ლარჭემი და სოინარი • Larchemi and Sionari

      ლარჭემი და სოინარი ჩასაბერ საკრავთა ჯგუფს მიეკუთვნება.

      ქართული მრავალღერიანი სალამური გვხვდება დასავლეთ საქართველოს ორ კუთხეში - სამეგრელოსა (ლარჭემი) და გურიაში (სოინარი).

      მეგრულ ლარჭემსა და გურულ სოინარს შორის პრინციპული განსხვავება არ არის. ქართული მრავალღერიანი სალამური შედგება სხვადასხვა სიგრძის 6 ლერწმის ღეროსაგან (მილისაგან). თითოეული მილი გამოსცემს გარკვეული სიმაღლის ერთ ბგერას. მილები შეკრულია კანაფით და ხის ქერქით.

      მილები განლაგებულია ერთმანეთის გვერდით შემდეგნაირად: ცენტრში გრძელი მილები, ხოლო ნაპირებისაკენ კლებადი სიგრძით (ასეთი კონსტრუქცია შეიძლება ითქვას, რომ ერთადერთია ყველა ცნობილ მრავალღერიან სალამურთა შორის, რომელთა მილები თანმიმდევრულად სიგრძის მიხედვით არის დალაგებული).

      ლარჭემისა და სოინარის ბგერები არის ძლიერი, ხმამაღალი, გამოკვეთილი, მსტვენავი. ამ საკრავის დიაპაზონია სექსტა.

      ლარჭემი (სოინარი) შემსრულებელს უჭირავს ვერტიკალურად. ბგერის გამოცემა ჩაბერვით ხდება. დაკვრამდე საკრავის მილებს ნახევარი საათით წყლით შეავსებენ, რათა საკრავს სუფთა ბგერები ექნეს. წყობას ზოგჯერ არეგულირებენ უძველესი ხერხით: მილებში რაიმე მყარ საგანს ჩაუშვებენ.... სამეგრელოში ქვიშას, გურიაში - ღომის მარცვლებს ყრიან.

      ლარჭემისა და სოინარის ბგერების აბსოლუტური სიმაღლე სუფთა წყობასთან ახლოს დგას, მაგრამ ზუსტად მას არ ემთხვევა.

      ქართულ მრავალღერიან სალამურზე დაკვრის მანერა მეტად თავისებურია. დაკვრის მთელი სირთულე მდგომარეობს იმაში, რომ ჩაბერვა ერთდროულად ხდება ორ მილში. ასეთი ჩაბერვით მიიღება ტერციები. ზოგჯერ, დაკვრის გასაადვილებლად ლარჭემს ჰყოფენ შუაზე ორ შემსრულებელს შორის. ეს წესი ხშირია სამეგრელოში, და იშვიათია გურიაში.

      მრავალღერიან სალამურზე შემსრულებლებად გვევლინებიან მხოლოდ მამაკაცები.

      ლარჭემსა და სოინარზე სრულდება მწყემსური და საცეკვაო მელოდიები.

      სამეგრელოში ლარჭემი მწყემსების საკრავს წარმოადგენს. მწყემსები ლარჭემზე დაკვრით თავიანთ ჯოგს თავს უყრიდნენ. სამეგრელოში არსებობს სამი სხვადასხვაგვარი ჰანგი, ერთი, რომლითაც ჯოგი მიჰყავთ საძოვარზე, მეორე, რომელსაც ასრულებენ დაბრუნებისას და მესამე, რომელსაც მწყემსი ასრულებს, როცა ჯოგს აძოვებს. მწყემსების თქმით, ამ ჰანგის დაკვრაზე ჯოგი უკეთესად ძოვს. შემთხვევითი არ არის ის ფაქტი, რომ ლარჭემზე სხვადასხვა მწყემსური მელოდიები სრულდება, რომლებიც მწყემსის შრომის სხვადასხვა პროცესთანაა დაკავშირებული. ანალოგიური ფაქტები საქართველოს სხვა კუთხეებშიც დასტურდება.

      ქართული მრავალღერიანი სალამური ძირითადად დაკავშირებულია მწყემსურ ყოფასთან, თუმცა მასზე სამეგრელოში ქორწილებში და ხატობა-დღეობებშიც უკრავდნენ, რომელიც უფრო გვიანდელი მოვლენა უნდა იყოს.

      გურიაში სოინარი წარმოადგენდა სასიგნალო საკრავს. ამ საკრავის ხმაზე იკრიბებოდნენ სხვადასხვა სოფლის მონადირეები, რომლებიც კვერნაზე სანადიროდ მიდიოდნენ. გურიაში ყოფილან სოინარზე ისეთი ოსტატი-შემსრულებლები, რომელთაც ბულბული შეჰყავთ შეცდომაში. თურმე ბულბული გამოეპასუხებოდა მათ დაკვრის დროს.