვირი მართლა გვარიანად გრძელი მაქვს.</p>
<p>– მერე ეგ კარგია? და, საერთოდ, რად გინდათ მაგ ბრუცელოზებს რომ კითხულობთ? არ გირჩევნიათ „ტრისტანი და იზოლდა“ წაიკითხოთ, ან „წმინდა გონების კრიტიკა“?</p>
<p>– როგორ არ მირჩევნია, მაგრამ ეს სტატიაც ხომ უნდა წაიკითხოს ვინმემ. სულ წაუკითხავი რომ დარჩეს, ცოდო არაა?</p>
<p>მზექალამ ნაღვლიანი სახით შეხედა მაღალ კაცს და თავი დაუქნია.</p>
<p>– ეგ კი მართალია, მაგრამ, მე რატომ არავის ვეცოდები? – ამ სიტყვებზე თავი ჩაქინდრა. მცირე სიჩუმის შემდეგ ისევ ასწია და ყურადღებით დააცქერდა მაღალ კაცს. – ძალიან კარგად მახსოვხართ. ორჯერ გნახეთ სიზმარში, ოღონდ ეს ადრე მოხდა. სანამ დაიბადებოდით. ღმერთები ადამიანის შესაძლებლობებს ანგარიშს არ უწევდნენ. არც ქრისტე, არც ბუდა, არც მაჰ... – აქ შეჩერდა, იდუმალი გამომეტყველება მიიღო, მაღალი კაცი საჩვენებელი თითით მოიხმო და, როცა ეს უკანასკნელი დაიხარა და თავი თავთან მიუტანა, ჩურჩულით უთხრა: – მაჰმადი, ჩემი აზრით, საერთოდ, არ ყოფილა ღმერთი, თვითმარქვია იყო. – ეს რომ თქვა, თითი ტუჩებზე მიიდო. – ჩშშ... – და ხმამაღლა განაგრძო. – არავინ არ უწევდა ანგარიშს ადამიანის შესაძლებლობებს.</p>
<p>– იქნებ ჩვენ ვერ ვწვდებით...</p>
<p>– თვითონ განსაჯეთ, – შეაწყვეტინა მზექალამ. – აბა, ზნეობრივი კოდექსები რა მოსაგონი იყო! განა სატანაც ღმერთი არ არის? მომეცით, ეგ საქაღალდე, მე დაგიჭერთ.</p>
<p>– არა, ნუ შეწუხდებით. მძიმე არ არის.</p>
<p>– მანდილოსანს ნუ ეურჩებით. – ღიმილით დაუქნია თითი მზექალამ, საქაღალდე გამოართვა და მუხლებზე დაიდო. მერე უცებ გადაიკისკისა და მხიარულად დაიწყო: – ფსიქიატრებს სასტიკად სწყინთ, მე რომ მზისა და მთვარის ასული ვარ. თავი ისე უჭირავთ, ვითომ არცა სჯერათ. სინამდვილეში სჯერათ, როგორ არ სჯერათ, მაგდენი ჭკუა კი აქვთ. მაგრამ, – მიიხედმოიხედა და ხმას დაუწია, – შურთ.</p>
<p>– უნდა შეხვიდეთ ფსიქიატრების მდგომარეობაში, – თქვა მაღალმა კაცმა. – მაგათ ისეთი ხელობა აქვთ, რომ სხვანაირად არ შეუძლიათ.</p>
<p>– მართალია, მაგრამ ძალიან ნერვიულები არიან. ყველაფერზე გული მოსდით.</p>
<p>– რა ქნან...</p>
<p>– არა, მე არ ვუჯავრდები. ან კი როგორ გინდა გაუჯავრდე. ნამდვილი ბავშვები არიან. ფრენა ხომ იცით?</p>
<p>მაღალი კაცი შეკრთა, თვალი აარიდა მზექალას და ფანჯარაში დაიწყო ცქერა. მერე ნელა, მძიმედ გაიქნია თავი უარის ნიშნად.</p>
<p>– ადრე ვიცოდი, – თქვა და გაჩუმდა. მზექალა უყურებდა და ელოდა. ხანგრძლივი დუმილის შემდეგ მაღალმა კაცმა წყნარად, ოდნავ მოგუდული ხმით განაგრძო. – მერე დამავიწყდა. ახლა მიწაზეღა დავდივარ.</p>
<p>მზექალამ ქვედა ტუჩი მოიკვნიტა.</p>
<p>– რა საშინელი ძალით გიზიდავთ მიწა! ეგრე თუ გაგრძელდა, ხომ იცით, რომ შეიძლება ქვეწარმავლად იქცეთ?</p>
<p>ვიცი. – წყნარად მიუგო მაღალმა კაცმა.</p>
<p>ამის შემდეგ ავტობუსში ხანგრძლივი დუმილი ჩამოვარდა.</p>
<p>მაღალი კაცი ფანჯარაში იყურებოდა, მზექალას ქვედა ტუჩი კბილებით ეჭირა, ორივე ხელის მტკაველები ერთმანეთზე მიედო და გულმოდგინედ აზომებდა. დანარჩენი მგზავრები დროის ამ მონაკვეთში, შესაძლოა, სულაც არ არსებობდნენ.</p>
<p>ბოლოს, როდესაც მტკაველები ტოლი აღმოჩნდა, მზექალამ თქვა:</p>
<p>– მე არ მიგატოვებთ.</p>
<p>– გმადლობთ, – მიუგო მაღალმა კაცმა ისე, რომ ფანჯრისთვის თვალი არ მოუშორებია.</p>
<p>– ყოველთვის ვილოცებ თქვენთვის. არ შეიძლება, ჩემი ლოცვა არ შესრულდეს.</p>
<p>მაღალმა კაცმა მზექალას შეხედა.</p>
<p>– საიდან გაქვთ ამოდენა სიკეთე?</p>
<p>მზექალამ კმაყოფილი სახით გაიღიმა.</p>
<p>– მე ხომ მზისა და მთვარის ასული ვარ! – და დაუმატა. – შემდეგ გაჩერებაზე ჩავდივარ.</p>
<p>– უკვე?</p>
<p>– გწყინთ?</p>
<p>– დიახ. მაგრამ ნუ მიაქცევთ ყურადღებას, ეს ჩემი ეგოიზმია.</p>
<p>– ეს კეთილშობილური ეგოიზმია. – მცირე ხნით გაჩუმდა. მერე ერთბაშად შემორტიალდა. სახეზე უცხო შუქი ეფინა. – გინდათ, საუკუნო მეგობრები გავხდეთ?</p>
<p>– მერედა, ეს შესაძლებელია?</p>
<p>– რა თქმა უნდა, შესაძლებელია. ოღონდ თქვენ მისამართს ტყუილად ნუ მომცემთ. თქვენთან ვერ მოვალ. ბოლოს და ბოლოს, მანდილოსანი ვარ. სამაგიეროდ თუკი თქვენ მოხვალთ... – მაღალ კაცს ახედა და თბილად გაუღიმა. – მოხვალთ?</p>
<p>– თუკი ნებას მომცემთ...</p>
<p>– ნება მომიცია, – ზვიადი მოწყალებით უთხრა მზექალამ, ჩემოდანი მოიჩოჩა, აიღო, მუხლებზე დაიწვინა მაღალი კაცის საქაღალდის ზემოთ და გახსნა. ჩემოდანში ორი გათლილი და ორიც გაუთლელი ფანქარი იდო, ერთი საშლელი და უამრავი წითელი მელნით აჭრელებული ფურცელი. მზექალამ ეშმაკური სახით ახედა მაღალ კაცს, ხელნაწერებზე მიუთითა და ცოტა მოიდუმალო ხმით უთხრა: – წაგიკითხავთ როდისმე. – მერე ხელნაწერების ქვეშ შეჰყო ხელი, სუფთა ფურცელი ამოიღო, ზედ ფანქრით რაღაც დააწერა, ოთხად გაკეცა და მიაწოდა. – აი ჩემი მისამართი. ახლა ჩვენ საუკუნო მეგობრები ვართ.</p>
<p>კაცმა ფურცელი გამოართვა და პიჯაკის გულჯიბეში ჩაიდო.</p>
<p>მზექალამ ჩემოდანი დაკეტა, ძირს ჩამოდგა, სკამის საზურგეს მიაწვა და თვალები დახუჭა.</p>
<p>– ვინძლო არ დაივიწყოთ ჩვენი საუკუნო მეგობრობა.</p>
<p>– არა, რას ბრძანებთ! – მიუგო კაცმა.</p>
<p>– რა ბედნიერი ვარ! – ნელა, მეოცნებე ხმით თქვა მზექალამ მცირე სიჩუმის შემდეგ და თვალები გაახილა. – წარმოგიდგენიათ, ბედნიერი ადამიანი დედამიწაზე?</p>
<p>– რატომაც არა! – მიუგო მაღალმა კაცმა. – ბედნიერება ხომ სუბიექტური განცდაა და...</p>
<p>– სისულელეს ნუ როშავთ, ჩემო საუკუნო მეგობარო. – გააწყვეტინა მზექალამ. – რას ნიშნავს „სუბიექტური“! ასეთი სიტყვა არ არსებობს. თუ არ გჯერათ, შინ რომ მიხვალთ, გადაქექეთ ყველა ლექსიკონი და დარწმუნდებით. ბედნიერებას ერთი მარტივი ფორმულა აქვს: უნდა გიყვარდეს. დედამიწაზე კი სიყვარული ძნელად მოიპოვბა. – ამ სიტყვებით ახედა, თბილი, ალერსიანი მზერა მოავლო და დაუმატა: – გასაგებია, რომეო?</p>
<p>– გასაგებია, – ხმადაბლა მიუგო მაღალმა კაცმა.</p>
<p>ავტობუსი გაჩერებას მიუახლოვდა.</p>
<p>– ჩემი ჩასვლის დროა, – თქვა მზექალამ, მაღალ კაცს საქაღალდე მიაწოდა, წამოდგა და ჩემოდანი აიღო, – თუ მესტუმრებით, ხომ კარგი... ძნელი კია, მაგრამ...</p>
<p>– გესტუმრებით. – უთხრა მაღალმა კაცმა და მცირე პაუზის შემდეგ დაუმატა: – ფსიქიატრებს ძალიან ნუ გაუჯავრდებით. ცოდონი არიან.</p>
<p>– არ გავუჯავრდები. – მიუგო მზექალამ.</p>
<p>ავტობუსი გაჩერდა.</p>
<p>მზექალა თვალებდახრილი იდგა. მერე ჩურჩულით თქვა:</p>
<p>– ნუ გამაცილებთ.</p>
<p>– კარგი. – მაღალი კაცი ფანჯარაში იყურებოდა.</p>
<p>მზექალამ თავი ასწია. ცოტა ნაძალადევად გაიღიმა.</p>
<p>– ნახვამდის, – უთხრა და ხელი დედოფლის ზვიადი ჟესტით გაუწოდა. მაღალმა კაცმა მისი ხელი ხელში აიღო. სულ ცოტა ხანს ასე ეჭირა. მერე დაიხარა და ხელთათმანს, რომელიც, ზოგიერთი ნიშნის მიხედვით, ოდესღაც თეთრი უნდა ყოფილიყო, უხმოდ აკოცა.</p>
<p>მზექალა შეტრიალდა და გასასვლელისკენ წავიდა. მიდიოდა ამაყი, წელში გამართული, ცალი წარბი ოდნავ აეზიდა და ხან მარჯვნივ მსხდომთ მოავლებდა ქედმაღლურ მზერას, ხან მარცხნივ მსხდომთ.</p>
<p>მგზავრები მისკენ არ იყურებოდნენ.</p>
<p>ჩასასვლელს რომ მიაღწია, შეჩერდა, ჩემოდანი ძირს დადგა, პალტოს ჯიბიდან დაჭმუჭნილი ქაღალდი ამოიღო, რამდენადაც შეიძლებოდა გაასწორა და მძღოლის გვერდით მკვეთრი და ამაყი მოძრაობით დადო.</p>
<p>– ხურდა საჭირო არ არის, – მოწყალე ღიმილით თქვა და ნელა, დინჯად ჩავიდა.</p>
<p>მძღოლი მგზავრებს მოწყვეტილი იყო და წარმოდგენა არ ჰქონდა, რა მოხდა სალონში. ამიტომ ქაღალდის დანახვაზე გაეცინა, კარი დაკეტა და ავტობუსი დაძრა.</p>
<p>მაღალი კაცი კვლავ თავის ადგილას დაჯდა, საქაღალდიდან ჟურნალი ამოიღო, გახსნა და თავი შიგი ჩარგო. სახე და ცხვირი კიდევ უფრო დაგრძელებოდა. სანამ ჩასვლის დრო მოუვიდა, არც თავი აუწევია და არც ჟურნალი გადაუფურცლავს.</p>
<p>მზექალას ჩასვლიდან მაღალი კაცის ჩასვლამდე ავტობუსში დუმილი არ დარღვეულა.</p>
<p>ცხელი ჰაერი უცნაურად იყო დამუხტული მრავალი ერთიმეორის გამომრიცხავი და ერთმანეთში გადახლართული ცნებებით.</p>
<p>დაცინვის როყიო ხმას ერთი სული ჰქონდა, თავისუფლად გაენავარდა, მაგრამ გაკვირვების მარწუხებში მოქცეულიყო და თავი ვერაფრით ვერ დაეხსნა.</p>
<p>ზიზღი და მოწიწება ერთმანეთს გამოსდებოდნენ, სხვადასხვა მხარეს იქაჩებოდნენ და ერთ ადგილას ტრიალებდნენ.</p>
<p>შურს საკუთარი თავი ტკივილისგან ვერ გაერჩია; აღშფოთებას ისე გადაღვროდა ზემოდან პატივისცემა, როგორც აქოჩრილ ტალღას ზეთი; სიმახინჯე და სილამაზე ერთ ჩარჩოში მოქცეულიყო.</p>
<p>და იდგა დუმილი. მძიმე, ხმამაღალი დუმილი.</p>
<p>ერთ მხარეს კლდე იყო, მეორე მხარეს ხევი. შუაში ნაცრისფერი გზა გადიოდა. ნაცრისფერ გზაზე ავტობუსი მირახრახებდა.</p>
<p>სხვა განსაკუთრებული არაფერი მომხდარა, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ იმას, რომ ახალგაზრდა ქურდი უკვე ჩასულიყო, ხოლო მთვრალ კაცს, რომელიც განმარტოებით იჯდა ბოლო რიგში, ჩანთის მაგიერ ცარიელი ხელებიღა ჰქონდა გულში ჩახუტებული.</p>
<p>ჯემალ ქარჩხაძე</p>
</div> ესტატე და არამგელი (ნაწილი მეოთხე)tag:www.qwelly.com,2016-09-21:6506411:Topic:11954232016-09-21T10:51:08.653Zთათიაhttps://www.qwelly.com/profile/tatiailura
<p align="center"><img alt="Qwelly, literature, ნუგზარ ვანიშვილი, ლიტერატურა, ქველი მოთხრობა" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064201031?profile=original" title="ესტატე და არამგელი (ნაწილი მეოთხე)"></img></p>
<p>◄ <a href="http://www.qwelly.com/group/literature/forum/topics/estates" rel="follow" title="ესტატე და არამგელი"><span style="color: blue;"><strong><em>ნაწილი მესამე</em></strong></span></a></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> მიდიოდა ესტატე და იმაზე ფიქრობდა რაზე ეფიქრა. ფიქრზე ფიქრობდა, თორემ ოცნებები სულ გადაღეჭილი და…</p>
</div>
<p align="center"><img title="ესტატე და არამგელი (ნაწილი მეოთხე)" alt="Qwelly, literature, ნუგზარ ვანიშვილი, ლიტერატურა, ქველი მოთხრობა" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064201031?profile=original"/></p>
<p>◄ <a rel="follow" href="http://www.qwelly.com/group/literature/forum/topics/estates" title="ესტატე და არამგელი"><span style="color: blue;"><strong><em>ნაწილი მესამე</em></strong></span></a></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> მიდიოდა ესტატე და იმაზე ფიქრობდა რაზე ეფიქრა. ფიქრზე ფიქრობდა, თორემ ოცნებები სულ გადაღეჭილი და გადაოცნებებული ჰქონდა. და რადგანაც ბავშვური, კაცური ან სულიერი ოცნებათაგან არცერთი არ აუხდა მათზე თითქოს გაბუტულიც კი იყო. საბალახოდ მიმავალი თხის-ყელსაბამის-ზინზილაკის-წკარუნის-ხმების იყო მისი გზა. და რაც ფიქრსაც არ სსაჭიროებდა ქორფა, მსუყებალახიანი მდელოს პოვნა იყო. გვალვისაგან გადატუსულ მიდამოებში კი ერთადერთი ასეთი ადგილი ტყე და სასაფლაო იყო. თხას არც შორდებოდა, ფიჩხის მოსაჭრელად და დასაცავადაც ცულიც ჰქონდა. და რამდენადაც რაიმე შიშს გრძნობდა, იმდენადვე კარგი მდელოსა და მეტი რძის მოპოვებას ცდილობდა. ტყისპირა ფიჩხების მოგროვებისას კი ...მგლის მზერას წააწყდა პატარას თვალები. აცრემლდა და სისხლის ძაფებით აევსო. ფილტვები აქშინდნენ ტყის მსუყე ქარებით, თითები ცულისტარს კლანჭივით ჩაესო. და ისევ გონება აომდა პირველი, სამგლედან ამ მგლამდე ნაბიჯი ოცია, მიმასწრებს ვერაგი ვიყავი მხილველი, და თხაზე საამოც ხომ ჩემი ხორცია. ოჯახში შიმშილით ტირილი, გოდება. დიდება უფალს და მოხდეს რაც მოხდება. ვეცემი ეხლავე, ნადირიც წამოვა, იცოდნენ და-ძმანმა აღდგომას ამოვალ. მაცხოვრის იმედიც ბოლომდე მექნება, ცულიც ხომ ხელში მაქვს, ზეცისკენ ვედრებაც. ვაჟკაცის გონებას ექო რომ ჰქონოდა, ბუნებას შესძრავდა გრგვინვა და ქუხილი, როგორი ბრძოლაა ნადირთან პირისპირ, იდგე და დედაზე გტანჯავდეს წუხილი...</p>
<p> ოცი, ოცდაათი ან სამოცი წამი ასე გრძელდებოდა, წუთისოფელიც ხომ სამოცი წამია. თხას ვერ ეგრძნო ნადირის ესოდენ ახლოს ყოფნა, ძალუმად ძოვდა. ბიჭი და მგელი თვალებში ჩაჰურებდნენ ერთმანეთს. ვინა თქვა მგელი კისერს ვერ აბრუნებსო, მზერის მოუცილებლად ტანი მოაბრუნა, თავი დატოვა, წინა ფეხები გვერდიგვერდ გადააბიჯა, მერე გვერდიდან ეჩვენა ესტატეს, დინჯად მოტრიალდა და უკან წავიდა, იქვე ორიოდეჯერ კვლავ მოაბრუნა კისერი, გვერდითი ხედვით ლანდავდა ალბათ ადამიანის გარინდულ სხეულს. სოფლის ყველა ძაღლზე მაღალი, გრძელი და გრძელყბა არსება მაინც საოცრად უჩუმრად და მსუბუქად მიდიოდა ტყის ხმელ ნიადაგზე, კუდი ოდნავ შესამჩნევად, მძიმედ ქანაობდა. სანამ მგელი ტყეს მიეფარებოდა ესტატეს სისხლჩაქცეული თვალები დაეხუჭა, შეჭმუხნული სახის კანი გაეშალა, ყელ-კისერის დაბერილი ძარღვები დაუცხრა, ამობურცული გულმკერდი ჩაეფუშა, მხრები ჩამოეყარა, ცული ხელიდან გაუსრიალდა, ნიავმა საკუთარი ოფლის სიცივე აგრძნობინა, პირი მოკუმა და ენა სასას მიეწება, ტუჩები ერთურთს, ლოყები კბილებს. და ისე მოსწყურდა წყალი, რომ გულში ტკივილი იგრძნო. თხასთან მივიდა, თვალებთან აკოცა, ცურებთან ჩაუწვა და პირში ჩაიდო, მოსწოვა, დალია, სახეზეც მიისხა, შუბლიც მოიწმინდა, ისევ დაეწაფა, ემლაშა რძე ცოტა, მლაშეც იქნებოდა თუმცა, ოფლიანისთვის, ცრემლიანისთვის, სევდიანისთვის.</p>
<p> უკანა გზაზე ათას რამეზე ეძალებოდა ფიქრი, უპირველესად ნადირზე. ამ მგელს მგლისაზე მეტი ჰქონდა რაღაც, რომ თხასაც ვერ ეგრძნო მისი მოახლოება, რომ სოფელი ცრუ მოქმედებით მოეტყუებინა, ესოდენ ვეებას კატასავით ჰაეროვნად ევლო, ადამიანივით გარინდებულს ადამიანისათვის ემზირა. და, ბოლოს ალბათ ძლიერ მაძღარი იქნებოდაო, დაასკვნა ესტატემ, თორემ თხამდე ოთხიოდე მალაყში იქნებოდაო და მარტოს გონსმოუსვლელად გაიტაცებდაო ტყეში.</p>
<p> მას შემდეგ შემოდგომის მიწურულამდე ტყეში გავლისას ყველა ღრმა ტევრიდან თითქოს მგლის მზერა შემოჰყურებდა, თუმცა არცერთხელ გადაჰყრია, არც ვინმე თანასოფლელს უხსენებია მსგავსი. ტყეში და ტყიდან მრავალჯერ კიდეც მოელანდა, ან კი დაინახა, ან კი ეზმანა, ან კი მოეჩვენა ანთებული, ქარვისფერი თვალების მზერა. მიუხედავად ნადირის არსებობის ცოდნისა, შესაბამისად საშიშროებისა, ფიჩხისა და შეშის მოსატანად ტყეში ყოველდღე დადიოდა. დედას ან უარს, ან იმის თქმას ვერც გაუბედავდა რომ ტყის განაპირას ხეები სულ გაკაფული იყო, ღრმად და ტევრებში იყო ერთთავად შესასვლელი. ერთიცაა, ახლა უკვე მშობლებს უფრო ეშინოდათ ბიჭუნას ნადირთან გადაყრისა ვიდრე თავად. ბუნება და სამყარო სავსეა ხილული და უხილავი საოცრებებითო, ახსოვდა მამაოს დაჟინებული წინადადება და სულ საოცრების მოლოდინშიც იყო. თუმცა ერთფეროვანი და უმძიმესი დღეების შემხედვარე საოცრების არსსაც ვერ აღიქვამდა. ქვეყნიერების დასაწყისი და დასასრულიც აღმოსავლეთიდან დასავლეთამდე კი არა მისი მიწურიდან ზეცამდე ეგონა. ბედნიერებას, ასევე სრულყოფილ ადამიანად ყოფნასაც მხოლოდ მაშინ გრძნობდა, როცა პატარა და-ძმანი ცეცხლთან თბებოდნენ, თხის რძეში ჩამბალ თბილ მჭადს შეექცეოდნენ, ყელ-კისერ-თვალ-ღაწვ-ყვიმრალ-შუბლს უკოცნიდნენ და ბედნიერები ყირაზე გადადიოდნენ. იცოდა რომ არ უნდა ეტირა, განსაკუთრებით სახლსა შინა და სახალხოდ. ცრემლების მოძალებისას თვალებს ფართოდ გაახელდა, სახეს მაღლა აწევდა, ღრმად ჩაისუნთქავდა და ყველაზე თავმდაბალი ყველაზე ქედმაღალივით განერიდებოდა მყოფთ. ათიოდ ნაბიჯში ფეხს აუჩქარებდა, მერე გაიქცეოდა სასაფლაოსკენ, თუ იქ ვინმე დაუხვდებოდა ტყისაკენ, და განმარტოებული დაგუბებული ნიაღვარივით გამოუშვებდა ცრემლს, უხმოდ ტიროდა, არა ქვითინით, მხოლოდ სლუკუნით, თვალსა და ცრემლებს ხელებსაც არ აშველებდა, დროზე დაიცალოსო. მამა, მამაო, მამიკო, ეს სიტყვები თუ წამოსცდებოდა ოდენ. პირველში ღმერთს გულისხმობდა, მეორეში მოძღვარს, მესამეში მშობელს, მშობელი რომელიც ასე სჭირდებოდა თითქმის ვერც იყო მასთან, მოჯამაგირეობით, ჯოჯოხეთური თუ არა ნამდვილად კატორღული შრომით სახლიდან ერთთავად გადადებული იყო. ესტატე იყო წყალიც, ესტატე იყო სახლიც, ესტატე იყო თხა, ესტატე იყო ეზო, ესტატე იყო ძიძაც, ესტატე იყო ცეცხლი, ესტატე იყო ვერცხლი, ოქრო.</p>
<p> (ისე თქვენც ხომ გყავთ ოქროს შვილები, თქვენც ხომ ყოფილხართ ოქროს შვილები, ღმერთმა დაგლოცოთ და გაგამრავლოთ.)</p>
<p> "ახლა როცა ამ სტრიქონს ვწერ შუაღამე იწვის დნება". 2012 წელია, შუა იანვრის ღამე, სამი საათი. ეს საუკეთესო დროა ჩემთვის, წერისათვის. იმიტომ რომ დღისით წერის საშუალებას ვინ მომცემს, მე იმდენი შვილები მყავს, მეუღლეც კი ხანდახან უფროსი შვილის სტატუსით სარგებლობს, გადადიან ყირაზე, ენაცვალოთ მამა. აქვე არ შემიძლია არ დავუმატო და არ დაგამშვიდოთ რომ, როდესაც მიტროპოლიტი ანანია ტაოში, ხახულის ეკლესიაში შედიოდა მამაზეციერს ასე მიმართა "ღმერთო, ახლა კი მივხვდი რომ არაფერია დაკარგული, ოღონდ ჩვენ გავმრავლდეთო".</p>
<p> ...ესტატე ახლაც ტიროდა, ტყეში ჯერ ცოტა ფიჩხი მოეგროვებინა, იჯდა და გათოშილ თითებს პირში იდებდა, ითბობდა, სლუკუნებდა, თავი უსასრულოდ მარტო ეგონა. და ვერც ანგელოზებს ამჩნევდა თავსზემოდან რომ დაჰყურებდნენ, ვერც ზორბა მგელს შორიახლოს, მიწაზე გართხმულს, წინათათებზე თავჩამოდებულს, ისევ ესტატეს თვალებზე მიშტერებულს. ბიჭი წამოდგა, ჯერ ის გაიფიქრა დღეს მეტს ვეღარ მოვაგროვებო, მერე მგლისკენ რომ გაიხედა მელანდებაო ისევ, ფიჩხი მხარზე შემოიდო და იძულებული სიმშვიდით სოფლისკენ წავიდა. ნადირიც წამოდგა ისევ ფეხაკრებით შეუყვა სიღრმისაკენ, მერე აძუნძულდა, მერე აჩქარდა და ბოლოს თითქოს ას თავისნაირ გავეშებულ ცხოველს გაურბოდა ისე გარბოდა, არ ეპუებოდა არც ძეძვებს, არც ტოტებსა და კბოდეს, გრძნობდა ტკივილებს, ნაკაწრებიდან საკუთარი სისხლის სუნს, ალბათ სხვა რამესაც გრძნობდა... რას გაუგებ მგელს. ასე ირბინა ღონის მიხდამდე და გაყინულ ტბორში ჩავარდა...</p>
<p> მგელი, ამომგდები და მტერი, ესოდენ რომ უყვართ ქართველებს. რუსეთივითაა პირდაპირ. რაც ამ ნადირს ადამიანები დაურბევია, ოჯახები დაუნგრევია, ზეპირსიტყვიერებასა და მფრინავ ფრაზებში ხალხი გაუფრთხილებია და შეუშინებია. ვაჟა-ფშაველა ღმერთს ეხვეწება ისევ ცხვრად მამყოფე, ოღონდ ამშორდეს მგელობაო. და მაგრამ, და მაინც, და ისევ მე მგელი ვარ, მგელი ვარ გაიძახის მრავალი. ერთი სამი თვისება დაუნახეს დადებითი და ყველას გამგელება მოუნდება ხოლმე. ყველა სხვა თვისებას კი ხომ ადამიანური სჯობს. შესაბამისად გაადამიანებაც, თანაც გამგელებაზე მარტივიცაა.</p>
<p> ჰო და გდია გაყინული, ტლაპოიანი ტბორის შუაში, წინა თათები და ქვედა ყბა ყინულზე ჩამოუდია, კისრის ქვემოთ მთელი ტანით წყალშია. უკანა ფეხებით ფსკერს ვერ წვდება, სიცოცხლის ინსტიქტით გრძნობს, რომ მცირედი მოძრაობით, თუნდაც დაყრდნობილი ყბის აწევით დაიხრჩობა. დინგიდან, ტუჩებიდან, შუბლიდან ცხელი სისხლი სდის, არასოდეს შეუწუხებია სისხლის სუნს, ახლა კი სუნთვასაც კი უშლის. არავინ იფიქროს რომ ეს რამე რამეს ფიქრობდეს, ამ დროს ინსტიქტი და არაქათი ძმები არიან, ერთადვე კვდებიან. ეს მხოლოდ ადამიანს შეუძლია იფიქროს და იმსჯელოს, გააცოცხლოს მკვდარი ან მომაკვდავი, აალაპარაკოს თუთიყუში, აცეკვოს სპილო... თუმცა აქვეა საოცარი მაგალითები, მეტყველი ხმელი წიფელი, შვლის ნუკრი და ია.</p>
<p> მგელს გაახსენდებოდა სამფეხა მამა, გადარჩენისა და თავისუფლებისათვის ხაფანგში დაბმულმა ფეხი რომ მოიჭამა. აქ დიახ, დიახ რომ თავისუფლების წყურვილი მხოლოდ ადამიანური თვისება არაა. გაახსენებოდა ლეკვობისას თუ როგორ სტოვებდნენ სანადიროდ მიმავალი მშობლები დედის ძმის, ბიძის ბუნაგში. გაახსენდებოდა როგორ უნდოდა აელოკა და შეჯვარებულიყო საუთარ დედალ ბიძაშვილთან, ამასთანავე კი როგორი წინაპართაგან გადმოცემული გრძნობა და ბრძოლა უშლიდა ხელს. გაახსენდებოდა თუ როგორი მძლავრი ხროვის წევრი იყო შიმშილისას და იგივე ხროვა როგორ დაუპირისპირდა მაძღრობისას. როგორ დარჩა მარტო და როგორ იყო ბოლო წუთამდე ამ ტყის ბატონ-პატრონი. ახლა კი შებინდებისას ძერა მოფრინდა, ალბათ სისხლის სუნზე. თვალებს დამიკორტნის, გაიფიქრებდა მგელი, რამდენჯერ ლეშის ჭამაც არ დამინებებია მისთვის, მიუხედავად მაძღრობისა. "შენ დიდებული მეომარი ხარ, მაგიტომ თვალებს არ დაგიკორტნი".- თუ მგელი ავაფიქრეთ ძერაც ასე გაიფიქრებდა, თუნდაც ძერაც. მერე მელა მოცუნცულდა, ამასაც რამდენჯერ ვდიე დასახრჩობადო, დამახრჩობსო ეხლა, ახლოც რომ მომიახლოვდეს პირსაც ვერ გავაღებ დასაღრენადო. მელამ იფიქრა შეხე რა მელასავით გარინდებულაო, ვკრავდი ფეხს და დავახრჩობდი ეხლა, მაგრამ მინახავს მაგისი სისხლიანი კბილები, მომაჭამსო ფეხს და გაიყინოსო თავისით. გაყინულ ტანს ვეღარც გრძნობდა, და ვერც ჭაობის მწერთაგან კანისა და ბანჯგვლების ჯიჯგვნა-კვნეტას. რაოდენაც შესაძლოა გეშინოდეს ან არ გეშინოდეს სიკვდილის, ბოლომდე უნდა ებრძოლო მას. რამეთუ სიკვდილთან დანებება რამდენადმე თვითმკვლელობასაც ჰგავს. შეიძლება და აუცილებელიცაა ამ მხრივ ნადირი ადამიანთათვის სამაგალითოც კი იყოს. სიკვდილთან მებრძოლმა სიკვდილის შიშით შუაღამისას, მოცისკროვნებულ ცაზე ამოსულ მთვარესაც ვერ შეჰყმუვლა. გამთენიისას ჩიტების ხმის გაგონებაზე პირველად ინატრებდა ალბათ, რატომ არა ვარო ჩიტბატონა. რომ ვჭამდეო მაყვალს და ხეზე დამპალ პანტას. შესძულდა ხორცი, სისხლი და ბღავილი. გრძნობდა რომ წინა ფეხებიც მალე მორჩილებაზე უარს ეტყოდნენ. ზეცისკენ, ხეების კენწეროებისაკენ, სინათლისაკენ უნდოდა აეხედა და ვერ ბედავდა, იმ ტყის ჯურღმულზე იყო მიშტერებული სადაც ცხოვრობდა, რითიც ცხოვრობდა, რითიც კვდებოდა. ავიხედო მაღლა წამით დავინახავ ნათელს და მეორე წამსვე სიბნელეში დავინთქები. არ ავიხედო და შესაძლოა ამავე მდგომარეობაში გავითოშო, დამიბნელდეს თვალთაც და გონებაც. ზეცისა და სინათლის უნახავად დავასრულო მგლური ყოფა. საშინელებაა როცა ცუდს, ძალიან ცუდსა და უკიდურესად ცუდს შორისაა არჩევანი. ისევ გაახსენდა სამფეხა მამა, ძაღლებისაგან დაკბენილი და სისხლდაცლილი. გაახსენდა ადამიანებისაგან ფოცხებითა და ნიჩბებით ბოსელთან ჩაქოლილი პატარა ძმის გამჭოლი ყმუილი. და ყველა სიკვდილზე უარესიც ... თავისი, საკუთარი, სიკვდილი ნათელი ცის დაუნახავად. სიკვდილზე ამდენი ფიქრის მიუხედავად კი არცერთი თავისი დაფატრული, დამხრჩვალი და დაგლეჯილი მსხვერპლი არც გახსენებია სანამ ტყიდან ნაცნობი კაკუნის ხმა არ გაიგო... და ჯერ ისევ თავის სასარგებლოდ დაიწყო ფიქრი, ადამიანის ხელითა და ცულით მოვკვდებიო. როგორმე უნდა ჩემი აქ ყოფნა გავაგონოო და ეშვებზე ჩამოფარებული ლაშები ასწია, ერთმანეთში ჩარჭობილი ყბების გაუხსნელად ყმუილი სცადა და შემზარავი ხმის ნაცვლად პატარა ბავშვის ტირილივით ხმა ამოუშვა. ერთიანად ახარხარდა ტყის ყველა არსება და თითქოს ხეებმაც ფოთოლთა ფრიალით დასცინეს. ამ ხმაზე გაახსენდა ბავშვის ქვითინი, ველური ცეკვა ფარაში და ოცი ცხვრის უმიზეზოდ დახრჩობა, თითქოს მათგან რამე საფრთხეს ელოდა. გაახსენდა მისი საკუთარი მოდგმის მილიონობით უდანაშაულო მსხვერპლი, რომელთა შეჭმა, ან ბუნაგში წათრევაც შეუძლებელი იყო... და როგორც ლეკვობაში მშობლისგან სახეზე მოფერებას ელოდა ეგრე დაელოდა ადამიანის მოახლოებას მოქნეული ცულით. შვების მოლოდინში გაირინდა, თითქოს დასთბა კიდეც, ერთსღა ფიქრობდა ზეცას ავხედავო მყისვე...</p>
<p> ...ესტატე გაოგნდა, მტირალი და განწირული ადამიანის ნაცვლად გაყინული გუბედან მგლის თავი და ნაცნობი ყვითელი, სისხლის წვეთებით შემოვლებული თვალები უყურებდნენ. მთელი სამყაროს ერთად აღებულ ფაუნას არ ძალუძს აღიქვას, აწონ-დაწონოს, იმოქმედოს ისე მეყსეულად როგორც თუნდაც პატარა ბიჭუნას. წამებში ესტატეს გონებასა და თვალწინ გაირბინა ნადირის ხვედრმა, ბედმა და განცდებმა. ტბორის ნაპირთან მივიდა, ძველი ქურთუკი გაიხადა, ერთ სახელოში ხელი მოკიდა, მეორე კი მგელს გადაუგდო დინგთან და თვალებში ჩახედა, მან კი გაუნძრევლად მზერა აარიდა (ძაღლივით, შობელძაღლივით, პირძაღლივით, სულძაღლივით... ). მიხვდა ესტატე ყბასაც ვერ ანძრევსო და წამოდგა, რაღაცამ გაუელვა თავში. ცას ახედა, მერე ისევ ყვითელ თვალებს, მიწიდან ცული აიღო და მოყინულ ნაპირს მიწაში ღრმად ჩაასო, ყინულზე ფრთხილად ჩაიმუხლა და გაწვა, ცალი ხელით ნაპირს ეჭიდებოდა მეორე ხელი კი მგლის თათს მიაწვდინა, მოქაჩა და მოქაჩა, შიში იმისა რომ ყინული ჩაუტყდებოდა და ერთიანად დასველდებოდა ძალას ართმევდა. ღონემიხდილი მგელი ვერც ინძრეოდა, არამცთუ ამოხოხვით დახმარებოდა საკუთარ თავსა და თავგანწირულ ბავშვს. ბიჭი იმასაც ფიქრობდა რომ ახლა ხელს ვეღარ გაუშვებდა, თორემ უთუოდ დაიძირებოდა მგელი. ცოტა ძალისხმევაც, მეტი გამბედაობაც და მარჯვენა მუხლსქვეშ ყინული ჩაუტყდა. ძაღლის კბენასავით მწარე იყო გაყინულ ტბორში ფეხის ჩაყოფა, თუმც არც ამ ტკივილმა გააშვებინა ხელი. ფსკერი მოსინჯა, ფეხს დაეყრდნო, ძალა დაატანა და მგელი გამოათრია. მერე მომაკვდავიც და ჯანსაღი მგელიც ორივე მგელიაო, გაიფიქრა. კუდსა და უკანა თათში ჩაავლო ხელები, ფხვიერ და მშრალ ადგილზე გაახოხა და მიაგდო. მგელი გაუნძრევლად იწვა, ხომ ცოცხალიაო, ამან გაუელვა თავში და კიდევ ერთხელ ჩახედეს ერთმანეთს თვალებში ნადირმა და ადამიანმა. შარვალი მუხლსზემომდე დასველებოდა, ჩამოიფერთხა, სიცივეს უკვე ძალუმად გრძნობდა, ქურთუკი ჩაიცვა, ცული იპოვნა და აკანკალებული სახლისკენ გასაქცევად მოემზადა რა, მგელიც აკანკალდა, გადარჩა გაიფიქრა ბიჭმა. გადამარჩინა გაიფიქრა მგელმა.</p>
<p>- გარბოდა და ფიქრობდა, ფიქრობდა და გარბოდა ბიჭუნა. მარჯვენა ფეხზე ისე სციოდა, რომ ტკივილში გადასდიოდა. სამაგიეროდ სულსა და გულში ისეთ სიმსუბუქეს, სიამოვნებას გრძნობდა თითქოს ადამიანი გადაერჩინოს. უცნაური აზრი აეკვიატა თითქოს ამ საქციელით ის გადაიქცა ამ ტყის ბატონ-პატრონად. თუ ტყის რაიმე სულდგმულს აზრის შეცნობა შეეძლო იმას წარმოიდგენდნენ რა ჰქმნა ადამიანმა. უპირველეს, მოსისხლე მტერს, მოსაკლავსა და თავისით სიკვდილის პირას მყოფს ხელი გაუწოდოს, გადარჩინოს, ეს მხოლოდ ადამიანს შეუძლია. ტყის უხილავი ნიმფები, მთვარიან ღამის ლანდები, ანცი და ლაღი ჭინკები, ხავსმოდებული კუნძები გაოცებითა და გარინდებით შეჰყურებდნენ ბიჭის ჰაეროვან სირბილს. მხოლოდ ღრმადმორწმუნე, წმინდა კაცი თუ შენიშნავდა როგორ ხელში აყვანილს, თითქმის მიწაზე ფეხშეუხებლად მიარბენინებდნენ ესტატეს ანგელოზები, რომ ფეხი არ წამოეკრა ქვაზე.</p>
<p> ცული რომ დაუვარდა ვერც კი გაიგო, ერთი სული ჰქონდა სახლში მისულიყო, შარვალი გაეხადა, ცეცხლთან დამჯდარიყო, მშობლებისათვის მოეყოლა. კარი შეაღო, ცეცხლთან მივიდა, შარვალი გაიხადა და პირველი სიტყვა ჩაილაპარაკა, ცული. მამამ შეხედა და შეეკითხა, ცული? დედამ შეხედა და პირმაღთან ფიჩხი არ იყო, ფიჩხი? პატარა დაიკოც მიუახლოვდა, ჩაეხუტა, პირი ყურთან მიუტანა, გცივა? ლოგინიდან თავი გამოყო ძამიკომაც, რძე? ცული, ფიჩხი, გცივა, რძე. მოდი და ამ სიტყვების მერე მოყევი როგორ გადაარჩინე ნადირი, პირსისხლიანი მტერი. ან ვის სჭირდება შენი მონაყოლი, როცა იმაზე დიდი გმირობა და ღვაწლი არ არსებობს ვიდრე გაათბო და დააპურო ოჯახი. ტყეში დამივარდაო ალბათ, გავშრები, გავთბები და ისევ წავალო ჩაილუღლუღა. არაო, მოეფერა მამა, დღეს ბავშვებთან იყავიო, თხასაც მე ვაბალახებ და შეშასაც მოვიტანო. ჩვენი ანგელოზიო, ჩაქინდრულ კისერზე მოეფერა დედაც, შენ ჩვენი ოჯახის იმედი და სიყვარული ხარო. მერე პატარებიც მოეხუტნენ, უხაროდათ დღეს ჩვენთან იქნებაო ესტატე სულ და კოცნით დავუსიებთო თვალებს. მერე ცეცხლის არამწველ ალად გადაქცეული ანგელოზიც მოელამუნა თითებსა და პირსახეზე, ესტატემაც ბედნიერებაც ალბათ ეს არისო, სულში მშვიდობა და უხვი სიყვარულიო. თვალები აუწყლიანდა, დედას დაუწყო დამშვიდება არაფერი არ მატირებს გარდა სიხარულისო, გარდა თქვენი სიყვარულის სიხარულისო. შუაცეცხლისა და ღვიძლი ადამიანების სითბოებით გათბა და დასთბა, ერთი რგოლი ჭადითა და ამქვეყნიური მომადლებული მადლით დანაყრდა და გაძღა. წამოწვა, ნაკვერჩხალის შემყურე ჯერ ფიქრებში წავიდა, მერე ძილში, მერე სიზმრებში. და სიზმრად იმ გადარჩენილი მგლის თვალები ნახა, უსაზღვროდ ღრმა და ადამიანივით მეტყველი, ცხოველისათვის უჩვეულო მზერა. გაღვიძებიდან დაღამებამდე ბავშვებს უვლიდა და ტბორზე, მგელზე და ცულზე ფიქრობდა. შებინდებისას კი მამაო გაახსენდა, მას მოუყვა წარმოსახვაში მთელი ამბები.</p>
<p> გათენებისთანავე ცულის საძებნელად გაეშურა. იცოდა და განიცდიდა, რომ ვაითუ ვერ ეპოვნა შესაძლოა ოჯახს წლობითაც ვერ შეეძინა საკუთრად ეს უმნიშვნელოვანესი იარაღი. რაც უფრო ღრმად შედიოდა ტყეში მით უფრო ემატებოდა განცდა, ცული ნაცნობ ბილიკზე არ ეგდო. კარგადაც ახსოვდა გამოქცევისას შარვალზე შემორტყმულ თოკში ჩაიდო. ტბორამდე მივიდა და სევდიანად ხელიც ჩაიქნია. სწუხდა, დრო ასე გარბოდა და ოჯახს დანაკარგისა და ზარალის მეტი არაფერი ჰქონდა. ამასთანავე სულ მამაოს სწავლება ახსენდებოდა მასზედ, რომ მიუხედავად განსაცდელთა და სიდუხჭირის სიმრავლისა მისი ოჯახი მაინც მხნე და ბედნიერი იყო. უკაცრიელი და მშვიდი ტყის დუმილი იდგა ტყეში. წყალთან მივიდა, მოთოშილ ზედაპირზე საკუთარი მუხლის კვალი დაინახა, მგლის მიერ ჩატეხილი ზედაპირიც ყინულით ჯერ არ ამოვსებულიყო. ცისკენ აიხედა. წარმოიდგინა, რომ ესოდენ ხშირ ტყეში ჩიტის მზერისათვის ეს ადგილი მინდორში ამოთხრილ ჭას წააგავდა. ალბათ ზაფხულის შუადღის მზე თუ ჩამოაწვდენდა სხივებს ტბორამდე. ტევრის სხვა ადგილებთან შედარებით შესამჩნევლად თბილოდა, ზაფხულშიც ალბათ გრილოდა. დაფიქრდა, რომ ალბათ ტყის ყველა მცოცავი და სრიალა, მკბენარი და წურბელა ამ წყალში იზამთრებსო. იმ საცოდავი ცხოველის კანი და სისხლი დიდებული საკვები იქნებოდაო მათთვის. ალბათ სულ დაკბენილი და დაწყლულებული ექნებაო ტანი. ახლა იმაზე ჩაფიქრდა დათბობისთანავე მოვალ და ამოვავსებ ქვაღორღითო ტბორს, ვინმე გზააბნეული კაცი არ დაღუპოსო შემთხვევით.</p>
<p> ასე საოცრად იყო მომართული ესტატეს გონება, ესოდენ პატარა ბიჭუნა მხოლოდ ადამიანებზე, სიკეთის ქმნაზე ფიქრობდა. ჰოდა რადგანაც სიკეთის ქვაზე დამდებს წინ იგივე ხვდება ათმაგად, გვერდითი მზერით ლითონის ელვარება დალანდა...</p>
<p> ...ჩვენ ადამიანები ვართ და სასწაულები სულ სხვაგვარი უნდა ვეძიოთ. როგორ შეიძლებოდა თქვენგან ახლა იმის წარმოდგენა, რომ იქ, იმ გარემოში ვერცხლი ან ოქრო ყოფილიყო. ეს იყო ცულის გალესილი პირი. ზუსტად იმ ადგილას სადაც ბიჭმა მგელი მიაგდო. და დაკარგულის პოვნაც ხომ ათმაგი სიხარულია, ვიდრე არსებულის არდაკარგვა, ჩვენთვის რიგითი მოკვდავთათვის, ფასეულობათა ძნელად შემცნობთათვის.</p>
<p> ალბათ ოქროც რომ დაენახა, მელაკუდასავით მიეპარებოდა სანახავად. ეს კი შველივით ორ ნაბიჯში გაჩნდა. ცულთან კი არ დაიხარა მუხლებით მიუხტა. და გაშრა. გარშემო ბღუჯა-ბღუჯა ეყარა ბეწვი. ორი-სამი თხა რომ გაპარსო იმდენი იქნებოდა. შავი, რუხი, თეთრი, ყვითელიც და მოვარდისფრო, უხეშიც, გრძელიც, ფაფუკიც, მოკლეც, ყველანაირი, ერთმანეთში არეული, ზოგი მშრალი, დაცვარულიც, ცოტა სისხლით დაწინკლულიც. თითებით მოსინჯა, გადაქექა, დასუნა კიდეც. ჭაობის მყრალი სუნი ასდიოდა. ცალსახად მგლისა უნდა ყოფილიყო. გაოგნდა ესტატე, თუ ვინმემ მოკლა, სისხლი რატომ არ ჩანდა. ან რომც მოეკლათ რატომ უნდა გაეპარსათ. თუ მგელის რაიმეა ღირებული, ეს მისი ტყავი და ბეწვია. გაგონილიც ჰქონდა, რომ ძაღლის ბეწვით ითბუნებდნენ მოხუცები ტანსაცმელსა და წელს. ან კი რატომ ეგდო აქ ცული. ნამდვილად ახსოვდა რომ მგლისგან მოშორებით იჯდა აი იმ ბილიკთან, იმ ნაპირთან, იმ ხესთან და ცულიც ხელში ეჭირა. და არა აქ, ამ პიტალო, კუთხოვან ქვასთან. მიხვდა ვერაფერს გამოიცნობდა. ერთიღა გაიფიქრა... შიშველი მგელი. გაუკვირდა, გაეღიმა... მერე ცივმა სიომ წამოუბერა და წარმოიდგინა გათოშილი ცხოველი, შეეცოდა. საკუთარმა ფიქრმა და შეცოდებამ გააოცა.</p>
<p> მერე მობრუნდა ამ იდუმალი ალაგიდან, ცულის პოვნით გახარებულმა და ძალაში გაათმაგებულმა იმდენი შეშა და ფიჩხი მიათრია სახლში, რომ მშობლებმა ჰკითხეს ვინ დაგეხმარაო. რადგან არც არასოდეს დახმარებია ვინმე შრომის შედეგით კმაყოფილმა ჩაიღიმა და უცებ გაუაზრებლად ჩაილაპარაკა პასუხად "მგელი", ამ მოულოდნელი პასუხით თვითონაც გაშრა და გაკვირვებულ მშობლებს სიტყვის გადასატანად მიუგო "მგელი ხომ არ დამეხმარებოდაო და ტყეში მეტი ვინ არისო". მშობლებიც დაკმაყოფილდნენ ბიჭის ლოღიკითა და შრომისმოყვარეობით. ესტატე კი იმაზე ჩაფიქრდა, რომ სწორედ მგელს თუ შეეძლო ტყეში მიგდებული ცული მათი შეხვედრის ადგილას მიეტანა. არა, ეს შეუძლებელია, ამას მხოლოდ ადამიანური გონება უნდაო. გაიფიქრა და ცეცხლს შეხედა. ფიქრებსა და ცეცხლის ყურებაში გაზაფხულიც მოვიდა...</p>
<p> ...ტბორიდან ამოთრეულმა მგელმა ჯერ კარგახანს იკანკალა, კაკნალსა და ცახცახში ცოტა შეთბა. შეთბობასთან ერთად სიცოცხლესთან მობრუნებაც იგრძნო, მაგრამ ამავდრულად გაუსაძლისი ტკივილი სტანჯავდა მთელ ტანზე. ბალანზე და ტყავზე ერთიანად დასეოდა მწერი და მატლი, სისხლს სწოვდნენ, კანს გლეჯდნენ, ერთი ღრეობა და ფათაფუთი ჰქონდათ. მგელი მიხვდა რომ სიკვდილ-სიცოცხლის ბრძოლის ახალი, ჯერ მის ჯიშში გაუგონარი შემთხვევა ჰქონდა. არ არსებობდა გადარჩენის საშუალება, ხვედრი სისხლისაგან დაწრეტვა იყო აუტანელი ტკივილებითურთ. გული და ხახა ყმუილს თხოვდა, გაბმულსა და განწირულ ყმუილს. და თუ ტბორში მის დანთქმას ვერა ტყის გვამი ვერ გაიგებდა ახლა ყოველი ზარითა და ზეიმით შეხვდებოდა მის ამ გოდებით აღსასრულს. და როცა წურბელთმაგვარნმა თვალებისა და ყურებისაკენ დაიწყეს ახოხება პაპა გაახსენდა. ხროვის თავი ბებერი მგელი. საკუთარი კბილებით ფეხმოჭმული, თავისუფლებისათვის მეომარი, ხაფანგში გაბმული და სიკვდილის შემყურე. წარმოიდგინა როგორ იღრღნიდა საუთარ კიდურს. გრძნობდა რომ უნდა ემოქმედა, ახლა სიცოცხლეზე და სიკვდილზე მეტიც ტკივილისა და მკბენარის დამარცხება იყო. პირველ რიგში გაახსენდა სამყაროში ყველაზე ბასრი კბილები და მძლავრი ხახა, აწ და აქ გამოუსადეგარი. გაახსენდა დაუღალავი და მოქნილი მუხლები, უზადო ყნოსვა, გამჭოლი მზერა, შორსმგრძნობი ყნოსვა... და ბოლოს პატარა ბიჭუნას ნაზი თითები, წუთების წინ თათში რომ ჩაავლო ამოთრევისას, ფაფუკი ხელის მტევანი, შემოქმედის მიერ შექმნილი საუკეთესო აპარატი. გაახსენდა და ადამიანობა მოუნდა. ალბათ ისევე მოუნდა როგორც მავანს უნდა მგლობა, იქნებ მეტადაც. გაადამიანების გაფიქრებისთანავე თვითმკვლელობა და ტბორში ჩახტომა გაიფიქრა. ეს ალბათ ერთადერთი გამოსავალი იყო ტკივილებისა და დეპრესიისაგან. და იგრძნო ახალი გრძნობა, იმდენად ახალი რომ წამიერად ტკივილიც კი ჩაუქრო. ეს იყო შიში, მანამდე გამოუცდელი გააზრებული შიში და არა ინსტიქტი. შიში სიკვდილისა და უაზრობა სიკვდილისა. და ცხოველში გაიმარჯვა საოცარამა აზრმა, თუ სიკვდილი გარდაუვალია, მაშინ ნებისმიერი სჯობია თვითმკვლელობას. ჰოდა ცხოველები თავს არ იკლავენო, ალბათ გაიფიქრა ცხოველმა.</p>
<p> ... ახალმა გრძნობებმა, აზრებმა, სურვილმა ახლი ცხოვრების სურვილიც აჩინა. მგელმა თქვა ტყავი უნდა გავიძროო და გაიძრო. და ეს მგელმა შეძლო. ციბრუტივით დატრიალდა რათა საკუთარ კუდს დასწეოდა, ნახევრამდე ჩაიდო ხახაში და გასხვიპა. ქვაღორღიან ნიადაგს განერთხა და ხოხვა დაიწყო, მახვილ კუთხიანი კლდის ლოდის კიდეზე ფერდებს უსვამდა, ხის კოჟრებსა და ქერქებს ეხახუნებოდა. სისხლის მწოველებს მრავალ ალაგას დაეწყლულებინათ და დაეფუფქებინათ კანი. და სადაც ბეწვს იგლეჯდა იმ მიდამოში შედარებით შვებასაც გრძნობდა. ბრჭყალებით იღლიები სულ გამოიხოკა, კბილებით სადაც მიწვდა ბეწვი და კანი სულ კბენით გაიცალა. საკუთარ სხეულთან ასეთი ბრძოლისა და ტანჯვის შემდეგ აუტანელი ტკივილი ასატანში გადაუვიდა, მაგრამ სრულიად ტიტველი დარჩა. სიკვდილისაგან გადავრჩიო და ტყის სიღრმისაგან წასული არა საკუთარ ტკივილზე, არამედ იმაზე ფიქრობდა რა მწარე ყოფილა მისი კბილებისა და ბრჭყალების მიერ მიყენებული წამება. დაჰყურებდა ბილიკზე ბიჭის დაკარგულ ცულს და ფიქრობდა ისევ ადამიანებზე ან ადამიანისაზეობაზე. ნეტავ რა სჯობს, იყო მგელი, ადამიანის რომელიმე შინაური ცხოველი თუ თვით ადამიანიო... შესცივდა, საკუთარ ღრმა ბუნაგს მიადგა. იცოდა აქაურობას ვერავინ და არავინ, ვერ და არც მიეკარებოდა, შეძვრა და ისიც იცოდა რომ გაზაფხულამდე აქედან არც და შესაძლოა ვეღარც გამოვიდოდა.</p>
<p> გაზაფხულდა, ბიჭის ცხოვრებაში, ოჯახსა და სოფელში არაფერი შეცვლილა. თუმცა რადგან გაზაფხულდა ესე იგი ბუნება და ამინდი შეიცვალა. გაზაფხული იმედების ხანაა და ოჯახს რომ იმის ფიქრი აქვს, მწვანე ბალახის ამობიბინებასთან ერთად ერთადერთი თხა ცოტა მეტს მოიწველებაო, სევდიანი ღიმილის მომგვრელია.</p>
<p> ბიჭუნა ტყეში შევიდა, გამხმარ ტოტებს აუტეხა რაკარუკი. ეს იყო მისი ტყე, ეს იყო მისი ცული, ეს იყო მისი ველი, ეს იყო მისი სოფელი, ეს იყო მისი სამყარო. შეშა რომ მოაგროვა ტბორისკენ წავიდა. მთელი გზა ხან მგელზე, ხან მამაოზე ფიქრობდა. საიდან სად ავლებდა ხაზებს, ძაფებსა და გზებს... მამაომ ბევრჯერ სულიერებითა და საზრდელით დააპურა, მგელმა მშიერი დასტოვა ოჯახები. მამაომ სოფელი გადაარჩინა, ბიჭუნამ კი სოფლის პირველი მტერი.</p>
<p> არაფერი არ იყო უცხო, არაფერი არ იყო სხვისი... და ისევ მზერა, ისევ გამჭოლი. რაც მზერას შეეხება არცერთი მზერა არაა ადამიანისაზე ძლიერი, რამეთუ თვალები, მოაზროვნესა და სულიერის თვალები სულ სხვაგვარად ატყვევებენ... ტყვეობას კი ყველაზე მეტად ადამიანები ვერ იტანენ, სრულყოფილნი ოღონდ.</p>
<p> ...ადამიანი იჯდა, წელზედ შიშველი, ტერფები და კოჭები, წვივები და მუხლები ერთმანეთზე მიწყობილი ჰქონდა, მკერდი და ნიკაპი მუხლის თავებზე ჩამოედო, მხრები ყურებთან მიეყუჟა, უჩვეულოდ წვრილი ხელები და მტევნები ფეხებზე შემოერტყა და ასე რიგად დახრილი სახიდან წარბების გამჭოლად, ფართოდ გახელილი თვალებით ესტატეს უმზერდა...</p>
<p> ადამიანი ყველაფერს ეჩვევა, შიშსაც კი... მოულოდნელობას ვერ. წითელ-ყვითელი, მრგვალი თვალები, ადამიანის გაბურძგნული სახე, ასევე ადამიანური კიდურები და კანის ფერი. მგელმა და ტყემ, შიმშილმა და ყინვებმა ვერ შეაშინეს ვერცერთხელ ესტატე და მოკუნტული თითქმის დედიშობილა კაცი ოდენ თუ გააოცებდა...</p>
<p>- მგელი ხარ!?-თქვა ბიჭუნამ.</p>
<p>- მგელი? არც ვიცი რა გიპასუხო... რამე ჩამაცვი...</p>
<p> ბიჭმა ჯუბა გაიხადა და მიაწოდა. ესტატე გაკვირვებული მიაჩერდა გამოწვდილ ხელსა და მტევნის ფალანგებს. მას არ ენახა მსგავსი მოვლილი თითები, ფითქინა თეთრი ფრჩხილები, თითქმის კანამდე დაჭრილი, ელვარე როგორც ღილები, ფრჩხილები როგორც თვალები, თითა ყურძენის თითები, მაჯები როგორც ლერწები, ფოთლის კანივით მტევნები, მკლავები როგორც რტოები, მხრები კი რქანი ვაზისა. მზერაც ამბობდა იგივეს, ბაგეთი სად სწვდე იმავსა, სტიროდეს... ცრემლს ვერ ჰხედავდე, რასღად ჰსძიებდე იგავსა. ფიქრით ხარ თავისუფალი, ტერფებით ისდგე მიწასა, გაჩენს და რჩები ამქვეყნად, ერთდები ისდღე მისცასა...</p>
<p>- მგელი ხარ?</p>
<p>- მგლები ხომ არ მეტყველებენ... ადამიანი ვარ. თუმცა ზოგი ადამიანი მგელიცაა და მეტიც-ამოიოხრა უცნობმა</p>
<p>- მგელი იყავი და ადამიანი გახდი?</p>
<p>- მგელი ვერასოდეს გახდება ადამიანი, მხოლოდ ადამიანს შეუძლია გახდეს მგელიცა და მაიმუნიც... გიმეორებ. ადამიანად ქცევას სული სჭირდება, სულის ჩადგმა კი მხოლოდ ღმერთს შეუძლია...</p>
<p>- როგორ მღვდელივით საუბრობთ?!-გაოცებულმა და აღტაცებულმა ჰკითხა და უთხრა ესტატემ.</p>
<p>- მღვდელი ვარ ჩემო პატარა ანგელოზო... სამწუხაროდ უანაფორო, უჭილოფოც. მღვდელი წვერგაპარსული და გაკატორღებული... უდაბურ ციმბირში მამწესებდნენ ჯერ მღვდლად. სასტიკი უარი განვუცხადე, ვუთხარი რომ ვერ მივატოვებდი სამშობლოსა და მრევლს... შემიპყრეს, დამატუსაღეს, გამკრიჭეს და კატორღაში მამწესებდნენ... უფლის ნებითა და ღვთისმოსავთა ლოცვით გაქცევა მოვახეხე... 4 დღეა ტყეებში დავდივარ. მართალია მგელივით დავდიოდი, მაგრამ მგელი ნამდვილად არა ვარ... მადლობა ღმერთს ყოველივესათვის და შენც შესამოსელისათვის...</p>
<p>- მე ესტატე ვარ, ამსოფლელი- ხელით მიანიშნა ბიჭუნამ, მერე ცისკენ აიხედა.</p>
<p>- მადლობა ღმერთს ყოველივესათვის-მანაც ჩაილაპარაკა.</p>
<p> ...ცაზე ქუნქულა თეთრი ღრუბელი ეკიდა, მოხუც და თეთრწვერა კაცს ჰგავდა თვალნათლივ და მთელ ქვეყანას უღიმოდა, განსაკუთრებით ესტატეს...</p>
<p align="right">თქვენი ნუგზარ ვანიშვილი<br/> თბილისი... 2014წ. 30 ივლისი.</p>
</div> ყანწიtag:www.qwelly.com,2016-08-18:6506411:Topic:11834942016-08-18T10:28:58.005ZKakhahttps://www.qwelly.com/profile/Kakha
<p align="center"><img alt="yanwi, ყანწი, nodar dumbadze, Qwelly, literature, ნოდარ დუმბაძე, ლიტერატურა, მოთხრობები, ნოველები," src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064196633?profile=original" title="ყანწი - ნოდარ დუმბაძე"></img></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> ზღაპრული ქორწილი გადაუხადა ღუღუნი ჯაიანმა თავის ვაჟს, იმედო ჯაიანს. ცხრა მოზვერი, სამოცდაათი გოჭი, თორმეტი ქაცარი და ერთი ფერმა ქათამი დაიკლა იმ დღეს ზუგდიდში. ას თორმეტ ნაბიჯიანი სეფა იყო გამართული ხასხასა კოინდრით მოფარდაგებულ ეზოში.</p>
<p> ცა ფეხად ჩამოდიოდა... სტუმრები კი მოდიოდნენ და მოდიოდნენ უწყვეტ ნაკადად. ნაშუადღევს, ქალების გარდა ექვსასი მსმელი ვაჟკაცი ეჯდა სუფრას და როდესაც ქორწილის თამადამ,…</p>
</div>
<p align="center"><img title="ყანწი - ნოდარ დუმბაძე" alt="yanwi, ყანწი, nodar dumbadze, Qwelly, literature, ნოდარ დუმბაძე, ლიტერატურა, მოთხრობები, ნოველები," src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/2064196633?profile=original"/></p>
<div style="font-size: 15px; color: black;"><p> ზღაპრული ქორწილი გადაუხადა ღუღუნი ჯაიანმა თავის ვაჟს, იმედო ჯაიანს. ცხრა მოზვერი, სამოცდაათი გოჭი, თორმეტი ქაცარი და ერთი ფერმა ქათამი დაიკლა იმ დღეს ზუგდიდში. ას თორმეტ ნაბიჯიანი სეფა იყო გამართული ხასხასა კოინდრით მოფარდაგებულ ეზოში.</p>
<p> ცა ფეხად ჩამოდიოდა... სტუმრები კი მოდიოდნენ და მოდიოდნენ უწყვეტ ნაკადად. ნაშუადღევს, ქალების გარდა ექვსასი მსმელი ვაჟკაცი ეჯდა სუფრას და როდესაც ქორწილის თამადამ, იროდიონ შელეგიამ, ნეფე-დედოფლის სადღეგრძელო ბრძანა ლიტრიანი ყანწით, ექვსასი ლიტრა ღვინო დაილია ერთ დალევაზე.</p>
<p> - თვითონ დადიას არ მოსწრებია ასეთი ქორწილი! - თქვა ქორწილის კონსულტანტმა ოთხმოცდაათი წლის რემა ჩიქვანმა და ღვინით დაცვარულ ქათქათა ულვაშზე გადაისვა ხელი. - სო რენა მეჩონგურე ცირეფი? - იკითხა მერე და როდესაც მეჩონგურე ცირები მოგვარეს, „დიდოუ ნანა“ შეუკვეთა, სავარძელში ნებივრად გადაწვა, თვალები მინაბა და სმენად განეწყო.</p>
<p> ცა ჩამოვიდა ფეხად. წვიმა შეწყდა. მზემ დაწურული ღრუბლებიდან ისე გამოიხედა და აბრიალებული თვალით ისე დააშტერდა ზუგდიდსა და ჯაიანების ეზოს, თითქოს დედამიწას პირველად ხედავდა.</p>
<p> - არ თქვათ, ღმერთი არ არისო, - აღმოხდა გახარებულ თამადას.</p>
<p> - თვითონ დადიას არ მოსწრებია ასეთი ქორწილი. - გაიმეორა რემა ჩიქვანმა.</p>
<p> მელექედურელი შუტუნიე წიქარაძის დედის, აღათი აქუბარდიას სატირალიდან მოტაცებული ანგელოსი, თათულია ერქომაიშვილი ეჯდა დედოფლად იმედო ჯაიანს და ბედნიერებით იმ ცას წვდებოდა, წეღან რომ ფეხად ჩამოდიოდა.</p>
<p> მოტაცებული რას ჰქვია, თავისით წამოყვა თათულია ერქომაიშვილი იმედო ჯაიანს, თორემ ძალით რომელი ქალი უთრევიათ გურიიდან სამეგრელომდე, - და მაინც აგერ ერთი თვეა ჯაიანებმა ვერა და ვერ შემოირიგეს ფხუკიანი გურულები. ეს ზღაპრული ქორწილიც გურულების გარეშე მიმდინარეობდა ახლა. მაყრებზე აღარაფერს ვამბობ, ხელისმომკიდე რომ ხელისმომკიდეა, ისიც არ ახლდა თათულია ერქომაიშვილს ქორწილში. თუმცა მხლებელი რად უნდოდა ერქომაიშვილის ქალს, იგი ახლად ამოცურებულ მზესავით იჯდა მეუღლის გვერდით და გურიის კი არა, მთელი ქვეყნიერების საქალეთს წარმოადგენდა. ნათესავებისაგან უზომოდ შეურაცხყოფილი, იგი მაინც ამაყად იჯდა, არაფერს არ იმჩნევდა, მხოლოდ ძალიან დაკვირვებული თვალი თუ შეატყობდა, რომ სევდაშერეული ღიმილით ჰქონდა დაბინდული მშვენიერი სახე.</p>
<p> - როდემდე გაძლებთ უჩემოდ, გურულებო, ბოლოს და ბოლოს ხომ მაინც შემირიგებთ და სწორედ მაშინ გადაგიხდით სამაგიეროს ამ შერცხვენისათვის და აბუჩად აგდებისათვის, თქვე უმგვანოებო, - ასე ფიქრობდა თათულია, სეფაში შესასვლელი კალთა რომ გადაიწია და შიგ თავიდან ფეხებამდე გალუმპული, შუბლზე თმაჩამოყრილი ვაჟი შემოიმართა.</p>
<p> - მშვიდობა აქაურობას! - თქვა მან ხმამაღლა და, როგორც ყველა გოლიათს და ღონიერ კაცს ჩვევია, კეთილად გაიღიმა, თან ვეებერთელა ტორები ზურგს უკან დამალა უხერხულად.</p>
<p> - გადავირევი! - თქვა დედოფალმა და ფეხზე წამოდგა.</p>
<p> - ვინც არ უნდა იყოთ, მობრძანდით, ბატონო, სტუმარი ღვთისაა! - შეეგება მასპინძელი. - ისე მაინც თუ გვეტყვით, ვინ ბრძანდებით, უფრო გაგვახარებთ...</p>
<p> - მე სათუთია ვარ, ბატონო, შალიკაშვილი, პატარძლის დაგვიანებული მაყარი, - ისევ უხერხულად გაიღიმა სტუმარმა, - მაგრამ ჩემი ბრალი არ არის, მაინცდამაინც დღეს ჩამოექცა ჭერი ქვეყნიერებას და ცოტა შევყოვნდი გზაში.</p>
<p> - მადლობა ღმერთს, ერთი გურული მაინც გამოჩნდა და ყველამ არ გვიკრა წიხლი სუფრას, - ღიმილით, მაგრამ აშკარა საყვედურით უთხრა ღუღუნი ჯაიანმა.</p>
<p> - გურულებს ნუ გამილანძღავთ, ბატონო, და მთელი გურიის წილ ღვინოს მე დავლევ, ამით მაინც გამოვისყიდი მაგათ დანაშაულს, - თხოვა სათუთიამ.</p>
<p> - მაგარი ბიჭი ჩანხარ, ბატონო სათუთია, მაგრამ ცოტას ხომ არ ტრაბახობ? - ეჭვით შეათვალიერა მასპინძელმა.</p>
<p> - არა, ბატონო, რასაც ვჩივი, დასტურ ვჩივი! - უპასუხა შალიკაშვილმა.</p>
<p> - აგაშენა ღმერთმა!</p>
<p> - ჯარიმა მაგას და ყანწიც მაგას! - გასცა განკარგულება უკვე შეტორტმანებულმა თამადამ და ის ერთლიტრიანი ყანწი სათუთიასაკენ გამოაგზავნა.</p>
<p> - მაცალეთ, ბატონო და ახლავე! - თქვა სტუმარმა და ნეფე-დედოფლისაკენ წავიდა. ჯერ დედოფალთან მივიდა, ერთ ჰექტარ მკერდზე მიისვენა მისი ლამაზი თავი და შუბლზე აკოცა. მერე სიძეს მიუბრუნდა, დიდხანს უყურა.</p>
<p> - რა ჭკვიანი, ეშმაკი და კეთილი თვალები აქვს ამ დაგვალულს, - გულში ასე გაიფიქრა, ხმამაღლა კი ასე უთხრა: - მომილოცავს, ძამიაო, - ხელი ჩამოართვა, ისიც ჩაიკრა გულში, ოღონდ უკოცნელად და მერიქიფეს ყანწი ჩამოართვა.</p>
<p> - ჯერ ნეფე-დედოფლის სადღეგრძელო ბრძანეთ, ბატონო, მერე ნელ-ნელა დაგვეწევით, ალბათ! - შეახსენა თამადამ.</p>
<p> - თქვენი სახელი? - ჰკითხა სათუთიამ.</p>
<p> - ჩვენი? - თავის მხრივ ჰკითხა თამადამ და გულზე დაიდო გაშლილი ხელი.</p>
<p> - დიახ!</p>
<p> - იროდი, იროდი შელეგია, ბატონო!</p>
<p> - პატივცემულო იროდიონ, ძვირფასო სტუმრებო, მეზობლებო, მეგობრებო, მტერო და მოყვარევ, ერთი თვის წინ გაქრა მზე ოზურგეთის ციდან და აღარ გვინახავს მერე... - დაიწყო სათუთიამ.</p>
<p> - ნამდვილად ცუდი ამინდები დაიჭირა, ბატონო, - კვერი დაუკრა თამადამ.</p>
<p> - გაქრა მზე, ველოდეთ, ველოდეთ, - ისევ გამოჩნდებაო, მაგრამ გაგიგონია? ვის დაკარგვიხარ, ვინ დაგეძებს, ვის ახსოვხარ...</p>
<p> - არ შეიძლება მაგან თავისებური კვალი არ დააჩინოს მოსავალს... - ამოუდგა მხარში ვიღაცა სათუთია შალიკაშვილს.</p>
<p> - რასაკვირველია, გალში მაგალითად, სულ ჩამოგვიყარა ტყემალი, - იჩივლა სათუთიას წინ მჯდომმა კაცმა.</p>
<p> - დაღუპულხართ აბა? - შეიცხადა მეზობელმა გალელები.</p>
<p> - თქვენ რომ მობრძანდით, კი გამოიდარა, მზეც მოვიდა და გათბა კიდევაც... - უთხრა სტუმარს ღუღუნი ჯაიანმა და მადლობის ნიშნად მხარზე ხელი მოუთათუნა, ამით ისიც აგრძნობინა, თან საქმეს მიხედეო.</p>
<p> - მე რას მეფერები, ბატონო, ის მზე მისით მობრძანდა თქვენთან, თორემ ჩემი ნება რომ ყოფილიყო, სულ არ გამოვახედებდი აქეთ! - არ მიიღო მადლობა სათუთიამ.</p>
<p> - არაა მაგი საინტერესო, ვისი ტყემალი რამდენს მოისხამს და ვისი სიმინდი რამდენ ტაროს გამოიბამს, სიძე-დედოფალი მიდღეგრძელეთ, თუ შეიძლება, - შეახსენა დაგვიანებულ მაყარს მოვალეობა თამადამ.</p>
<p> - ეს მზე ჯვარს იწერს ახლა, - თავისი განაგრძო სათუთიამ, - ჯვარს იწერს მთვარეზე და ჩვენ ყველანი დამსწრე ვართ ამ ამბის... გამრავლდება მერე ეს მზე და აივსება ზუგდიდის ცა პატარა მზეებით და მთვარეებით, მერე ცაში რომ ვერ დაეტევიან, ფეხად ჩამოვლენ ის პატარა მზეები და მთვარეები და ახლა მიწაზე დაიწყებენ გამრავლებას...</p>
<p> - თქვენი გვარი, პატივცემულო? - შეაწყვეტინა ექსტაზში შესულ სტუმარს სიტყვა თამადამ.</p>
<p> - შალიკაშვილი! - გულუბრყვილოდ უპასუხა სათუთიამ.</p>
<p> - ოხ, მე კოპერნიკი მეგონეთ, - უთხრა იროდი შელეგიამ, - ყველამ გაიცინა, ვინც გაიგონა. სათუთიას არ გაუცინია მხოლოდ.</p>
<p> - კი, ბატონო, კოპერნიკი ვარ! - დაეთანხმა თამადას.</p>
<p> - მაშინ ბოდიშის მოხდით შეგახსენებთ, რომ ნეფე-დედოფლის სადღეგრძელო არ დაგილევიათ ჯერ!</p>
<p> - აბა, მე რას ვამბობ ამდენი ხანი? - გულწრფელად გაუკვირდა სათუთიას.</p>
<p> - ყველაფერს; სადღეგრძელოს გარდა, ის არ გითქვამს კიდე, დედამიწა რომ მრგვალია და რომ ბრუნავს... - უპასუხა თამადამ. ისევ გაიცინეს გარშემო. სათუთია გაშრა.</p>
<p> - დალიე აწი და დაჯექი, - თხოვა თათულიამ თავის მეზობელსა და ბავშვობის მეგობარს.</p>
<p> - კი, შენ შემოგევლოს ჩემი თავი, - გაუცინა სათუთიამ, ყანწი მოიყუდა და სულმოუთქმელად დაცალა.</p>
<p> - მაგარი ყოფილხარ შენ, ჩემო ძამია! - მოეწონა სტუმარი თამადას.</p>
<p> - კი ვარ მაგარი! - დაუმოწმა სათუთიამ.</p>
<p> - მაგარი მაშინ იქნები, ჩვენ რომ დაგვეწევი, - დაუძახა ვიღაცამ.</p>
<p> - რაა მაგისთვის საჭირო? - იკითხა სათუთიამ.</p>
<p> - დადიანის ყანწი! - იყვირა ზუგდიდის სამხარეო მუზეუმის დირექტორმა ზელიმხან ღვამიჩავამ.</p>
<p> - კი, ბატონო, დადიანის ყანწი იყოს და გინდა ბაგრატოვანის, ჩემთვის სულ ერთია, - გაიღიმა სათუთიამ.</p>
<p> - ძალიან სულელია, ძალიან ტრაბახა თუ ძალიან მთვრალი? - ჰკითხა სიძემ პატარძალს.</p>
<p> - ძალიან ჭკვიანია, ძალიან მორცხვი და ძალიან ფხიზელი! - სახე აელეწა პატარძალს.</p>
<p> - უნახავს მაინც თვალით დადიანის ყანწი?</p>
<p> - თუ არ უნახავს, ახლა ნახავს. - თქვა პატარძალმა ამაყად. სიძეს ცალყბად გაეღიმა.</p>
<p> წითელი ხავერდით გაწყობილი ოთხთვალა შემოაგორეს სეფაში. დადიანის ყანწი, ვერცხლის ქამარ-ხანჯალში გამოწყობილ ვაჟკაცივით, მხართეძოზე წამოწოლილიყო ზედ და ვეშაპივით პირდაფჩენილი უმზერდა მისი სიდიდით გაკვირვებულ საზოგადოებას.</p>
<p> - გაუვსეთ! - ბრძანა თამადამ.</p>
<p> ორი მერიქიფე ეცა ყანწს. ერთი მორჩილი დოქი და ერთი ბოთლი, სულ ოთხი ლიტრა ოჯალეში შთანთქა ყანწმა. უდაბნოში გზააბნეული ბედუინივით დაეწაფა ზედ სათუთია და ერთ ვეებერთელა ცნობისმოყვარე თვალად იქცა ექვსასკაციანი სუფრა.</p>
<p> - აუ, მართლა რა მაგარი ყოფილა ეს შობელძაღლი! - თქვა გაოცებულმა დადიანის ყანწმა, ზუგდიდში, ჯაიანების ქორწილში მაყრად ჩამოსულმა სათუთია შალიკაშვილმა ტუჩიდან მოუცილებლად რომ გამოსცალა, მაგიდაზე გააგორა და გვერდით რომ არ მიუწვა.</p>
<p> - თქვენია, ყმაწვილო, - აღმოხდა გაოცებულ რემა ჩიქვანს და ფეხზე წამოდგა.</p>
<p> - ვინ, ბატონო? - იკითხა გაკვირვებულმა სათუთიამ და აქეთ-იქით გაიხედ-გამოიხედა.</p>
<p> - თქვენია ყანწი, ყმაწვილო! - გაუმეორა რემა ჩიქვანმა.</p>
<p> - როგორ გეკადრებათ! - დაიმორცხვა დაგვიანებულმა მაყარმა.</p>
<p> - ბატონ რემას სიტყვა კანონია, ესეც რომ არ იყოს, ზედ აწერია ყანწს: „ვინც დამცალოს, იმის ვარო“, - დაუდასტურა ღუღუნი ჯაიანმა და სინანულით დაიქნია თავი.</p>
<p> - არა, ბატონო, ცალი ყანწი რად მინდა. მარტორქა კი არა ვარ, თუ გაქვთ, მეორეც მომეცით, იმასაც დავცლი და ორი ამნაირი ყანწის წაღება კი ღირს, ღმერთმანი! - გაიცინა უკვე შეზარხოშებულმა და ლაზღანდარობის ხასიათზე მოსულმა სათუთიამ.</p>
<p> - მაგისთანა მეორე სადაა, ბატონო, ეს ერთია, მთელი დადიების ისტორიაა გამოვლილი შიგ და მილიონადაა შეფასებული ექსპერტის მიერ, - თქვა ზელიმხან ღვამიჩავამ სლოკინით.</p>
<p> - არაა და დარჩეს აქ, ჩემს გაჭირვებას მილიონი მაინც ვერ უშველის. ასე ცალუღლად ვერ წავიღებ მაგას მე გურიაში, - გაჯიუტდა სათუთია.</p>
<p> - თქვენი სამოწყალო რა გვჭირს, ბატონო, სიტყვა სიტყვაა! - ეწყინა მასპინძელს.</p>
<p> - მაშინ მეორედ ამივსეთ, კიდე დავცლი და მერე წავიღებ, - მთლად აიგდო თავი დაელამებულმა სათუთიამ.</p>
<p> - აუვსეთ! - ბრძანა გაბრაზებულმა რემა ჩიქვანმა.</p>
<p> - არ ქნა მაგი, სათუთია! - თხოვა თავის მაყარს გაფითრებულმა პატარძალმა.</p>
<p> - ნუ გეშინია, შენ შემოგევლე, არ შეგარცხვენ, - დაპირდა მაყარი და ხელმეორედ აიღო ყანწი.</p>
<p> ისევ მიცვივდნენ ყანწს მერიქიფეები, ისევ შთანთქა ოთხი ლიტრა ოჯალეში ყანწმა, ისევ გადაიქცა ერთ ვეებერთელა ცნობისმოყვარე თვალად ექვსასკაციანი სეფა. ისევ დაეწაფა სტუმარი ყანწს. და...</p>
<p> - აუ, მართლა რა მაგარი ყოფილა ეს შობელძაღლიო, - ისევ უნდოდა ეთქვა დადიანის განცვიფრებულ და პირდაფჩენილ ყანწს, მაგრამ გამშრალი ენა ვეღარ მოიბრუნა, იმ წითელხავერდგადაფარებულ ოთხთვალაზე წამოწვა და ძალიან ღრმა ძილს მიეცა.</p>
<p> - შენია, შვილო, შენი! - უთხრა თვალზე ცრემლმომდგარმა რემა ჩიქვანმა, - კოჩი ვორექიასი ოკო თქუე, სკანი გოლუაფირო, - დასძინა მეგრულად, მერე გულში ჩაიკრა ოფლად გაღვრილი, გაღიმებული, თვალებ და გონება-დაბინდული გოლიათი, მაგრად გადაკოცნა და სკამზე დასვა ფრთხილად.</p>
<p> - სო რენა მეჩონგურე ცირეფი?! - იკითხა ისევ. მოგვარეს მეჩონგურე ცირები, - ამას გაყევით და ნანა უმღერეთ დილამდე, - ბრძანა რემა ჩიქვანმა და სავარძელში გადაესვენა კმაყოფილი.</p>
<p> ორმა ვაჟკაცმა მიაცილა მოსასვენებელ ოთახში ფეხარეული შალიკაშვილი.</p>
<p> - მაპატიეთ, ბატონო რემა, მაგრამ ვის ქონებასაა რომ ატანთ ამ შიშველ გადარეულს გურიაში? დაგავიწყდათ, ერთი დღით რომ აქვს ნათხოვარი მუზეუმიდან მაგი ყანწი ღუღუნი ჯაიანს? - შესტირა რემა ჩიქვანს მიტკალივით გათეთრებულმა ზელიმხან ღვამიჩავამ.</p>
<p> - ბრიყვო, რამ გაყო სამეგრელო და გურია? ყანწი ღირსეულს ეკუთვნის. ასე დააწერა თვითონ დიდმა დადიამ ზედ და ასე უნდა მოხდეს მაგი.</p>
<p> - დადიამ კი დააწერა მაგი ყანწს, ბატონო რემა, მაგრამ მაგი ყანწი მე დამაწერა მილიონად კულტურის სამინისტრომ და რა ვქნა აწი? ასე იყო შარშანაც, ლატარია რომ ატანდა ვიღაც ტვინგაწყალებულ ლეჩხუმელ ქარსელაძეს მაგ ყანწს სახლში და მეტი კი არ შეუძლია ამ გულს, გამისკდება ერთ მშვენიერ დღეს და მიყარეთ მერე კაკალი... - ატირდა ღვამიჩავა.</p>
<p> - მომწყდი, წიე, თავიდან. ვინ გაატანს მაგ მათხოვარს აქედან ყანწს, გამოჩნდება ვინმე დამლევი: თუ არა და სულაც მე დავლევ!.. - თქვა ამაყად რემა ჩიქვანმა და ხელის აქნევით მოიცილა მუზეუმის დირექტორი.</p>
<p> - აბა, თქვენი იმედი მექნება, - თქვა ძალიან სევდიანად ღვამიჩავამ. თავის ადგილზე დაბრუნდა და ახლა იქ განაგრძო ტირილი.</p>
<p> დილის ექვს საათზე უკვე ტახტზე იჯდა სათუთია შალიკაშვილი და სირცხვილით ოთახიდან გასვლას ვერ ბედავდა. ჯერ კიდევ გონს ვერ მოსულიყო სრულად. ვერ იგონებდა, რა ჩაიდინა წუხელ: ახსოვდა მხოლოდ ის, რომ უამრავი ღვინო დალია და ძალიან გამომწვევად ეჭირა თავი, მაგრამ რა იბჟუტურა და ვის რა ჰკადრა, ვერა და ვერ გაიხსენა</p>
<p> *</p>
<p> ტახტზე იჯდა სათუთია შალიკაშვილი, ორი უზარმაზარი ტორი შემოეწყო ბურუსით გატენილ ვეებერთელა თავზე და ოთახიდან გარეთ გამოსვლას ვერ ბედავდა...</p>
<p> შვიდ საათზე კარზე დააკაკუნეს. სათუთია მოლოდინში დაილია და დაპატარავდა. ოთახში თათულია შემოვიდა. სათუთიას თავი არ აუწევია.</p>
<p> - დილა მშვიდობისა! - მიესალმა თათულია და გვერდით მიუჯდა. სათუთიამ ხმა არ გასცა.</p>
<p> - მოგჭერი თავი? - ჰკითხა ბოლოს.</p>
<p> - რას ამბობ, ბიჭო?</p>
<p> - შეგარცხვინე?</p>
<p> - პირიქით, მასახელე, სათუთია, არ დავივიწყებ მაგას არასდროს, მადლობელი ვარ შენი.</p>
<p> - დასტურ ჩივი მაგას?</p>
<p> - დასტურ ვჩივი. გამოდი აწი, სათუთია, ხალხი და ქორწილი გელოდება, - სთხოვა თათულიამ და თავისი პატარა ხელი უზარმაზარ თავზე დაადო.</p>
<p> - წავალ აწი მე, თათულია, გნახე და წავალ...</p>
<p> - რას ამბობ, სათუთია?</p>
<p> - აბა, საქეიფოდ ვარ მე აქ მოსული, ჩემო თათულია?</p>
<p> - აბა, რისთვის ხარ ჩამოსული? - ჰკითხა გაკვირვებულმა თათულიამ.</p>
<p> გუშინდელივით წახდა სათუთია და ისევ დაებინდა გონება.</p>
<p> ისე დიდი ხნით ჩამოვარდა სიჩუმე, რომ რაღაც საშინელის მოლოდინში თათულიას გული გაუჩერდა.</p>
<p> - ქვეყნიერების გაჩენის დღიდან მიყვარხარ, გოგო, რით ვერ შეგატყობინე და გაგაგებინე, - თქვა ბოლოს სათუთიამ ძალიან შორიდან და ძლივს გასაგონად.</p>
<p> - გაჩუმდი, ბიჭოო! - უნდოდა ეთქვა თათულიას, მაგრამ გამშრალი ენა ვერ მოაბრუნა და ამიტომ ის პატარა ხელისგული წეღან რომ თავზე დაადო, სათუთიას, ახლა პირზე ააფარა.</p>
<p> სათუთიამ ფრთხილად მოიცილა მისი ხელი.</p>
<p> - როდემდე გავჩუმდე, ცავ, მაგას და მაგნაირს თუ გაყვებოდი, გეთქვა დალოცვილო, გეთქვა და... მთელი ოზურგეთის ბიჭების ეკლესია და ხატი შენ იყავი...</p>
<p> - ვინ მითხრა მერე, ბიჭო, ვინ? - ჰკითხა გაოცებისაგან ფართოდ თვალგახელილმა და ხმადაკარგულმა თათულიამ.</p>
<p> - მაგის თქმას ვინ გაგიბედავდა, გოგო, მზესავით გვედექი თავზე და მზე როდის იყო ჩასვლა-ამოსვლას სხვას ეკითხებოდა...</p>
<p> - ვაი, შე საწყალო სათუთია!.. - სათუთიამ ისევ ფრთხილად აიღო თათულიას პატარა, თბილი ხელი და ლოყაზე მიიდო.</p>
<p> - დაბრუნდი უკან, შენ შემოგევლე, დაბრუნდი სახლში, ჩემო მზეო და სიცოცხლეო, არა და არ ღირს ჩემი სიცოცხლე აწი... დაბრუნდი სახლში, თათულია... - სათუთიას ხმა აუკანკალდა.</p>
<p> - ნუ იტყვი, სათუთია, მაგას, ნუ, იგი ბიჭი გვერდით რომ მიზის, ქმარია ჩემი, მე ცოლი ვარ მისი და ქვეყანას მირჩევნია... - ისევ ააფარა პირზე ხელი თათულიამ.</p>
<p> - მაგას არ ვტირი მეც? - თქვა სათუთიამ.</p>
<p> სტუმრის ოთახის კარი რომ შეაღო, რემა ჩიქვანი სახტად დარჩა. გოლიათი სტუმარი ტახტის კიდეზე იჯდა, დედოფლის პატარა თეთრი მუშტი მზისაგან დამწვარ ლოყაზე მიედო და იმ მუშტის ხელა კურცხალს აღვარღვარებდა.</p>
<p> - აუ, ამას რას ხედავს ჩემი თვალები, ყველაფერი გამიგია, მაგრამ შენნაირი ვაჟკაცის ტირილი?! ადექი ახლა, წამობრძანდი, დადიანის ყანწი და ხალხი გელოდება, ბიძიკო!</p>
<p> - ყანწისათვის და ქეიფისათვის ვარ მე ჩამოსული, რემა ბატონო? - ჰკითხა ნაღვლიანი ხმით სათუთიამ და ცრემლიანი თვალები მიაპყრო რემა ჩიქვანს, მაგრამ ამან არ შეიმჩნია, სიტყვა ბანზე აუგდო სტუმარს.</p>
<p> - მაინც რა ჰქენი წუხელ, ყმაწვილო, როგორ განაცვიფრე მთელი ქორწილი. ის ყანწი, ორი ზედიზედ, თვითონ დადიანს არ დაუცლია. სადაა ღმერთი, თორემ ასი წლის წინ უნდა გაეჩინე შენ...</p>
<p> - ასი წლის წინ იქნებოდა თუ დღეს, მაინც არ ურევია ღმერთი ჩემ გაჩენაში, რემა ბატონო...</p>
<p> - ნუ დარდობ, ბიძიკო, სიყვარულს და ყურადღებას არავინ მოაკლებს და სულ ხელისგულზე ატარებენ შენს თათულიას აქ... - ისევ ბანზე აუგდო სიტყვა ჩიქვანმა სტუმარს. დედოფალი ადგა და ოთახიდან გავიდა უხმოდ.</p>
<p> - სიყვარულს, ალერსსა და ყურადღებას რომ არ მოაკლებენ, მაგას ვტირი მე, ბატონო რემა... - უთხრა ქორწილის კონსულტანტს ოთხმოცდაათი წლის რემა ჩიქვანს დაგვიანებულმა მაყარმა, ოცი წლის სათუთი შალიკაშვილმა და ფეხზე წამოდგა.</p>
<p> - წადი, ბიძიკო, შენც, - დიდი ხნის დუმილის შემდეგ უთხრა რემა ჩიქვანმა სტუმარს - სახლში წადი!</p>
<p> - კი, სახლში წავალ და ჯანდაბაშიც, რემა ბატონო! - დაპირდა სტუმარი.</p>
<p> - მშვიდობით და ჭკუით იარე, ბიძიკო! - სთხოვა რემა ჩიქვანმა.</p>
<p> სტუმარმა კარი გააღო, ჯერ აივანი გაიარა, მერე ეზო, შემდეგ შუკა, შემდეგ დედო შარაზე გავიდა და ცას ახედა. ცა სავსე იყო პატარ-პატარა მზეებითა და მთვარეებით...</p>
<p> არავის არაფერი არ გაუგია. ზღაპრული ქორწილი გრძელდებოდა. დედო შარას ადგა სათუთია შალიკაშვილი. დედო შარას ადგა და ხელცარიელი, ფეხით ბრუნდებოდა გურიაში.</p>
<p align="right"><em><strong>ნოდარ დუმბაძე</strong></em></p>
</div>
<p></p>